Komercjalizacja i innowacje – nasza przyszłość Leo Gros Hochschule Fresenius Idstein, Niemcy M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Co jest w tym pakiecie? Struktura europejskiego przemysłu chemicznego Wizerunek chemii (z filmami) Z laboratorium do fabryki Zwiedzanie obiektów M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 1. Struktura europejskiego przemysłu chemicznego M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Rozkład geograficzny światowej sprzedaży wyrobów chemicznych Sprzedaż wyrobów chemicznych (EUR miliardy) Azja=690 UE 27=537 Azja UE 27 Ameryka Płd Reszta Europy** Inne* Światowa sprzedaż wyrobów chemicznych w roku 2007 wyniosła 1 820 mld EUR, z czego 29,5% przypada na Unię Europejską Źródło: Cefic Chemdata International Inne* = Oceania i Afryka Reszta Europy** = Szwajcaria, Norwegia i inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej (bez 12 nowych krajów UE) Rozkład geograficzny światowej sprzedaży wyrobów chemicznych Wykres 1.1: Rozkład geograficzny światowej sprzedaży wyrobów chemicznych Sprzedaż wyrobów chemicznych (EUR miliardy) UE 27=537 Azja=690 Azja UE 27 Ameryka Płd Reszta Europy** Inne* Chiny Japonia Reszta Azji UE 12 UE 15 Światowa sprzedaż wyrobów chemicznych w roku 2007 wyniosła 1 820 mld EUR, z czego 29,5% przypada na Unię Europejską http://www.cefic.org/factsandfigures/ Źródło: Cefic Chemdata International Inne* = Oceania i Afryka Reszta Europy** = Szwajcaria, Norwegia i inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej (bez 12 nowych krajów UE) M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 1.2: Światowa sprzedaż wyrobów chemicznych przez regiony: rok 1997 i 2007 1997: 1 136 mld EUR 2007: 1 820 mld EUR Udział procentowy UE 27 Azja* Japonia Inne Źródło: Cefic Chemdata International *bez Japonii http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 1.3: Udział poszczególnych regionów w światowym eksporcie i imporcie wyrobów chemicznych* Główne regiony produkujące wyroby chemiczne Unia Europejska Azja Reszta Europy** Ameryka Płd. Afryka Oceania Udział w światowym eksporcie w światowym imporcie Źródła: Cefic Chemdata International i Eurostat (handel wewnętrzny UE) * Razem z farmaceutykami ** Reszta Europy = Szwajcaria, Norwegia i inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej (bez 12 nowych krajów UE) http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 http://www.cefic.org/factsandfigures/ Wykres 1.4: Rozkład geograficzny sprzedaży wyrobów chemicznych przez kraje Unii Europejskiej Sprzedaż 2007: 537 mld EUR Udziały procentowe Inne Źródło: Cefic Chemdata International Wielka 8 = Niemcy, Francja, Włochy, Holandia, Hiszpania, Belgia i Irlandia M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 http://www.cefic.org/factsandfigures/ Wykres 1.8: Struktura zużycia wyrobów chemicznych przez przemysł w UE* % zużycia własnych produktów Tekstylny i odzieżowy 6,3% Rolnictwo 6,4% Produkty elektryczne 3,9% Urządzenia biurowe 0,7% Urządzenia przemysłowe 1,9% Produkty metalowe 2,5% Usługi 16,4% Reszta producentów 6,1% Konstrukcyjny 5,4% Samochodowy 5,3% Papier i materiały drukarskie 4,5% Użytkownicy finalni** 30,3% Reszta przemysłu 10,3% Źródła: Cefic i analiza Eurostat (input-output) * UE 15 ** Użytkownicy finalni = końcowe wykorzystanie przez gospodarstwa domowe + rząd +organizacje non profit M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 1.9: Przemysł wytwórczy w UE: wartość dodana przypadająca na zatrudnionego 20 kluczowych sektorów Farmaceutyczny Chemiczny Urządzenia biurowe i komputery Radio, telewizja i komunikacja Metale podstawowe Samochodowy Celuloza i papier Inne wyposażenie transportu Przyrządy med., precyz. i optycz. Wydawniczy i drukarski Urządzenia i inny sprzęt Wytwórczy Odzysk surowców Urządz. elektrycz. i in. przyrządy In. niemetal. produkty mineralne Wyroby gumowe i plastykowe Żywność i napoje Produkty metalowe Meble; inne wyroby Drewno i produkty drewniane Wskaźnik (chemiczny = 100) Źródła: Eurostat i Cefic http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 1.10: Przemysł wytwórczy