ŚREDNIOWIECZE- EPOKA KONTRASTÓW 1
PLAN WYKŁADU Daty wyznaczające epokę. Charakterystyka średniowiecza. Kierunki filozoficzne. Cechy kultury średniowiecznej Motywy epoki Tematy literatury. Wieki średnie w ocenie historyków literatury 2
RAMY CZASOWE Początek : 476r upadek Cesarstwa Zachodniorzymskiego. Koniec: upadek Konstantynopola 1453, Wynalezienie druku około 1450, 0dkrycie Ameryki 1492. RAMY CZASOWE 3
CHARAKTERYSTKA EPOKI Kultura religijna Kultura rycerska Religia chrześcijańska, władza państwa. Wzorce osobowe: święty, asceza, męczennik. Język: łacina. Architektura sakralna. Kultura rycerska Ustrój feudalny, władza cesarza, Wzorce osobowe: władca, rycerz, kochankowie, Języki: łacina, narodowe. 4
LITERATURA świecka: chansons de geste, romans rycerski, Kroniki historyczne, poezja świecka. religijna: żywoty świętych, legendy, pieśni religijne, misteria, apokryfy. 5
CECHY LITERATURY ŚREDNIOWIECZNEJ: głównie anonimowa, parenetyczna, teocentryczna, alegoryczna patetyczna, początek dzieła zawiera zwrot do Boga z prośbą o natchnienie i oczyszczenie z grzechów, zawiera zwrot do adresata- Ja powiem, wy słuchajcie ( funkcja fatyczna). 6
TEMATY LITERATURY Literatura parenetyczna i proponowane przez nią wzorce osobowe (ideał władcy, świętego, rycerza). Wizerunek Matki Boskiej („Bogurodzica” i „Lament świętokrzyski”. Motyw tańca śmierci . Średniowieczne bon ton w „Pieśni o chlebowym stole”. 7
LITERATURA PARENETYCZNA Pieśń o Rollandzie 8
LITERATURA DYDAKTYCZNA Dobry władca 9
LITERATURA DYDAKTYCZNA Ideał ascety 10
MOTYW MARYJNY Bogurodzica Lament świętokrzyski 11
Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią UJĘCIE ŚMIERCI W ŚREDNIOWIECZU Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią Siódma pieczęć 12
13
Mistrz Budapesztański GŁÓWNE MOTYWY: Stabat Mater Dolorosa. Taniec śmierci (dansce macabre). Dessis Mistrz Budapesztański Chrystus ukrzyżowany 14
15
dominatą filozoficzną średniowiecza FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZA Teocentryzm dominatą filozoficzną średniowiecza 16
ŚWIĘTY AUGUSTYN Chrześcijański platonizm. Bóg jako byt wieczny i niezmienny, źródło szczęścia ludzkiego i cel poznania. Kreacjonizm- świat stworzony z niczego na podstawie wiecznych idei boskich. Zło- brak dobra. Państwo Boże i ziemskie. Wolna wola wspierana działaniem łaski. „Biada mi, ja nawet nie wiem, czego nie wiem”. 17
ŚWIĘTY TOMASZ Chrześcijański arystotelizm. Człowiek- duchowa-cielesna jedność. Rozróżnienie wiedzy i wiary, filozofii i teologii, nie ma między nimi konfliktu. Drabina bytów- gradualizm. Bóg- byt samoistny, przyczyna wszystkich bytów. Cel ludzkiego szczęścia- oglądanie Boga. „Natura ludzka bardziej została skażona, jeśli idzie o pragnienie dobra niż o zdolność poznania prawdy”. 18
19
20
WIEKI ŚREDNIE W RÓŻNYCH OPINIACH „Każda epoka ma swój własny smak poetycki, a my nie możemy używać naszego smaku do oceny średniowiecza”. Eco 21
„Korzenie Europy są chrześcijańskie, wciąż w kulturze posługujemy się pojęciami wywodzącymi się z tej tradycji. Ale dopiero dwudziestowieczna mediewistyka przywróciła w pełni epoce średniowiecza właściwy blask i znaczenie. Zarazem przypominała Europie, gdzie jej początek.” Kłoczowski 22
Złożony i dwuznaczny stosunek dzisiejszych rozwiniętych społeczeństw do średniowiecza nie jest wolny od tej narosłej od stuleci pogardy. Nadal uważa się ten okres za prymitywny, urzekający jak sztuka murzyńska, ale zdecydowanie barbarzyński (…) J. Le Goff 23
W przeciwieństwie do społeczeństwa nowożytnego średniowiecze charakteryzował brak wolności indywidualnej. E. Fromm Wolność jest wielką wartością średniowiecznego człowieka. Jest natchnieniem najważniejszych buntów. J. Le Goff 24
Samo pojęcie „średniowiecze”, które jest trudne do zdefiniowania, oraz jego etymologia mówią nam, że zostało wynalezione po to, aby nazwać tysiąclecie, którego nikt nie umiał zdefiniować, ponieważ znajdowało się między dwoma znakomitymi epokami: z jednej już odczuwano dumę, za drugą już bardzo tęskniono (…) Eco 25
Średniowieczni ludzie w równym stopniu uczestniczyli w dwóch rodzajach życia – w oficjalnym i karnawałowym, w dwóch aspektach świata- nabożnie poważnym i określanym przez śmiech. M. Bachtin Średniowieczni ludzie w równym stopniu uczestniczyli w dwóch rodzajach życia – w oficjalnym i karnawałowym, w dwóch aspektach świata- nabożnie poważnym i określanym przez śmiech. M. Bachtin 26
ROMAńska 27
28