Prawa człowieka w administracji – wykład 4-5 Dr Aleksandra Szczerba-Zawada Akademia im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wlkp. Rok akademicki 2016/2017

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Rada Europy Organizacja międzynarodowa powołana do życia w 1949 r. Liczy obecnie 47 członków. Cel: osiąganie większej jedności między jej członkami dla ochrony ideałów i zasad, stanowiących wspólne dziedzictwo państw członkowskich, oraz ułatwienie ich przemian ekonomicznych i społecznych. Warunkiem członkostwa: uznanie zasady praworządności oraz zasady, iż wszystkie osoby pozostające pod jurysdykcją państwa korzystają z praw człowieka i podstawowych wolności.

System organów Rady Europy Komitet Ministrów Rady Europy: organ decyzyjny Rady Europy. W jego skład wchodzą ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich. Jest strażnikiem fundamentalnych wartości RE. Jest forum dialogu politycznego w RE. Współpracuje ze Zgromadzeniem Parlamentarnym, Kongresem Władz Lokalnych i Regionalnych RE. Przyjmuje nowe państwa członkowskie. Przyjmuje konwencje i porozumienia, uchwala budżet. Czuwa nad wykonywaniem przez państwa członkowskie wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

System organów Rady Europy Zgromadzenie Parlamentarne organ deliberujący i konsultacyjny Wydaje zalecenia Złożony z przedstawicieli parlamentów krajowych państw członkowskich

System organów Rady Europy Sekretarz Generalny Współpraca z państwami członkowskimi nad zdefiniowaniem roli i zakresu odpowiedzialności Rady Europy, oraz sformułowaniem jasnego mandatu tej organizacji. Umocnienie demokratycznych standardów i zapewnienie ich przestrzegania przez państwa. Bezpieczeństwo i zapobieganie przestępczości w państwach członkowskich, szczególnie zapobieganie korupcji, praniu brudnych pieniędzy, cyberprzestępczości, handlowi ludźmi i handlowi narkotykami. Konkretne programy w zakresie praw człowieka, demokracji, uchodźców, spójności społecznej, zagadnień kultury i środowiska. Nowe inicjatywy w dziedzinie walki z międzynarodowym terroryzmem.

System organów Rady Europy Określa priorytety Rady Europy: Kampania przeciwko torturom i poniżającemu traktowaniu. Działania zwalczające rasizm, antysemityzm i islamofobię. Promowanie równości i równego traktowania bez względu na płeć, pochodzenie etniczne, przekonania religijne i polityczne.

System organów Rady Europy Komisarz Praw Człowieka: Urząd Komisarza Praw Człowieka został powołany w 1999 r. na mocy rezolucji Komitetu Ministrów Rady Europy. Odpowiedzialny za promowanie poszanowania praw człowieka oraz wiedzy na ich temat w państwach Rady Europy. Prowadzi monitoring poszanowania praw człowieka w 47 państwach członkowskich Rady Europy. Wizyty w państwach członkowskich + publikowanie opinii i analiz Od 1 kwietnia 2012 r. funkcję Komisarza Praw Człowieka pełni Nils Muižnieks.

System organów Rady Europy Europejska Komisja Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji. Europejska Komisja na rzecz Demokracji przez Prawo. Europejskie Centrum na rzecz Współzależności i Solidarności Światowej.

Zasady systemu Rady Europy Podstawowe zasady dotyczące systemu Konwencji: Zasada subsydiarności i pierwszorzędności Zasada marginesu uznania (margin of appreciation) Zasada autonomicznej interpretacji pojęć Zasada sprawiedliwości proceduralnej i efektywnej ochrony

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy  Europejska Konwencja Praw Człowieka  Jest sercem systemu ochrony praw człowieka Rady Europy. Weszła w życie 3 września 1953 r. Wiąże 47 państw, w tym wszystkie państwa UE, nie wiąże UE. Składa się z 59 artykułów. Katalog praw człowieka zawarty w art. 2-14* EKPCz. Uzupełniania protokołami. Ustanowiła Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC): różny od TSUE !!!!! skargę z tytułu naruszenia EKPC przez państwo stronę wnosi jednostka (skarga indywidualna) lub inne państwo strona (skarga międzypaństwowa). Wiążąca moc wyroków ETPCz.

Źródło: http://pl. wikipedia

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy  Prócz EKPCz w systemie RE opracowano m.in.: Europejską Kartę Społeczną (1961); Europejską konwencję o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (1987 r.), Konwencję ramową o ochronie mniejszości narodowych (1995 r.), Konwencję o prawach człowieka i biomedycynie wraz z protokołami dodatkowymi (1997 r.), Konwencję w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi (2005 r.), Konwencję o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych (2007 r.), Konwencję w sprawie zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (2011 r.).

