WYŚCIG SZCZURÓW Dlaczego nie będzie zwycięzców? Dr Mieczysław Cenin

Prezentacja została przygotowana do wykładu na X edycji ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Prezentacja została przygotowana do wykładu na X edycji Dolnośląskiego Festiwalu Nauki, Wrocław - wrzesień 2007 .

WYŚCIG SZCZURÓW ( The Rate Race) – co to jest ? Badania laboratoryjne procesów uczenia się i inteligencji wygłodzonych szczurów w labiryncie. Szczury nie mogąc znaleźć drogi do karmnika zagryzają się wzajemnie, a zwycięzcy potrafią już tylko biegać do upadłego.

A ludzie ? Pogardliwe pojęcie wyścigu szczurów powstało 1968 roku na określenie studenckiej kontestacji istniejących zasad awansu społecznego, kariery zawodowej i związanego z nimi stylu życia. Obecnie procesy globalizacji, silna konkurencja w gospodarce i na rynku pracy wymuszają przystąpienie do wyścigu coraz większej liczby ludzi i dziedzin życia zbiorowego oraz znaczące zwiększanie wysiłku zawodowego. Młodzież uczy się i pracuje ciężko. Następuje utrata części ja- osobistego na rzecz ja -społecznego i przyjmowanie postaw konformistycznych np. dążenie do sukcesu za wszelką cenę.

Cena uczestnictwa w wyścigu Pracoholizm i wyczerpanie pracą ( wypalenie), przedwczesne wyczerpanie zasobów życiowych jednostki (nawet w 35 r.ż). Rezygnacja z pełni życia społecznego: nie zakładanie własnych rodzin (single), nie posiadanie dzieci ( no kidding), a nawet no sex - tłumienie naturalnych potrzeb człowieczych. Niepowodzenia rodzące poczucie klęski i degradujące osobowość. Lękowa koncentracja na korzyściach własnych oraz frustrująca, budząca złość i agresję świadomość łamania tradycyjnych wartości i zasad moralno- etycznych.

Cena uczestnictwa w wyścigu (2) Utrata własnej indywidualności i motywacji do działania za cenę prestiżu i wysokiej samooceny wynikającej z poczucia przynależności do grupy społecznej odnoszącej sukcesy. Kształtowanie osobowości zgodnej z wzorcami rynkowymi i rozpowszechnianie postaw konformistycznych. Tłumione odruchy sumienia: złe samopoczucie wynikające ze stosowania nieczystych technologii i sposobów działania. Mechanizmy obronne osobowości nie są trwale skuteczne, rozwijają się osobowości neurotyczne albo psychopatyczne.

Cena uczestnictwa w wyścigu (3) Nakręcana spirala produkcji i konsumpcji uruchamia automat (błędne koło): im bardziej doświadczasz negatywnych skutków swego zaangażowania, tym bardziej zmuszasz się do jego zwiększenia uznając, że własne zdolności i dotychczasowe wysiłki były niewystarczające. Kryzys i dezintegracja duchowości, poszukiwanie jej nowego kształtu, a stąd narażenie na jej rozmaite rynkowe substytuty oferowane przez sekty i organizacje poszukujące nowych klientów – ofiar bezdusznego systemu społecznego – gospodarczego.

W wyścigu szczurów nie ma zwycięzców, nie ma nawet linii mety, są tylko skromnie nagradzani zwycięzcy etapowi.

Światowy system gospodarczy: nowoczesna technologiczna cywilizacja korporacyjno-przemysłowa: (1) Tworzy przekonania umożliwiające tolerowanie systemu ukrytej przemocy, bez której jego struktura nie może funkcjonować. Odbywa się to w aurze neo-liberalizmu, demokracji, racjonalizmu, indywidualizmu i pochwały sukcesu.

