Sprawa wymiaru podatku przy samoobliczeniu/ samowymiarze

Samowymiar - pojęcie (1) Nie jest wymagane uprzednie władcze działanie organu podatkowego (organ wkracza władczo tylko w celu weryfikacji prawidłowości samowymiaru) Ujawnienia wysokości zobowiązania podatkowego dokonuje podatnik Formą ujawnienia (wymiaru) jest deklaracja podatkowa, w której podatnik wykazuje kwotę podatku do zapłaty

Samowymiar - pojęcie (2) w Polsce samowymiar dominuje - niewielka ilość zobowiązań wymierzanych decyzyjnie w systemie samowymiaru rośnie rola kontroli podatkowej, a postępowanie podatkowe - choć jego celem jest wymiar podatku - posiada swój przedmiot tylko w przypadku nieprawidłowego samowymiaru, a więc również ma charakter sui generis kontrolny (przy wymiarze decyzyjnym organ odpowiada za wymiar, w związku z czym prowadzi postępowanie dowodowe z własnej inicjatywy, gdyż leży to również w jego interesie) przekształcenie funkcji administracji podatkowej z kompetencji wymiarowych na kompetencje do kontroli

Samowymiar i jego weryfikacja przez organ podatkowy - regulacja prawna art. 21 § 2, § 3, § 3a Ordynacji podatkowej: „§  2. Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, a zobowiązanie podatkowe powstaje w sposób określony w § 1 pkt 1, podatek wykazany w deklaracji jest podatkiem do zapłaty, z zastrzeżeniem § 3. §  3. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, albo powstałego zobowiązania nie wykazano, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego. §  3a. Jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że w złożonej deklaracji wykazano nieprawidłową kwotę zwrotu podatku lub kwotę podatku naliczonego przeniesionego do rozliczenia lub kwotę nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług do odliczenia w następnych okresach rozliczeniowych, w deklaracji nie wykazano tych kwot albo podatnik nie złożył deklaracji, mimo ciążącego na nim obowiązku, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa prawidłową wysokość zwrotu podatku lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do odliczenia w następnych okresach rozliczeniowych.

Formy prawne samowymiaru Deklaracja korygująca z urzędu (art. 274 Op.) Deklaracja (art. 21 par. 2 Op) Autokorekta (art. 81 lub art. 274 par. 1 pkt 2 Op) Powstanie obowiązku podatkowego (art. 4 Op) Decyzja określająca (art. 21 par. 3 Op.)

Charakter prawny postępowania podatkowego przy samoobliczeniu/samowymiarze to wymiar o charakterze wtórnym - dokonywany przez organ podatkowy jako konsekwencja niewywiązania się z obowiązku ujawnienia wysokości zobowiązania podatkowego przez podatnika (tj. przez podmiot, na który przepisy nakładają taki obowiązek przy samowymiarze), co wynika z art. 21 § 3 Op przy samoobliczeniu/samowymiarze - wymiar następuje zatem nie tylko w trybie jurysdykcyjnego postępowania podatkowego (gdyż może być dokonywany również przez podatnika), zatem wymiar decyzyjny następuje w tym przypadku selektywnie (nie dokonuje się go w każdym przypadku powstania obowiązku podatkowego) wymiar jest związany z weryfikacją prawidłowości samowymiaru (choć jest obligatoryjny w przypadku ustalenia, że samowymiar był nieprawidłowy) od wydania decyzji nie jest uzależniony obowiązek zapłaty zobowiązania wymierzonego w tej decyzji (por. art. 47 § 3 Op: „Jeżeli podatnik jest obowiązany sam obliczyć i wpłacić podatek, za termin płatności uważa się ostatni dzień, w którym, zgodnie z przepisami prawa podatkowego, wpłata powinna nastąpić”).

Decyzja określająca a termin płatności Termin złożenia deklaracji i termin płatności Zapłata zaległości wynikającej z decyzji ustalającej Faktyczne złożenie deklaracji i zapłata kwoty w niej wykazanej 30 kwietnia 2012 31 stycznia 2013 ODSETKI!!!!!

