Zarządzanie energią życiową w stresie CitiBank Handlowy Jaworze 15 – 16 wrzesień 2005

Pojęcie stresu liczy sobie około 50 lat Nasz wiedza o stresie szybko się wzbogaca Nowe odkrycia na pograniczu immunologii i psychologii Psychoneuroimmunologia badanie związków pomiędzy umysłem, mózgiem i odpornością organizmu Większa skuteczność w zapobieganiu i leczeniu skutków stresu Zdrowie Uważność Stres Wgląd Działanie Zaangażowanie Wpływ Miłość Wyzwanie © Instytut Psychoimmunologii 2005

Model Integralny Ciało Umysł Odporność Siła charakteru Refleksja Działanie Przekonanie Zachowanie „Zdrowy duch” Zdrowie fizyczne © Instytut Psychoimmunologii 2005

Integralne podejście do stresu PSYCHE SOMA Cały człowiek KULTURA SYSTEMY © Instytut Psychoimmunologii 2005

Dawniejsze poglądy na stres Hans Selye i jego definicja stresu Alternatywna definicja Holmes i Rahe – pojęcie stresorów Stres i system hormonalny Stres i serce © Instytut Psychoimmunologii 2005

Hans Selye Hans Selye (1907-1982) austrowęgierski lekarz i endokrynolog Ukończył Niemiecki Uniwersytet w Pradze w 1929; doktorat w 1931 Hipoteza, że choroby są skutkiem niezdolności do radzenia sobie z ciągłym stresem (niewydolny Syndrom Ogólnej Adaptacji) Ponad 50 lat badań Książka The Stress of Life (1956) Opublikował ponad 1,400 artykułów 10 razy nominowany do Nagrody Nobla © Instytut Psychoimmunologii 2005

Definicje stresu Definiticja (1) Hans Selye: “Stress  is  the  body’s  nonspecific response  to  a demand  placed  on  it.” „Stres to nieswoista reakcja organizmu na wymagającą sytuację.” "Without stress, there would be no life" „Bez stresu nie byłoby życia” © Instytut Psychoimmunologii 2005

Czy stres jest szkodliwy? „Reakcja organizmu w postaci mobilizacji energii do pokonywania różnorodnych przeszkód, barier, wymagań, bez względu na to, czy towarzyszą jej przyjemne czy przykre odczucia. Jest to reakcja niespecyficzna, tzn. jej rodzaj nie zależy od rodzaju czynnika, jaki ją wywołuje” Czy stres jest szkodliwy? Niekoniecznie. Wiadomo, że pewien poziom stresu sprzyja uczeniu się © Instytut Psychoimmunologii 2005

Alternatywna definicja stresu Stan ogólnej mobilizacji w odpowiedzi na stresor - silny bodziec fizyczny lub psychiczny. Czy stres jest szkodliwy? Zgodnie z tą definicją może być, zwłaszcza jeśli jest intensywny i wydarza się w dłuższym okresie czasu. Wiadomo, że efekty stresu kumulują się powodując choroby. © Instytut Psychoimmunologii 2005

Badania Holmesa i Rahe Thomas Holmes i Richard Rahe, psychiatrzy z Washington University w Seattle – badania z roku 1967 Holmes i Rahe opracowali skalę 43 wydarzeń życiowych, którą wolontariusze uszeregowali według tego, jak wielkiego przystosowania wymaga każde wydarzenie. Zgodnie z tą kolejnością każdemu wydarzeniu przypisano pewną ilość punktów Tak powstały słynny kwestionariusz Social Readjustment Rating Scale (SRRS) Kwesionariusz aplikowano ludziom przywiezionym na ostry dyżur, a także osobom towarzyszącym Rezultat: Okazało się, że osoby chore doświadczyły znacznie więcej takich wydarzeń w przeciągu roku poprzedzającego chorobę niż osoby towarzyszące © Instytut Psychoimmunologii 2005

Skala stresu Holmesa i Rahe SRSS Social Readjustment Rating Scale Różnym wydarzeniom wymagający przystosowania przypisano wartości punktowe. Śmierci współmałżonka, jednemu z najsilniejszych stresów, przypisano wartość 100 punktów. Oto niektóre stresory wyrażone w punktach: Rozwód (75) Zawarcie małżeństwa (50) Ciąża (40) Nowy członek rodziny (39) Duża pożyczka na dom (31) © Instytut Psychoimmunologii 2005

