Dr hab. Prof UW Grzegorz Jędrzejczak Problemy prognozowania długoterminowego: na przykładzie systemów bankowych i rynków kapitałowych Studia Doktoranckie semestr letni 2016/17 Dr hab. Prof UW Grzegorz Jędrzejczak gjedrzejczak@wz.uw.edu.pl

Scenariusz polskiego systemu finansowego 2040 Cel zajęć Scenariusz polskiego systemu finansowego 2040 Pytania: Kto? Co? Jak? Dlaczego? „Życie to jest następne pięć minut, reszta to wyobraźnia” Sławomir Mrożek Małe listy

Prognozy krótkookresowe i długookresowe Zmiany egzogeniczne Zmiany chaotyczne Zmiany jednostkowe Prognozy długookresowe: Zmiany egzogeniczne i endogeniczne Zmiany wytłumaczalne Zmiany systemowe

Pułapki prognoz długookresowych More of the same (Kahn, Wiener o ZSRR 2000) Horse manure fallacy Fukuyama’s end of history Jak byc oryginalnym To samo nie znaczy to samo

System realny a system finansowy Swiatowy PKB nominalny 75 bilionów System finansowy 20% PKB krajw rozwiniętych Aktywa finansowe 156 bilionnów Plus sekuratyzacja 50 bln Plus OTC derywatywy 700 bln

Rynek finansowy

System finansowy Otoczenie międzynarodowe: EU ECB FED IMF/WB Centra finansowe: Wall Street The City Hong Kong

System finansowy Pośrednicy: Banki Rynki kapitałowe Własności (akcji) Długu Platformy prywatne (np. crowd financing)

System finansowy Intytucje państwa: NBP KNF MF

System finansowy Podaż produktów finansowych Prywatna: Państwo: Przedsiębiorstwa Banki komercyjne Państwo: Skarb Państwa Bank Centralny Samorządy

System finansowy Popyt na produkty finansowe: Indywidualny: Unsophisticated (frankowicze) Sophisticated (wiedza i doświadczenie) Instytucjonalny: Niskiego ryzyka (fundusze emerytalne) Wysokiego ryzyka (hedge funds, venture capital) Inwestorzy: Krajowi Zagraniczni Krotkoteminowi (spekulacyjni) Długoterminowi

Co jest Polska transformacja 1990 – 2015 Problem startu (umarli trzymają żywych za nogi) Problem percepcji (między zmarnowaną szansą a złotym wiekiem) Poziom ulicy Poziom gospodarki Poziom kapitału społecznego (korporacja czy folwark) Poziom otoczenia międzynarodowego (peryferyjność)

  Polska Czechy Słowacja Finlandia Korea Niemcy Hiszpania Intensywnosc energetyczna 1991 2013 3.6 9,1 4,0 7,2 3,3 8,3 4,7 6,6 5,7 6,3 7,6 11,1 10,3 20,3 EmisjaCO2 9,5 13,4 10,4 6,4 10,7 10,2 6,0 11,8 11,6 8,9 5,8 Zatrudnienie rolnictwo 25,0 11,0 10,0 3,0 43,0 9,0 16,0 1,0 W/dodana przemysl 37,4 32,6 38,9 38,0 36,8 33,6 30,4 26,5 39,2 38,2 36,9 30,3 30,7 22,4 Urbanizacja 61,0 75,0 73,0 57,0 54,0 80,0 84,0 82,0 76,0 79,0 Internet 2001 9,9 66,6 14,7 79,7 12,5 43,1 92,4 56,6 84,3 31,7 86,2 18,1 76,2 Umieralność dzieci<5 lat 17 5 14 3 7 6 2 8 4 11 Przeżycie mężczyźni 66 73 68 75 67 71 78 72 79 80

Poziom zaufania a tempo wzrostu PKB w Polsce

Polska na mapie świata: efekty transformacji

What's your share of the pie? http://www.oecd.org/social/income-distribution-database.htm What's your share of the pie? When you think about your household’s income, do you feel rich, poor, or just average? Most of us have no idea – or the wrong idea – of how we compare with the rest of the population. But here, in 10 clicks, you can find out how many households are better or worse off than yours, and see how your ideal world compares.

