„Bezpieczna i przyjazna szkoła” Rządowy program na lata 2008 -2013

Rządowy program działania Ministerstwa Edukacji Narodowej zastępujący program poprawy stanu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach „Zero tolerancji dla przemocy w szkole”. Uchwała nr 172/2008 Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2008 r.

Adresaci programu…

- uczniowie szkół i wychowankowie placówek wymienionych w art - uczniowie szkół i wychowankowie placówek wymienionych w art. 2 pkt 2, 3-3b, 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, w tym ofiary przemocy rówieśniczej, sprawcy i świadkowie przemocy rówieśniczej; - dyrektorzy, nauczyciele, wychowawcy i pracownicy administracyjni szkół i placówek; - rodzice i opiekunowie uczniów i wychowanków; - przedstawiciele administracji oświatowej, środowisk lokalnych, organizacji pozarządowych i organizacji młodzieżowych.

Program „Bezpieczna i przyjazna szkoła” został ukierunkowany na budowanie szkoły wspierającej uczniów i jednocześnie wymagającej. Szkoła ma być miejscem bezpiecznym i przyjaznym dla dzieci i młodzieży, a zmiana relacji między uczniami, rodzicami oraz nauczycielami najskuteczniejszą metodą przeciwdziałania agresji oraz przemocy w szkole.

W programie uwzględniono sferę działań zapobiegających, co ma spowodować, że nie będzie dochodziło do drastycznych sytuacji, ryzykownych zachowań, agresji w szkole. Tego w programie ˝Zero tolerancji dla przemocy w szkole˝ brakowało. Elementy te zostały uwzględnione w programie ˝Bezpieczna i przyjazna szkoła˝. Przede wszystkim uwzględnione zostało zapobieganie.

Program ten: 1. Promuje ideę zaufania pomiędzy światem dorosłych a światem dzieci. 2. Wiąże się ze wzmocnieniem funkcji wychowawczej szkoły, budowaniem pozytywnego klimatu społecznego oraz zmianą relacji pomiędzy uczniami i nauczycielami. 3. Kładzie szczególny nacisk na doskonalenie kompetencji wychowawczych nauczycieli i rodziców .

Istotnym elementem programu jest: - budowanie wewnętrznej motywacji do nauki, - uczenie dokonywania świadomych wyborów przez uczniów, - uczenie odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

Istotą programu jest kreowanie klimatu współpracy, wzajemnego szacunku i dialogu.

Mniejsza uwaga będzie skierowana na tworzenie zewnętrznych ograniczeń i środków kontroli /takich jak izolowanie uczniów sprawiających trudności – rezygnacja z tworzenia specjalnych ośrodków wsparcia wychowawczego, oprogramowania ograniczającego dostęp do szkodliwych stron w Internecie, czy przymusu jednolitego stroju/, a więcej środków, energii i czasu przeznaczone będzie na kształtowanie umiejętności wychowawczych nauczycieli i rodziców oraz umiejętności społecznych i emocjonalnych uczniów.

Priorytetem programu jest rozwijanie kompetencji wychowawczych i profilaktycznych nauczycieli, poszerzenie katalogu środków oddziaływania na uczniów celem osiągnięcia rzeczywistej poprawy bezpieczeństwa w polskich szkołach.

Czas trwania programu: lata 2008 – 2013 Czas trwania programu: lata 2008 – 2013. Co roku na podstawie wniosków z realizacji programu będzie tworzony każdorazowo nowy harmonogram wdrażania. W kolejnych latach do 15 lutego Minister Edukacji Narodowej wraz ze sprawozdaniem z realizacji programu w minionym roku przedstawi Radzie Ministrów do zatwierdzenia projekt harmonogramu wdrażania programu na dany rok.

Program obejmuje następujace zadania : III. 1 Program obejmuje następujace zadania : III.1. Przyjaźnie wspierający program wychowawczy szkoły III.2. Upowszechnianie wiedzy, doskonalenie umiejętności wychowawczych nauczycieli i rodziców, a także innych pracowników szkoły III.3. Uspołecznienie szkoły oraz wzmocnienie pomocy psychologiczno – pedagogicznej III.4. Rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej oraz zwiększenie znaczenia organizacji i stowarzyszeń młodzieżowych w życiu szkoły III.5. Poprawa jakości pracy młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii III.6. Monitoring wizyjny wejść do szkół i placówek

Założenia programu: 1. Działania wychowawcze powinny mieć pierwszeństwo przed restrykcjami, co nie oznacza rezygnacji z mądrych oddziaływań prewencyjnych i korygujących – polegających na stawianiu granic, ustanawianiu zasad, norm i reguł współżycia społecznego w szkole i konsekwentnego ich przestrzegania / egzekwowania.

