Analiza etykiety produktu żywnościowego - aspekt prawny Jarosław Kowalski Radca prawny
Podstawa prawna Rozporządzenie 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz. Urz. UE L 404 z 30.12.2006); Rozporządzenie 1169/2011 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006 oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, dyrektyw Komisji 2002/67/WE i 2008/5/WE oraz rozporządzenia Komisji (WE) nr 608/2004 (Dz. Urz. UE L 304 z 22.11.2011); Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno – spożywczych (Dz. U. 2001 r., poz. 5, nr 44); Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz. U. 2006 r., nr 171, poz. 1225 ze zm.); pozostałe
Jakość handlową produktu ocenia konsument, odbiorca oraz instytucje urzędowej kontroli żywności… Jakość handlowa to cechy artykułu rolno-spożywczego dotyczące jego właściwości organoleptycznych, fizykochemicznych i mikrobiologicznych w zakresie technologii produkcji, wielkości lub masy oraz wymagania wynikające ze sposobu produkcji, opakowania, prezentacji i oznakowania. Od jakości handlowej zależą zyski i straty producenta, zbyt, oraz wydatki związane z ewentualnymi mandatami…
Etykieta Etykieta – oznacza jakąkolwiek metkę, znak firmowy, znak handlowy, ilustrację lub inny opis pisany, drukowany, tłoczony, odbity, lub w inny sposób naniesiony na opakowanie lub pojemnik z żywnością lub załączony do opakowania lub pojemnika z żywnością (art. 2 ust. 2 lit. „i” Rozporządzenie 1169/2011 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 października 2011 r.). Etykietowanie – oznacza wszelkie napisy, dane szczegółowe, znaki handlowe, nazwy marek, ilustracje lub symbole odnoszące się do danego środka spożywczego i umieszczone na wszelkiego rodzaju opakowaniu, dokumencie, ulotce, etykiecie, opasce lub pierścieniu towarzyszącym takiej żywności lub odnoszącym się do niej.
Wyniki planowych kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych IJHAR-S wykazały, że: W 2015 r. 25% skontrolowanych partii artykułów rolno-spożywczych było nieprawidłowo oznakowanych; Z roku na rok rośnie liczba produktów nieprawidłowo oznakowanych; Inspekcja wydała w 2015 roku ponad 600 decyzji administracyjnych nakładających kary pieniężne na kwotę ponad 1 000 000 zł i ukarała 631 osób mandatami karnymi na łączną kwotę około 125 000 zł…
Oznakowanie kontrolowanych artykułów rolno-spożywczych kwestionowano najczęściej w przypadku takich grup towarowych jak: Analogi przetworów mlecznych, Pieczywo, Wyroby garmażeryjne, Przetwory rybne, Napoje bezalkoholowe, Chrzan, Wyroby ciastkarskie.
Przykłady nieprawidłowości w zakresie znakowania artykułów rolno-spożywczych Analogi przetworów mlecznych (nieprawidłowości dotyczyły m.in. użycia w nazwie wyrobu seropodobnego określenia „Gouda” powszechnie kojarzonego przez konsumentów z serami podpuszczkowymi), Pieczywo nieprawidłowości dotyczyły m.in.: używania jedynie nazwy fantazyjnej produktu, np. chleb zwykły, chleb krojony, chleb wiejski, uniemożliwiającej konsumentowi rozpoznanie rodzaju i właściwości pieczywa ze względu na rodzaj zastosowanych mąk (np. mieszane, pszenne, żytnie)
Przykłady nieprawidłowości w zakresie znakowania artykułów rolno-spożywczych Wyroby garmażeryjne nieprawidłowości dotyczyły m.in.: nieprawidłowego podania składu, tj. braku w wykazie składników wszystkich surowców użytych do produkcji (w tym m.in. alergenów i składników składnika złożonego, np. bulionu wołowego) lub podania w wykazie składników surowców, które nie były faktycznie stosowane (np. marchwi, śmietany, sera twarogowego), podania niepełnych nazw składników, braku podkreślenia nazwy składnika powodującego alergie lub reakcje nietolerancji za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego od reszty wykazu składników.