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Źródło: http://bip.ms.gov.pl/Data/Files/_public/bip/prawa_czlowieka/formularz_skargi.pdf (04.11.2013)

Europejski Trybunał Praw Człowieka Powołany do życia w 1998 r. na miejsce Europejskiej Komisji Praw Człowieka i Trybunału Praw Człowieka do kontroli przestrzegania praw człowieka. Jurysdykcja w sprawie skarg wnoszonych na podstawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i protokołów dodatkowych do niej. 47 sędziów - się po jednym z każdego państwa-strony Konwencji, wybieranych przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy na sześcioletnią kadencję z możliwością reelekcji. Sprawy rozpatrywane jako 3-osobowy komitet, 7-osobowa izba lub 17- osobowa Wielka Izba.

Europejski Trybunał Praw Człowieka Kompetencje skargi indywidualne (art. 34 EKPCz) skargi międzypaństwowe (art. 33 EKPCz) opinie doradcze (art. EKPCz)

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy  Warunki dopuszczalności skargi indywidualnej do ETPC Skarga musi dotyczyć wyłącznie naruszenia praw gwarantowanych w EKPCz i jej Protokołach dodatkowych. Skarga może być więc złożona wyłącznie przeciwko państwu lub kilku państwom, które są stroną Konwencji – nie można kierować do Trybunału skarg przeciwko osobom fizycznym czy organizacjom prywatnym. Skarga musi dotyczyć czynów, decyzji i faktów, które nastąpiły po dniu wejścia w życie EKPCz w stosunku do danego państwa. Ze skargą można wystąpić po wykorzystaniu wszystkich dostępnych w kraju środków odwoławczych, przewidzianych prawem dla sprawy, której skarga dotyczy. Należy wnieść apelację, kasację czy skargę na przewlekłość postępowania.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Warunki dopuszczalności skargi indywidualnej do ETPC Skargę należy wnieść nie później niż przed upływem sześciu miesięcy od dnia wydania ostatecznej decyzji przez sąd krajowy lub inny organ rozstrzygający dany rodzaj sprawy. Ze skargą może wystąpić każdy, kto uważa, że został osobiście i bezpośrednio dotknięty naruszeniem praw określonych w Konwencji i jej Protokołach. Skargi złożone w interesie osoby trzeciej nie są przyjmowane do rozpoznania. Doznanie przez skarżącego „znaczącego uszczerbku, chyba że poszanowanie praw człowieka w rozumieniu Konwencji i jej Protokołów wymaga rozpatrzenia przedmiotu skargi oraz pod warunkiem, że żadna sprawa, która nie została należycie rozpatrzona przez sąd krajowy, nie może być odrzucona na tej podstawie” (art. 12 Protokołu nr 14)”.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Skarga nie może: Skarga nie może być wniesiona w sposób anonimowy. Skarga nie może być identyczna co do meritum ze sprawą rozpatrzoną już wcześniej przez Trybunał. Nie można skorzystać ze skargi indywidualnej, jeżeli sprawa została już przedłożona innej międzynarodowej procedurze kontrolnej (np. Komitetowi Praw Człowieka ONZ) i nie zawiera nowych, istotnych informacji. Skarga nie może być w sposób oczywisty nieuzasadniona lub stanowić nadużycie prawa do skargi.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Typy orzeczeń ETPCZ: wyroki Izby wyroki Wielkiej Izby wyroki pilotażowe i quasi-pilotażowe postanowienia o niedopuszczalności – (np. Preussische Treuhand p. Polsce, Stowarzyszenie Piotra Skargi p. Polsce) postanowienia dotyczące środków tymczasowych Zdania odrębne i zdania uzupełniające znaczenie dla interpretacji Konwencji czasami pełniejsze uzasadnienia wyroku i wyłożenie standardu (szczególnie zdania uzupełniające) zdania odrębne jako swoiste normy soft law

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Postępowanie w sprawie skargi indywidualnej I etap - wniesienie skargi i zarejestrowanie jej w Kancelarii Trybunału II etap – wstępne rozpatrzenie skargi pod kątem jej dopuszczalności (3 osobowy komitet) : - skarga uznana za niedopuszczalną – do 7 osobowej Izby + do rządu państwa (przeciw któremu jest skarga) w celu przedstaw. stanowiska (może tu dojść do polubownego załatwienia sprawy – ugoda) - skarga dopuszczalna– Izba decyduje czy doszło do naruszenia + ewentualne odszkodowanie (większość głosów)

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Rozprawa przed ETPCz Zasada jawności – publiczny charakter rozpraw Obowiązek reprezentacji prawnej przez Trybunałem Wyroki w języku francuskim lub angielskim (lecz skarga może być w języku właściwym dla skarżącego).

