Elementy retoryki i erystyki

Dyskusja jako współpraca (dyskusja merytoryczna, rzeczowa) - prawda Dyskusja jako walka (dyskusja retoryczna, polemiczna) - zwycięstwo

Zasady racjonalnej dyskusji Reguła swobody wypowiedzi Reguła odpowiedzialności za własne poglądy Reguła uczciwości wobec stanowiska rozmówcy Reguła trzymania się meritum sprawy Reguła stosowania poprawnych schematów argumentacyjnych Pojęcie sofizmatu Zasady racjonalnej dyskusji

Retoryka, pierwotnie sztuka pięknego, logicznego mówienia oraz wyrażania uczuć, wchodząca w skład podstawowego wykształcenia humanisty. Retoryka ukształtowała się w starożytnej Grecji, za jej ojca uchodzi Isokrates, a rozwijali ją m.in.: Arystoteles, Gorgiasz, sofiści, w Rzymie zaś - Cyceron, Kwintylian, Tacyt, Hermogenes.

Retoryka - sztuka skutecznego przekonywania Perswazja, sztuka skutecznego przekonywania, umiejętność przekonywania żywym słowem - retoryka - uznawana jest za znaczący instrument życia politycznego i biznesu, instrument niezwykle przydatny w praktyce public relations. Zakres retoryki obejmuje retorykę jako sztukę pięknego wysłowienia, poprawnego myślenia oraz przekonywania — retoryczny model perswazji. Funkcje retoryki to: informacyjna, skierowana do intelektu odbiorcy, argumentująca racjonalnie; estetyczna, wywołująca zachwyt, urzekająca pięknem formy, oraz emocjonalna, opanowująca wolę słuchacza, wzruszająca, argumentująca emocjonalnie. Obowiązuje reguła jedności funkcji — skuteczność perswazyjna wprost proporcjonalna do równomiernego stopnia obecności elementów werbalnych, realizujących trzy powyższe funkcje.

Erystyka – sztuka doprowadzania sporów do korzystnego rozwiązania bez względu na prawdę materialną. Słowo pochodzi z klasycznego języka greckiego – eristikós, czyli kłótliwy, od éris oznaczający kłótnię, spór, walkę oraz imię bogini niezgody, córki Nocy, towarzyszki Aresa na polu bitwy, będącej uosobieniem waśni, niezgody i kłótni.

Arthur Shopenhauer

Uogólnienie (instantia) – rozszerzanie wypowiedzi przeciwnika poza jej normalne granice (bardziej ogólnikowe twierdzenie łatwiej zaatakować). ukryta petitio principii: zakładanie tego, czego chcemy dowieść, używając na początku zmienionych nazw lub posługując się na początku ogólnikami, które łatwiej zaakceptować. Argumentum ad hominem lub ex concessis: Szukanie w wypowiedzi przeciwnika sprzeczności z akceptowaną przez niego szkołą, grupą, do której należy lub sposobem postępowania, np.: "I ty, Polak, mówisz takie rzeczy!?".

argumentum ad vanitatem – argument skierowany do próżności drugiego (pozornie wzmacnia pozycję przeciwnika) Przykład: „Panie Ryszardzie, innemu klientowi nie proponowałbym takiej oferty, ale pan jest tak inteligentny, że z pewnością doceni wynikające z niej korzyści”. argumentum ad personam – argument osobowy, odnoszący się do faktycznych cech (przeważnie wad) przeciwnika, którego użycie ma wyprowadzić go z równowagi Przykład: „Nie umiesz gotować, więc twoje potrawy zawsze są niesmaczne”. Widząc, że przeciwnik jest mocniejszy, atakować go osobiście, obrażać lub w jakikolwiek sposób porzucać prawdziwy przedmiot sporu. Rzucać inwektywami – używanie słów obraźliwych wobec przeciwnika, np. "Ty i całe twoje stronnictwo jesteście przykładami chorej ambicji, przy maleńkich móżdżkach".