Elementy scenariusza Co sie zmienia: Demografia Technologia Otoczenie

Elementy scenariusza Co się nie zmienia: Funkcje: Finansowanie Zarządzanie ryzykiem Kupno/sprzedaż produktów finansowych Procesowanie transakcji Doradztwo

Motywacje: Ekonomia polityczna Quiz 1 Y = F ( ? ) Y - dochody z obligacji państwowych w długim okresie Quiz 2 Rothschild, Alexander II, ropa z morza Kaspijskiego, Batumi, wojna rosyjsko- turecka 1877 Poziom organizacji Poziom sektora Poziom gospodarki Poziom miedzynarodowy

Czy światu grozi sekularna stagnacja? Ryzyko długotrwałego spowolnienia wzrostu gopodarczego

Przyczyny sekularnej stagnacji Wielorakie przyczyny związane z: pogarszaniem się sytuacji demograficznej w wyniku starzenia się społeczeństw wyczerpaniem się efektu edukacyjnego przez w krajach które przeszły etap powszechej edukacji Wyczerpanime wzrostu napędzanego długiem Postępem technicznym w dziedzinach mniej znaczących dla dobrobytu Nadprodukcją spowodowaną rosnącym rozwarstwieniu dochodowym – dynamicznym wzrostem dochodów wąskich grup pracowników kreatywnych (cognitive workers) przy stagnacji a nawet realnego spadku dochodów klasy średniej Konkurencja globalna

Azja 4,3 mld mieszkańców - 60% ludności świata. Demografia swiata Azja 4,3 mld mieszkańców - 60% ludności świata. Chiny i Indie, razem stanowią około 37% ludności świata. Afryka około 1 mld osób - 15% ludności na świecie. Europa z 733 mln - 12% populacji świata, Ameryka Łacińska i Karaiby około 600 milionów -9%. Ameryka Północna (USA i Kanada), około 352 mln - 5% Australia i Oceania około 35 mln mieszkańców - 0,5%

Demografia swiata za 50 lat udział Europy spadnie do 7% Ameryki Północnej z 5% do 4% Azjii utrzyma się na obecnym poziomie ludność Ameryki Lacińskiej wzrośnie o niecały 1 pp. Afryka, udział wzrośnie z 15% do 22% podwojenie liczby ludnosci, będzie miało miejsce w Afryce subsaharyjskiej. Polska ludnościowo spadnie z obecnego 0,5% do 0,3% ludności świata

Demografia Polski 2060 Polaków o niemal 20% mniej (nie licząc emigracji) ilości dzieci do lat 15 mniejsza o 40% w stosunku do stanu obecnego ilośc osób starszych niż 65 lat ponad dwukrotnie większą niz dzisiaj liczba Polaków w wieku produkcyjnym spadnie o ponad 40% (znowu nie licząc emigracji)

Demografia alternatywa migracyjna Do połowy stulecia grupa osób w wieku 15 – 39 lat w krajach rozwijających się (a więc potencjalnie najbardziej podatnych na emigację) 570 milionów osób, z czego: 328 milionów będzie miał miejsce w Afryce subsaharyjskiej, Południowej Azjii (bez Indii) 89 milionów, Indie 68 milionów Północna Afryka 44 milionów ludzi, Ameryka Lacińska 29 milionów Relacja emigracji do puli osób w kwalifikowanym przedziale wiekowym początku XXI w. 6% 570 mln x 0,06 = 34 mln.

Motory migracji Push factor: presja zamożności: ludność swiata żyjąca w krajach o niższym GDP (PPP) per capita, niż: Niemcy – 94% Unia Europejska – 93% Polska – 85% Pull factor: popyt rynku pracy: z ogólnego deficytu ponad 200 milionów osób w wieku produkcyjnym, połowa deficytu w Europie i Ameryce Północnej.

