Szkoła przyjazna uczniom z dysleksją III edycja 2006r. PROGRAM POD PATRONATEM POMORSKIEGO KURATORA OŚWIATY Polskie Towarzystwo Dysleksji

Liczba szkół zgłoszonych do programu z województwa pomorskiego: Szkoła podstawowa 70 Gimnazjum 24 Liceum 6 Razem: 100

Liczba szkół, które otrzymały: certyfikat certyfikat z wyróżnieniem podziękowanie za udział Szkoła podstawowa 25 8 35 Gimnazjum 10 1 11 Liceum 3 Zespół 6 szkół autonomicznych Razem: 39 9 47

Udział szkół w Programie „Szkoła przyjazna uczniom z dysleksją” Tylko w I edycji Tylko w II edycji W I i II edycji Uczestniczy po raz pierwszy Szkoła podstawowa 12 13 27 18 Gimnazjum 7 1 9 Liceum 3 2 Razem: 20 14 39

Szczegółowe wyniki ankiety

Liczba uczniów w szkole. Szkoła podstawowa 29874 Gimnazjum 5444 Liceum 1695 Razem 37013

Czy dzieci kl. 0-II są badane pod kątem ryzyka dysleksji? Szkoła podstawowa TAK NIE 68 2

Liczba uczniów w grupie ryzyka dysleksji w przedziale klas 0-II. Szkoła podstawowa liczba % uczniów 1428 13,57%

Jakie formy pomocy uczniom ryzyka dysleksji proponuje szkoła? (1) zajęcia korekcyjno- kompensacyjne indywidualne zajęcia z nauczycielem zajęcia logopedyczne współpraca z rodzicami mająca na celu wytyczenie toku pracy zajęcia terapeutyczne (m. in. dogoterapia, muzykoterapia, biblioterapia, socjoterapia)

Jakie formy pomocy uczniom ryzyka dysleksji proponuje szkoła? (2) zajęcia o charakterze ruchowym (gimnastyka korekcyjna z ćw. Kinezjologii edukacyjnej, ćw. dramowe) edukacja czytelnicza (kluby) prowadzenie zajęć edukacyjnych z wykorzystaniem MDS wdrażanie programu „Czytamy razem” wdrażanie pomocy dydaktycznych ułatwiających naukę czytania i pisania (zeszyty z ukośnie ułożoną liniaturą i z węższą liniaturą, nasadki, zeszyty ćwiczeń, loteryjki itp.)

Liczba uczniów posiadających opinie z poradni psychologiczno - pedagogicznej ze stwierdzoną dysleksją. Jaki jest to % uczniów w szkole? liczba % Szkoła podstawowa 2857 13,7 % Gimnazjum 1764 32 % Liceum 209 23,3 % Razem: 4830 23 %

Jaki % uczniów z opinią jest objętych terapią pedagogiczną? w szkole (%) poza szkołą (%) Szkoła podstawowa 73,8 % 3,2 % Gimnazjum 54,3 % 2,63 % Liceum 53,5 % 9 % Razem: 60,53 % 4,94 %

Dla jakiej grupy wiekowej prowadzone są zajęcia korekcyjno- kompensacyjne? tylko kl.0 i I-III tylko kl. IV-VI klasy 0 i I-VI Szkoła podstawowa 6 1 63 klasa I klasa II klasa III Gimnazjum 19 18 Liceum 3

Czy w szkole istnieje klasa terapeutyczna dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? TAK NIE Szkoła podstawowa 3 67 Gimnazjum 2 22 Liceum 1 5 Razem 6 94

Czy jest w szkole gabinet terapii pedagogicznej? TAK NIE Szkoła podstawowa 61 9 Gimnazjum 21 3 Liceum 6 Razem 88 12

Liczba nauczycieli z kwalifikacjami do prowadzenia zajęć terapii pedagogicznej i logopedycznej. Jaki to stanowi procent zatrudnionych nauczycieli? liczba % Szkoła podstawowa 509 18,26 % Gimnazjum 84 11,77 % Liceum 20 7,82 % Razem 613 12,62 %

Czy w latach 2004/2005 i 2005/2006 szkoła przeprowadziła spotkania dla nauczycieli w zakresie wiedzy o specyficznych trudnościach w uczeniu się? TAK 2004 / 2005 2005 / 2006 2004/2005 2005/2006 NIE Szkoła podstawowa 3 2 64 1 Gimnazjum 21 Liceum 6 Razem 91 4