2. Program wychowawczy musi być współtworzony przez wszystkie podmioty zaangażowane w życie szkoły. Jedynie skoordynowane, wielopłaszczyznowe komplementarne działania różnych podmiotów mogą doprowadzić do osiągnięcia celu w postaci klimatu społecznego szkoły sprzyjającego uczeniu się i bezpieczeństwu.

3. Podejmowane działania wychowawcze w szkole powinny obejmować promocję zdrowia, w tym zdrowia psychicznego, profilaktykę, interwencje kryzysowe, terapię, korektę zachowań oraz przeciwdziałanie, a także redukcję agresji i przemocy. 4. Program wychowawczy szkoły powinien uwzględniać aktualny stan wiedzy, diagnozę problemów i trudności występujących w szkole, a także specyfikę lokalnych warunków i właściwości danego środowiska szkolnego.

5. Tworzenie bezpiecznej i przyjaznej szkoły wymaga współuczestnictwa wszystkich reprezentantów społeczności szkolnej: uczniów, nauczycieli, rodziców i innych pracowników szkoły. 6. Zapewnienie bezpieczeństwa, przyjaznego klimatu i przeciwdziałanie przemocy w szkole możliwe jest tylko we współpracy z rodzicami uczniów, organizacjami młodzieżowymi i pozarządowymi oraz przedstawicielami środowiska lokalnego

Cele programu… Podstawowe, wynikające z powyższych założeń: 1) poprawa stanu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach systemu oświaty poprzez poprawę relacji interpersonalnych i klimatu społecznego w szkole; 2) zwiększenie wpływu rodziców na życie szkoły; 3) zwiększenie umiejętności wychowawczych dyrektorów szkół i placówek wychowawczych, nauczycieli i rodziców oraz pracowników administracji; 4) zwiększenie kompetencji społecznych i emocjonalnych uczniów;

5) indywidualizacja kształcenia uczniów, rozwój ich zainteresowań, zwiększenie autonomii uczniów w szkole; 6) wzmocnienie i rozszerzenie specjalistycznej pomocy psychologiczno- pedagogicznej; 7) ograniczenie skali występowania zjawisk patologicznych (m.in. przemoc narkomania, alkoholizm), 8) przeciwdziałanie agresji i patologii wśród dzieci i młodzieży poprzez sport.

Działania służące realizacji celów… 1. Diagnozowanie klimatu społecznego szkoły, identyfikowanie czynników ryzyka i czynników chroniących przed agresją i przemocą. 2. Stała analiza działań wychowawczych podejmowanych przez szkoły i placówki, zmierzających do poprawy wzajemnych relacji pomiędzy uczniami a nauczycielami. 3. Upowszechnianie wiedzy i doskonalenie umiejętności wychowawczych dyrektorów, nauczycieli innych pracowników szkoły i rodziców.

4. Realizacja programów wychowawczych i profilaktycznych rekomendowanych przez CMPPP. 5. Otwarcie szkoły na potrzeby uczniów, rodziców i przedstawicieli środowisk lokalnych. 6. Uruchomienie punktów konsultacyjnych poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego.

7. Rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej. 8 7. Rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej. 8. Stworzenie sprawnego i efektywnego sposobu resocjalizacji.

Program „Bezpieczna i przyjazna szkoła” zakłada pomoc szkole w w tworzeniu warunków sprzyjających uczeniu się, realizacji programu wychowawczego i angażowaniu w te działania wszystkich członków społeczności szkolnej na drodze istotnych zmian wewnątrz szkoły, obejmujących wszystkich członków społeczności szkolnej. Tego rodzaju zmiany muszą być oparte na społecznym modelu szkoły, w którym realizowany jest program wychowawczy bazujący na dialogu, zaufaniu, tolerancji i szacunku.

„Stawiamy również w programie ˝Bezpieczna i przyjazna szkoła˝ na uspołecznienie szkoły, czyli na współpracę z rodzicami, na tworzenie miejsca dla rodziców w szkole, na szkolenie rad rodziców. Chcemy, aby szkoła była nie tylko szkołą dla uczniów, ale także szkołą dla rodziców i wychowawców…Będziemy wspierać wszelkie działania wychowawczo-profilaktyczne i edukacyjne w szkołach, współpracę z organizacjami pozarządowymi, bo są to działania, które sprzyjają szkole, a także rozwojowi zainteresowań uczniów i pozytywnym zachowaniom”- sekretarz stanu w MEN, pani Krystyna Szumilas

Koordynatorem programu „Bezpieczna i przyjazna szkoła” jest Minister Edukacji Narodowej. - Program będzie finansowany ze środków budżetu państwa. W 2008 r. – rezerwa celowa Nr 54 „Bezpieczna i przyjazna szkoła” – 51 100 000 zł.