Efekt edukacyjny - wykształcenie ponad średnie

Zadłużenie

„Bomba fiskalna”

Dylemat Roberta Gordona With option A you can keep running water and indoor toilets; but you can’t use anything invented since 2002. Option B is that you get everything invented after 2002, right up to Facebook, Twitter, iPad, and the iPhone, but you have to give up running water and indoor toilets.

Innowacyjność rządzi Innowacje produktowe zwiększajace wydajność pracy Innowacje produktywne zwiększające dobrobyt Internet – innowacja systemowa: Internet ludzi Internet rzeczy Internet wszystkiego Robotyzacja Sztuczna inteligencia (AI)

Efekt robotyzacji

Wydatki B@R

Zródła innowacyjność

Nowa era nierówności?

Polityka redystrybucji

Mcdonaldyzacja szans

Nowa twarz nierówności „Kto nie chce pracować, niech też nie je!  Słyszymy bowiem, że niektórzy wśród was postępują wbrew porządkowi: wcale nie pracują, lecz zajmują się rzeczami niepotrzebnymi” Sw. Paweł, 2gi List do Tesalonczyków Zwiazek między konsumpcją a zarobkami osłabiony dzięki: tanienia pewnych dóbr aż do ceny „zerowej” rozwarstwienia alternatyw konsumpcyjnych

Ekonomia polityczna podziału Pozorny konflikt pracujących (młodych) z emerytami (starymi) wynikający z używania anachronicznej bismarkowskiej formuły pracowniczego miedzypokoleniowego solidaryzmu (transferu) Prawdziwy rosnący konflikt miedzy kognitywną elitą i wlaścicielami kapitalu z jednej strony (młodzi i starzy) a resztą społeczeństwa (młodzi i starzy)

Konkurencja globalna W poszukiwaniu taniej siły roboczej: Technologie Lata 70: z Japonii do Taiwan, Korea, Singapur, Hongkong Lata 80: Chiny Lata `00: Azja Poludniowa, Indie Technologie Lata `10: US do Chin Energia Lata `10 do US i Kanada Przemysł Lata `10 onshoring do US

Polska na mapie konkurencji globalnej

Produktywność pracy (USDPKB/h) Wzrost produktywność pracy – obecnie Niemiec czy Francuz wytwarza ponad dwukrotnie większy PKB (wg. parytetu siły nabywczej) w godzinę pracy niż Polak

Aktywność zawodowa

Godzinowy koszt pracy Euro PPP

Udział przemysłu w PKB

Produktywność a struktura przemysłu

Wykorzystać rezerwy przed wyhamowaniem wzrostu Wzrost poziomu aktywności zawodowej Spadek bezrobocia (ukrytego w emigracji, na prowincji, grupy wykluczone) Przesuniecie zatrudnienia do sektorów o wysokiej wartosci dodanej Usuwanie ograniczeń regulacyjnch i instytucjonalnych dla przedsiebiorczosci Wzrotst suwerennej innowacyjnosci Poprawa wykształcenia Obecnie Niemiec czy Francuz wytwarza ponad dwukrotnie większy PKB (wg. parytetu siły nabywczej) w godzinę pracy niż Polak

Zagrożenia które mogą się stać szansą? Kurczący się kraj starych ludzi „Zła” struktura migracji Niska produktywność Słaba innowacyjnosc Źlekonkurencyjna struktura gopodarki Nieadekwatny kapitał społeczny

Globalne zmiany PKB

Globalne zmiany popytu

Megatrendy Starzenie społeczeństwa Informacja 24/7 Deficyt siły roboczej Internet wszystkiego Migracja Zanik pośrednictwa Zmiany globalnej mapy popytu Wzrost nierówności Robotyzacja Niestabilność globalna AI Rzeczywistość wirtualna Big Data

Zadanie domowe Polski systemu finansowy 2040 Prezentacja PowerPoint Pięć slajdów Prezentacja 15 minut Pytania 4 slajdy: Kto? - uczestnicy systemu finansowego Co? - produkty finansowe Jak? – technologia systemu Dlaczego? - motywacje Wnioski 1 slajd