Realizacja zadań wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie w świetle danych z Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie i wyników kontroli

Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2020 został przyjęty uchwalą nr 76 Rady Ministrów z dnia 29 kwietnia 2014 roku. Założenia Programu skupiają się na czterech obszarach ściśle powiązanych z zapisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U.2015.1390).

Założenia Programu Cel szkolenia Profilaktyka i edukacja społeczna Ochrona i pomoc osobom dotkniętym przemocą w rodzinie Oddziaływania na osoby stosujące przemoc w rodzinie Podnoszenie kompetencji służb i przedstawicieli podmiotów realizujących działania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Cel szkolenia

administracji publicznej są zobowiązane do. Wszystkie szczeble administracji publicznej są zobowiązane do realizacji zadań zmierzających do zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie również w oparciu o ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Według badań przeprowadzonych na zlecenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej od kilku lat obserwowany jest spadek wartości wskaźnika osób doświadczających przemocy w rodzinie. do realizacji zadań zmierzających do zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie.

Dane dotyczące realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w województwie łódzkim opracowano w oparciu o: sprawozdania gmin i powiatów, Jednostki poradnictwa specjalistycznego tj.: Punkty Konsultacyjne, Punkty Interwencji Kryzysowej, Ośrodki Wsparcia oraz Ośrodki Interwencji Kryzysowej. 2016 rok - opracowano łącznie 26 diagnoz zjawiska przemocy w rodzinie, na obszarach gminnych. Przeprowadzono 28 lokalnych kampanii społecznych ( 2015 rok - 42)

Liczba opracowanych diagnoz

Wzrost aktywności w zakresie opracowania i realizacji programów służących działaniom profilaktycznym mającym na celu udzielenie specjalistycznej pomocy, zwłaszcza w zakresie promowania i wdrażania prawidłowych metod wychowawczych w stosunku do dzieci w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie. W całym wojewódzkie ww. programami objęto 1 781 osób. Przeprowadzono 36 programów edukacyjnych służących wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych, alternatywnych wobec stosowania przemocy metod i kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie oraz w stosunku do grup ryzyka, np. małoletnich w ciąży, w których udział wzięło 1 545 osób, w tym: 1110 kobiet i 435 mężczyzn. (W latach 2014-2016 liczba realizowanych w tym zakresie programów wzrosła z 31 do 36.)  

Zmiany w infrastrukturze instytucji realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie, utworzono 4 punkty konsultacyjne (3 w M. Łodzi i 1 w M. Głownie). Wzrost liczby osób dotkniętych przemocą w rodzinie, które skorzystały z pomocy specjalistycznej, w 2016 roku wynosiła 7 010 osób, którym udzielono poradnictwa w formie medycznej (179), psychologicznej (2 173), prawnej (1 009), socjalnej (4 400), zawodowej i rodzinnej (1 284). Wzrost liczby osób objętych procedurą „Niebieskie Karty”, w tym również dzieci. Wzrost liczby dzieci odebranych z rodziny w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia w związku z przemocą w rodzinie w trybie art. 12 a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. W 2016 roku 77 dzieci, tj.: o 31 % więcej niż w 2015 roku.  

6 gmin nie posiadało opracowanych gminnych programów przeciwdziałania przemocy w rodzinie i ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Powyższe stanowi podstawę w budowaniu lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie i funkcjonuje jako element oceny formalnej przy ubieganiu się o środki w ramach programu rządowego wspierania jednostek samorządu terytorialnego w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie.

Liczba opracowanych programów

Działania profilaktyczne dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie zajęcia edukacyjne w zakresie podstaw prawnych i zagadnień psychologicznych dotyczących reakcji na przemoc w rodzinie - 356 osób, programy terapeutyczne - 360 osób. Działania profilaktyczne dla osób stosujących przemoc w rodzinie programy psychologiczno – terapeutyczne- 22 osoby. Funkcjonuje 15 telefonów zaufania o charakterze interwencyjnym i informacyjnym w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie: przeprowadzono 2 639 rozmów podjęto 38 interwencji.