Postępowanie podatkowe a inne procedury podatkowe - przy samowymiarze kontrola podatkowa wszczęcie postępowania podatkowego niezłożenie deklaracji czynności sprawdzające powstanie obowiązku podatkowego złożenie deklaracji z wykazanym podatkiem do zapłaty wszczęcie postępowania podatkowego czynności sprawdzające decyzja tzw. określająca (art. 21 § 3 Op) lub o umorzeniu (art. 208 § 1 Op) kontrola podatkowa ten diagram nie uwzględnia dopuszczalności złożenia autokorekty

Postępowanie podatkowe a inne procedury podatkowe - przy samowymiarze (2) to czynności sprawdzające (dział V Op) oraz kontrola podatkowa (dział VI Op) te procedury nie mają charakteru jurysdykcyjnego (taką jest postępowanie podatkowe) i nie kończą się ani wydaniem decyzji, ani wymiarem podatku (wydanie decyzji następuje tylko w postępowaniu podatkowym) te procedury powinny poprzedzać postępowanie podatkowego, gdyż w ich wyniku organ uzyskuje materiał wskazujący na nieprawidłowość samowymiaru, co jednocześnie wskazuje na konieczność wszczęcia postępowania podatkowego (w związku z art. 21 § 3 Op)

Czynności sprawdzające procedura uregulowana w dziale V Ordynacji podatkowej odrębna procedura od kontroli podatkowej (dział VI Op) oraz od postępowania podatkowego (dział IV Op) najczęściej w praktyce poprzedza kontrolę lub postępowanie podatkowe stosuje się zasady ogólne postępowania podatkowego

Cel czynności sprawdzających Art. 272 Ordynacji podatkowej: „Organy podatkowe pierwszej instancji, z zastrzeżeniem art. 272a, dokonują czynności sprawdzających, mających na celu: 1) sprawdzenie terminowości: a) składania deklaracji, b) wpłacania podatków, w tym również pobieranych przez płatników oraz inkasentów; 2) stwierdzenie formalnej poprawności dokumentów wymienionych w pkt 1; 3) ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami; 4) weryfikację poniesionych przez podatnika wydatków i uzyskanych przychodów (dochodów) opodatkowanych lub przychodów (dochodów) nieopodatkowanych - w zakresie niezbędnym do ujawnienia podstawy opodatkowania z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych; 5) weryfikację danych i dokumentów przedstawionych przez podatników dokonujących rejestracji podatkowej.”

Cel czynności sprawdzających (2) ograniczony cel czynności sprawdzających ➞ ani nie jest to wymiar (jak w przypadku postępowania podatkowego), ani pełna kontrola wymiaru (jak w przypadku kontroli podatkowej) to rodzaj „wstępnej” kontroli – niski stopień sformalizowania tej procedury (np. brak formy wszczęcia czynności sprawdzających, brak formy zakończenia) „kontrola” ma charakter cząstkowy, fragmentaryczny: weryfikacji podlegają tylko niektóre obowiązki, a w zakresie wymiaru - tylko niektóre aspekty (wyraźnie wskazane w przepisach o czynnościach sprawdzających): zasadniczo tylko kontrola o charakterze formalnym (sprawdzanie, czy podatnik złożył deklarację ➞ pkt 1, sprawdzenie, czy deklaracja została wypełniona zgodnie z zasadami jej sporządzania ➞ pkt 2) poza zakresem czynności sprawdzających zasadniczo pozostaje badanie prawidłowości wymiaru ➞ ograniczona możliwość ustalenia stanu faktycznego

Postępowanie dowodowe w czynnościach sprawdzających Postępowanie dowodowe w czynnościach sprawdzających – w zakresie weryfikacji wymiaru: 1) ustalenie stanu faktycznego jest ograniczone do przypadków wyraźnie wskazanych w przepisach o czynnościach sprawdzających 2) ustalenie stanu faktycznego następuje wyłącznie za pomocą wyraźnie wskazanych w przepisach dowodów - przeprowadzenie dowodów (art. 275-276 Op) lub żądanie wyjaśnień (art. 274a § 2 Op)

Czynności sprawdzające - forma zakończenia i jego konsekwencje (1) wezwanie do udzielenia wyjaśnień w sprawie niezłożenia deklaracji podatnik wyjaśnia, że nie dopełnił obowiązku podatnik wyjaśnia, że nie miał tego obowiązku organ nie uznaje tych wyjaśnień złożenie deklaracji organ uznaje te wyjaśnienia - brak kontroli lub postępowania wszczęcie kontroli lub postępowania

Czynności sprawdzające - forma zakończenia i jego konsekwencje (2) wezwanie do udzielenia wyjaśnień w związku z wątpliwościami co do rzetelności deklaracji podatnik wyjaśnia, że w istocie dane w deklaracji są nierzetelne podatnik wyjaśnia, że wątpliwości organu są nieuzasadnione złożenie deklaracji korygującej organ nie uznaje tych wyjaśnień organ uznaje te wyjaśnienia - brak kontroli lub postępowania wszczęcie kontroli lub postępowania

Czynności sprawdzające - forma zakończenia i jego konsekwencje (3) sprawdzenie uprawnienia do ulgi brak dokumentów przedstawienie tych dokumentów przez podatnika organowi podatkowemu organ stwierdza, że dokumenty przedstawione przez podatnika nie są wystarczające złożenie deklaracji korygującej organ stwierdza, że dokumenty potwierdzają prawo do ulgi - brak kontroli lub postępowania wszczęcie kontroli lub postępowania