Formy spotkań szkolenia, warsztaty, wykłady, indywidualne rozmowy, dyskusje podczas spotkań zespołów samokształceniowych, referaty, zajęcia otwarte

Tematyka spotkań (1) ćwiczenia wspomagające rozwój dzieci z problemami w czytaniu i pisaniu; ocenianie uczniów z dysleksją na poszczególnych przedmiotach; prawa ucznia z dysleksją w szkole; praca z dzieckiem dyslektycznym; wdrożenie programu „Czytamy razem”;

Tematyka spotkań (2) stymulowanie rozwoju językowego dziecka; ocenianie sprawdzianów z ortografii; kinezjologia edukacyjna – wykorzystanie w praktyce szkolnej; stosowanie metod terapeutycznych i aktywizujących na zajęciach edukacyjnych; dostosowanie wymagań edukacyjnych do możliwości uczniów z dysleksją;

Tematyka spotkań (3) uczniowie z dysleksją a nauczanie języków obcych; interpretacja opinii badań z PPP uczniów z dysleksją; style i strategie uczenia się uczniów z dysleksją; jak wdrażać program ORTOGRAFFITI; wady wymowy a trudności w pisaniu;

Czy szkoła posiada najnowsze (z ostatnich dwóch lat) publikacje na temat specyficznych trudności w uczeniu się? TAK literatura i TAK filmy NIE literatura NIE filmy Szkoła podstawowa 34 2 Gimnazjum 12 Liceum 5 1 Razem 51 47

Czy WSO zawiera zapis o dostosowaniu wymagań edukacyjnych dla uczniów z dysleksją? TAK NIE Szkoła podstawowa 70 Gimnazjum 24 Liceum 6 Razem 100

Jakie formy dostosowania wymagań do możliwości uczniów z dysleksją stosują nauczyciele na wybranych przedmiotach?

Matematyka ocena toku myślowego; nieobniżanie ocen za błędy rachunkowe i specyficzne dla dysleksji (np. przestawianie cyfr); pomoc w czytaniu zadań tekstowych; sprawdzanie stopnia rozumienia przeczytanych samodzielnie zadań; umożliwianie posługiwaniem się kalkulatorem, kartą z tabliczką mnożenia; wydłużanie czasu na opanowanie tabliczki mnożenia, nowych pojęć, definicji oraz podczas pisania sprawdzianów itp.; stosowanie oceny opisowej;

Języki obce stosowane wielozmysłowych metod nauczania; indywidualne tłumaczenie poleceń; wiedza i umiejętności oceniane na podstawie wypowiedzi ustnych; stosowanie słowniczków obrazkowo - wyrazowych; wydłużanie czasu na pisanie sprawdzianu oraz możliwość uzupełniania ich wypowiedzią ustną; uznawanie zapisu fonetycznego; nieodpytywanie z czytania na głos na forum klasy;

Wychowanie fizyczne przede wszystkim oceniany wysiłek i wkład pracy ucznia; stosowanie prostych poleceń, a także sprawdzanie stopnia zrozumienia polecenia; dodatkowe objaśnianie i pokaz ćwiczenia, asekuracja, podczas ćwiczeń koordynacyjnych, równoważnych; stosowanie dodatkowych ćwiczeń równoważnych, doskonalących koordynację ruchów całego ciała oraz orientację w schemacie ciała i przestrzeni; stosowanie uproszczonych przepisów gier; eliminowanie rywalizacji i napięcia emocjonalnego;

Historia pomoc w czytaniu mapy, schematów, wykresów oraz skomplikowanych poleceń; stosowanie pytań naprowadzających, wyjaśnianie poleceń; pomoc w pracy z podręcznikiem, dzielenie na fragmenty i zapisywanie głównej myśli w punktach lub innej formie graficznej (stosowanie zakreślaczy do zaznaczania najważniejszych fragmentów, pojęć); stosowanie mapy myśli do podsumowania działu tematycznego; kształtowanie pojęć takich jak wiek, tysiąclecie na osi liczbowej; wydłużanie czasu na pisanie sprawdzianów lub ustne odpytywanie;

Czy w szkole są dostępne formy aktywności, które umożliwiają uczniowi z dysleksją wykorzystanie swoich „mocnych stron”? TAK NIE Szkoła podstawowa 70 Gimnazjum 24 Liceum 6 Razem 100

Przykłady stosowanych form aktywności koła zainteresowań; zajęcia ruchowe; działalność w SU; udział w konkursach przedmiotowych i artystycznych; udział w przedstawieniach teatralnych; udział w wycieczkach szkolnych; udział w projektach edukacyjnych; pełnienie ról w klasie – dyżurny w klasie, opiekun roślin, kronikarz klasowy itp.