Liczba lokalnych telefonów zaufania

Zespoły interdyscyplinarne – 177 Liczba wszczętych procedur - 4 651 Liczba prowadzonych spraw - 6 299 Liczba zakończonych spraw - 4 163 (w tym 1 328 brak zasadności podejmowania działań).

Wzmacnianie kompetencji zawodowych oraz przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu osób realizujących zadania z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 226 osób uczestniczyło w superwizji, coachingu i grupach wsparcia. w 2016 roku liczba osób objętych ww. systemem wsparcia w stosunku do 2015 roku spadła o 30%.

Nadzór nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie

Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie jest realizowany m.in. w oparciu o ustawę o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.   Wspomniany akt prawny odnosi się do zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie realizowanych przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego. W ramach sprawowanego nadzoru nad realizacją zadań z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie realizowanych przez samorządy gminne, powiatowy i województwa prowadzone są kontrole, których celem jest ustalenie sposobu realizacji zadań własnych gminy wynikających z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

4. Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych. Zakres badań kontrolnych Opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie. 2. Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie w szczególności poprzez działania edukacyjne służące wzmocnieniu opiekuńczych i wychowawczych kompetencji rodziców w rodzinach zagrożonych przemocą w rodzinie. 3. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia. 4. Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych.  

Uchybienia i nieprawidłowości w realizacji ww Uchybienia i nieprawidłowości w realizacji ww. zadań stwierdzone w wyniku analizy dokumentacji opracowanej na podstawie przeprowadzonych w 2016 roku kontroli. Naruszenie zapisów § 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” z dnia 13 września 2011 roku (Dz. U. z 2011 r., Nr 209, poz. 1245) poprzez przekazywanie formularzy NK „A” niebezpośrednio do Przewodniczącego Zespołu jak wskazano w przepisach wykonawczych i bez odpowiedniego zabezpieczenia zawartych w nich informacji. UWAGA: Zbiory obejmujące dane zebrane w wyniku działalności zespołów interdyscyplinarnych podlegają obowiązkowi zgłoszenia do rejestracji w Biurze Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

Nieprzestrzeganie terminów wynikających z § 7 ust Nieprzestrzeganie terminów wynikających z § 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” z dnia 13 września 2011 roku (Dz. U. z 2011 r., Nr 209, poz. 1245).   Naruszenie § 8 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” z dnia 13 września 2011 roku (Dz. U. z 2011 r., Nr 209, poz. 1245) poprzez przewlekłość w organizowaniu posiedzeń grupy roboczej po wszczęciu procedury „Niebieskie Karty”. Nieścisłości pomiędzy danymi udostępnionymi w sprawozdaniach przekazywanych przez jednostki w Centralnej Aplikacji Statystycznej a danymi przedstawionymi pracownikom Urzędu podczas prowadzonych kontroli, wynikające z innych wykazów i opracowań.

Ustalenia i wnioski wynikające z przeprowadzonych kontroli Zgodnie z przyjętą zasadą protokołowania spotkań, zaleca się konsekwentne ich sporządzanie po każdym spotkaniu Zespołu Interdyscyplinarnego/Grupy Roboczej. Materiałem wyjściowym do opracowania planu pomocy jest formularz NK – A i szczególną uwagę należy zwrócić na jego kompletne i przejrzyste wypełnianie. Ponadto: opracowując Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie kierować się należy materiałem instruktażowym do wykorzystania przez jednostki samorządu terytorialnego na terenie województwa łódzkiego, w celu podejmowania skutecznych działań ograniczających występowania zjawiska przemocy w rodzinie (materiał dostępny na stronie internetowej Wydziału Rodziny i Polityki Społecznej w zakładce „Opieka nad dzieckiem i rodziną” – „Przemoc w rodzinie”),  