Kontrola podatkowa w ramach kontroli podatkowej jest dopuszczalne prowadzenie tych samych dowodów, które mogą być prowadzone w toku postępowania podatkowego; w tym również dowodu z ksiąg podatkowych (ten sam zakres postępowania dowodowego, co w przypadku postępowania podatkowego) większy niż w postępowaniu podatkowym zakres uprawnień kontrolujących (art. 286-287 Op, np. wstęp do budynków, do dokumentów) sformalizowany tryb wszczęcia kontroli (upoważnienie do kontroli + okazanie legitymacji) forma zakończenia to protokół z kontroli (nie decyzja – kontrola podatkowa nie jest instrumentem wymiaru podatku)

Ustalenia kontroli podatkowej jako „przesłanka” wszczęcia postępowania podatkowego (1) kontrola podatkowa nie kończy się wymiarem podatku (protokół nie jest formą wymiaru podatku) - w tej procedurze w ogóle nie wydaje się decyzji podatkowej jednak w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości: - nie wystarczy ich ujęcie w protokole kontroli - konieczny jest wymiar (korekta deklaracji albo decyzja tzw. określająca)

Ustalenia kontroli podatkowej jako „przesłanka” wszczęcia postępowania podatkowego (2) korekta deklaracji uwzględniająca wszystkie ustalenia kontroli wszczęcie postępowania podatkowego protokół kontroli, w którym stwierdzono nieprawidłowości korekta deklaracji uwzględniająca wszystkie ustalenia kontroli

Korekta deklaracji po kontroli Art. 81b Op: „§  1. Uprawnienie do skorygowania deklaracji: 1) ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej - w zakresie objętym tym postępowaniem lub kontrolą; 2) przysługuje nadal po zakończeniu: a) kontroli podatkowej, b) postępowania podatkowego - w zakresie nieobjętym decyzją określającą wysokość zobowiązania podatkowego. §  2. Korekta złożona w przypadku, o którym mowa w § 1 pkt 1, nie wywołuje skutków prawnych. Organ podatkowy zawiadamia pisemnie składającego korektę o jej bezskuteczności. §  2a. Korekta złożona wraz z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty nie wywołuje skutków prawnych w razie odmowy stwierdzenia nadpłaty w całości lub w części oraz w razie umorzenia postępowania w związku z wycofaniem wniosku. W uzasadnieniu wydanej decyzji organ podatkowy wskazuje bezskuteczność takiej korekty. § 3. (uchylony)”. Korekta deklaracji w czasie trwania kontroli podatkowej jest nieskuteczna. Korekta deklaracji poza kontrolą podatkową jest skuteczna (zarówno przed jej wszczęciem, jak i po jej zakończeniu - chyba że zostało już wszczęte postępowanie podatkowe lub wydano decyzję)

Korekta deklaracji po kontroli (2) „Korzyści” dla podatnika z korekty deklaracji po kontroli podatkowej: - wyłączenie odpowiedzialności karnej skarbowej (art. 16a Kks) - odsetki za zwłokę podlegają zapłacie w pełnej wysokości

Korekta deklaracji po kontroli (3) Złożenie korekty deklaracji: skutkuje obowiązkiem zapłaty podatku wykazanego w deklaracji korygującej (art. 21 § 2 Op - kwota wykazana jest „podatkiem do zapłaty”) uniemożliwia wszczęcie postępowania podatkowego - w przypadku uwzględnienia wszystkich ustaleń kontroli (art. 165b Op) w praktyce - uniemożliwia podatnikowi kwestionowanie ustaleń kontroli nie wyłącza kolejnej korekty deklaracji, w której podatnik „wycofa” się z korekty uwzględniającej ustalenia kontroli

Wszczęcie postępowania podatkowego po kontroli podatkowej Art. 165b Op: § 1. W przypadku ujawnienia przez kontrolę podatkową nieprawidłowości co do wywiązywania się przez kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego oraz niezłożenia przez podatnika deklaracji lub niedokonania przez niego korekty deklaracji w całości uwzględniającej ujawnione nieprawidłowości, organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, nie później niż w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli. § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się w przypadku, gdy złożone przez kontrolowanego wyjaśnienia lub zastrzeżenia do protokołu kontroli zostały w całości uwzględnione przez kontrolujących. § 3. W przypadku, o którym mowa w § 1, postępowanie podatkowe może być wszczęte także po upływie 6 miesięcy od zakończenia kontroli podatkowej, jeżeli: 1)   podatnik dokona ponownej korekty deklaracji, w której nie zostaną uwzględnione nieprawidłowości ujawnione w kontroli podatkowej; 2)   organ podatkowy otrzyma informacje od organów podatkowych lub od innych organów, uzasadniające wszczęcie postępowania podatkowego.

