Informacje kontaktowe Postawy personelu medycznego Szpitala Specjalistycznego św. Wojciecha w Gdańsku wobec transplantacji narządów Jendretzki Andrzej1, Mędrzycka-Dąbrowska Wioletta2, Liberek Anna2,3, Chamienia Andrzej2 . 1 Szpitalny Oddział Ratunkowy, Copernicus Podmiot Leczniczy Spółka z o. o. Szpital św. Wojciecha (Gdańsk, Polska), 2 Zakład Pielęgniarstwa Ogólnego, Gdański Uniwersytet Medyczny (Gdańsk, Polska), 3 Oddział Pediatryczny – Copernicus Podmiot Leczniczy Spółka z o. o. Szpital św. Wojciecha (Gdańsk, Polska) . Wstęp Omówienie wyników Charakterystyka respondentów Badanie przeprowadzono wśród 408 pielęgniarek i lekarzy zatrudnionych w 18 oddziałach Szpitala Specjalistycznego św. Wojciecha w Gdańsku. W badanej grupie pielęgniarki reprezentowały 263 osoby (64%), lekarzy 145 osób (36%). W badaniu wzięło udział 330 kobiet (80,9% badanej grupy) oraz 78 mężczyzn (19,1%). Większość (38,7%) ankietowanych określiła swój wiek w przedziale 35-44 lata (158 osób), co trzeci badany był w wieku 45-54 lat (110 osób) i 25-34 lata (109 osób). W badanej grupie 75% stanowili lekarze z oddziałów zachowawczych, z oddziałów zabiegowych 25%. Personel pielęgniarski w ponad połowie ankietowanych (54%) zatrudniony był w oddziałach zabiegowych, natomiast 46% w oddziałach zachowawczych. Transplantacja stała się przełomową dziedziną medycyny XX wieku. Przeszczepianie komórek, tkanek i narządów pobranych od zmarłych lub żywych dawców umożliwia nie tylko przedłużenie chorym życia i poprawę jego jakości ale także jego ratowanie. Mimo dyskusji o moralno-etycznym aspekcie przeszczepiania, utrudnionym dostępie do organów, sprzeciwu rodzin zmarłych, który choć nie ma umocowania prawnego, może wpływać na odstępowanie lekarzy od pobierania narządów. Ankietowani zapytani o swoje ogólne podejście do pobierania narządów/tkanek do transplantacji w 90% udzielonych odpowiedzi (367 osób) wyrazili aprobatę, swój sprzeciw wyraziło 12 badanych (3%), a 29 osób (7%) odpowiedziało nie wiem. Badanie wykazało, że nie ma statystycznie istotnej różnicy pomiędzy postawą respondentów wobec transplantacji narządów niezależnie od grupy zawodowej, wieku, płci ankietowanych. Minimalnie częściej popierają pobieranie narządów/tkanek do transplantacji kobiety i osoby w wieku 18-24 lata oraz mające 55 i więcej lat. Nie ma statystycznie istotnej różnicy w poziomie wiedzy ankietowanych na temat przeszczepiania narządów niezależnie od wieku, stażu pracy, typu oddziału na którym pracują respondenci. Poziom wiedzy ankietowanych rośnie wraz ze wzrostem stażu pracy, nieznacznie niższy poziom wiedzy posiadają ankietowani pracujący w oddziałach zachowawczych. Rycina 2. Zależność między wiedzą personelu medycznego Szpitala Specjalistycznego Św. Wojciecha w Gdańsku na temat przeszczepiania narządów od przynależności do grupy zawodowej. Cel pracy Celem pracy była ocena postaw personelu medycznego Szpitala Specjalistycznego św. Wojciecha w Gdańsku wobec przeszczepiania narządów. Materiał i metody W przeprowadzonym badaniu wykorzystano przetłumaczony na język polski standaryzowany kwestionariusz ankiety postaw personelu szpitalnego HAS (ang. Hospital Attitude Survey). Kwestionariusz HAS adresowany jest do personelu medycznego (lekarze, pielęgniarki) oddziałów, w