Czerlejno …Przed Wiekami…

Czerlejno to wieś o bardzo długiej historii, sięgającej aż XI wieku Czerlejno to wieś o bardzo długiej historii, sięgającej aż XI wieku. Pierwotnie nazwa wsi brzmiała Czyrnylow a nieco później Czyrnielino. Przypuszczalnie pochodzi ona od nazwiska kmiecia Czyrniela.

powstał jeden z najstarszych ośrodków parafialnych w Wielkopolsce. W Czerlejnie powstał jeden z najstarszych ośrodków parafialnych w Wielkopolsce. Jan Długosz pisał, że wydarzenie to miało miejsce w 1086 roku i prawdopodobnie krótko potem został zbudowany kościół w Czerlejnie. W początkowym okresie istnienia parafii, bardzo silnie czczony był tutaj św. Idzi. Postać tego świętego uważana jest za pierwszego patrona Czerlejna

Do Polski kult św. Idziego dostał się w następujący sposób: książę Władysław Herman, nie mogąc doczekać się męskiego potomka poprosił o pomoc biskupa poznańskiego Franka. Ten doradził królowi, aby pomodlił się do św. Idziego, patrona płodności. Wysłano poselstwo do Tuluzy (tam znajdował się grób świętego) z gorącymi prośbami i obietnicą, że jeśli królowi urodzi się syn, to Idzi zostanie szczególnie czczonym patronem. Jak się wkrótce okazało modlitwy zostały wysłuchane. Władysław Herman w podzięce za okazane łaski ufundował w Polsce kilka kościołów, w tym także kościół w Czerlejnie.

Drugą informację na temat tej wsi znajdziemy również u Długosza Drugą informację na temat tej wsi znajdziemy również u Długosza. Napisał on, że w 1170 roku Mieszko Stary, założył szpital przy kościele św. Michała w Poznaniu (obecny kościół św. Jana) i powierzył go pieczy kawalerów św. Jana Jerozolimskiego, nadał Joanitom, między innymi Czerlejno.

Czerlejno było pierwotnie wsią książęcą, którą po 1246 roku otrzymał od księcia Przemysła I jego kanclerz Bogufał. Jest wielce prawdopodobne, że kanclerz pochodził z tejże wsi. W latach 1254-1265 pełnił on obowiązki biskupa poznańskiego i wówczas podpisywał się jako Boguphalus de Czirnelin. W 1257 roku z legatu Przemysła I Czerlejno przeszło na własność kapituły gnieźnieńskiej.

Z zachowanych akt wizytacji kościoła z roku 1628 dowiadujemy się, że już wówczas w Czerlejnie istniała szkoła, nauczyciela utrzymywał miejscowy pleban. W XVIII wieku kościół po raz kolejny uległ zniszczeniu, prawdopodobnie na skutek pożaru. W roku 1734 na tym samym miejscu został postawiony przez księdza Łukasza Lubaszowskiego, dziekana kostrzyńskiego nowy budynek kościoła, konsekrowany w roku 1767. Od tamtej pory minęło już 240 lat i tym samym czerlejeński kościół jest jednym z najstarszych kościołów drewnianych w Wielkopolsce.

Kościół parafialny

W 1780 roku wybudowano w Czerlejnie młyn, który służył mieszkańcom przez długie lata.

W styczniu 1793 roku wojska pruskie wkroczyły do Wielkopolski W styczniu 1793 roku wojska pruskie wkroczyły do Wielkopolski. Czerlejno znalazło się w nowej prowincji pruskiej. W 1807 roku powstało Księstwo Warszawskie i Czerlejno weszło w skład tego odnowionego państwa polskiego. W 1815 roku Prusacy ponownie zajęli Wielkopolskę.Nazwano ją wówczas Wielkim Księstwem Poznańskim, w którego granicach znalazło się również Czerlejno.

Czerlejno w 1870 roku

Szkoła Już w XVII wieku istniała szkoła parafialna, o której dowiadujemy się z akt wizytacji kościoła z roku 1628. Jej rektora (dyrektora) utrzymywał miejscowy pleban, płacąc mu z własnych dochodów. Oprócz tego nauczyciel miał do swojej dyspozycji dom z ogrodem. O zorganizowanym nauczaniu można mówić w Czerlejnie już w XIX wieku, kiedy to w roku 1834 powstała szkoła powszechna.Do obwodu szkolnego należało wówczas Czerlejno, Czerlejnko, Mikuszyn, Klony i Sokolniki Klonowskie. W roku 1886 odłączyły się Klony z Sokolnikami Klonowskimi, a w roku 1911 usamodzielniło się Czerlejnko.