III. 1. Przyjaźnie wspierający program wychowawczy szkoły III.1. Przyjaźnie wspierający program wychowawczy szkoły. Działanie: III.1.1 Budowanie pozytywnego klimatu społecznego w szkole. Forma realizacji: tworzenie narzędzi do diagnozy problemów wychowawczych i klimatu społecznego w szkole. Wsparcie szkoły w budowaniu bezpiecznego klimatu, poprzez wyposażenie nauczycieli w wiedzę, materiały informacyjne oraz umiejętności. Termin realizacji: wrzesień-listopad 2008 r.

Kuratorium Oświaty w Katowicach: we współpracy z Wojewódzką Komendą Policji: 1. opracowanie narzędzia monitorowania potrzeb gimnazjów w zakresie bezpieczeństwa i klimatu społecznego w szkole /listopad-grudzień/, 2. przeprowadzenie monitoringu w gimnazjach /grudzień - styczeń/, 3. kontynuowanie w drugim półroczu roku szkolnego 2008/2009 szkoleń z zakresu znajomości prawa cywilnego, karnego itp. w ramach programu System Bezpieczeństwa Szkoły/Placówki. CMPP-P: 1. upowszechnienie programu doskonalenia umiejętności wychowawczych nauczycieli gimnazjum „Golden Five”, 2. opracowanie i pilotaż modelu tworzenia i wdrażania programu wychowawczego szkoły.

Przyjaźnie wspierający program wychowawczy Kolejne etapy pracy nad budowaniem programu wychowawczego: - diagnoza problemów wychowawczych w danej szkole, - wnikliwa i kompetentna analiza zebranych informacji, - określenie zagadnień, które koniecznie powinny znaleźć się w programie wychowawczym szkoły, - dyskusja w gronie nauczycieli oraz rodziców nad sposobami zrealizowania postawionych w programie celów

przedstawienie programu wychowawczego z określonymi celami i metodami całej społeczności szkolnej, - stworzenie opisu sylwetki absolwenta, - monitorowanie skuteczności stosowanych metod i środków, także w związku ze zmieniającą się co roku rzeczywistością szkolną (nowi uczniowie, często nowe problemy).

III.2. Upowszechnianie wiedzy oraz doskonalenie umiejętności wychowawczych nauczycieli i rodziców, a także innych pracowników szkoły. Działanie: III.2.1. Zwiększanie umiejętności wychowawczych nauczycieli i innych pracowników szkoły. Formy realizacji: Szkolenia rad pedagogicznych oraz pracowników niepedagogicznych szkół i placówek /metoda konstruktywnej konfrontacji, interwencja profilaktyczna w szkole, program przeciwdziałania wykluczeniu uczniów/. Termin realizacji: wrzesień – listopad 2008 r

Uwagi o realizacji: CMPP-P: - szkolenie rad pedagogicznych „Jak sobie radzić z prowokacyjnymi zachowaniami uczniów – Metoda konstruktywnej konfrontacji”, - szkolenia, kursy i konferencje dla upowszechnianie wiedzy oraz umiejętności wychowawczych nauczycieli i rodziców – „Szkoła dla Rodziców i Wychowawców”, - szkolenie rad pedagogicznych i pracowników PP-P- „Szkolna interwencja profilaktyczna”.

III.3. Uspołecznienie szkoły oraz wzmocnienie pomocy psychologiczno-pedagogicznej Działanie: III.3.1. Włączenie szkoły w system oddziaływań środowiskowych – rozwiązywanie problemów związanych z potrzebami uczniów niepełnosprawnych. Forma realizacji: szkolenie rad pedagogicznych, nauczycieli i dyrektorów szkół w zakresie skutecznego kształcenia i wychowania dzieci o zróżnicowanych potrzebach i możliwościach /w tym uczniów niepełnosprawnych / - upowszechnianie modelu edukacji włączającej. Termin realizacji: wrzesień – grudzień Uwagi o realizacji: Kuratorium Oświaty w Katowicach – szkolenie dla wizytatorów