Światowy system gospodarczy: nowoczesna technologiczna cywilizacja korporacyjno-przemysłowa (2) Stosuje sposoby eksternalizacji kosztów: przerzucanie na państwo i całe społeczeństwo kosztami np. nadmiernej eksploatacji zasobów naturalnych i cywilizacyjnej infrastruktury, regeneracji niszczonego środowiska przyrodniczego oraz przedwczesnego wyeksploatowania pracowników itp. Produkuje przegranych i bezdusznie porzuca ich. A więc to biedota dofinansowuje kastę posiadaczy. W całym świecie systemy ubezpieczeń już tego nie wytrzymują, dlatego wołają o dalsze dofinansowanie z naszych podatków. Zabija autentyczne więzi międzyludzkie i zastępuje je hierarchicznymi relacjami rynkowymi, błędnie pojmowanym indywidualizmem i pojęciem sukcesu.

Podstawowy błąd w zarządzaniu Optymalizacja życia gospodarczego i społecznego z punktu widzenia tylko jednego parametru np. zysku ekonomicznego, wzmacnianie jednego ogniwa systemu kosztem osłabienia innych, zwykle najsłabszych, co musi prowadzić do spadku wydajności całego systemu i jego patologizacji. Przegrani wypadają z gry, a na szczycie piramidy organizacji procederu zawłaszczania efektów pracy ogółu, gdzie oparcie dla szczurów stanowią różne profity- zgoda na zawłaszczanie wybranych aspektów rzeczywistości, zaostrza się walka. System może dalej funkcjonować tylko dzięki ekspansji np. produkcji w tzw „trzecim świecie”. Później następuje eksploatacja („zjadanie”) podstawy piramidy i degradacja psychiki beneficjentów systemu, często dla nich niedostrzegalna lub niezrozumiała.

Dlaczego w wyścigu nie ma zwycięzców? Wysokie koszty psychofizjologiczne występują na wszystkich poziomach piramidy organizacji i zarządzania wyścigiem. Na szczeblach najwyższych są one tylko bardziej odroczone w czasie i trudniej dostrzegalne. Tutaj dochodzi stres związany z możliwością utraty pozycji i wypadnięcia z branży. Ponadto we współczesnym systemie gospodarczym kwitnie depersonalizacja - coraz trudniej znaleźć adresata komunikatu kierowanego do najwyższego szczebla, a autentyczni decydenci to nieliczna grupa finansjery (rekinów finansowych) trzymająca producentów na granicy bankructwa oraz intencjonalnie wzbudzanym i podtrzymywanym lęku.

Dlaczego w wyścigu nie ma zwycięzców? (2) Specyfika kosztów nie uczestniczących bezpośrednio w wyścigu menedżerów, dyrektorów i specjalistów – narzędzi rad nadzorczych: negatywne emocje i uczucia, skryta pogarda i nienawiść. Takie tłumione uczucia charakteryzują stan psychiczny niewolników. Rozwój gospodarki przez wyczerpywanie rynków pracy i zbytu i ekspansja na nowe rynki finalnie prowadzi do destrukcji środowiska i samego systemu.

Dlaczego w wyścigu nie ma zwycięzców? (3) Finalna niewydolność systemu jest także zdeterminowana działaniem prawa Kopernika - Greshama w sferze produkcji: nacisk na ciągłą obniżkę kosztów i konkurencja cenowa powodują, że w takich warunkach coraz częściej zwycięzcą zostaje mniej rzetelny producent.

Nie ma winnych , są tylko pokrzywdzeni Dotychczasowy niedostatek ujmowania konkretnych zjawisk jako elementów pełnego systemu daje błędne rozumienie świata i powoduje, że znacząca część odczuwanych jako normalne naszych postaw i działań jest w swej istocie patologiczna. Ich źródeł nie rozumiemy, natomiast boleśnie odczuwamy skutki - nie znajdujemy winnych, ale są pokrzywdzeni. Bezrefleksyjne trzymanie się takich standardów kulturowych powoduje, że zostajemy zniewoleni: uprzedmiotowieni i urynkowieni tak, jak produkty naszej pracy.

Nie ma winnych , są tylko pokrzywdzeni (2) Standardowa kariera i sukces przynoszą nietrwałe poczucie szczęścia za cenę zakłamania – zagubienia własnej tożsamości, czy wręcz odczłowieczenia. Często bezpowrotnie zabierają najcenniejsze lata życia młodych ludzi i szanse na bogate, wartościowe życie osobiste i pełny, satysfakcjonujący udział w życiu całej społeczności.

