Międzynarodowe stosunki gospodarcze Zajęcia nr 2

Plan zajęć Wprowadzenie Teorie wymiany międzynarodowej Merkantylizm Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) Koncepcja przewagi komparatywnej (D. Ricardo)

Wprowadzenie Teorie wymiany międzynarodowej starają się odpowiedzieć na pyt.: Przyczyny prowadzenia wymiany handlowej? kraje różnią się między sobą (climate, land, capital, labor, technology) dążenie do wykorzystania korzyści skali produkcji Co decyduje o strukturze handlu? Na czym polegają korzyści z handlu? Teorie hz odnoszą się do tendencji długookresowych.

Teorie wymiany międzynarodowej Nazwa Twórca Baza handlu Model przewagi (korzyści) absolutnej A. Smith Absolutna obfitość zasobów komparatywnej D. Ricardo Różnica w wydajności pracy Teoria proporcji czynników produkcji Heckscher, Ohlin, Samuelson Różnice w relatywnym wyposażeniu krajów w czynniki produkcji Handel wewnątrzgałęziowy Grubel, Lloyd Zróżnicowanie dóbr, korzyści skali

Teorie wymiany międzynarodowej Teoria luki technologicznej Posner Nierównomierne rozłożenie postępu technologicznego miedzy krajami (firmami) Teoria cyklu życia produktu Vernon Produkcja dóbr znajdujących się w różnych fazach cyklu życia

Teorie wymiany międzynarodowej Podział teorii: tradycyjne Cel: interpretacja źródeł i kierunków handlu w całej gospodarce światowej; Różnice w warunkach produkcji jako podstawa handlu „kraj” jako podmiot handlujący współczesne dotyczą różnych specyficznych warunków handlu Cel: wyjaśnienie źródeł i kierunków handlu, gdy kraje dysponują podobnymi warunkami produkcji Kraje dysponują podobnymi warunkami produkcji Przedsiębiorstwa jako podmiot handlujący

Tradycyjne teorie hz Współczesne teorie hz merkantylizm teoria klasyczna przewaga absolutna przewaga względna teoria proporcji czynników produkcji Tradycyjne teorie hz handel wewnątrzgałęziowy teoria luki technologicznej teoria cyklu życia produktu Współczesne teorie hz

Merkantylizm

Merkantylizm Pieniądz jest miarą bogactwa tzn. posiadanie jak największej ilości kruszców szlachetnych (złota i srebra) decydowało o potędze gospodarczej i politycznej; Eksport stanowił sposób na pomnożenie własnego bogactwa, natomiast import zmniejszał je, wzbogacając zagranicę; Handel zagraniczny warto prowadzić po to, aby zwiększyć zasoby kruszców  dodatni bilans handlowy

Merkantylizm D. Hume – krytyka merkantylizmu Odwoływał się do ilościowej teorii pieniądza; Złoto i srebro napływające do kraju mającego nadwyżkę eksportu zwiększają podaż pieniądz i powodują wzrost poziomu cen a zatem pogorszą konkurencyjność towarów tego kraju na rynku międzynarodowym; Merkantyliści mylili się, że jakiś kraj może przez długi okres utrzymać nadwyżkę eksportu oraz gromadzić w ten sposób nadwyżki złota i srebra; Handel międzynarodowy jest grą o sumie zerowej;

merkantylizm teorie klasyczne handel międzynarodowy grą o sumie zerowej teorie klasyczne handel międzynarodowy grą o sumie dodatniej

Koncepcja przewagi absolutnej A. Smith

Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) 1776r. „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów.” o korzyściach z handlu decydują absolutne różnice w kosztach produkcji między krajami; za podstawę specjalizacji międzynarodowej i odnoszenia z niej korzyści przyjmuje się absolutne różnice kosztów wytwarzania pomiędzy poszczególnymi krajami, mierzonych nakładami pracy;

Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) PRZEWAGA ABSOLUTNA Zdolność kraju do wyprodukowania większej ilości produktów z danych zasobów wytwórczych niż w kraju konkurenta, a więc przewaga jednostkowych kosztów produkcji przy wytwarzaniu określonych dóbr Kraj podejmuje specjalizację w produkcji dobra , które produkuje taniej tzn. opierając się o ten sam zasób pracy wytwarza większą ilość danego dobra, lub inaczej, do produkcji jednej jednostki angażuje mniejsze nakłady pracy. Jeśli kraj ma przewagę absolutną w wytwarzaniu towaru to będzie odnosił korzyści, specjalizując się i eksportując towary, które produkuje taniej (bardziej wydajnie) od innych krajów oraz importując towary, w których jego koszty są wyższe niż za granicą.

Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) ZAŁOŻENIA MODELU: 2 kraje 2 dobra istnieje jeden czynnik produkcji – praca nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji brak mobilności pracy między krajami brak korzyści skali brak kosztów transportu istnieje wolna konkurencja w obu krajach Eksport = Import brak barier handlowych

Polska 1tona kaszy = 5h pracy i 1 beczka piwa = 4h pracy Czechy Kasza (tona) 5h 9h Piwo (beczka) 4h 2h GOSPODARKA ZAMKNIĘTA Wymiana towarów: Polska 1tona kaszy = 5h pracy i 1 beczka piwa = 4h pracy Czechy 1 tona kaszy = 9 h pracy i 1 beczka piwa = 2h pracy Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

BEZ SPECJALIZACJI (brak wymiany): Polska Czechy Kasza (tona) 1/5 = 9/45 t/1h 1/9 = 5/45 t/1h Piwo (beczka) ¼ beczek/1h ½ =2/4 beczek/1h Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

PO SPECJALIZACJI (wymiana) : Polska Czechy RAZEM Kasza (tona) +1/5 = +9/45 t/1h - 1/9=-5/45 t/1h +4/45 Piwo (beczka) -1/4 +½ +1/4 Jeżeli Polska przesunie godzinę pracy wykorzystywaną do produkcji piwa na rzecz produkcji kaszy to cała gospodarka na tym zyska. Odpowiednio w przypadku Czech i produkcji Piwa. Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

Polska Czechy RAZEM Kasza (tona) +1/5 = +9/45 - 1/9=-5/45 +4/45 Piwo (beczka) -1/4 +½ +1/4 GOSPODARKA OTWARTA Dzięki specjalizacji każda godzina pracy przesunięta od produkcji nieefektywnej do efektywnej w obu krajach pozwoli zwiększyć łączną podaż kaszy o 4/45 tony i łączną podaż piwa o ¼ beczki Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

Koncepcja przewagi absolutnej (A. Smith) Korzyści będą tym większe, im więcej pracy zostanie w ten sposób alokowane. ZADANIE: Ile będą wynosiły korzyści jeśli do alokacji będziemy mieli 90h?

Koncepcja przewagi komparatywnej (względnej) D. Ricardo

Teoria kosztów względnych (kosztów komparatywnych, porównawczych) (Torrens, Ricardo) Ricardo „Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania” (1817r) Torrens „Traktat na temat handlu zagranicznego zbożem” (1808r) (1772-1823) Kraj powinien specjalizować się w produkcji tych dóbr, w produkcji których jego przewaga w kosztach względnych jest największa, albo tych, w stosunku do których jego strata w kosztach względnych jest najmniejsza - podstawą wyboru specjalizacji są względne koszty produkcji

Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) W walentynki w USA popyt na róże wynosi ok 10 millionów. Wyhodowanie róż w zimie w USA jest bardzo trudne: kwiaty muszą rosnąć w ogrzewanych szklarniach koszty energii, kapitału, pracy są znaczące Zasoby te można by wykorzystać do produkcji innych dóbr, np. komputerów (zjawisko zamienności – trade-off)

Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Koszt alternatywny produkcji róż w porównaniu z produkcją komputerów jest to liczba komputerów, którą można by wyprodukować przy użyciu tych zasobów, które zużyto do wyhodowania róż. W ekonomii koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego. Koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru. Przewaga komparatywna Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji jakiegoś dobra, jeśli koszt alternatywny jego produkcji w przeliczeniu na inne dobra jest niższy w tym kraju niż w innych krajach.

Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Załóżmy, że w USA 10 milionów róż może być wyprodukowane z tych samych zasobów co 100 000 komputerów. Załóżmy, że w Meksyku 10 milionów róż może być wyprodukowane z tych samych zasobów co 30 000 komputerów. Przykład zakłada, że pracownicy z Meksyku są mniej produktywni niż ci z USA.

Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Jeżeli każdy kraj będzie specjalizował się w produkcji dobra, w którym ma przewagę komparatywną (tzn. koszt alternatywny produkcji tego dobra jest niższy w tym kraju niż w innych krajach), to wymiana handlowa przyniesie korzyści dla obu krajów. Koszt alternatywny produkcji róż jest niższy w Meksyku. Koszt alternatywny produkcji komputerów jest niższy w USA. Zmiana struktury produkcji (USA produkuje komputery, Meksyk róże) zwiększa całkowitą wielkość produkcji róż i komputerów do podziału na świecie.

Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo)

Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Przykład z tabeli ilustruje podstawę koncepcji przewagi komparatywnej: handel między dwoma krajami może być dla obu krajów korzystny, jeśli każdy kraj z nich eksportuje dobro, w produkcji którego ma przewagę komparatywną (lower opportunity costs). Co determinuje przewagę komparatywną?

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji ZAŁOŻENIA MODELU: doskonała konkurencja (homogeniczne dobra, brak ograniczeń w dostępie do rynku, doskonała informacja itp.), dwa kraje (kraj, zagranica) dwa dobra (ser, wino) jeden czynnik produkcji - praca niezmienna technologia (produktywność różni się między krajami, ale jest identyczna na obszarze danego kraju), brak kosztów transportu, brak barier handlowych

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Technikę produkcji stosowaną przez Kraj można sumarycznie opisać jako wydajność pracy w obu gałęziach wyrażoną w kategoriach jednostkowych nakładów pracy: jednostkowe nakłady pracy, czyli liczba godzin potrzebnych do wytworzenia jednej jednostki produktu oznaczamy aLW jako jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina (np. aLW = 2, oznacza, że produkcja jednego litra wina wymaga 2 godzin pracy) oznaczamy aLC jako jednostkowe nakłady pracy w produkcji sera (np. aLC = 1, oznacza, że produkcja jednego kilograma sera wymaga 1 godziny pracy) całkowite zasoby gospodarki Kraju definiujemy jako L, czyli całkowity zasób siły roboczej (np. L=120, oznacza, że gospodarka dysponuje 120 godzinami pracy lub 120 pracownikami)

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH (production possibility frontier (PPF)) krzywa możliwości produkcyjnych – graficzna prezentacja różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie zasoby są efektywnie wykorzystywane kombinacje nieefektywne kombinacje nieosiągalne Źródło: Bednarska H., Krakowińska E., Ryć K., Skrzypczak Z., Zborowska W., Mikroekonomia w zarysie, WWZ, Warszawa 2010

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Możliwości produkcyjne Granica możliwości produkcyjnych (PPF) pokazuje maksymalną wielkość produkcji (np.wina), która może być wyprodukowana przy każdej wielkości produkcji innego dobra (np. sera) i odwrotnie. PPF można przedstawić za pomocą równania: aLCQC + aLWQW ≤ L Dla wcześniejszego przykładu będzie to odpowiednio: QC + 2QW = 120

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Granica możliwości produkcyjnych Kraju Produkcja wina w Kraju, QW, w litrach Produkcja sera w Kraju, QC, w kg Wartość bezwzględna nachylenia równa się kosztowi alternatywnemu sera w przeliczeniu na wino F P L/aLW L/aLC

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Przykład Jeżeli wytworzenie 1kg sera wymaga 1 roboczogodziny aLC=1 jeżeli wytworzenie 1 litra wina wymaga 2 roboczogodzin aLW=2 to koszt alternatywny produkcji sera w przeliczeniu na wino wynosi aLC/aLW=1/2 koszt alternatywny równa się bezwzględnej wartości nachylenia granicy możliwości produkcyjnych.

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Względne ceny i podaż Poszczególne wielkości produkcji każdego dobra determinują ceny. Aby określić co faktycznie zostanie wyprodukowane musimy znać względne ceny dwóch dóbr w gospodarce tj. cenę jednego dobra (sera) w stosunku do ceny drugiego dobra (wina). Przykład: Jeżeli puszka Pepsi kosztuje 0,5$, to względna cena Pepsi jest ilością $ która może być zamieniona na 1 puszkę Pepsi, tzn. 0,5$. Względna cena $ w stosunku do Pepsi to 2 puszki Pepsi za 1dolara.