których są potencjalni dawcy narządów. Kwestionariusz składa się z 32 pytań i wypełniany jest anonimowo. Pytania zawarte w ankiecie dotyczyły nastawienia personelu do problemu dawstwa i przeszczepiania, wiedzy na temat transplantacji oraz oceny osobistych kompetencji w tej dziedzinie. Ankietowani pytani byli również o zadowolenie ze współpracy z koordynatorem transplantacji oraz o potrzeby edukacyjne w tej dziedzinie. Ankieta HAS stanowi część międzynarodowego programu Fundacji non – profit Donor Action® (ang. DA - „Akcja Dawca”). Program Donor Action® powstał w 1997 roku z inicjatywy trzech organizacji narodowych zajmujących się problemem przeszczepiania tkanek i narządów: Eurotransplant (Leiden, Holandia), Organización Nacional de Transplantes (Madryt, Hiszpania), The Partnership for Organ Donation (Boston, USA) w odpowiedzi na stale rosnącą w świecie potrzebę wykonywania transplantacji. Program wdrożony został w kilkuset Oddziałach Intensywnej Terapii w ponad 15. krajach w celu zwiększenia efektywności pracy personelu tych oddziałów w dziedzinie identyfikacji potencjalnych dawców tkanek i narządów a tym samym zwiększeniem liczby dokonanych pobrań. Obliczenia statystyczne przeprowadzono przy użyciu pakietu statystycznego Statistica® 10.0 oraz arkusza kalkulacyjnego Microsoft Office Excel. Do weryfikacji hipotez wykorzystano test ANOVA. Wnioski Osoby, które nie posiadają żadnej wiedzy dotyczącej problematyki związanej z transplantologią zazwyczaj przeciwne są pobieraniu narządów/tkanek do transplantacji. Im poziom wiedzy respondentów był wyższy, tym zdecydowanej opowiadali się za pobieraniem narządów/tkanek do transplantacji. Personel medyczny ma zdecydowanie większą wiedzę na temat przeszczepiania narządów niż personel pielęgniarski. Organizowanie szkoleń na temat przeszczepiania narządów przez koordynatora transplantacyjnego wśród personelu medycznego i pielęgniarskiego pozwoli na podniesienie poziomu wiedzy i kształtowanie pozytywnych postaw wobec transplantacji narządów. Badania postaw personelu medycznego i pielęgniarskiego wobec transplantacji narządów należy kontynuować. Dla pełniejszego diagnozowania postaw wskazana byłaby modyfikacja narzędzia badawczego. Rycina 1. Zależność między postawą respondentów wobec przeszczepiania narządów, a ich poziomem wiedzy na temat transplantacji. . Źródło: Opracowanie własne Z analizy zebranego materiału (rycina 1) wynika, że osoby które nie posiadają żadnej wiedzy dotyczącej problematyki związanej z transplantologią zazwyczaj przeciwne są pobieraniu narządów/tkanek do transplantacji. Im więcej punktów respondenci uzyskali, tym zdecydowanej opowiadali się za pobieraniem narządów/tkanek do transplantacji. Wykazano statystycznie istotne różnice pomiędzy wiedzą personelu medycznego Szpitala Specjalistycznego Św. Wojciecha w Gdańsku na temat przeszczepiania narządów zależnie od grupy zawodowej. Jak wynika z przeprowadzonych badań, personel lekarski ma zdecydowanie większą wiedzę niż personel pielęgniarski (p<0.001) (rycina 2). Informacje kontaktowe mgr piel. Andrzej Jendretzki Szpitalny Oddział Ratunkowy Copernicus PL Sp. z o.o. Szpital św. Wojciecha Al. Jana Pawła II 50, 80-462 Gdańsk e-mail: ajendretzki@copernicus.gda.pl