XIX wiek to okres kilku nieudanych zrywów narodowowyzwoleńczych XIX wiek to okres kilku nieudanych zrywów narodowowyzwoleńczych. Niestety nie udało się ustalić, czy mieszkańcy Czerlejna uczestniczyli w nich. Natomiast w czasie Wiosny Ludów w 1848 roku w Kostrzynie mieścił się jeden z lokalnych Komitetów Narodowych. Liczył on 9 członków. Wśród nich znalazł się mieszkaniec Czerlejna. Był to alumn Niemiera, który opuścił Seminarium Duchowne w Poznaniu, aby przyłączyć się do powstania. Po klęsce powstania nie mógł już wrócić do nauki i osiadł z powrotem w Czerlejnie, na gospodarstwie rodziców.

Kółko Rolnicze W 1874 roku w Czerlejnie z inicjatywy miejscowych gospodarzy powstało Kółko Rolnicze. Na zebranie założycielskie przybył sam patron Jackowski. W skład pierwszego zarządu weszli: Paweł Gładysz jako przewodniczący, Aleksander Wadyński jako jego zastępca, Walenty Pawlak I jako sekretarz i Wawrzyn Przybył jako skarbnik. Poza tym do Kółka przystąpiło 22 członków i ksiądz proboszcz Furmanowicz jako członek honorowy.

Czerlejno na przełomie XIX/ XX wieku

Okres I wojny światowej Na okres I wojny światowej przypada jednak budowa pałacu myśliwskiego. Został on zbudowany w latach 1914-1916 (według projektu nieznanych niemieckich architektów), przez ówczesnego właściciela majątku Georga Friederycznego. Przy budowie pracowali jeńcy rosyjscy z I wojny światowej. Budynek skonstruowany został z cegły, z podmurówką. Skarpę wykonano z ciosanych kamieni. Granitowy cokół, ozdobne wejście i wieżyczki w narożach dodawały reprezentacyjności tej siedzibie. Przy dworku założono niewielki park krajobrazowy. Posiadał on cenne okazy czerwonych buków, wierzb islandzkich i innych drzew.

Pałac

Okres Powstania Wielkopolskiego Mieszkańcy Czerlejna, podobnie jak większość mieszkaców Kostrzyna i okolic, zaangażowani byli w ruch narodowowyzwoleńczy i brali udział w powstaniu wielkopolskim 1918-1919 roku W obwodzie kostrzyńskim organizowaniem Straży Obywatelskiej (Ludowej) zajął się Włodzimierz Ziołecki z Węgierskiego, który był prezesem Kółka Rolniczego w Czerlejnie. Natomiast dzierżawca folwarku w Mikuszynie Stanisław Roszak był delegatem na Sejm Dzielniowy w Poznaniu.

Młodzi ochotnicy przystąpili do oddziałów powstańczych Brali oni udział w starciu z oddziałami niemieckimi pod Szubinem, 8 stycznia 1919 roku, w którym Polacy ponieśli duże straty. Zginął tam, m. in. 18-letni Bernard Kozłowski z Czerlejna. Drugi z ochotników czerlejeńskich Stanisław Utrata zginął tragicznie pod Stęszewem.

Kapliczka- obelisk przy drodze do Trzeka. Obelisk został wzniesiony przez Zygmunta Stabrowskiego w dziesiątą rocznicę odzyskani niepodległości. Poświęcenia dokonał w 1930 r. ksiądz Jan Czujewicz.

Witos w Czerlejnie Na zaproszenie działacza ludowego Kazimierza Pawlaka 15 września 1923 roku do Czerlejna zawitał premier Wincenty Witos. W Czerlejnie Witosa witali: ks. Jan Czujewicz, Kazimierz Pawlak, Zygmunt Stabrowski, Jan Zbierski, Stefan Brodziński, Franciszek Strojny, Stanisław Płóciennik, Jerzy Małecki, Franciszek Olszewski, Piotr Przepióra, Antoni Smordowski i inni. Miejscowi gospodarze wraz z sołtysem przyjęli go w gospodarstwie pani Skałeckiej, u której spożył śniadanie wraz ze swoimi towarzyszami. Wśród zwiedzanych gospodarstw były posiadłości K. Pawlaka, J. Zbierskiego i I. Olszewskiego, a także zabudowania gospodarskie miejscowego folwarku. Premier zwiedził również szkołę, w której dzieci obdarowały go bukietem kwiatów.

Okres II wojny światowej W 1939 roku Czerlejno, jak całą Wielkopolskę, włączono do Watergau i przystąpiono do wysiedleń ludności polskiej. Na początku września 1940 roku w Czerlejnie miała miejsce pierwsza taka akcja. Z Czerlejna do Generalnej Guberni wysiedlono następujących rolników Jana Smordowskiego, Wiktora Olszewskiego, Michała Ostrowskiego, Michała Strojnego, Kazimierza Strojnego, Piotra Przepiórę, Stanisława Skałeckiego, Kazimierza Pawlaka. Ich gospodarstwa przekazano Niemcom zLubelszczyzny i Łotwy. Na początku października 1941 roku wysiedlono kolejne osoby: Piotra Zbierskiego, Jadwigę Strojną- wdowę po Franciszku Strojnym, zamordowanym przez strażników więziennych oraz Stefana Brodzińskiego.