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Skutki orzeczenia ETPCz: Indywidualne – podjęcie środków bezpośrednio powiązanych z rozpatrywaną sprawą (np. wypłata stosownej sumy pieniężnej tytułem przyznanego przez ETPCz zadośćuczynienia (art. 41 EKPCz), przerwanie stanu naruszenia EKPCz czy naprawienia jego konsekwencji przez przywrócenie stanu poprzedniego tak dalece, jak to możliwe). Generalne /ogólne – wykonanie wyroku polega na podjęciu działań ustawodawczych oraz w sferze stosowania prawa tak, aby uniknąć naruszenia EKPCz w przyszłości.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Skarga międzypaństwowa: Wnoszona przez państwa-strony W odpowiedzi na naruszenie przez inne państwo postanowień Konwencji lub któregoś z protokołów W praktyce niestosowana

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Opinie doradcze: Wydawane na wniosek Komitetu Ministrów Dotyczą prawnych kwestii związanych z wykładnią Konwencji i jej protokołów Nie mogą dotyczyć treści i zakresu praw i wolności

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 2 EKPCz Prawo do życia Dodov przeciwko Bułgarii pozytywny obowiązek proceduralny państw-stron Konwencji,wynikający z art. 2 EKPCz: zapewnienie dostępu do efektywnych środków sądowych, pozwalających nie tylko na wszczęcie właściwych postępowań, ale na ustalenie faktów i ewentualne pociągnięcie do odpowiedzialności osób, które przyczyniły się przez swoje zaniedbanie do śmierci pacjenta. Renolde przeciwko Francji  obowiązek pozytywnych państwa w zakresie poszanowania i ochrony prawa do życia: na gruncie art. 2 EKPCz państwo musi podjąć wszelkie możliwe kroki, w tym działania o charakterze praktycznym, w celu zapobiegnięcia naruszeniu prawa do życia.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 3 EKPCz - zakaz tortur Kafkaris przeciwko Cyprowi  zastosowanie wobec dorosłego człowieka kary dożywotniego pozbawienia wolności bez żadnych możliwości wcześniejszego zwolnienia może stanowić nieludzkie i poniżające karanie. Riad i Idiab przeciwko Belgii  warunki aresztu, które powinny odpowiadać wymogom wynikającym z zakazu poniżającego i nieludzkiego traktowania lub karania. Chember przeciwko Rosji  niektóre kary dyscyplinarne nakładane w wojsku na żołnierzy poborowych mogą stanowić nieludzkie karanie.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 3 EKPCz - zakaz tortur Saadi przeciwko Włochom  poszanowanie przez państwo-stronę zakazu nieludzkiego traktowania nie może być uzależnione od przyczyn deportacji i od zachowania (działalności) osoby deportowanej, bez względu na to jak bardzo to zachowanie jest niepożądane lub niebezpieczne + standard dowodu koniecznego do obalenia istnienia istnienie rzeczywistego ryzyka traktowania w kraju docelowym w sposób sprzeczny z zakazem tortur. Dedovskyi i inni przeciwko Rosji  regularne i masowe bicie więźniów przez funkcjonariuszy specjalnej jednostki więziennej torturami w rozumieniu art. 3 EKPCz.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 5 EKPCz - prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego Ladent przeciwko Polsce  test dopuszczalności zatrzymania z art. 5 § 1 lit. c EKPCz uzupełniony o wymóg proporcjonalności zastosowanego środka: każde pozbawienie wolności musi być zgodne z prawem krajowym i dokonane zgodnie z obowiązującą procedurą; nie może być arbitralne (obejmuje to również ocenę, czy pozbawienie wolności było konieczne ze względu na deklarowany cel) oraz musi być środkiem proporcjonalnym