Wszczęcie postępowania podatkowego po kontroli podatkowej (2) art. 165b Op - przedawnienie prawa do wszczęcia postępowania podatkowego w przypadku: jego niewszczęcia po upływie 6 miesięcy od dnia zakończenia kontroli, o ile: w kontroli ujawniono nieprawidłowości kontrolowany nie złożył deklaracji korygującej uwzględniającej wszystkie ustalenia kontroli przedawnienie tego rodzaju nie znajduje zastosowania w przypadku, gdy w kontroli nie ujawniono nieprawidłowości - wówczas można wszcząć postępowania podatkowe, zaś przepisy nie przewidują w tym zakresie żadnych ograniczeń czasowych (art. 165b Op nie można interpretować rozszerzająco - co do zasady organ podatkowy może wszcząć postępowanie podatkowe)

Kolejność podejmowania procedur - formalna dopuszczalność obowiązek złożenia deklaracji czynności sprawdzające kontrola podatkowa postępowanie podatkowe

Kolejność podejmowania procedur - jak powinna zostać zastosowana obowiązek złożenia deklaracji czynności sprawdzające kontrola podatkowa postępowanie podatkowe

Tryb wszczęcia postępowania podatkowego Art. 165. § 1. Postępowanie podatkowe wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. § 2. Wszczęcie postępowania z urzędu następuje w formie postanowienia. § 3. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu, z zastrzeżeniem art. 165a. § 3a. O wszczęciu postępowania na wniosek jednej ze stron organ podatkowy zawiadamia wszystkie pozostałe osoby będące stroną w sprawie. § 3b. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione za pomocą środków komunikacji elektronicznej jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu podatkowego. § 4. Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania.

Niedopuszczalność wszczęcia postępowania wymiarowego „na wniosek” Wyrok WSA w Warszawie z dnia 23 lipca 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 380/10: „ Podstawowe dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy było ustalenie, czy istnieje przepis materialnoprawny dający Skarżącej podstawę do żądania wszczęcia postępowania podatkowego. Sąd rozpoznający sprawę podziela wyrażany w doktrynie prawa administracyjnego pogląd, zgodnie z którym art. 165 o.p. nie stanowi samoistnej podstawy wszczęcia postępowania podatkowego” tylko w przypadku, gdy przepisy wyraźnie dopuszczają wszczęcie „na wniosek” jest ono dopuszczalne - np. art. 21a Op: „Podatnik, który zamierza skorzystać z ulgi podatkowej, której warunkiem, określonym w odrębnych przepisach, jest brak zaległości podatkowych, może złożyć wniosek do właściwego organu podatkowego o przeprowadzenie postępowania podatkowego. Do wydania decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego przepis art. 21 § 3 stosuje się odpowiednio”

Przesłanki wszczęcia postępowania podatkowego - przy samowymiarze tak samo jak w sprawie wymiarowej przy wymiarze decyzyjnym, tj.: - nie zostały uregulowane w przepisach o wszczęciu postępowania podatkowego - dla postanowienia o wszczęciu postępowania podatkowego nie przewidziano wymagania uwzględnienia w jego uzasadnieniu przesłanek wszczęcia - postępowanie to powinno zostać wszczęte w każdym przypadku, gdy organ podatkowy stwierdzi okoliczności, wskazujące na powstanie obowiązku podatkowego, które nie znalazło odzwierciedlenia w samowymiarze (ten: albo nie został dokonany albo był nieprawidłowy) - tj. przesłanki określone w art. 21 § 3 Op

Przesłanki wszczęcia postępowania wymiarowego (nieuregulowane w przepisach)

Termin wszczęcia postępowania Art. 165b Op: § 1. W przypadku ujawnienia przez kontrolę podatkową nieprawidłowości co do wywiązywania się przez kontrolowanego z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego oraz niezłożenia przez podatnika deklaracji lub niedokonania przez niego korekty deklaracji w całości uwzględniającej ujawnione nieprawidłowości, organ podatkowy wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie, która była przedmiotem kontroli podatkowej, nie później niż w terminie 6 miesięcy od zakończenia kontroli. § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się w przypadku, gdy złożone przez kontrolowanego wyjaśnienia lub zastrzeżenia do protokołu kontroli zostały w całości uwzględnione przez kontrolujących. § 3. W przypadku, o którym mowa w § 1, postępowanie podatkowe może być wszczęte także po upływie 6 miesięcy od zakończenia kontroli podatkowej, jeżeli: 1) podatnik dokona ponownej korekty deklaracji, w której nie zostaną uwzględnione nieprawidłowości ujawnione w kontroli podatkowej; 2) organ podatkowy otrzyma informacje od organów podatkowych lub od innych organów, uzasadniające wszczęcie postępowania podatkowego.