argumentum ad absurdum – sprowadzenie przekonań przeciwnika do niedorzeczności Przykład: „Sądzenie, że w innych galaktykach występują inteligentne formy życia, jest tak samo wartościowe, jak wiara w smoki”. Argumentum ad traditio – odwoływanie się do powszechnie uznawanych niegdyś poglądów np. już starożytni wiedzieli…

słomiana kukła (straw man fallacy) - nadmierne uproszczenie lub trywializacja - radykalizacja - zamienienie twierdzenia zrelatywizowanego na twierdzenie niezrelatywizowane - wyrwanie wypowiedzi z kontekstu Chwyt określany tym mianem polega na celowym zniekształceniu wypowiedzi przeciwnika po to, aby można ją było łatwiej zaatakować. „Najczęstszą formą takiego zniekształcenia jest uogólnienie tez oponenta, rozszerzenie ich poza zamierzone przez niego granice, przedstawienie twierdzeń przeciwnika w sposób uproszczony, bez uwzględnienia rozmaitych uczynionych wyraźnie bądź domyślnych zastrzeżeń”

argumentum a fortiori – teza jeszcze lepsza od tej, którą wcześniej przyjął przeciwnik Przykład: „Jeżeli powiedziałeś, że masz słabą kondycję, to bym bardziej nie powinieneś ruszać w Andy”. argumentum ad populum – argument skierowany do publiczności (nierzeczowy, emocjonalny, demagogiczny) Przykład: „Imigranci zabierają nam miejsca pracy!”  Argumentum ad auditorem – zwracać się bezpośrednio do audytorium, zamiast do oponenta. Zamiast odpowiadać racjonalnie na zarzuty stawiane przez rozmówcę, w sposób populistyczny, odwoływać się do gustów i upodobań słuchaczy. Pozyskanie audytorium ma na celu wywarcie presji na oponencie, który nie będzie miał śmiałości przeciwstawić się opiniom grona słuchaczy.

argumentum ad verecundiam – argumentacja powołująca się na autorytet (powszechnie uznawany albo szanowany przez oponenta) Przykład: „Skoro prezes X przyjął taką strategię i jego firma świetnie prosperuje, więc my też będziemy tak działać”. argumentum ad misericordiam – intencją argumentu jest zjednanie przeciwnika poprzez litość Przykład: „Panie władzo, zwolniono mnie z pracy, mam depresję, i w dodatku klimat się ociepla. Proszę nie wypisywać mandatu”.

Zadania Podkreśl precyzyjnie w tekście, a następnie nazwij i opisz krótko argumenty lub chwyty erystyczne A Państwo powinno ograniczać wolność jednostki tylko wtedy, kiedy wymaga tego ochrona wolności innej jednostki. B Bzdura. Już starożytni wiedzieli, że państwo powinno stać na straży moralności. Nauka informuje nas na przykład o istnieniu rzymskich ustaw, które zakazywały noszenia zbyt bogatego stroju. A Jednak to ty kiedyś mówiłeś, że nie chciałbyś, aby ktokolwiek chciał być twoim sumieniem. B Albo państwo będzie dbało o wspólną moralność obywateli, albo zostanie ona całkowicie zniszczona i społeczeństwo się rozpadnie. Twoje twierdzenie, że moralność nie ma żadnego znaczenia jest naprawdę dziwaczne.

A Nie powinieneś tyle palić. B Przecież ty sam palisz A Nie powinieneś tyle palić. B Przecież ty sam palisz! A Ja to co innego. Badania naukowe dowodzą jednoznacznie, że palenie bardziej szkodzi osobom młodym. B Bzdura. Albo palenie szkodzi wszystkim dokładnie w takim samym stopniu, albo wcale nie szkodzi. Jeśli więc nie szkodzi to i mnie w takim samym stopniu, to znaczy, że wcale nam nie szkodzi. A sam powiedziałeś przecież, że tobie palenie wcale nie szkodzi. A poza tym, palenie tytoniu jest tak starym zwyczajem, że gdyby było naprawdę szkodliwe, to już dawno ludzie przestaliby palić.

https://www.youtube.com/watch?v=YzrNbhFz 4IE https://www.youtube.com/watch?v=jjmUwQ0d z70 https://www.youtube.com/watch?v=DdL_EQ8 htVs