Czy w latach 2004/2005 i 2005/2006 zorganizowano w szkole spotkania szkoleniowe dla rodziców w zakresie wiedzy o dysleksji rozwojowej? TAK 2004 / 2005 2005 / 2006 2004/2005 2005/2006 NIE Szkoła podstawowa 9 4 54 3 Gimnazjum 2 20 Liceum 5 1 Razem 11 79 6

Czy rodzice są poinformowani przez szkołę o prawach uczniów z dysleksją zawartych w aktualnych Rozporządzeniach MENiS/ MEiN/ MEN? TAK NIE Szkoła podstawowa 70 Gimnazjum 24 Liceum 6 Razem 100

O jakich prawach? Diagnozowanie i pomoc psychologiczno- pedagogiczna udzielana jest w PPP oraz w szkole (również na wniosek rodzica). Uczeń z dysleksją ma prawo uczestniczyć w specjalistycznych zajęciach. Rodzice wyrażają zgodę na udział dziecka w zajęciach specjalistycznych. Rodzice wyrażają zgodę na badania w PPP oraz przedstawienie wyników badań w szkole. Nauczyciele dostosowują kryteria oceniania na poszczególnych przedmiotach oraz wymagania edukacyjne do możliwości psychofizycznych ucznia. Dostosowanie warunków egzaminów zewnętrznych (np. sprawdzian i egzamin gimnazjalny). Uczniowie z głęboką dysleksją mogą być zwolnieni z nauki drugiego języka obcego.

w/w prawa zawarte są w: Ustawa o systemie oświaty z 7 września 1991r z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003r.Nr 11, poz. 114). Rozporządzenie MENiS z dnia 7 września 2004r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2004r.Nr 199, poz. 2046) i Rozporządzenie MEN z dnia 24 października 2005r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 218, poz. 1840). Rozporządzenie MENiS z 11 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003r. Nr 5, poz. 46). Rozporządzenie MENiS z 11 grudnia 2002r. w sprawie ramowego statutu publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2002r. Nr 223, poz.1869).

Czy nauczyciel - terapeuta współpracuje z rodzicami uczniów objętych terapią pedagogiczną? TAK NIE Szkoła podstawowa 69 1 Gimnazjum 23 Liceum 6 Razem 98 2

W jaki sposób nauczyciel- terapeuta współpracuje z rodzicami uczniów objętych terapią pedagogiczną? (1) przekazywanie informacji na bieżąco o postępach ucznia; dyżury nauczyciela – terapeuty; wspieranie rodziców w trudnych sytuacjach; udzielanie wskazówek do pracy w domu z dzieckiem, przekazywanie ćwiczeń; szkolenie rodziców na temat dysleksji;

W jaki sposób nauczyciel- terapeuta współpracuje z rodzicami uczniów objętych terapią pedagogiczną? (2) umożliwianie rodzicom dostępu na nowości wydawniczych; organizowanie zajęć otwartych dla rodziców; organizowanie spotkań o charakterze informacyjno- profilaktycznym; prowadzenie gazetki informacyjnej (szeroko dostępnej); informacje nt. dysleksji dostępne na stronie internetowej szkoły;

Czy szkoła uczestniczy w propagowanych przez PTD programach wspierających uczniów z dysleksją? TAK NIE Szkoła podstawowa 49 21 Gimnazjum 12 Liceum 4 2 Razem 65 35

Programy wspierające uczniów z dysleksją: ORTOGRAFITTI CZYTAMY RAZEM Kolorowa ortografia MDS (ryzyko dysleksji)

Czy szkoła podjęła inne formy pomocy (poza wcześniej wymienionymi) na rzecz uczniów z dysleksją lub ich rodziców? TAK NIE Szkoła podstawowa 64 6 Gimnazjum 20 4 Liceum 5 1 Razem 89 11

Jakie inne formy pomocy (poza wcześniej wymienionymi) podjęła szkoła na rzecz uczniów z dysleksją lub ich rodziców? (1) dyżury - konsultacje nauczycieli poszczególnych przedmiotów; opracowanie szkolnych programów pomocy uczniom i rodzicom z dysleksją; założenie klubów dla rodziców uczniów z dysleksją, podczas których odbywają się szkolenia i dzielenie się wiedzą; organizowanie spotkań ze specjalistami z poradni (psychologami, pedagogami, logopedami);