przekazywać oryginał kompletnie uzupełnionego formularza „Niebieska Karta – A” do Przewodniczącego Zespołu Interdyscyplinarnego, nie później niż w ciągu 7 dni od wszczęcia procedury w trybie gwarantującym bezpieczeństwo zapisanych w nim Danych (§ 7 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” z dnia 13 września 2011 roku (Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1245),   organizując pracę Zespołu Interdyscyplinarnego/Grupy Roboczej stosować się do zapisów § 8 ust. 1 rozporządzenia w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” z dnia 13 września 2011 roku (Dz. U. z 2011 r. Nr 209, poz. 1245) w celu terminowego przekazywania informacji o wszczęciu procedury członkom zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej, pracę z rodziną w ramach procedury „Niebieskie Karty” poprzedzać opracowaniem planu pomocy w oparciu o współpracę z pozostałymi podmiotami uczestniczącymi w procedurze, zadbać, aby sprawozdania przekazywane przez Ośrodek Pomocy Społecznej zawierały dane zgodne ze stanem faktycznym,

przestrzegać wymogu określonego w art. 9 c ust przestrzegać wymogu określonego w art. 9 c ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 roku (Dz. U. z 2005 r., Nr 180, poz.1493 ze zm.) dotyczącego przedkładania przez wszystkich członków zespołu interdyscyplinarnego i grup roboczych oświadczeń o zachowaniu poufności informacji i danych uzyskanych przy realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie oraz o znajomości przepisów o odpowiedzialności karnej za udostępnienie danych osobowych lub umożliwienie dostępu do nich osobom nieuprawnionym, dostosować skład grupy roboczej do struktury rodziny, problemów w niej występujących oraz potrzeb jej członków, w szczególności dzieci. w przypadku zmian osobowych w składzie zespołu interdyscyplinarnego/grupy roboczej stosować się do zapisów przyjętych w aktach prawa miejscowego (art. 9a ust. 15 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie)  

Realizacja programu asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej lata 2014 – 2017 województwo łódzkie

Zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny - zadanie własne gminy. w latach 2012 - 2014 - zadanie miało charakter fakultatywny (okres przejściowy dla procesu wdrażaniu asystentury); od 1 stycznia 2015 r. – zadanie przyjmuje charakter obligatoryjny Podstawa prawna Programu 2014 – 2016 art. 247 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej 2017 art. 247 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz art. 9 ustawy z dnia 4 listopada 2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem”.

Zadania programu wspieranie jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego i powiatowego w rozwoju systemu wspierania rodzin, w tym zwiększenie dostępu do usług asystenta rodziny w gminie oraz do usług koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie, stymulowanie podejmowania przez samorządy terytorialne odpowiednich szczebli (gmin i powiatów) działań, które będą służyły wspieraniu rodzin przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze, w celu zatrzymania w rodzinie dzieci zagrożonych umieszczeniem w pieczy zastępczej lub jak najszybszego powrotu do rodziny dzieci umieszczonych wcześniej w pieczy zastępczej także rozwój sieci koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej w celu wspierania tempa procesu deinstytucjonalizacji pieczy zastępczej,

promowanie gmin i powiatów zapewniających odpowiednią stabilizację zatrudnienia i poczucie bezpieczeństwa zawodowego zarówno asystentom rodziny jak i koordynatorom rodzinnej pieczy zastępczej, docenienie roli asystenta rodziny w związku z wejściem w życie ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „Za życiem” i tym samym poszerzeniem obszaru działania asystenta rodziny w zakresie kompleksowego wsparcia kobiet w ciąży i ich rodzin ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży powikłanej oraz kobiet w sytuacji niepowodzeń położniczych oraz wsparcia rodzin z dziećmi, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą ich życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie.

Dane statystyczne z zakresu realizacji „Programu asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy” w latach 2014 - 2017 Dane sporządzone zostały na podstawie sprawozdań wojewódzkich przekazanych przez jednostki realizujących zadanie w latach 2014-2016 oraz na podstawie zapotrzebowania wojewódzkiego w roku 2017.

Najczęstsze nieprawidłowości oraz uchybienia stwierdzone w toku czynności kontrolnych

Na podstawie § 5 zawartych Umów w latach 2014 – 2016 przeprowadzone zostały kontrole realizacji zadań prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego. Cel kontroli: dokonanie oceny prawidłowości i terminowości wykonania zadań oraz sposobu wykorzystania dotacji celowych udzielonych z budżetu państwa w latach 2014 – 2016 na podstawie zawartych Umów.