w UE: nadwyżka operacyjna brutto/obrót 20 kluczowych sektorów Farmaceutyczny Wydawniczy i drukarski Przyrządy med., prec. i optyczne Inne niemetal. produkty mineralne Wyroby tytoniowe Produkty metalowe Chemiczny Drewno i produkty drewniane Odzysk surowców Żywność i napoje Wyroby gumowe i plastykowe Odzieżowy Meble; inne wytwórstwo Celuloza i papier Wytwórczy Garbarski i wyrobów skórzanych Metale podstawowe Tekstylia Radio, telewizja i komunikacja Urządzenia biurowe i komputery Wskaźnik (chemiczny = 100) Źródła: Eurostat i Cefic http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 1.11: Udział przemysłu chemicznego w gospodarce UE: Udział procentowy PKB Gospodarka finansowa*** 28,2% Służby publiczne * 22,3% Usługi ** 21,2% Przemysł 20,1% Rolnictwo 1,9% Konstrukcyjny 6,3% Chemiczny 1,2% Farmaceutyczny 0,7% Pozostały Wytwórczy 15,2% Reszta Przemysłu 3,0% Źródło: Eurostat i Cefic (2007) * Administracja publiczna i obrona, obowiązkowe gwarancje socjalne, edukacja, zdrowie, praca socjalna; inne zadania społeczne i socjalne, prywatne gospodarstwa domowe z zatrudnionymi osobami ** Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów, motocykli, rzeczy osobistych i sprzętów domowych; hotele i restauracje; transport, magazynowanie i komunikacja *** Pośrednictwo finansowe, nieruchomości, wynajem i działalność gospodarcza http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Japonia Inne W roku 2007, 12 z 30 największych światowych firm chemicznych miało swoje zarządy w UE 27 – reprezentując znaczącą część światowej sprzedaży chemicznej Źródła: ICIS Chemical Business i Cefic Chemdata International *razem z farmaceutycznymi Wykres 1.12: 30 największych firm chemicznych* na świecie Sprzedaż w milionach USD UE 27 Wykres 1.12: 30 największych firm chemicznych* na świecie Sprzedaż w milionach USD http://www.cefic.org/factsandfigures/ UE 27 M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 1.13: Przemysł chemiczny UE: Liczba przedsiębiorstw, sprzedaż i zatrudnienie w zależności od wielkości. % zatrudnienia w zależności od wielkości Liczba przedsiębiorstw Sprzedaż Zatrudnienie Mikro (1-9) Małe (10-49) Średnie (50-249) Duże (250+) Źródła: Eurostat i Cefic (2005) http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 1.14: Publiczny wizerunek przemysłu chemicznego w UE % pozytywnych odpowiedzi Telekom./elektroniczny Żywnościowy Samochodowy Farmaceutyczny Energetyczny Chemiczny Energii jądrowej Petrochemiczny 8 gałęzi przemysłu Średnia: 58 Źródło: Cefic - Ogólnoeuropejskie Badania n.t. wizerunku przemysłu chemicznego 2008 http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Fakty dotyczące przemysłu chemicznego i farmaceutycznego w UE 29 000 firm chemicznych i farmaceutycznych zatrudnia około 1,84 miliona ludzi, co stanowi 6% siły roboczej w przemyśle wytwórczym Sam przemysł chemiczny zatrudnia 1,26 miliona pracowników Zatrudnienie w przemyśle chemicznym w UE zmalało o 2% w ciągu ostatnich 10 lat W tym samym okresie, zatrudnienie w przemyśle chemicznym w USA obniżyło się bardziej – spadek wyniósł 2,8%. http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 6.2: Wydajność pracy w przemyśle chemicznym UE Wskaźnik 1997 = 100 Średni wzrost roczny 1997-2007 Zatrudnienie -2,0% Produkcja 1,3% Wydajność pracy 3,3% Zatrudnienie Produkcja Wydajność pracy Źródła: Cefic Chemdata International , Eurostat i EU Klems Wskaźnik 1997=100 Zatrudnienie Produkcja Wydajność http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 6.5: Wydajność pracy w UE: przemysł chemiczny i cały przemysł Wskaźnik 1997 = 100 Średni wzrost roczny 1997-2007 Przemysł chemiczny 3,3% Cały przemysł 2,5% Przemysł chemiczny Cały przemysł Źródła: Cefic Chemdata International , Eurostat i EU Klems Wskaźnik 1997=100 Przemysł chemiczny Cały przemysł http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Wykres 6.6: Przemysł chemiczny w UE: odsetek pracowników z danym wykształceniem Odsetek pracowników z danym wykształceniem Podstawowe (szkoły podstawowe i gimnazja) Średnie (licea, technika i szkoły policealne) Wyższe (szkoły wyższe i edukacja