Dr Kazimierz Chyc Materiał do wykładu; Późna dorosłość psychologiczno - socjologiczne aspekty niepełnosprawności oraz starzenia się. – socjologia starości

1 1.Charakterystyka głównych problemów społe-cznych i regulacji dotyczących ich rozwiązy-wania Czym jest „starość”… Według Piotrowskiego „starość jest zjawiskiem kulturowym, wywołanym na podłożu biologicznym, związanym z osłabieniem sił” Frolkis stwierdza natomiast że jest to okres w życiu ustroju nieuchronnie występujący po okresie dojrzałości i cechujący się istotnymi zmianami w narządach i tkankach zawężąjącymi obszar , w jakim możliwe jest dostosowanie ustroju do zmieniających się warunków środowiska zewnętrznego i wewnętrznego

2 Gereontologia Problemami wieku starszego zajmuje się gerontologia – nauka o procesach starzenia się organizmu ludzkiego i o chorobach wieku starczego. Gerontologia społeczna to nauka o społecznych przyczynach i skutkach starzenia się społeczeństw, cechach sytuacjach i uwarunkowaniach życia osób w starszym wieku

3 Granice starości Granice starości są bardzo płynne a sam proces starzenia się przebiega etapami. Najpierw jest etap starzenia się społecznego, dopiero później następuje starzenie fizyczne. Starzenie zależy od sposobu i warunków życia. Odmiennie będzie przebiegało u mężczyzn i kobiet, inaczej na wsi i w mieście.

Cztery okresy starości 60-69 lat – wiek początkowej starości, 70-74 lata – wiek przejściowy między początkową starością a wiekiem ograniczonej sprawności fizycznej i umysłowej, 75-84 lata – wiek zaawansowanej starości, 85 lat i więcej – niedołężna starość.

Etapy starości Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), za początek starości uznaje 60 rok życia. Wyróżnia w niej trzy zasadnicze etapy: od 60 – 75 r. ż. – wiek podeszły ( tzw. wczesna starość); od 75 – 90 r. ż. – wiek starczy ( tzw. późna starość); 90 r. ż. i powyżej – wiek sędziwy ( tzw. długowieczność).

Za podstawowe cechy starości uważa się: ograniczenie zainteresowania przyszłością; znaczny spadek zdolności adaptacyjnych człowieka w wymiarze biologicznym, psychospołecznym; postępujące ograniczenie samodzielności życiowej; stopniowe nasilenie się zależności od otoczenia

Problemy ludzi starszych samotność, choroby, inwalidztwo, życie w ubóstwie, poczucie nieprzydatności. Wszystkie te problemy wskazują na istniejącą marginalizację osób starszych jako zbiorowości, czego przykładem może być stopniowe eliminowanie ich z aktywnego życia zawodowego i społecznego w momencie przekraczania granicy wieku eme-rytalnego.

Starzenie się społeczeństwa – psychologiczno-socjologiczny aspekt Proces starzenia się społeczeństw obserwowany jest od ponad ćwierć wieku, polega na systematycznym wzroście udziału ludzi starszych w całej populacji. W literaturze przedmiotu proces starzenia się rozpatrywany jest w trzech głównych aspektach: biologicznym - czas biologicznego starzenia się warunkują także (poza genami) warunki zewnętrzne: przyrodnicze, społeczno – ekonomiczne, kulturowe), psychologicznym - (starzenie się psychiczne to działanie czasu na osobowość człowieka oraz na jego życie emocjonalne i duchowe) Społecznym ( socjologicznym) - (stopniowe wycofanie się z życia społeczno – zawodowego).

Starość demograficzna w Polsce Polska starość demograficzna narasta, podobnie jak problemy życiowe przedstawicieli najstarszej generacji, które nie okazjonalnie, ale ustawicznie powinny absorbować uwagę całego społeczeństwa. Polska od ponad dwustu lat plasuje się w pierwszej światowej trzydziestce krajów starych. Próg starości demograficznej przekroczyła w 1967 roku, a próg zaawan-sowanej starości demograficznej już w 1980 roku.

Populacja osób w wieku poprodukcyjnym w Polsce W Polsce w 2001 roku było blisko 5,6 mln osób w wieku poprodukcyjnym, co stanowi 14,2% ogółu ludności kraju. Mężczyzn powyżej 60 roku życia było 1,8 mln a kobiet 3,8 mln. W wieku poprodukcyjnym na 100 mężczyzn przypada 216 kobiet. Zgodnie z prognozami demograficznymi proces starzenia się społeczeństwa polskiego będzie postępował i w 2010 roku odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym wzrośnie do 15,2%, a w 2020 roku osiągnie 19,4%.

Prawo dot. osób starszych O prawie osób w podeszłym wieku do opieki instytucjonalnej i o obowiązkach instytucji świadczących tę formę pomocy stanowi Europejska Karta Społeczna. Państwo gwarantuje przede wszystkim świadczenia pieniężne, jednak system emerytalno – rentowy nie jest doskonały i często powoduje niedostatki materialne. Niskie dochody sprawiają że osoby w starszym wieku należą do najbiedniejszej warstwy społecznej. Dlatego, aby temu zapobiec zostały powoływane do działań różne instytucje niosące pomoc ludziom w podeszłym wieku.