Rodzaje dowodów Obowiązują - art. 180 i art. 181 Op (omówione na wykładzie przy zasadzie prawdy materialnej) Najistotniejsze - i te zostają omówione na wykładzie: materiały z kontroli podatkowej księgi podatkowe

Wykorzystanie materiałów z kontroli w postępowaniu podatkowym art. 181 Op: Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej, z zastrzeżeniem art. 284a § 3, art. 284b § 3 i art. 288 § 2, oraz materiały zgromadzone w toku postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.

Wykorzystanie materiałów z kontroli w postępowaniu podatkowym (2) kontrola podatkowa służy zgromadzeniu dowodów, które następnie mogą zostać wykorzystane w postępowaniu podatkowym, którego celem jest wymiar podatku dowody zgromadzone w toku kontroli podatkowej nie wymagają powtórzenia w postępowaniu podatkowym - zwłaszcza, że ten sam organ jest organem kontroli i ten sam organ prowadzi postępowanie podatkowe

Wykorzystanie materiałów z kontroli w postępowaniu podatkowym (3) „inne dokumenty” to również protokoły z czynności kontrolnych (w tym np. z zeznań świadka, z przesłuchania strony) to również protokół z kontroli

Znaczenie protokołu kontroli jako dowodu w postępowaniu podatkowym (1) protokół kontroli jest dokumentem urzędowym art. 194 § 1 i 3 Op: § 1. Dokumenty urzędowe sporządzone w formie określonej przepisami prawa przez powołane do tego organy władzy publicznej stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. § 3. Przepisy § 1 i 2 nie wyłączają możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko dokumentom wymienionym w tych przepisach.

Znaczenie protokołu kontroli jako dowodu w postępowaniu podatkowym (2) Postanowienie NSA z dnia 28 maja 2010 r., sygn. akt II FSK 778/10: „(...) protokół nie jest aktem władczym organu rozstrzygającym o prawach i obowiązkach kontrolowanego; nie jest też do "niego" kierowany (...). Cel sporządzenia protokołu to utrwalenie danych dotyczących działalności kontrolowanego w celu ich wykorzystania do ewentualnego zweryfikowania przez organ kontroli deklarowanych zobowiązań podatkowych - w zależności od ustaleń kontroli - w drodze wydania decyzji wymiarowej bądź ograniczenia się do sporządzenia wyniku kontroli”.

Znaczenie protokołu kontroli jako dowodu w postępowaniu podatkowym (3) Wyrok WSA w Gorzowie Wlkp z dnia 22 czerwca 2011 r. (I SA/Go 363/11): „(...) różne są cele kontroli podatkowej i postępowania podatkowego. Celem kontroli podatkowej jest bowiem sprawdzenie, czy kontrolowany wywiązuje się z obowiązków nałożonych na niego w przepisach prawa podatkowego natomiast celem postępowania podatkowego jest określenie skutków prawnych niewywiązywania się przez stronę (podatnika, płatnika, inkasenta) z jej ustawowych obowiązków”. „Odmienność obu postępowań skutkuje również tym, że dokumenty zgromadzone w toku kontroli są jednym z dowodów w postępowaniu podatkowym (nie jedynym)”. „Dowodem takim nie są natomiast ustalenia kontrolujących. Podlegają one weryfikacji w toku postępowania podatkowego. (...) organy podejmują wszelkie niezbędne działania w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Materiał dowodowy podlega w postępowaniu podatkowym nie tylko zebraniu, ale i weryfikacji, która umożliwia ustalenie stanu faktycznego, porównanie go ze stanem wzorcowym, określonym w przepisach prawa podatkowego, oraz wyciągnięcia stosownych wniosków oraz wydania rozstrzygnięcia. Kontrola podatkowa nie ogranicza dalszego zbierania kompletnego materiału dowodowego, niezbędnego do rozstrzygnięcia sprawy. Gdyby tak było, niepotrzebne byłoby postępowanie podatkowe. (...)”.

Księga podatkowa (1) art. 193 § 1 Op: „Księgi podatkowe prowadzone rzetelnie i w sposób niewadliwy stanowią dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów”. przepis ten określa moc dowodową księgi podatkowej ➔ „dowód” oznacza środek dowodowy (art. 180 § 1 i art. 181 Op), ale również moc dowodową (art. 193 § 1 Op)

Księga podatkowa (2) art. 193 Op: § 2. Księgi podatkowe uważa się za rzetelne, jeżeli dokonywane w nich zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty. § 3. Za niewadliwe uważa się księgi podatkowe prowadzone zgodnie z zasadami wynikającymi z odrębnych przepisów. rzetelność i niewadliwość - to kryteria prawidłowości ksiąg podatkowych i - jednocześnie - kryteria uznania ich za dowód

