TAKSONOMIA I TERMINOLOGIA Z ZAKRESU BIOLOGII I HODOWLI ROŚLIN

RODZINA: PODSTAOWĄ JEDNOSTKĄ W KLASYFIKACJI ROŚLIN JEST GATUNEK OKREŚLANY PODÓJNĄ NAZWĄ.

SYSTEM KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST BINOMINALNY (DWUIMIENNY). PISANA Z DUŻEJ LITERY PIERWSZA CZĘŚĆ NAZWY INFORMUJE O RODZAJU, DO KTÓREGO NALEŻY DANA ROŚLINA, DRUGA CZĘŚĆ WSKAZUJE NA GATUNEK. W KAŻDEJ NAZWIE NAUKOWEJ (tzn. WYRAŻONEJ W JĘZYKU ŁACIŃSKIM), JAKO PIERWSZA WYSTĘPUJE WIĘC NAZWA RODZAJOWA, PO NIEJ ZAŚ NASTĘPUJE EPITET GATUNKOWY PISANY Z MAŁEJ LITERY.

PODSTAWOWĄ JEDNOSTKĄ KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST GATUNEK. GATUNKIEM NAZYWAMY POPULACJĘ ROŚLIN PODOBNYCH POD WZGLĘDEM CECH MORFOLOGICZNYCH I FIZJOLOGICZNYCH, KTÓRE W WYNIKU POSIADANIA JEDNAKOWEJ LICZBY CHROMOSOMÓW MOGĄ SIĘ Z SOBĄ KRZYŻOWAĆ I WYDAWAĆ PŁODNE POTOMSTWO (NASIONA). SYSTEM KLASYFIKACJI ORGANIZMÓW JEST HIERARCHICZNY. BLISKO SPOKREWNIONE GATUNKI TWORZĄ RODZAJE; SPOKREWNIONE RODZAJE TWORZĄ RODZINY; RODZINY ŁĄCZY SIĘ W RZĘDY, RZĘDY W KLASY, A KLASY W TYPY.

PODGATUNEK: POPULACJA ROŚLIN BĘDĄCA WARIANTEM MORFOLO-GICZNYM LUB FIZJOLOGICZNYM WARIANTEM GATUNKU. JEŚLI ZRÓŻNICOWANIE CECH MIESZCZĄCE SIĘ W ZAKRESIE ZMIENNOŚCI DANEGO GATUNKU WYSTĘPUJE U ROŚLIN NA OBSZARZE OKREŚLONE-GO SIEDLISKA – MÓWIMY O ODMIANIE BOTANICZNEJ lub ODMIANIE NATURALNEJ OZNACZANEJ JAKO varietas, var.; JEST TO POPULACJA ROŚLIN TWORZĄCYCH MNIEJ LUB BARDZIEJ WYRAŹNY LOKALNY WARIANT GATUNKU. Na PRZYKŁAD: Caltha palustris L. var. Alba Hook. f. ex. Thoms: kaczeniec błotny odmiana biała. FORMA: (łac. forma) JEST TO GRUPA ROŚLIN SPORADYCZNIE WYSTĘPUJĄ- CYCH W POPULACJI DANEGO GATUNKU, KTÓRE RÓŻNIĄ SIĘ JEDNĄ LUB KILKOMA CECHAMI; np.. Bergenia ciliata f. lingulata (Wall.) Yeo. – bergenia orzęsiona forma języczkowata.

JEŚLI POPULACJE ROŚLIN JAKIEGOŚ GATUNKU RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE POD WZGLĘDEM CECH MORFOLOGICZNYCH, LECZ KRZYŻUJĄ SIĘ Z SOBĄ, TO SĄ ONE PODGATUNKAMI. ODMIANA BOTANICZNA (VARIETAS) JEST JEDNOSTKĄ SYSTEMATYCZNĄ NIŻSZĄ OD PODGATUNKU. ROŚLINY NALEŻĄCE DO ODMIANY BOTANICZNEJ RÓŻNIĄ SIĘ DROBNYMI CECHAMI, np. KSZTAŁTEM LIŚCI, KWIATÓW itp. ZMIANY TE MUSZĄ JEDNAK BYĆ UWARUNKOWANE GENETYCZNIE.

ODMIANA UPRAWNA JEST TO POPULACJA ROŚLIN UPRAWNYCH, CHARAK- TERYZUJĄCA SIĘ OKREŚLONYMI CECHAMI MORFOLOGICZNYMI, FIZJOLO- GICZNYMI, CYTOLOGICZNYMI , BIOCHEMICZNYMI itp.., KTÓRE ZACHOWUJE PRZY WŁAŚCIWYM DLA NIEJ SPOSOBIE ROZMNAŻANIA (PŁCIOWYM LUB BEZPŁCIOWYM). ODMIANA HODOWLANA STANOWI REZULTAT PRACY HODOWLANEJ – SELEKCJI, KRZYŻOWANIA, DZIAŁANIA CZYNNIKAMI MUTAGENNYMI.