OPS PCK Jedną z podstawowych instytucji służących osobom starszym jest Ośrodek Pomocy Społecznej (OPS). Celem głównym takiego ośrodka jest dążenie do jak naj-większej samodzielności jej podo-piecznych i ich aktywizacja w po-dejmowaniu działań zmierza-jących do poprawy jakości włas-0nego życia. Usługi opiekuńcze są realizo-wane przy ścisłej współpracy z Polskim Czerwonym Krzyżem (PCK) oraz Polskim Komitetem Pomocy Społecznej (PKPS). Współpraca ta obejmuje pomoc w zaspokajaniu potrzeb życio wych, opiekę higieniczną oraz sta-rają się zapewnić kontakt z otocze niem.

OŚRODKI POBYTU DZIENNEGO Zadaniem takich ośrodków jest zapewnienie opiekuńczego otoczenia i wsparcia emocjonalnego w ciągu dnia.

Dom Pobytu Dziennego Ośrodkiem, który udziela pomocy typowo środowiskowo-otwartej jest Dom Pobytu Dziennego, który ludziom starszym zapewnia: - posiłki, - usługi opiekuńczo – rehabilitacyjne, - zabiegi higieniczne ( kąpiel, strzyżenie), - zabiegi rekreacyjno-kulturalne ( zabawy taneczne, występy artystyczne, wycieczki), - pomoc w załatwianiu swoich codziennych spraw, stanowiących szczególną trudność.

Dzienne Domy Pomocy Społecznej Formą pomocy społeczno – środowiskowej, będącą czymś pośrednim między domem a instytucją są Dzienne Domy Pomocy Społecznej ( DDPS), które sprawdzają się w sprawach aktywizowania ludzi starszych. Są one istotnym ośrodkiem wsparcia dla nich, wręcz formą kompleksowego zaspakajania potrzeb.

W sytuacji kiedy starsi są przewlekle somatycznie chorzy, upośledzeni umysłowo, psychicznie chorzy, lub gdy ze względu na wiek, stan zdrowia, sytuację rodzinną nie potrafią samodzielnie funkcjonować i nie można zapewnić im należytej opieki w miejscu zamieszkania, wówczas są kierowani są do Domu Pomocy Społecznej (DPS).

Wśród pozostałych placówek i instytucji wspierających osoby w podeszłym wieku wyróżnić można: - domy pogodnej jesieni, - pensjonaty dla starszych osób, - schroniska, - noclegownie dla bezdomnych, - jadłodajnie dla ubogich. - hospicja,

Uniwersytet Trzeciego Wieku Pierwszy polski Uniwersytet III wieku powstał w 1975r. w Warszawie. Celem Uniwersytetów Trzeciego Wieku jest włączenie osób starszych do kształcenia ustawicznego, aktywizacji intelektualnej, psychicznej i fizycznej słuchaczy jak również opracowanie metod edukacji i wdrażanie profilaktyki gerontologicznej.

Formy kształcenia w ramach Studiów Podyplomowych Działalność dydaktyczna - obejmuje wykłady z takich dziedzin nauki jak: historia, socjologia, filozofia, medycyna, geografia, sztuka. Zajęcia kulturalno - rekreacyjne: spotkania z ciekawymi ludźmi (spotkanie z malarzem, rzeźbiarzem, etnografem, archeologiem), spacery z przewodnikiem, wycieczki autokarowe, udział w wystawach, festynach. Warsztaty i sekcje zainteresowań: (warsztaty rękodzieła artystycznego, warsztaty malarskie, sekcja piosenki, gimnastyka rehabilitacyjna, zajęcia na basenie).

Potrzeba tworzenia UTW Obecnie osoby starsze stanowią prawie 13% polskiego społeczeństwa, a liczy się, że za 15 lat będą już stanowić 17% ogółu ludności w Polsce. Przemiany ekonomiczne, gospodarcze, postęp techniczny i ekonomiczny sprawiły, że to właśnie ta grupa polskiego społeczeństwa najmniej zyskała na tych przeobrażeniach jakie dokonywały się na świecie i w Polsce w ostatnich latach. Często osoby te musiały rezygnować z dalszej edukacji, z przyczyn ekonomicznych czy losowych. W efekcie tego pozostają niezaspokojone takie potrzeby jak: potrzeba samokształcenia, potrzeba poznawania środowiska, potrzeba poszerzania wiedzy i umiejętności, potrzeba wykonywania społecznie użytecznych działań, potrzeba bycia uznanym za część społeczeństwa, grupy, potrzeba wypełnienia wolnego czasu, potrzeba utrzymywania więzi towarzyskich, potrzeba stymulacji psychicznej i fizycznej, a także możliwość realizacji młodzieńczych marzeń, które były dotychczas nie do pogodzenia z życiem zawodowym i obowiązkami wobec rodziny.