Niektóre stresory związane z pracą Zwolnienie z pracy (47) Przejście na emeryturę (45) Zmiana zasad funkcjonowanie biznesu (39) Zmiana stanowiska pracy (36) Zmiana zakresu odpowiedzialności (29) Współmałżonek zaczyna albo kończy pracę (26) Kłopoty z szefem (23) Zmiana godzin lub warunków pracy (20) © Instytut Psychoimmunologii 2005

Statystyczny efekt stresorów 150 - 199 jednostek stresu = 37% szansa choroby 200 - 299 jednostek stresu 51% szansa choroby Ponad 300 jednostek stresu 79% szansa choroby w ciągu kolejnych 2 lat © Instytut Psychoimmunologii 2005

Zagrożenie stresem Życie w nowoczesnym społeczeństwie oznacza dla przeciętnego człowieka coraz więcej stresu Statystyki dotyczące chorób są alarmujące © Instytut Psychoimmunologii 2005

Badania opinii pracowników 40% pracowników uważa, że ich praca jest bardzo stresująca 25% uważa pracę za najbardziej stresujący czynnik w ich życiu 75% pracowników uważa, że doświadczają więcej stresu związanego z pracą niż poprzednia generacja [Z wyników masowych badań wykonanych w latach 1990-tych przez Northwestern National Life Insurance Co, Princeton Survey Research Associates, St. Paul Fire and Marine Insurance Co., Yale University and The Families and Work Institute] © Instytut Psychoimmunologii 2005

„Epidemia” stresu Pomiędzy 25% a 40% pracowników w USA doświadcza symptomów wypalenia związanego z pracą, którego przyczyną jest stres Przewiduje się, że depresja stanie się główną chorobą zawodową 21-go stulecia, odpowiedzialną za więcej straconych dni pracy niż inne czynniki W USA wydaje się rocznie 300 miliardów dolarów (7500 dolarów na pracownika) w związku ze stresem na: odszkodowania spadek produktywności absencje koszt ubezpieczeń bezpośrednie wydatki na leczenie (prawie 50% wyższe u pracowników, którzy uskarżają się na stres) rotację pracowników [U.S. National Institute for Occupational Safety and Health] © Instytut Psychoimmunologii 2005

Współczesne miejsce pracy a stres Następujące zmiany w środowisku pracy spowodowały przeciążenie naszego tradycyjnego mechanizmu radzenia sobie z sytuacją: Nacisk na coraz większą produktywność i dłuższe godziny pracy Potrzeba przyswajania i stosowania coraz większej ilości informacji Utrata bezpieczeństwa pracy (groźba zwolnienia) Zmiany demograficzne Potrzeba zarówno mężczyzn jak i kobiet, aby pogodzić pracę z z życiem rodzinnym (kobiety na całym świecie coraz częściej podejmują pracę) [National Institutes for Occupational Safety and Health, American Psychological Association, Stress Directions, Inc.] © Instytut Psychoimmunologii 2005

Stres i serce © Instytut Psychoimmunologii 2005

Wpływ chronicznego stresu na serce Choroba wieńcowa serca Nadciśnienie Zawał serca Miażdżyca naczyń Dusznica bolesna Chroniczny stres © Instytut Psychoimmunologii 2005

Statystyki choroby wieńcowej serca Choroba wieńcowa serca jest najczęstszym powodem śmierci w USA. Choroba wieńcowa powoduje atak serca i dusznicę bolesną Śmiertelność - 515,204 śmierci w USA w roku 2000 (co piąty przypadek śmierci)  Częstość - 1,100,000 nowych i wtórnych przypadków zawału serca roczne. Ponad 44% chorych umiera 6,600,000 osób w USA ma dusznicę bolesną [American Heart Association] © Instytut Psychoimmunologii 2005

Współczesne podejście do stresu Pułapki starej koncepcji stresu Nowa koncepcja stresu Osobowość odporna © Instytut Psychoimmunologii 2005