Jakie inne formy pomocy (poza wcześniej wymienionymi) podjęła szkoła na rzecz uczniów z dysleksją lub ich rodziców? (2) wzbogacanie biblioteki w nowości wydawnicze, programy multimedialne i lektury czytane – „audiobooki”; szkolne strony internetowe zawierają publikacje na temat dysleksji; wyposażanie gabinetów terapii pedagogicznej w komputery; włączenie się bibliotekarzy w czytanie dzieciom książek; udział szkół w programie „Cała Polska czyta dzieciom”;

Czy szkoła dzieli się swoimi doświadczeniami w zakresie specyficznych trudności w uczeniu się z innymi placówkami? TAK NIE Szkoła podstawowa 58 12 Gimnazjum 16 8 Liceum 5 1 Razem 79 21

W jaki sposób szkoła dzieli się swoimi doświadczeniami w zakresie specyficznych trudności w uczeniu się z innymi placówkami? (1) organizowanie konferencji; wystąpienia nauczycieli podczas konferencji; organizowanie lekcji otwartych; organizowanie warsztatów metodycznych; organizowanie praktyk w szkołach;

W jaki sposób szkoła dzieli się swoimi doświadczeniami w zakresie specyficznych trudności w uczeniu się z innymi placówkami? (2) organizowanie szkoleń na terenie placówki- zapraszanie gości oraz przedstawicieli innych placówek; publikacje: artykuły, scenariusze zajęć na łamach biuletynów PTD, czasopism naukowych, na szkolnych stronach internetowych; książki – poradniki, zeszyty ćwiczeń, dzienniki;

Czy szkoła zrealizowała Europejski Tydzień Świadomości Dysleksji w 2004 i 2005 roku? TAK 2004 r. 2005 r. 2004 i 2005 r. NIE Szkoła podstawowa 4 53 9 Gimnazjum 16 8 Liceum 1 Razem 5 73 18

Jak szkoła realizowała Europejski Tydzień Świadomości Dysleksji w 2004 i 2005 roku? (1) gazetki okolicznościowe o charakterze informacyjnym, ekspozycja plakatów nt. dysleksji; wystawa pt. „Sławne osoby z dysleksją”; wystawy prac plastycznych uczniów z dysleksją; ekspozycja prac literackich rodziców nt. „Jak walczyłem z dysleksją”; spotkania tematyczne z rodzicami i nauczycielami z udziałem specjalistów z PPP; wdrożenie programu „Czytamy razem”; organizowanie dnia otwartego gabinetu terapii pedagogicznej;

Jak szkoła realizowała Europejski Tydzień Świadomości Dysleksji w 2004 i 2005 roku? (2) organizowanie wspólnie z wydawnictwami kiermaszu z pomocami i publikacjami; opracowywanie i wdrażanie własnych autorskich programów pomocy uczniom z dysleksją; występy uczniów z dysleksją na forum szkoły- inscenizacje; „święto ucznia z dysleksją”- niespodzianki dla uczniów z dysleksją; czytanie literatury dziecięcej na zajęciach edukacyjnych przez rodziców;

Jak szkoła realizowała Europejski Tydzień Świadomości Dysleksji w 2004 i 2005 roku? (3) zajęcia otwarte na lekcjach różnych przedmiotów z elementami terapii pedagogicznej; indywidualne konsultacje, porady dla uczniów, rodziców, nauczycieli; pokazy filmów nt. dysleksji; konkursy dla uczniów m. in.: plastyczne- „plakat ortograficzny”, „plakat na regułę ortograficzną”, „portret Pani Ortografii”, „opowiadam rysując”; literackie- „Andersen – życie i twórczość”; ortograficzne- malowanie dyktand, „Rodzinne dyktando”;

Liczba członków PTD wśród przedstawicieli Rady Pedagogicznej Liczba członków PTD wśród przedstawicieli Rady Pedagogicznej. Jaki to stanowi procent? liczba % Szkoła podstawowa 200 6,8 % Gimnazjum 26 3,92 % Liceum 7 3,59 % Razem: 233 4,77 %

OPRACOWANIE ANKIET „Szkoła przyjazna uczniom z dysleksją”: Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Dysleksji Małgorzata Rożyńska Beata Ingielewicz Ewa Jakacka Ewa Krzemińska PRZYGOTOWANIE PREZENTACJI MULTIMEDIALNEJ: Paweł Szymański