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 6 EKPCz - prawo do rzetelnego procesu Ramanauskas przeciwko Litwie  prawo do sprawiedliwego procesu w sytuacji nakłaniania do przestępstwa: interes publiczny nie może usprawiedliwić użycia w procesie karnym dowodów uzyskanych w efekcie policyjnego nakłaniania. Ryakib Biryukov przeciwko Rosji  wymóg publicznego ogłoszenia wyroku w sprawach cywilnych oznacza publiczny dostęp do pełnego tekstu wyroku: niedochowanie wymogu publicznego ogłoszenia wyroku, uniemożliwia poddanie sądownictwa publicznej kontroli i tym samym zapewnienie sprawiedliwego procesu, ponieważ publiczność nie może zapoznać się z argumentacją sądu i nie może zrozumieć przyczyn, dla których roszczenia skarżącego zostały odrzucone.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 7 EKPCz - Zakaz karania bez podstawy prawnej Kafkaris przeciwko Cyprowi  zakaz retroaktywnego nakładania surowszych kar, jednakże zakaz ten dotyczy jedynie środków penalnych w znaczeniu materialnoprawnym. Korbely przeciwko Węgrom  skazanie skarżącego przez sądy węgierskie za zbrodnię przeciwko ludzkości jako niezgodne z gwarancjami zawartymi w art. 7 EKPCz: z art. 7 EKPCz wynika, że przestępstwo musi być jasno zdefiniowane w przepisach prawa. Pojęcie „prawa” na gruncie EKPCz pociąga za sobą wymogi jakościowe wobec przepisów prawnych – wymaga ich dostępności i przewidywalności.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 8 EKPCz - Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego Hadri-Vionnet przeciwko Szwajcarii  „życie prywatne” obejmuje również prawo matki do udziału w pogrzebie martwo narodzonego dziecka oraz prawo domagania się, aby ciało dziecka było przewiezione na cmentarz odpowiednim samochodem. E.B. przeciwko Francji  odmowa udzielenia zgody na dokonanie adopcji przez osobę żyjącą w stałym związku z osobą tej samej płci naruszeniem art. 8 EKPCz. Shtukaturov przeciwko Rosji  występowanie zaburzeń psychicznych, nawet tych poważnych, nie może być jedynym powodem uzasadniającym całkowite pozbawienie zdolności do czynności prawnej.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 9 EKPCz - Wolność myśli, sumienia i wyznania Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas i inni przeciwko Austrii obowiązek państwa zachowania szczególnej neutralności i bezstronności przy wykonywaniu swoich uprawnień regulacyjnych w sferze wolności religijnej. Leela Förderkreis E.V. i inni przeciwko Niemcom określenie w rządowej kampanii informacyjnej niektórych grup religijnych sektami nie stanowi naruszenia art. 9 EKPCz

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 10 EKPCz - Wolność wyrażania opinii Vajnai przeciwko Węgrom  blankietowy zakaz używania symboli wieloznacznych może powodować, że ograniczone zostaje ich użycie w tych sytuacjach, w których żadne ograniczenia nie mogą być usprawiedliwione Guja przeciwko Mołdawii przekazanie przez funkcjonariusza publicznego do publicznej wiadomości informacji o charakterze poufnym (wewnętrznym) naruszeniem art. 10 EKPCz. TV Vest AS and Rogaland Pensjonistparti przeciwko Norwegii konieczność zachowania - w szczególności w okresie przedwyborczym lub w trakcie wyborów - równowagi pomiędzy swobodą wyrażania opinii a zapewnieniem swobody wyrażenia opinii ludności w wyborze ciała ustawodawczego.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 11 EKPCz - Wolność zgromadzeń i stowarzyszania się Demіr i Baykara przeciwko Turcji  odmowa pracownikom samorządu miejskiego prawa do utworzenia związku zawodowego, prowadzenia rokowań zbiorowych i zawierania układów zbiorowych naruszeniem art. 11 EKPCz.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 12 EKPCz - Prawo do zawarcia małżeństwa H. przeciwko Finlandii  szeroki zakres dyskrecji pozostawiony państwom czy wprowadzaniu konwencyjnego standardu w zakresie prawa do zawarcia małżeństwa: niemożność zawarcia małżeństwa przez osoby tej samej płci w fińskim porządku prawnym, tym samym niemożność trwania małżeństwa, w którym jedno z partnerów dokonało korekty płci nie narusza art. 12 EKPCz.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 13 EKPCz - Prawo do skutecznego środka odwoławczego w sprawach cywilnych Chember przeciwko Rosji  konstrukcja skargi odszkodowawczej przyjęta w rosyjskim prawie cywilnym nie spełnia wymogów skutecznego środka odwoławczego w rozumieniu art. 13 EKPCz.

Ochrona praw człowieka w systemie Rady Europy Art. 14EKPCz – zakaz dyskryminacji w zakresie postanowień konwencyjnych sprawie Burghartz przeciwko Szwajcarii niemożności umieszczenia przez męża swojego rodowego nazwiska przed małżeńskim, podczas gdy żona mogła to uczynić bez przeszkód. Willis przeciwko Wielkiej Brytanii  odmowa przyznania mężczyźnie pensji wdowiej oraz zasiłku dla owdowiałej matki, które należały się kobietom znajdującym się w podobnej do jego sytuacji, stanowiło dyskryminację płciową. Karlheinz Schmidt przeciwko Niemcom  obowiązek uiszczenia 75 marek tytułem opłaty na rzecz straży pożarnej na podstawie przepisów regulujących udział każdego mężczyzny zamieszkałego na terenie landu w akcjach pożarniczych naruszeniem zakazy dyskryminacji płciowej.