Drogi ku rozwiązaniu globalnemu. (Wybrane tezy) Uwzględnianie całej rzeczywistości wymaga ujęcia systemowego. Oznacza także konieczność wkroczenia nauki do przestrzeni duchowej zawłaszczonej przez „władców dusz”. Jedynie za pomocą teorii systemów jesteśmy w stanie ogarnąć wszystkie dziedziny rzeczywistości od strony nauki. Niezbędne jest stworzenie dla nich jednolitego aparatu pojęciowego. Nauki społeczne nie powinny tkwić w wewnątrz ograniczeń światopoglądowych czy doktrynalnych oraz powinny być zdolne do wyjaśnienia ich wpływu na postawy i losy ludzi.

Drogi ku rozwiązaniu globalnemu. Wybrane tezy (2) Niezbędne jest stworzenie całościowego planu rozwoju kultury opartego na powyższych założeniach. Uznanie, że aktualne procesy globalizacji w swych dobrze wykształconych formach można ewolucyjnie przekształcić do postulowanej w teorii mitu dziejotwórczego postaci rozwoju natury i kultury. Główną przeszkodą jest tu koczownicza mentalność organizatorów piramidy zawłaszczania, jest ona zasadniczo niereformowalna. Współczesny koczownik nie zrezygnuje ze swych zdobyczy i osiągniętych pozycji, nawet w obliczu nadciągającej katastrofy jej ideologii.

Obrona indywidualna Edukacja oraz rozwój głębokiej i systemowej świadomości np. w oparciu o treści teorii mitu dziejotwórczego, zbudowanie swej tożsamości na niezawodnym ukorzenieniu człowieczego bytu w zdrowej kulturze z pełnymi możliwościami jej rozwoju. Dążenie do wszechstronnego zaspokajania ludzkich potrzeb i podejmowanie twórczych zadań sferze kultury, które wyznaczają pełnię człowieczeństwa każdej jednostki. Odnalezienie duchowości pojmowanej jako pochodna społecznej natury człowieka, należącej do świata z którym człowiek ma poczucie jedności bez odwoływania się do metafizyki, zwodniczych doktryn i ideologii.

Obrona indywidualna (2) Nauczenie się rozpoznawania sytuacji, w których jesteśmy traktowani przedmiotowo, manipulowani i wykorzystywani przez podstępne odwoływanie się do poczucia obowiązku i wzajemności, bycia konsekwentnym, odwoływanie się do autorytetu, a przede wszystkim przez skryte wywoływanie poczucia winy. Asertywność i samokontrola własnego funkcjonowania oraz nie uleganie presji patologicznych standardów kulturowych „praniu mózgów” i rynkowej psychomanipulacji. ( przykład szkolenia sprzedawców sieciowych). Łatwiej np. zdecydowanie odmówić współpracy, niż później się z niej wycofać.

Obrona indywidualna (3) Kreowanie oraz upowszechnianie wzoru zdrowej i efektywnej strategii życiowej. Wykorzystywanie możliwości Internetu jako otwartej i niezależnej (jeszcze) sieci. Przykład: tworzenie tzw społeczności linuksowej: ruchu niezależnego, wolnego oprogramowania, twórców Wikipedii, itp. Przywracanie autentycznych więzi społecznych, które wyzwalają ogromną efektywność działań ponieważ z jednostek, ich różnorodności osobowości, tworzą sieć o niemal nieskończonej liczbie relacji, a więc generowania pomysłów i kooperacji w ich wdrażani, determinujących twórczy rozwój cywilizacji w ramach kulturowej całości.

Literatura Brak literatury nt „wyścigu szczurów” , wielki biznes nie jest zainteresowany finansowaniem badań, które ujawniają jego ciemną stronę, natomiast wspiera naukę, która dobrze służy zwiększaniu jego zysku ekonomicznego. Autor zjawisko wyścigu opisuje w Nawii, dziale Teorii Mitu Dziejotwórczego Prawii, w części pn Patologia normalności pod adresem internetowym www.prawia.org. Natomiast godna polecenia jest bestsellerowa książka: Cialdini R. Wywieranie wpływu na ludzi . Teoria i praktyka. Wyd.GWP, Gdańsk 1994 Ukazuje ona także sposoby obrony przed niepożądanym wpływem.