Księga podatkowa (3) o ile księga podatkowa stanowiła podstawę sporządzenia deklaracji, to weryfikacja deklaracji wymaga weryfikacji rzetelności i niewadliwości księgi podatkowej niezbędny jest dostęp kontrolujących do księgi (art. 286 § 1 pkt 4 Op); w postępowaniu podatkowym organ nie ma uprawnienia do żądania przedstawienia/ okazania księgi podatkowej

Księga podatkowa (4) Konsekwencje stwierdzenia nierzetelności lub wadliwości ksiąg w stopniu znaczącym: art. 193 § 6 Op: „Jeżeli organ podatkowy stwierdzi, że księgi podatkowe są prowadzone nierzetelnie lub w sposób wadliwy, to w protokóle badania ksiąg określa, za jaki okres i w jakiej części nie uznaje ksiąg za dowód tego, co wynika z zawartych w nich zapisów” możliwość szacowania - art. 23 § 1 pkt 2 Op: „Organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania” niedopuszczalność szacowania, gdy księga razem z innymi dowodami pozwala na ustalenia podstawy opodatkowania - art. 23 § 2 Op: „Organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli: pomimo braku ksiąg podatkowych dowody uzyskane w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania; dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania.”

Przedmiot postępowania wyjaśniającego okoliczności prawnie relewantne dla powstania obowiązku podatkowego oraz dane konieczne dla ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego przesądzają o tym przepisy materialnego prawa podatkowego powinny zostać ustalone przy wykorzystaniu dowodów (opodatkowanie na tzw. zasadach ogólnych)

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - szacowanie Art. 23 Op: §  1. Organ podatkowy określa podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli: 1) brak jest ksiąg podatkowych lub innych danych niezbędnych do jej określenia lub 2) dane wynikające z ksiąg podatkowych nie pozwalają na określenie podstawy opodatkowania, lub 3) podatnik naruszył warunki uprawniające do korzystania ze zryczałtowanej formy opodatkowania. §  2. Organ podatkowy odstąpi od określenia podstawy opodatkowania w drodze oszacowania, jeżeli: 1) pomimo braku ksiąg podatkowych dowody uzyskane w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania; 2) dane wynikające z ksiąg podatkowych, uzupełnione dowodami uzyskanymi w toku postępowania, pozwalają na określenie podstawy opodatkowania.

Przedmiot postępowania wyjaśniającego – szacowanie (2) Art. 23 Op: §  3. Podstawę opodatkowania określa się w drodze oszacowania, stosując w szczególności następujące metody: 1) porównawczą wewnętrzną - polegającą na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu; 2) porównawczą zewnętrzną - polegającą na porównaniu wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i w podobnych warunkach; 3) remanentową - polegającą na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu; 4) produkcyjną - polegającą na ustaleniu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa; 5) kosztową - polegającą na ustaleniu wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziałów tych kosztów w obrocie; 6) udziału dochodu w obrocie - polegającą na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie. §  4. (uchylony). §  5. Określenie podstawy opodatkowania w drodze oszacowania powinno zmierzać do określenia jej w wysokości zbliżonej do rzeczywistej podstawy opodatkowania. Organ podatkowy, określając podstawę opodatkowania w drodze oszacowania, uzasadnia wybór metody oszacowania.

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - szacowanie (3) zadeklarowanie całego dochodu uzyskanie dochodu powstanie obowiązku podatkowego decyzja na podstawie art. 21 § 3 Op dowody na uzyskanie dochodów niezadeklarowanie dochodu w całości lub w części metody szacowania (art. 23 § 3 Op) brak danych niezbędnych

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - szacowanie (4) Procedura szacowania zakwestionowanie rzetelności lub niewadliwości ksiąg (art. 193 Op) brak dowodów, które - wraz z księgą lub pomimo jej braku - pozwolą na ustalenie rzeczywistej podstawy opodatkowania (art. 23 § 2 Op) zastosowanie metod szacowania - ustalenie podstawy opodatkowania najbardziej zbliżonej do rzeczywistej