Okupacja W tym samym czasie Niemcy zamknęli kościół,a następnie zamienil na magazyn,.Natomiast proboszcza Grocholskiego wywieziono do obozu koncentracyjnego. W październiku 1940r. odbyła się akcja Niemców SA Stummableimng -w nocy Hitlerowscy przewracali wszystkie przydrożne figurki i krzyże.

Krzyż przy drożny na posiadłości państwa Kulińskich Krzyż przy drożny na posiadłości państwa Kulińskich. Krzyż ten został postawiony ok. 1743r. Początkowo drewniany. Ok. 1919r. Został postawiony nowy- murowany. Jego fundatorem był Stefan Brodziński. W 1940r. Został zniszczony przez okupantów niemieckich. Na owym krzyżu widnieje napis „Boże Zmiłuj się nad nami”

Wielu mieszkańców Czerlejna zaangażowanych było w walkę z okupantem Wielu mieszkańców Czerlejna zaangażowanych było w walkę z okupantem. Dość duża grupa czerlejeńskich chłopów działała w w ludowym ruchu oporu- Batalionach Chłopskich Okręgu X. Mieszkańcy Czerlejna uczestniczyli także w akcjach Armii Krajowej.

Szkoła w czasie II wojny światowej W czasie wojny czerlejeńskie dzieci, uczyły się pisać,czytać, liczyć po niemiecku w ten sposób powstały Polenschulen”- niemieckie szkoły dla dzieci polskich. Uroczyste rozpoczęcie zajęć szkolnych po wojnie miało miejsce 5 września 1945 roku.

Po Wojnie … Po wycofaniu się oddziałów niemieckich z Czerlejna (w styczniu 1945 roku), mieszkańcy wsi przystąpili do odnowienia budynku szkolnego i w dniu 5  września 1945 roku po uroczystym rozpoczęciu dzieci rozpoczęły naukę w wyremontowanej szkole.  We wrześniu1949 r. szkołę  przeniesiono do pałacu rozparcelowanego  majątku. W roku szkolnym 1949/50  szkoła  w  Czerlejnie zatrudniała trzech nauczycieli, a uczęszczało do niej około 100 uczniów. Lata do 1956 r. były trudne zarówno dla nauczycieli, jak i uczniów - był to okres „Kultu Stalina”  - co w szkołach miało odbicie w zakładanych Kołach Przyjaciół ZSRR oraz podejmowaniu tzw. "czynów". 

W kronice szkolnej opisano bardzo dokładnie te lata, tak oto młodzież zareagowała na śmierć  I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR Bolesława Bieruta. „Udekorowano krepą wszystkie znajdujące się w szkole portrety Bieruta, w holu powieszono jego portret na fladze Polski.  Harcerze do czasu pogrzebu trzymali przy nim wartę honorową. W dniu 16 marca 1956 roku wszyscy uczniowie  zebrali się w sali szkolnej i  wysłuchali nadawanej przez radio transmisji z pogrzebu, a także przemówień przy trumnie na ówczesnym Placu Stalina w Warszawie. Z kolei 21 lutego 1957 roku o godzinie 20  w Czerlejnie miała miejsce prawdziwa tragedia. Była to katastrofa lotnicza. Wojskowy samolot odrzutowy odbywający loty ćwiczebne  zapalił się w powietrzu i spadł w odległości 300 metrów od zabudowań dworskich. Po upadku nastąpiła eksplozja. Samolot został rozerwany na drobne części, które rozrzucone zostały po polu. Dwaj lotnicy ponieśli śmierć na miejscu.” 

W roku szkolnym 1946/47 zlikwidowano szkołę w Czerlejnku i odtąd wszystkie dzieci chodziły do szkoły w Czerlejnie. .

W roku 1953 ziemię z folwarku Mlickich nie rozparcelowaną między chłopów włączono do Kombinatu PGR Gułtowy. Posiadał on w Czerlejnie ziemię o obszarze 1000 ha

Nowa szkoła…  W kwietniu 1993 roku wmurowano kamień węgielny pod nową szkołę, a  już 17 czerwca 1994 roku nastąpiło uroczyste przekazanie szkoły nauczycielom i uczniom. Nowa szkoła to budynek parterowy  z 10 salami lekcyjnymi i salą gimnastyczną.

…Ważne wydarzenie … Ważnym wydarzeniem w życiu szkoły była uroczystość nadania jej imienia Wincentego Witosa. Fakt ten miał miejsce 14 października 1997r. Szkoła w chwili obecnej liczy ponad 200 uczniów oraz  15  nauczycieli. Do szkoły uczęszczają dzieci z : Czerlejna, Czerlejnka, Trzeka, Klon, Ługowin i Węgierskiego

Plebania

Dzisiejsze Czerlejno to wieś gdzie historia przeplata się, ze współczesnością. Przy jednej ulicy stoi zabytkowy kościół oraz nowoczesna szkoła na miarę XXI wieku.

WYKONAŁY: Julia Majchrowicz Marcelina Biskup Karolina Kania