CMPPP: 1) szkolenia dla nauczycieli : „Uspołecznienie szkoły poprzez współpracę z rodzicami i środowiskiem lokalnym, aktywizację uczniów i liderów”, 2) szkolenie rad pedagogicznych w zakresie upowszechnianie modelu edukacji włączającej oraz rozwiązywania problemów związanych z potrzebami uczniów niepełnosprawnych – „Szkoła dla Wszystkich”

Działanie III.3.4. Kontynuacja pracy punktów konsultacyjnych dla rodziców. Forma realizacji: uruchomienie i doposażenie punktów konsultacyjnych dla rodziców. Termin realizacji: wrzesień –grudzień Uwagi o realizacji: organy prowadzące 53 PP-P z terenu województwa śląskiego otrzymały środki na uruchomienie punktów konsultacyjnych /łącznie kwota 678 506 zł/

PUNKTY KONSULTACYJNE służyć będą: ·    Zwiększeniu dostępności do specjalistycznej pomocy psychologiczno-pedagogicznej, doradztwa, w tym edukacyjno-zawodowego i konsultacji poprzez usytuowanie punktów konsultacyjnych możliwie jak najbliżej miejsca zamieszkania rodziców i uczniów ·    Stworzeniu bezpośredniej możliwości korzystania przez rodziców, nauczycieli i uczniów z porad, informacji i konsultacji udzielanych przez specjalistów w zakresie pomocy psychologiczno-pedagogicznej

·   Umożliwieniu szybkiego i skutecznego rozwiązywania problemów wychowawczych oraz edukacyjnych dzieci ·    Wspieraniu rodziców i nauczycieli w podnoszeniu ich kompetencji wychowawczych i przebudowie nieprawidłowych relacji rodzice – dziecko ·    Wskazaniu, poprzez instruktaż i pokaz, rodzicom i nauczycielom jak pracować z dzieckiem najmłodszym, aby skutecznie wyrównać jego szanse edukacyjne                                  

Działanie III.3.6. Wyposażenie poradni psychologiczno-pedagogicznych w narzędzia do diagnozy. Forma realizacji: Wyposażenie wszystkich 565 poradni psychologiczno-pedagogicznych w specjalistyczna skalę do diagnozy rozwoju dziecka. Termin realizacji: wrzesień Uwagi o realizacji: wskazanie 53 PP-P z terenu województwa śląskiego do dofinansowania zakupu specjalistycznej skali do diagnozy małego dziecka w wieku 0-3 r. życia /łącznie kwota 131 705 zł/.

Działanie III.3.8. Badanie pięciolatków w zakresie gotowości szkolnej. Forma realizacji: Opracowanie narzędzi do diagnozy, szkolenie kaskadowe dla nauczycieli przedszkoli w zakresie diagnozowania gotowości szkolnej pięciolatków. Termin realizacji: wrzesień – grudzień Uwagi o realizacji: zorganizowanie grupy 27 liderów SGS zobowiązanych do przeszkolenia 1540 nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych w zakresie oceny gotowości szkolnej 5-latka, współpraca w zakresie realizacji szkoleń.

III.4. Rozwój działalności pozalekcyjnej i pozaszkolnej oraz zwiększenie znaczenia organizacji i stowarzyszeń młodzieżowych w życiu szkoły Działanie III.4.1: Zajęcia pozalekcyjne w szkołach i w pozaszkolnych placówkach oświatowych rozwijające zainteresowania i stanowiące uzupełnienie oferty edukacyjnej szkoły. Wspieranie programów edukacyjnych i profilaktyczno wychowawczych realizowanych przez placówki wychowani pozaszkolnego.

Forma realizacji: Zajęcia pozalekcyjne w szkołach, upowszechnienie dostępu uczniów do zajęć oferowanych przez placówki wychowania pozaszkolnego, poszerzenie oferty tych placówek, wspieranie pozaszkolnych form edukacji kulturalnej i sportowej. Termin realizacji: wrzesień – listopad

Zadanie realizowane będzie w okresie październik – grudzień 2008 r. Zakłada się, że każda z 53 poradni zorganizuje zajęcia stosownie do potrzeb i możliwości ich realizacji na obszarze swojego działania. Na realizację tego zadania, dla każdej poradni, przekazane zostały środki w kwocie 8 944 zł z przeznaczeniem na zakup dodatkowego oprogramowania i oprzyrządowania niezbędnego do realizacji ww. zajęć (5 000 zł) oraz na wynagrodzenia dla realizatorów zajęć (3 944 zł). Dodatkowe środki pozwolą zakupić specjalistyczne oprogramowanie wyposażenie poradni w pomoce do pracy diagnostyczno- terapeutycznej. Należy zwrócić uwagę, aby ww. pomoce były dostosowane do prowadzenia dodatkowych zajęć rozwijających i terapeutycznych w przedszkolach i klasach I- III szkół podstawowych.