ODMIANA HODOWLANA JEST POPULACJĄ UZYSKANĄ Z POMOCĄ SELEKCJI, KRZYŻOWANIA LUB INNYCH METOD, SKŁADAJĄCĄ SIĘ Z ROŚLIN O JEDNAKOWYCH CECHACH, KTÓRE SPEŁNIAJĄ WARUNKI OKREŚLONE W STANDARDACH ORAZ ZACHOWUJĄ SWE CECHY PRZY WŁAŚCIWYM DLA NICH SPOSOBIE ROZMNAŻANIA: PŁCIOWYM LUB WEGETATYWNYM.

WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE RODZAJE ODMIAN ROŚLIN UPRAWNYCH : ODMIANY SELEKCJONOWANE UZYSKANE METODĄ SELEKCJI Z POPULACJI ROŚLIN ROSNĄCYCH W WARUNKACH NATURALNYCH. b) ODMIANY MUTACYJNE UZYSKANE W WYNIKU ROZMNOŻENIA ROŚLIN O CECHACH ZMIENIONYCH SAMORZUTNIE LUB POWSTAŁYCH POD WPŁYWEM MUTAGENÓW ZASTOSOWANYCH PRZEZ CZŁOWIEKA. c) ODMIANY MIESZAŃCOWE POWSTAŁE W WYNIKU KRZYŻOWANIA ROŚLIN MAJĄCYCH RÓŻNE CECHY, KTÓRE PRAGNIEMY POŁĄCZYĆ Z SOBĄ BY WYSTĘPOWAŁY U JEDNEJ ROŚLINY (ODMIANY).

ODMIANA MIESZAŃCOWA albo HETEROZYJNA TO POPULACJA ROŚLIN OTRZYMANA W WYNIKU HODOWLI WYKORZYSTUJĄCEJ EFEKT HETEROZJI (BUJNOŚCI MIESZAŃCOWEJ); POKOLENIEM F1 SĄ NASIONA POWSTAŁE W WYNIKU KRZYŻOWANIA DWU FORM RODZICIE2LSKICH BĘDĄCYCH LINIAMI CZYSTYMI. LINIA CZYSTA JEST HOMOZYGOTYCZNYM POTOMSTWEM JEDNEJ ROŚLINY ZAPYLANEJ WSOBNIE W CIĄGU KILKU POKOLEŃ. RODEM NAZYWAMY POTOMSTWO ROŚLINY OBCOPŁODNEJ ZAWIĄZUJĄ- CEJ NASIONA W WYNIKU ZAPYLENIA OBCYM PYŁKIEM. KLONEM JEST POTOMSTWO ROŚLINY ROZMNOŻONEJ WEGETATYWNIE.

NAZWY ODMIAN UPRAWNYCH OZNACZA SIĘ STOSUJĄC GÓRNE POJE- DYŃCZE APOSTROFY, np. Achilla filipendula Lam. `Golden plate` albo ZAMIAST APOSTROFÓW SKRÓT cv. POCHODZĄCY OD ŁACIŃSKICH SŁÓW cultus – uprawa, pielęgnowanie, hodowla oraz varietas – rozmaitość, odmiana. W NAZEWNICTWIE WSPÓŁCZESNYM , NAZWĘ ODMIANY ROŚLINY UPRAWNEJ (cultivaru – cv) ŁĄCZY SIĘ BEZPOŚREDNIO Z NAZWĄ RODZAJU, DO KTÓREGO ONA NALEŻY, np.. Lilium ‘Casablanka’. NAZWĘ ODMIANY ROŚLINY UPRAWNEJ MOŻNA TEŻ ŁĄCZYĆ Z JEJ GATUNKIEM, GDY ISTNIEJE PEWNOŚĆ, ŻE DO NIEGO WŁAŚNIE ONA NALEŻY, np.. Chrysanthemum segetum ‘Gloria mundi”.

OBECNIE NIE STOSUJE SIĘ JUŻ TAKSONÓW NIŻSZYCH NIŻ GATUNEK, jak PODGATUNEK (subspecies, ssp), ODMIANA BOTANICZNA (varietas, var.), FORMA (f.) I INNYCH

UWZGLĘDNIAJĄC PODOBIEŃSTWO CECH, ODMIANY ŁĄCZY SIĘ W GRUPY. PRZYKŁADEM MOŻE BYĆ GRUPA CONCERTO ODMIAN WIELO- KWIATOWYCH CYKLAMENA - Cyclamen persicum Mill.. PEŁNA NAZWA TEJ GRUPY BĘDZIE NASTĘPUJĄCA: Cyclamen persicum GRUPA ‘Concerto’, ALBO W SKRÓCIE: Cyclamen GRUPA Concerto. SŁOWO „GRUPA” oraz NAZWĘ GRUPY PISZE SIĘ DUŻĄ PROSTĄ CZCIONKĄ BEZ APOSTROFÓW.