Zakres badań kontrolnych: § 4 Umowy - wyodrębniona dokumentacja finansowo-księgowa i ewidencja księgowa środków otrzymanych z dotacji oraz wydatków z nią dokonanych, ujęcie w budżecie gminy i planie finansowym kwot dochodów z tytułu otrzymanych dotacji i wydatków finansowanych tymi dotacjami, sprawdzenie prawidłowości ujęcia w ewidencji księgowej wpływów dotacji i zrealizowanych wydatków, skonfrontowanie kwot wynagrodzeń i pochodnych wykazanych w rozliczeniu dotacji z kwotami wynikającymi z list płac i wyciągów bankowych potwierdzających poniesienie wydatków z tego tytułu, badanie prawidłowości wykorzystania dotacji przekazanych na podstawie zawartej umowy, badanie zgodności zakresu rzeczowego zrealizowanych zadań z „Opisem realizowanego zadania” stanowiącym załącznik nr 1 do Umowy, kwalifikacjami; - badanie prawidłowości prowadzonej dokumentacji pracy z rodziną w latach

badanie zgodności terminów realizacji zadania określonych w § 1 ust badanie zgodności terminów realizacji zadania określonych w § 1 ust. 2 Umowy z umowami zawarty z asystentami rodziny, badanie prawidłowości wykazania danych zawartych w „Sprawozdaniu z realizacji zadania – wykorzystanie dotacji w ramach Programu asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, badanie zgodności zatrudnienia asystentów rodziny z wymaganymi kwalifikacjami, badanie prawidłowości prowadzonej dokumentacji pracy z rodziną zgodnie z zapisami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. zgodności zatrudnienia asystentów rodziny z wymaganymi kwalifikacjami; - badanie prawidłowości prowadzonej dokumentacji pracy z rodziną w latach

Najczęstsze uchybienia oraz nieprawidłowości: w zakresie realizacji zawartych umów oraz przekazanych sprawozdań Niedostateczne zapoznanie się z treścią zawartych umów. Błędne wykazywanie danych w zakresie: liczby rodzin oraz dzieci objętych opieką asystenta rodziny, wymiaru czasu pracy asystentów rodziny, kwot dofinansowania. 3. Dofinansowywanie kosztów niekwalifikowalnych w ramach zawartych przez jednostki umów. 4. Brak nadzoru na prowadzoną dokumentacją oraz pracą asystenta rodziny.  

Spełnianie wymogów formalnych przez asystenta rodziny w zakresie dot. zatrudnienia asystenta rodziny   Spełnianie wymogów formalnych przez asystenta rodziny Brak w dokumentacji pracowniczej asystenta rodziny oświadczeń, o których mowa w art. 12 ust.1 pkt 2-4 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Asystentem rodziny może być osoba, która: - nie jest i nie była pozbawiona władzy rodzicielskiej oraz jej władza rodzicielska nie jest zawieszona ani ograniczona, - wypełnia obowiązek alimentacyjny - w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do niej wynika z tytułu egzekucyjnego, - nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe.

w zakresie dot. prowadzonej dokumentacji asystenta rodziny   Plan pracy z rodziną (art. 15 ust. 3 ustawy) Brak planu pracy z rodziną - niesporządzenie planu pracy z rodziną, we współpracy z członkami rodziny i w konsultacji z pracownikiem socjalnym, - nieuwzględnienie w planie pracy z rodziną obowiązkowych elementów określonych w art. 15 ust. 3 ustawy dot. zakresu realizowanych działań mających na celu przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, zawarcia terminów ich realizacji i przewidywanych efektów, - brak odniesienia w planie pracy z rodziną do treści wywiadu środowiskowego i analizy sytuacji rodziny przedstawionej przez pracownika socjalnego odpowiedzialnego za wstępne zdiagnozowanie problemów w rodzinie,

- brak modyfikacji planu pracy z rodziną w związku ze zmianą sytuacji rodziny, zmianą form i metod pracy, dokonaną półroczną okresową oceną sytuacji rodziny itp., - brak opracowanego, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej, planu pracy z rodziną, który winien być skoordynowany z planem pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej.