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych Niech PC oznacza cenę sera a PW oznacza cenę wina. Produkcja kilograma sera wymaga użycia aLC roboczogodzin, a produkcja jednego litra wina wymaga użycia aLW roboczogodzin, to godzinowa stawka płac dla produkcji sera równa będzie PC/ aLC, co oznacza wartość tego co robotnik może wytworzyć w ciągu godziny (dla wina odpowiednio). Jeżeli PC /PW > aLC /aLW to płace przy produkcji sera będą wyższe; (specjalizacja w produkcji sera) PC /PW < aLC /aLW to płace przy produkcji wina będą wyższe; (specjalizacja w produkcji wina) PC /PW / = aLC /aLW to oba dobra będą produkowane

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Krzywa możliwości produkcyjnych aLC /aLW oznacza koszt alternatywny produkcji sera względem wina Gospodarka będzie się specjalizować w produkcji sera, kiedy względna cena sera przewyższa jego koszt alternatywny; gospodarka będzie się specjalizować w produkcji wina, kiedy względna cena sera jest niższa od jego kosztu alternatywnego.

Nakłady (koszty) ogółem Produkcja Koszt jednostkowy USA Brazylia Komputer 1h 6szt 1 szt 10 min 60 min Kawa 4 tony 3 tony 15 min 20 min W USA w ciągu 1h wytworzono 6 komputerów i 5 t kawy. Na rynku wew. Amerykanie otrzymają 0,7 t kawy (4:6=0,7) za 1 komputer. Brazylijczycy za 1 komp. płacą 3 tony kawy. Na jakim poziomie wymiana jest opłacalna dla obu stron? Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo Wymiana pozostaje korzystna dla wszystkich uczestników, jeśli każdy kraj specjalizuje się w wytwarzaniu tego, w czym ma komparatywną (względną) przewagę kosztową.

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Przewaga absolutna Kiedy Kraj może wytwarzać jednostkę jakiegoś dobra, zużywając do tego (bezwzględnie) mniej jednostek pracy niż Zagranica, to mówimy, że Kraj ma przewagę absolutną w produkcji tego dobra. zakładamy, że aLC < a*LC and aLW < a*LW oznacza to, że Kraj ma przewagę absolutną w produkcji obu dóbr

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Przewaga komparatywna zakładamy, że aLC /aLW < a*LC /a*LW oznacza to, że Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji sera (koszt alternatywny produkcji sera w stosunku do wina jest niższy w Kraju niż Zagranicą) Kiedy nie ma wymiany handlowej, relację ceny sera do wina wyznacza w każdym kraju relacja jednostkowych nakładów pracy tzn. dla Kraju (aLC /aLW ), dla Zagranicy (a*LC /a*LW). Dopuszczając wymianę międzynarodową Kraj będzie miał przewagę komparatywną w produkcji sera i będzie go eksportował Zagranicę w zamian za wino do momentu aż nastąpi zrównanie względnej ceny.

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Granica możliwości produkcyjnych Zagranicy Produkcja wina, Q*W, w litrach Produkcja sera Q*C , w kg F* P* L*/a*LW +1 L*/a*LC

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Ustalanie się względnej ceny (np. PC / PW) przy istnieniu wymiany handlowej względna podaż sera to liczba kilogramów sera podzielona przez liczbę litrów wina, która jest dostarczana, (QC + Q*C )/(QW + Q*W); względny popyt sera to liczba kilogramów sera podzielona przez liczbę litrów wina na którą zgłaszany jest popyt.

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Krzywa światowego względnego popytu na ser i względnej podaży sera Względna cena sera, PC/PW Względna ilość sera, QC + Q*C QW + Q*W RD a*LC/a*LW RS 1 aLC/aLW

Koncepcja przewagi komparatywnej (D Koncepcja przewagi komparatywnej (D.Ricardo) Handel w świecie z jednym czynnikiem produkcji Korzyści z wymiany Q*W Q*C QW QC T P* F* T* F P Kraj Zagranica PF oraz P*F* - możliwości produkcyjne TF oraz T*F* - możliwości konsumpcyjne

Bibliografia P.R. Krugman, M. Obstfeld, „Ekonomia międzynarodowa – Teoria i polityka” , PWN 2007, str. 41-74 oraz prezentacja I. Petsas. J. Świerkocki, „Zarys ekonomii międzynarodowej”, PWE 2011, str. 18-21.

Na kolejne zajęcia proszę zapoznać się z zagadnieniami: Teoria obfitości zasobów (Heckschera i Ohlina) Paradoks Leontiefa cykl życia produktu teoria luki technologicznej handel wewnątrzgałęziowy

Dziękuję za uwagę !