Działanie III.4.2: Szkoła przyjazna i otwarta. Zwiększenie znaczenia stowarzyszeń i organizacji młodzieżowych w życiu szkoły. Forma realizacji: Tworzenie warunków do organizacji ruchu młodzieżowego w szkole, współpracy z młodzieżowymi organizacjami i stowarzyszeniami. Termin realizacji: wrzesień - listopad Uwagi o realizacji: Ogłoszenie o konkursie

III.5. Poprawa jakości pracy młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii Działanie III.5.1: Poprawa jakości pracy młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii. Dostosowanie zarządzania placówkami do potrzeb zwiększenia skuteczności wykonywania orzeczeń. Doskonalenie systemu nadzoru nad skutecznością wykonywania orzeczeń.

Forma realizacji: konferencje dla dyrektorów młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii. Seminarium dla wizytatorów nadzorujących placówki. Regionalne seminaria dla przedstawicieli organów prowadzących młodzieżowe ośrodki wychowawcze i młodzieżowe ośrodki socjoterapii. Termin realizacji: wrzesień - listopad

III.6. Monitoring wizyjny wejść do szkół i placówek Działanie: realizacja monitoringu wizyjnego wejść do szkół i placówek. W 2007 r. wyposażono w monitoring wizyjny 4912 szkół i placówek w całym kraju. Łączna kwota przeznaczona na realizację programu - 49 205 307 zł.

Ogłoszenia Ministerstwa Edukacji Narodowej o otwartych konkursach ofert na realizację zadań publicznych w formie wsparcia: 1) Bezpieczna i przyjazna szkoła. Wsparcie działalności młodzieżowych ośrodków wychowawczych (MOW) i młodzieżowych ośrodków socjoterapii (MOS). Działania zmierzające do poprawy warunków funkcjonowania placówek i zwiększenia liczby miejsc dla uczniów, wobec których sąd orzekł środek wychowawczy w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym lub młodzieżowym ośrodku socjoterapii.

2) Bezpieczna i przyjazna szkoła. Zwiększanie znaczenia stowarzyszeń i organizacji młodzieżowych w życiu szkoły. Tworzenie warunków do organizacji ruchu młodzieżowego w szkole, współpracy z młodzieżowymi organizacjami i stowarzyszeniami. 3) Kompetencje społecznych organów działających w systemie oświaty, możliwości współpracy tych organów ze szkołą w celu tworzenia jak najlepszego środowiska wychowawczego. 4) Tworzenie dobrego klimatu i dobrych relacji w pracy szkoły. Doskonalenie kompetencji wychowawczych rodziców i nauczycieli, upowszechnianie wiedzy oraz doskonalenie umiejętności wychowawczych niezbędnych do pełnienia ról w rodzinie, jak również do współpracy ze szkołą.

Zadania szkoły wynikające z programu „ Bezpieczna i przyjazna szkoła” - propozycje 1.  Systematyczne diagnozowanie zjawiska agresji i przemocy oraz innych zjawisk patologicznych w zespole klasowym; 2.  Rozwijanie umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów bez przemocy; 3.  Promowanie zdrowego stylu życia; 4.  Rozwijanie umiejętności psychospołecznych uczniów, w tym budowanie poczucia własnej wartości i szacunku dla innych; 5.  Edukacja uczniów w zakresie przyczyn, skutków i sposobów radzenia sobie z agresją i przemocą;

6.  Redukowanie zachowań agresywnych uczniów poprzez interaktywne działania wychowawcze; 7.  Ścisłe przestrzeganie procedur postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa młodzieży; 8.  Budowanie dobrej atmosfery w zespole klasowym poprzez propagowanie zachowań prospołecznych.   Powyższe zadania realizowane będą przy współuczestnictwie wszystkich reprezentantów społeczności szkolnej: uczniów, nauczycieli, rodziców i innych pracowników szkoły. W realizacji zadań wykorzystane zostaną różnorodne metody i formy pracy wychowawczej i profilaktycznej (m.in. pogadanki, warsztaty, zabawy interakcyjne, imprezy klasowe, wycieczki, spotkania z przedstawicielami instytucji wspierającymi pracę szkoły).