W KATALOGACH FIRM NASIENNYCH ODMIANY UPRAWNE, UZYSKANE Z JAKIEGOŚ JEDNEGO MUTANTA, SĄ CZASEM GRUPOWANE W SERIE. PRZYKŁADEM MOGĄ BYĆ ODMIANY NIECIERPKA WALERIANA (Impatiens valeriana Hook.) - SERIA EXPO F1, , KTÓRYCH JEST 15: ‘EXPO VIOLET’, ‘EXPO RED STAR` ‘EXPO SALMON’, ‘EXPO LAVENDER BLUE’, ‘EXPO RED’, ‘EXPO CHERRY BLUSCH` itp. O KWIATACH POJEDYŃCZYCH, BARDZO DUŻYCH I ROŚLINACH BARDZO TOLERANCYJNYCH NA OBNIŻONE TEMPERATURY.

PISOWNIA MIESZAŃCÓW MIĘDZYGATUNKOWYCH KRZYŻOWANIA RÓŻNYCH GATUNKÓW ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO TEGO SAMEGO RODZAJU OZNACZA SIĘ ŁĄCZĄC NAZWY OBU GATUNKÓW ZNAKIEM MNOŻENIA (X), WYMIENIAJĄC NAJPIERW ROŚLINĘ MATECZNĄ (♀), A POTEM OJCOWSKĄ (♂), np.: Hippeastrum hybridum x Hippeastrum pratense. W NAZWIE BOTANICZNEJ TAKICH MIESZAŃCÓW WYMIENIA SIĘ TYLKO NAZWĘ RODZAJU (W NASZYM PRZYPADKU Hippeastrum), PO NIEJ PISZE SIĘ ZNAK MNOŻENIA (x), a NASTĘPNIE NAZWĘ (EPITET) GATUNKU NADANĄ PRZEZ TWÓRCĘ MIESZAŃCA, np.. Hippeastrum x Chmielii. NAZWĘ ODMIANY UPRAWNEJ UZYSKANEJ Z TAKIEGO MIESZAŃCA MIĘDZYGATUNKOWEGO WYMIENIA SIĘ NA KOŃCU TEJ FORMUŁY, np.. Hippeastrum x chmielii ‘Salmon Star’.

PISOWNIA MIESZAŃCÓW UZYSKANYCH ZE SKRZYŻO- WANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO DWU RODZAJÓW

KRZYŻOWANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO RÓŻNYCH RODZAJÓW OZNACZA SIĘ ŁĄCZĄC NAZWY FORM RODZICIELSKICH ZNAKIEM MNOŻENIA (x), np. Fatsia japonica x Hedera helix. A NAZWĘ BOTANICZNĄ MIESZAŃCA TWORZY SIĘ ŁĄCZĄC CZĘŚCI NAZW OBU RODZAJÓW, POPRZEDZONE ZNAKIEM MNOŻENIA (x), Z NAZWĄ UZYSKANEGO NOWEGO GATUNKU ZAPROPONOWANĄ PRZEZ AUTORA. W POWYŻSZYM PRZYPADKU BĘDZIE TO NAZWA: x Fatschedera lizei.

PISOWNIA MIESZAŃCÓW UZYSKANYCH ZE SKRZYŻO- WANIA ROŚLIN NALEŻĄCYCH DO WIĘCEJ NIŻ DWU RODZAJÓW

JEŚLI MIESZANIEC MIĘDZYRODZAJOWY POWSTAJE Z UDZIAŁEM WIĘCEJ NIŻ DWU RODZAJÓW, WÓWCZAS JEGO NAZWĘ BOTANICZNĄ TWORZY SIĘ OD NAZWISKA TWÓRCY Z DODATKIEM KOŃCÓWKI „ARA”. TWÓRCĄ MIĘDZYRODZAJOWEGO MIESZAŃCA STORCZYKÓW BYŁ FRANCUZ M. POTINA, KTÓRY SKRZYŻOWAŁ 4 RODZAJE: BRASSAVOLA x CATLLEYA x LAELIA x SOPHROMITIS; UZYSKANEGO MIESZAŃCA NAZWANO x POTINARA.

NAZWY „CHIMER WEGETATYWNYCH” (ang NAZWY „CHIMER WEGETATYWNYCH” (ang. GRAFT CHIMERA), POWSTAŁYCH W WYNIKU SZCZEPIENIA OKREŚLA SIĘ STAWIAJĄC PRZED NAZWĄ BOTANICZNĄ, UTWORZONĄ Z POŁĄCZENIA FRAGMENTÓW NAZW KOMPONENTÓW, ZNAK +, np. +LABURNOCITISUS. FORMUŁĘ TAKIEGO MIESZAŃCA TWORZY SIĘ Z NAZW FORM WYJŚCIOWYCH UMIESZCZONYCH W PORZĄDKU ALFABETYCZNYM, POŁĄCZONYCH ZNAKIEM PLUS (+), np. CYTISUS PURPUREUS + LABURNUM ANAGYROIDES.