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - transferpricing art. 25 ust. 1 - 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: 1. Jeżeli: 1) osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, mająca miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwana dalej "podmiotem krajowym", bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu przedsiębiorstwem położonym poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego przedsiębiorstwa, albo 2) osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, mająca miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwana dalej "podmiotem zagranicznym", bierze udział bezpośrednio lub pośrednio w zarządzaniu podmiotem krajowym lub w jego kontroli albo posiada udział w kapitale tego podmiotu krajowego, albo 3) ta sama osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej równocześnie bezpośrednio lub pośrednio bierze udział w zarządzaniu podmiotem krajowym i podmiotem zagranicznym lub w ich kontroli albo posiada udział w kapitale tych podmiotów - i jeżeli w wyniku takich powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne podmioty, i w wyniku tego podatnik nie wykazuje dochodów albo wykazuje dochody niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały - dochody danego podatnika oraz należny podatek określa się bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań. 2. Dochody, o których mowa w ust. 1, określa się, w drodze oszacowania, stosując następujące metody: 1) porównywalnej ceny niekontrolowanej; 2) ceny odprzedaży; 3) rozsądnej marży ("koszt plus"). 3. Jeżeli nie jest możliwe zastosowanie metod wymienionych w ust. 2, stosuje się metody zysku transakcyjnego. nie jest to formalnie odrębna sprawa od sprawy podatku dochodowego od osób fizycznych (ustalenia zawarte w decyzji wydanej w tej sprawie), ale inny przedmiot postępowania wyjaśniającego (nie dochód rzeczywisty, ale dochód hipotetyczny)

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - transferpricing (2) niewykazywanie dochodu, który powinien zostać wykazany podmioty powiązane narzucenie warunków nierynkowych transakcji art. 25 updof lub art. 11 updop + rozporządzenie MF z 10.09.2009r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów osób fizycznych w drodze oszacowania oraz sposobu i trybu eliminowania podwójnego opodatkowania osób fizycznych w przypadku korekty zysków podmiotów powiązanych (tj. Dz.U.z 2014 r., poz. 1176) USTALENIE CENY RYNKOWEJ DOCHÓD = dochód wynikający z ceny rynkowej DOCHÓD > dochód rzeczywisty

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - opodatkowanie dochodów nieujawnionych Roz. 5a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: „Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych”. art. 25d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: „Podstawę opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych stanowi w roku podatkowym przychód odpowiadający kwocie nadwyżki wydatku nad przychodami (dochodami) opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi. (…)” to formalnie odrębna sprawa podatkowa, a nie tylko odrębny od zasad ogólnych przedmiot postępowania wyjaśniającego (inne okoliczności prawnie relewantne) – wydaje się decyzję „dla” dochodów nieujawnionych

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - opodatkowanie dochodów nieujawnionych (2) zadeklarowanie całego dochodu decyzja na podstawie art. 21 § 3 Op uzyskanie dochodu powstanie obowiązku podatkowego dowody na uzyskanie dochodów niezadeklarowanie dochodu w całości lub w części decyzja ws. dochodów nieujawnionych ujawnienie wydatków lub mienia nieznajdujące pokrycie

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - opodatkowanie dochodów nieujawnionych (3) Roz. 5a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje szczególną regulację w zakresie postępowania podatkowego w tej sprawie: Wyraźnie uregulowanie dotyczące ciężaru dowodu, który zostaje przerzucony na podatnika (art. 25g ust. 1 ustawy: „W toku postępowania podatkowego albo w toku postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej ciężar dowodu w zakresie wykazania przychodów (dochodów) opodatkowanych lub przychodów (dochodów) nieopodatkowanych stanowiących pokrycie wydatku spoczywa na podatniku”). Dopuszczenie uprawdopodobnienia - w przypadku braku możliwości udowodnienia niektórych przychodów na pokrycie poniesionych wydatków i zgromadzonego mienia (art. 25g ust. 3 ustawy:„Jeżeli w toku postępowania podatkowego lub postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej podatnik nie udowodni uzyskania przychodów (dochodów) opodatkowanych lub przychodów (dochodów) nieopodatkowanych, o których mowa w art. 25b ust. 4 pkt 3, stanowiących pokrycie wydatku i nastąpiło przedawnienie zobowiązania podatkowego w stosunku do tych przychodów (dochodów), to ich uzyskanie podatnik może uprawdopodobnić. (…)”).

Przedmiot postępowania wyjaśniającego - porównanie procedur zasady ogólne dział IV Op ogólny wzorzec wymiaru dowody szacowanie ogólny wzorzec wymiaru (+ , -) metody szacunkowe - probabilistyka transferpricing ceny rynkowe procedura ustalenia ceny rynkowej opodatkowanie dochodów nieujawnionych + Roz. 5a updof zastępczy wzorzec wymiaru: wydatki + zgromadzony majątek dowody na okoliczności tworzące wzorzec zastępczy

Postępowanie podatkowe - formy zakończenia decyzja - zawsze! wymiarowa - określenie wysokości zobowiązania podatkowego (nieprawidłowość lub brak samowymiaru, choć powinien zostać dokonany) o umorzeniu postępowania jako bezprzedmiotowego - brak ustalenia, że samowymiar był nieprawidłowy lub jego brak nie był uzasadniony ewentualnie: przedawnienie