Problemy z dawnym podejściem do stresu Obecny, przestarzały model mówi, że stres jest szkodliwy Często spotykane zalecenie: „Unikaj stresu, utrzymuj pozytywne nastawienie, a będziesz zdrowy" Dlaczego ten model nie zdaje egzaminu? Nie można uniknąć stresu Ludzie nie są stworzeni do unikania stresu Stres dostarcza nam sposobności do rozwoju. © Instytut Psychoimmunologii 2005

Współczesne zrozumienie stresu Współcześni badacze stresu zorientowani na jedność ciała/umysłu porzucili prosty model stresu Suzanne Ouellette, która bada efekty stresu od wielu lat stwierdziła na podstawie obszernych opublikowanych danych: „Jeśli mielibyśmy przewidywać chorobę na podstawie wiedzy o stresujących wydarzeniach, to mielibyśmy rację tylko w 15% przypadków” © Instytut Psychoimmunologii 2005

Dużo zależy od nas Z nowszych badań wynika, że to, czy zachorujemy z powodu stresu zależy od tego, jak będziemy reagować: co będziemy czuć myśleć jak się zachowamy © Instytut Psychoimmunologii 2005

Osobowość odporna Henry Dreher, autor książki „Immune Power Personality”, pisze na temat raka, leczenia holistycznego, integralnej medycyny, motywacji i rozwoju duchowego. Henry Dreher zebrał wyniki badań naukowych z pogranicza immunologii i psychologii, wykonanych przez uznanych psychologów. Badania te dotyczą siedmiu aspektów osobowości, które sprzyjają odporności na stres. Aspekty te wyrażają się w konkretnych postawach i zachowaniach. Dreher proponuje całościową nazwę „osobowość odporna” (Immune Power Personality) © Instytut Psychoimmunologii 2005

Osiem cech decydujących o zdrowiu Wrażliwość na sygnały wewnętrzne Zdolność do zwierzeń Siła charakteru Asertywność Tworzenie związków opartych na miłości Zdrowe pomaganie Wszechstronna osobowość Uważność © Instytut Psychoimmunologii 2005

Cecha 3 Siła charakteru (hardiness) Koncepcja 3C: Commitment, Control, Challenge - zaangażowanie, poczucie kontroli, podejmowanie wyzwań Wielkie zaangażowani w pracę, twórcze działanie oraz związki z ludźmi Poczucie, że możemy wpływać na jakość własnego życia, zdrowia i sytuację społeczną Postrzeganie stresu jako wyzwania, a nie jako zagrożenia Tacy ludzie rzadziej chorują i mają silniejszy układ immunologiczny. [Dr Suzanne Ouellette, psycholog z City University, New York] © Instytut Psychoimmunologii 2005

Cecha 1 Wrażliwość na sygnały wewnętrzne Czynnik ACE: Attend, Connect, Express uświadomić sobie, połączyć, wyrazić Ludzie, którzy rozpoznają sygnały ciała/umysłu, takie jak dyskomfort, ból, zmęczenie, złe samopoczucie, smutek, gniew i przyjemność lepiej sobie radzą psychiczne, mają lepszy profil immunologiczny i zdrowszy układ krążenia. [Dr Gary E. Schwartz, psycholog z Arizona University] © Instytut Psychoimmunologii 2005

Czy endorfina jest dobrodziejstwem? Tłumienie uczuć to sposób, aby móc funkcjonować pomimo stresu i traumy. Kiedy przechodzimy trudne sytuacje i czujemy się dobrze, z pewnością zawdzięczamy to endorfinie. Nadmier endorfiny, podobnie jak jej niedobór obniża odporność © Instytut Psychoimmunologii 2005

Odporność a styl radzenia sobie ze stresem © Instytut Psychoimmunologii 2005

Styl radzenia sobie ze stresem a alergie © Instytut Psychoimmunologii 2005

Styl radzenia sobie ze stresem a poziom cukru © Instytut Psychoimmunologii 2005

Cecha 4 Asertywność Ludzie, którzy wyrażają swoje potrzeby i uczucia mają silniejszy i bardziej zrównoważony układ immunologiczny, oraz łatwiej opierają się chorobom immunologicznym, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, czy też AIDS. [Lekarz Dr G. F. Solomon, pionier psychoneuroimmunologii] © Instytut Psychoimmunologii 2005