Rodzinny wywiad środowiskowy dla potrzeb asystenta rodziny winien być ważnym elementem postępowania dowodowego oraz przydatnym narzędziem dającym pełnię wiedzy i szerokiej informacji o rodzinie. - sporządzone wywiady środowiskowe nie zawierają analizy sytuacji rodziny niewydolnej w sprawach opiekuńczo-wychowawczych przedstawionej przez pracownika socjalnego.   - brak informacji o istocie i stopniu trudności opiekuńczo-wychowawczych, skali występujących problemów, przyczynach kryzysu w rodzinie oraz wnioskach stanowiących podstawę dla asystenta rodziny do planowania kompleksowej pomocy.

okresowa ocena sytuacji rodziny ( art. 15 ust.1 pkt 15 ustawy)   a) brak dokonywania okresowej oceny sytuacji rodziny przez asystenta rodziny (ustawowy obowiązek - nie rzadziej niż co pół roku), b) brak zawarcia w okresowej ocenie sytuacji rodziny informacji o: pomocy udzielonej rodzinie, realizacji planu pracy, przebiegu postępów rodziny w rozwiązywaniu zdiagnozowanych w planie pracy z rodziną problemów, pojawieniu się nowych problemów ze wskazaniem działań mających na celu ich rozwiązanie, dalszych zaleceniach, co do zakresu i rodzaju podejmowanych przez asystenta działań, które mają doprowadzić do osiągnięcia założonych w planie pracy z rodziną efektów w przezwyciężaniu jej trudnej sytuacji życiowej, c) nieprzekazywanie przez asystenta rodziny okresowej oceny sytuacji rodziny Kierownikowi Ośrodka zatrudniającego asystenta rodziny, zgodnie z art.17 ust.1 ustawy.

w zakresie dot. prowadzonej dokumentacji asystenta rodziny   Zakończenie pracy z rodziną (art. 15 ust.1 pkt 16 ustawy) - brak formalnego wniosku asystenta rodziny uzasadniającego zakończenie pracy z rodziną, - brak konsultacji i opinii w przedmiotowej sprawy ze strony pracownika socjalnego, - brak formalnej zgody i akceptacji kierownika ośrodka pomocy społecznej dot. zakończenia pracy z rodziną, - brak monitorowania sytuacji rodzin, z którymi asystent rodziny faktycznie zakończył współpracę,

Program rządowy ,,Rodzina 500 +”

20 czerwca br. Pani Minister Elżbieta Rafalska, przedstawiła w Sejmie propozycje zmian w Programie „Rodzina 500+” W nowelizacji ustawy nie proponuje się zmian systemowych, a jedynie zmiany mające zapobiegać redukcji niepożądanych zjawisk, polegających m.in. na: dopasowywaniu przez niektórych rodziców dochodu do kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, deklarowaniu niezgodnie ze stanem faktycznym samotnego wychowywania dziecka, pobieraniu świadczenia wychowawczego przez osoby niezamieszkujące w Polsce.

Projekt przewiduje przeniesienie od 1 stycznia 2018 roku z samorządów województw do kompetencji wojewodów, świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego i świadczeń wychowawczych realizowanych w związku z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego.  

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiedziała, że zgodnie z proponowanym przepisem przejściowym projektowanej ustawy od 1 sierpnia 2017 roku na portalu Ministerstwa -„Emp@tia”, uruchomione będzie zmodernizowane narzędzie do składania wniosków online, na wszystkie rodzaje świadczeń rodzinnych, świadczenia z funduszu alimentacyjnego, oraz świadczenia wychowawczego na kolejny okres zasiłkowy rozpoczynający się 1 października 2017 roku.

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ Agnieszka Przybysz Renata Rutkowska Dagmara Sulińska Małgorzata Pytko Małgorzata Krawczyńska