podyplomowa) Źródła: Reckon LLP (2006); The evolution of the European chemical industrial sector over the last 5 years: wykres oparty na danych EU Labour Force Survey http://www.cefic.org/factsandfigures/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Zużycie energii Produkcja Źródła: Cefic Chemdata International i European Environment Agency (EEA) *razem z farmaceutycznym Wskaźnik 1997=100 Emisja gazów cieplarnianych Wykres 8.1: Przemysł chemiczny* w UE: emisja gazów cieplarnianych, zużycie energii i produkcja Wskaźnik 1997 = 100 http://www.cefic.org/factsandfigures/ Wykres 8.1: Przemysł chemiczny* w UE: emisja gazów cieplarnianych, zużycie energii i produkcja Wskaźnik 1997 = 100 Emisja gazów cieplarnianych M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wykres 3.5: Międzynarodowe porównanie wzrostu produkcji przemysłu chemicznego Wskaźnik produkcji 1997 = 100 Średni wzrost roczny (1997-2007) Azja i Pacyfik* 5,7% Ameryka Płd. 3,2% NAFTA 1,4% UE 1,3% Źródło: Cefic Chemdata International *Azja i Pacyfik obejmują: Japonię, Chiny, Indie, Koreę, Malezję, Filipiny, Singapur, Tajwan, Tajlandię, Pakistan, Bangladesz i Australię UE Ameryka Północna Azja i Pacyfik Ameryka Południowa http://www.cefic.org/factsandfigures/ UE Azja i Pacyfik Ameryka Płd. M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Łańcuch wartości – drugie spojrzenie Polymers Nieorganiczne produkty wyjściowe Odczynniki specjalistyczne i półprodukty Wyroby petrochemiczne i ich pochodne Detergenty i środki higieny osobistej Źródła: Statistisches Bundesamt, VCI Schätzungen basierend auf Input-Output-Rechnung und Wareneingangsstatistik, Farmaceutyki Vortrag von Christian Bünger bei der DECHEMA am 27.03.2009 M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 21

Łańcuch wartości przemysłu chemicznego Produkty nieorganiczne Petrochemiczne Polimery Odczynniki specjalistyczne i półprodukty Detergenty i środki higieny osobistej Farmaceutyki Plastyki 24,3% Metalurgia 13,1% Konstrukcja pojazdów 9,0% Przemysł budowlany 9,0% Przemysł drzewny i meblarski 8,4% Przemysł papierniczy 7,5% Przemysł tekstylny 5,6% Rolnictwo 5,4% Przemysł energetyczny 5,2% Przemysł maszynowyy 3,8% ≈ 80 % Produkty konsumpcyjne i usługi ≈ 20 % Input-Output-Tabellen 2004 des Statistischen Bundesamtes, VCI M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 22

SWOT- analiza europejskiego przemysłu chemicznego Tabela 3.1: Mocne i słabe strony, szanse i zagrożenia SusChem i przemysłu chemicznego Mocne strony Słabe strony UE ma dobrą infrastrukturę do produkcji chemicznej UE ma najefektywniejszą zdolność produkcyjną ze względu na zużycie zasobów i emisję CO2 UE ma dopływ wysoko wykwalifikowanych pracowników Światowy lider w produkcji chemikaliów (farmaceutyków i odczynników specjalistycznych), enzymów i biospecyfików Dostęp do szerokiej gamy odnawialnych zasobów w UE Brak przedsiębiorców Wolny przekład badań i rozwoju na produkty komercyjne Brak umiejętności wykorzystywania nowych możliwości Brak specjalistycznych instytutów technologicznych Niewystarczające nakłady na badania i rozwój Brak informacji w przemyśle na temat zastosowań biotechnologicznych Niewystarczająca koordynacja krajowych i europejskich programów badawczych Szanse Zagrożenia UE ma lepszy punkt startowy do rozwijania innowacyjnych, wiodących produktów opartych na jej prosperującym sektorze chemicznym UE może: - stać się liderem rynkowym w zrównoważonej chemii - budować na swojej pozycji światowego lidera biotechnologii przemysłowej aby zdobyć przewagę na konkurencyjnym rynku - spełniać coraz ostrzejsze światowe normy środowiskowe Konkurencja z USA i Azji Brak społecznej akceptacji nowych produktów i procesów Ryzyko wycofania się firm chemicznych z UE Nieadekwatne regulacje i nadmierna biurokracja (przeniesienie produkcji do krajów o niższych standardach) Niesprzyjające warunki podatkowe i monetarne Źródło: http://www.chemcompass.de/ M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 2. Wizerunek chemii M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Wizerunek chemii Tekst Armanda Lattesa Film wyprodukowany na podstawie tekstu Film jest uproszczeniem i będzie kontrowersyjny Jest inny film ..