Cecha 7 Wszechstronność i integracja Zdrowa Hydra: Ludzie, których osobowość posiada różnorodne aspekty lepiej znoszą trudne sytuacje życiowe. Są odporniejsi na stres, depresję, fizyczne symptomy, grypę i inne choroby w obliczu stresujących wydarzeń życiowych. Mają także większe poczucie własnej wartości. Ważna jest integracja różnych aspektów osobowości. [Patricia Linville, psycholog z Duke University] © Instytut Psychoimmunologii 2005

Cecha 8 Uważność – trening umysłu Stress Reduction and Relaxation Program (SR&RP – stress clinic): Trening koncentracji umysłu wydatnie pomaga w radzeniu sobie ze stresem, bólem i chorobą. Zwiększa szanse na uleczenie i sprzyja rozwojowi człowieka. [Dr. Jon Kabat-Zin, lekarz, University of Massachusetts Medical Centre] © Instytut Psychoimmunologii 2005

Czego nas uczy psychoimmunologia? O naszym zdrowiu i tolerancji na stres decydują nasze postawy psychiczne Świadomie je kształtując poprawiamy jakość naszego życia IPSI opracowuje metody treningu, które pomagają w kształtowaniu konstruktywnych postaw © Instytut Psychoimmunologii 2005

Silny system immunologiczny Podsumujmy… Model zdrowego życia: Odporność na stres Odporność na choroby Szansa na dobre życie Uważność Zdrowe związki Silny system immunologiczny Asertywność Wszechstronność i integracja © Instytut Psychoimmunologii 2005

Jak trening IPSI kształtuje konstruktywne postawy? Nauka prostych kompetencji Wzmacnianie kompetencji przez regularną praktykę Z czasem zmiany postaw na bardziej konstruktywne Kompetencje Praktyka Konstruktywne postawy © Instytut Psychoimmunologii 2005

Na czym polega praktyka? Zarezerwuj czas dla siebie „5 minut dla siebie” Nadaj praktyce wysokie miejsce na liście priorytetów Wybierz działanie nie nastawione na wynik Przykłady: techniki antystresowe, ćwiczenia fizyczne, relaksacja, szybki marsz Rób to regularnie Nie oceniaj się, nie sprawdzaj postępów © Instytut Psychoimmunologii 2005

Zarządzanie energią życiową w stresie Wskaźnik odporności na stres ENERGIA DOSTĘPNA WODP > 1 WYDATEK ENERGII NA STRES © Instytut Psychoimmunologii 2005

Podstawowe kompetencje Metoda 8 „O” – dobry punkt startowy Oddech Oparcie w sobie (w ciele) Obecność Odreagowanie Odpoczynek Odmawianie / odpuszczanie Odżywianie Opiekowanie się sobą © Instytut Psychoimmunologii 2005

Integracja trzech najważniejszych kompetencji osobistych ODDECH OPARCIE W SOBIE OBECNOŚĆ © Instytut Psychoimmunologii 2005

Oddech Oddech przeponowy (praktykuj!) Im więcej stresu tym głebiej należy oddychać! © Instytut Psychoimmunologii 2005

Oparcie w sobie (kontakt z ciałem Znaj swoje ciało i jego potrzeby Czuj sie w nim jak we własnym domu © Instytut Psychoimmunologii 2005

Obecność Zdolność do koncentracji Szszuum... Zdolność do koncentracji Ćwicz kierowanie uwagi na „tu i teraz” Wyobrażenia o przyszłości Przeszłość (wspomnienia) TU I TERAZ © Instytut Psychoimmunologii 2005

Metoda 8 „O” jako punkt startowy Kompetencje Postawy Oddech Oparcie w sobie Uważność Zdrowe związki Obecność Odreagowanie Asertywność Wszechstronność i integracja Odpoczynek Odpuszczanie Odżywianie Opiekowanie się sobą © Instytut Psychoimmunologii 2005

Dziękujemy!  IPSI Instytut Psychoimmunologii Laporatorium Odporności