Decyzja o umorzeniu a dopuszczalności wszczęcia postępowania w tej samej sprawie wyrok WSA w Gliwicach z dnia 25 listopada 2013 r., sygn. akt I SA/Gl 909/13: „Przepis art. 21 § 3 o.p. nie wyklucza wydania opisanej tam decyzji w danej sprawie podatkowej, wobec przyjęcia przez organ podatkowy innej, niż dokonana wcześniej przez ten organ w postępowaniu zakończonym jego umorzeniem, oceny złożonej w takiej sprawie przez podatnika deklaracji (jej korekty) podatkowej”. „(...) decyzja orzekająca co do istoty sprawy nie jest tożsama z decyzją o umorzeniu postępowania”, gdyż tylko ta pierwsza wywołuje skutki o charakterze materialnoprawnym. Decyzja o umorzeniu postępowania podatkowego „nie przesądza o prawidłowości złożonych deklaracji podatkowych (ich korekt) i poprawności obliczenia podatku przez podatnika, co stanowi przedmiot orzekania decyzji wydanej na podstawie art. 21 § 3 o.p.”. „W znaczeniu materialnym umorzenie postępowania podatkowego w zakresie określenia zobowiązania z art. 21 § 1 pkt 1 o.p. oznacza, że w obrocie prawnym znajduje się (pozostaje) deklaracja (korekta) określająca to zobowiązanie, zaś jego wysokość nie jest inna niż wykazana w takiej deklaracji przez podatnika. Oznacza to, że do czasu wygaśnięcia takiego zobowiązania (art. 59 o.p.), organ podatkowy jest nie tylko uprawniony, ale i zobowiązany do wydania decyzji z art. 21 § 3 o.p. w warunkach tam uznanych i to bez względu na to, czy wcześniej umorzył postępowanie w sprawie zobowiązania określonego w takiej deklaracji, uznając jej prawidłowość”. wyrok ten został uchylony wyrokiem NSA z dnia 22 października 2015 r., sygn. akt II FSK 1443/14

Decyzja określająca – skutki doręczenia Stanowi podstawę prowadzenia egzekucji administracyjnej w zakresie zobowiązania w niej ustalonego, a jeszcze nieuiszczonego przez podatnika (art. 3 u.p.e.a.); chyba, że jest: 1) decyzją nieostateczną, której nie nadano rygoru natychmiastowej wykonalności (art. 239a Op), lub 2) decyzją ostateczną, której wykonanie wstrzymano (art. 239e Op). Moment jej doręczenia nie wyznacza terminu płatności podatku (w odróżnieniu od decyzji ustalającej). Jej doręczenie uniemożliwia złożenie jakiejkolwiek deklaracji podatkowej, w tym deklaracji korygującej (art. 81b § 1 pkt 2 Op). Stanowi podstawę wpisu hipoteki przymusowej (art. 35 § 2 pkt 1 lit. „b” Op). Stanowi podstawę wpisu zastawu skarbowego do rejestru zastawów skarbowych (art. 44 § 1 pkt 2 Op). Stanowi warunek wszczęcia postępowania podatkowego w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej (art. 108 § 2 pkt 2 lit. „a” Op).

Samowymiar – przedawnienie wymiaru i wykonania Art.  70 Ordynacji podatkowej: §  1. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. (…) §  4. Bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.

Samowymiar – przedawnienie wymiaru i wykonania Art. 70 o.p. Zapłata podatku Doręczenie decyzji określającej Pole oznaczone kolorem niebieskim wyznacza moment, z którym związane jest rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia. Strzałka oznaczona kolorem niebieskim wyznacza moment, w którym upływa bieg terminu przedawnienia. Pola oznaczone kolorem czerwonym (+strzałki bordowe) wskazują okoliczność, która powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia przez organ podatkowy. Pole oznaczone kolorem pomarańczowym (+strzałka żółta) oznacza okoliczność powodująca wygaśnięcie zobowiązania podatkowego w sposób eliminujący przedawnienie. Pola białe oznaczają okoliczności niemające wpływu na bieg terminu przedawnienia. Strzałka w kolorze białym oznacza, że nie w każdym przypadku wystąpią wskazane okoliczności. Linia czerwona oznacza upływ okresu przedawnienia Złożenie deklaracji Autokorekta Zastosowanie środka egzekucyjnego Termin płatności

Wpływ przedawnienia na postępowanie podatkowe Art. 208 § 1 Ordynacji podatkowej: „Gdy postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu postępowania”.

Przedawnienie wymiaru a zapłata podatku Uchwała NSA z 29 września 2014 r., sygn. akt II FPS 4/13: „ W świetle art.70 § 1 i art. 208 § 1 oraz art. 233 § 1 pkt 2 lit. a) O.p. w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2005r. po upływie terminu przedawnienia nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego, które wygasło przez zapłatę (art. 59 § 1 pkt 1 O.p.)”