\..\Module material\Module-2\Diasenzachimica-Disponibile_in_DVD.wmv I badania CEFIC ..\..\Module material\Module-2\CEFIC-publicopiniononchemistry-PES_04_Ex_Summ.doc M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Jaka jest Twoja opinia? Czy pokazałbyś jeden z filmów (lub oba) na Twojej lekcji? Dla uczniów w jakim wieku ten film jest odpowiedni, i w jakiej sytuacji? Jakie są wady filmów – jakie wnioski wyciągasz z dydaktycznego punktu widzenia? Jakie zadania dałbyś uczniom po obejrzeniu filmu (-ów)? M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 3. Z laboratorium do fabryki M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Zastanówmy się..... Czy wiedziałeś, że polimeryzacja 1 tony akrylanu etylu wygeneruje wystarczająco dużo energii, aby ogrzać 2 tony wody o temperaturze 20° do 100°C? Które główne cechy procesów technologicznych można znaleźć w następującej tabeli? M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Od 500 ml kolby do skali wielotonowej Cele Nauczenie praktycznych aspektów projektowania skalowalnego procesu otrzymywania odczynników specjalistycznych i wdrożenie go w skali laboratoryjnej - syntez kilogramowych i półtechnicznej, przez zbadanie wpływu metod działania w wielkiej skali i ograniczeń sprzętowych na bezpieczeństwo procesu, obsługę, wydajność, selektywność i jakość produktu. Po skończeniu kursu, uczestnicy będą mogli lepiej : ocenić przeskalowanie i bezpieczeństwo procesu zidentyfikować etapy procesu, w których mogą pojawić się problemy po zwiększeniu skali zaprojektować procesy, które zminimalizują lub zapobiegną trudnościom związanym ze zwiększeniem skali wybrać metody działania i sprzęt do efektywnego zwiększenia skali obliczyć szybkość usuwania ciepła i bezpieczne szybkości dodawania reagentów określić warunki mieszania dla zwiększonej skali zaprojektować krystalizację, która może być przeprowadzona z powodzeniem w danej skali przewidzieć oddzielenie stałych produktów w wielkiej skali zminimalizować wpływy przeskalowania na wydajność, selektywność i czystość produktu Zarys Projektowanie procesu w skali przemysłowej Strategie rozwoju procesu Znaczenie inżynierii w projektowaniu procesów Zwiększenie skali – przegląd Rola skali półtechnicznej Przegląd zagadnień związanych ze zwiększeniem skali Kwestie transferu technologii Reaktory okresowe Typowe procesy i sprzęt w fabrykach Charakterystyka działania reaktorów okresowych Surowce Surowiec i wybór drogi Metody i zagadnienia obciążenia w wielkiej skali Kontrola temperatury Kontrola temperatury w wielkiej skali Transfer ciepła w reaktorach okresowych Kontrola reakcji egzotermicznych Śledzenie postępu reakcji Określanie punktu końcowego reakcji Metody/zagadnienia pobierania próbek Techniki analityczne on-line Mieszanie Sprzęt do mieszania w wielkiej skali Reakcje limitowane mieszaniem Mieszanie przy zwiększaniu/zmniejszaniu skali Chłodzenie Ekstrakcja ciecz-ciecz Zagadnienia ciągłości fazy i emulsji Destylacja i rozdzielanie Destylacja różniczkowa Azeotropy i wymiana rozpuszczalnika Krystalizacja i strącanie Podstawowe prawa/oszacowanie wydajności Kontrolowanie przesycenia Zagadnienia przy zwiększaniu skali Oddzielanie produktu i suszenie Rozdzielanie ciało stałe-ciecz w wielkiej skali Sprzęt do filtracji i suszenia Modelowanie filtracji i suszenia Ocena zagrożeń i bezpieczeństwa procesu Ogólne zagrożenia w procesach w wielkiej skali Oszacowanie zagrożeń procesowych http://www.scientificupdate.co.uk/images/eventlist/brochures/bpscuk.pdf M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Modelowy przykład dla studentów Uniwersytet Rovira i Virgili z Tarragony w Hiszpanii i partnerzy przygotowali modelowy przykład na lekcję – z prostymi, niedrogimi i nieszkodliwymi eksperymentami Uniwersytet ten jest założycielem i członkiem APQUA, organizacji zajmującej się naukową edukacją szkolną M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Zrównoważony rozwój dla wyspy Jesteście obywatelami Wyspy Bonita i musicie podjąć decyzje dotyczące jej przyszłości ekonomicznej – chroniąc środowisko i podnosząc jego znaczenie Punkt wyjściowy: kryzys ekonomiczny i społeczny Co jest potrzebne do procesu przemysłowego – dostawy materiałów, instalacje produkcyjne, pracownicy, zarządzanie, utylizacja Produkcja gipsu i kleju z wapienia i mleka Zwiększenie skali – zaprojektowanie fabryki Podejmowanie decyzji politycznych Nasz styl życia – ślad ekologiczny, zachowania konsumenckie, zrównoważony rozwój M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 31

Zakład czyszczący monety Umieść brudną monetę w zbiorniku A zestawu eksperymentalnego. Dodaj tyle wody, aby przykryła ona monetę. Dodaj 3 łyżki soli. Mieszaj pręcikiem, aż sól się rozpuści. Co obserwujesz? 2. Umieść brudną monetę w zbiorniku B. Dodaj roztwór kwasu octowego, aż do przykrycia monety. Mieszaj. Co obserwujesz? 3. Umieść brudną monetę w zbiorniku C. Dodaj roztwór kwasu octowego, aż do przykrycia monety. Dodaj 3 łyżki soli. Co obserwujesz? 4. Wyjmij monety ze zbiorników używając pręcika, przemyj je wodą i osusz ręcznikiem papierowym. M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 32

Zapisz co zaobserwowałeś Zbiornik Użyty zestaw Kolor wskaźnika; obserwacje A moneta + sól + woda B moneta + roztwór kwasu octowego C moneta + roztwór kwasu octowego + sól M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 33

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Analiza wyników Pytanie 1: Która mieszanina była najefektywniejsza do czyszczenia monet? Pytanie 2: Poniższy diagram przedstawia proces technologiczny w uproszczonej formie. Uzupełnij brakujące fragmenty! dostarczane otrzymywane Produkty pożadane proces Niepożądane produkty uboczne M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Planowanie zakładu Pytanie 3: Wyobraź sobie, że zakład musi wyczyścić tony monet, aby proces był ekonomicznie opłacalny. Pomyśl jak powinien wyglądać taki zakład. Uzupełnij tabelkę z następującymi kolumnami: Materiał przychodzący Materiał wychodzący Instalacje Załoga/wykwalifikowany personel M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Jak wyglądałby taki zakład? DEPURADORA FABRYKA ODSALAJĄCA ZBIORNIK CZYSZCZĄCY BRUDNE MONETY MIEDZIANE SÓL ŚCIEKI Do morza PRZYBYCIE MATERIAŁÓW CZYSTE MONETY MIEDZIANE Dystrybucja do klientów VINEGAR OCET M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 36

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 Projekt miedź Czym jest miedź? Opisz jej wygląd. Jakie są zastosowania miedzi w życiu codziennym? Poszukaj gdzie i kiedy ludzie znaleźli miedź w środowisku naturalnym (wskazówka: czym była Epoka Brązu?). Jak wyglądają materiały zawierające miedź? Jak są one wykorzystywane? Jak dużo mamy tych materiałów i gdzie się znajdują? Sprawdź zawartość procentową miedzi w skorupie ziemskiej. Jak dzisiaj otrzymuje się miedź (jakie procesy się stosuje)? Sprawdź jak energetycznie wydajne są te procesy. Jak ekstrakcja miedzi wpływa na środowisko? Które aspekty szkodliwości dla zdrowia i środowiska muszą być wzięte pod uwagę przy pracy i w czasie używania metalicznej miedzi, jej stopów i związków? Czy Twój organizm zawiera miedź – a jeśli tak, to jak dużo, gdzie i dlaczego? M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Projekt miedź II: odzyskiwanie miedzi z kabli Zamierzamy rozmawiać o ważnym zagadnieniu odzyskiwania używanych metali w celu ich powtórnego, maksymalnego wykorzystania dla dobra środowiska. http://waste.environmental-expert.com/STSE_resulteach_product.aspx?cid=426&idprofile=139&idproduct=13734 M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21 4. Zwiedzanie obiektów M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21

Wkład Polski na stronie CITIES Większość lekcji chemii, w przeciwieństwie do lekcji biologii, odbywa się w szkole Zajęcia pozaszkolne – na dworze/na łonie natury, w fabrykach – wymagają przygotowania i oceny Materiały zawierają wskazówki i pytania/zadania Dyskutuje się ograniczenia i korzyści z takich zajęć. M2-Commerceinnovation-EN-0.2 CITIES Project N. 129193-CP-1-2006-1-DE–COMENIUS–C21