Przykłady nieprawidłowości w zakresie znakowania świeżych owoców i warzyw brak informacji o kraju pochodzenia lub podanie błędnej informacji w tym zakresie, brak informacji o klasie jakości oraz nazwie odmiany wprowadzanych do obrotu świeżych owoców i warzyw - w przypadku produktów objętych normami szczegółowymi, umieszczanie niepełnych informacji o produkcie w dokumentacji towarzyszącej lub jej całkowitego braku.
Rozporządzenie 1169/2011 Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 13 grudnia 2011 r. Obowiązkowe stosowanie od 1 stycznia 2014 r. 13 grudnia 2016 r. wchodzi ostatni przepis Rozporządzenia w Polsce - obowiązkowe staje się podawanie informacji o wartości odżywczej.
Wymogi dotyczące informacji znajdujących się na etykiecie produktu spożywczego muszą być zrozumiałe dla konsumenta; muszą być wyraźne, czytelne i nieusuwalne, umieszczone w widocznym miejscu na opakowaniu; nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd, w szczególności co do charakterystyki produktu (w tym jego nazwy, rodzaju, właściwości, składu, ilości, trwałości, źródła lub miejsca pochodzenia, metod wytwarzania lub produkcji); nie mogą przypisywać produktowi działania lub właściwości, których nie posiada; nie mogą sugerować, że produkt posiada szczególne właściwości, jeżeli wszystkie podobne produkty posiadają takie właściwości (np. olej roślinny nie zawierający cholesterolu); nie mogą przypisywać produktowi żywnościowemu właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia.
Podział informacji znajdujących się na etykiecie informacje obligatoryjne, które zgodnie z przepisami prawa powinny się znaleźć na wszystkich produktach żywnościowych; informacje warunkowo obligatoryjne, których zamieszczanie, w zależności od pewnych czynników, np. kategorii produktu żywnościowego, jest dobrowolne lub obligatoryjne; informacje zamieszczane dobrowolnie, których obecność uzależniona jest od woli producenta.
Obowiązkowe elementy etykiety Nazwa produktu Dane pozwalające zidentyfikować producenta (ewentualnie: paczkującego, importera, podmiot wprowadzający towar do obiegu) Data minimalnej trwałości, ewentualnie termin przydatności do spożycia Kompletna informacja o składnikach wykorzystanych do wytworzenia produktu, które są obecne w wyrobie gotowym Sposób przygotowania lub stosowania (jeśli brak tej informacji mógłby spowodować niewłaściwe wykorzystanie produktu) Warunki przechowywania Zawartość netto lub liczbę sztuk w opakowaniu Oznaczenie partii produkcyjnej Oznaczenie klasy jakości handlowej (jeśli produkt taką posiada) Miejsce pochodzenia albo źródło pochodzenia (w przypadku gdy brak tej informacji mógłby wprowadzić w błąd konsumenta) Informacje na temat substancji powodujących alergie lub reakcje nietolerancji (NOWOŚĆ)
W przypadku opakowań lub pojemników, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 10 cm2 W przypadku produktów, których największa powierzchnia jest mniejsza niż 10 cm2, dopuszcza się podanie węższego zakresu informacji, które powinny obejmować co najmniej: nazwę produktu, datę minimalnej trwałości lub termin przydatności do spożycia, zawartość netto lub liczbę sztuk opakowanego produktu.
Nazwa produktu Kryteria dotyczące nazwy produktu zostały szczegółowo określone w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia Nazwa produktu powinna odpowiadać nazwie ustalonej w przepisach prawa żywnościowego dla danego rodzaju produktów żywnościowych (np. sok, nektar, dżem) lub, w przypadku braku regulacji prawnych, powinna być to nazwa zwyczajowa produktu np.: kiełbasa chłopska, kaszanka, smalec, kajzerka. Nazwa może się również składać z opisu produktu żywnościowego lub sposobu jego użycia (cukierki nadziewane, olej do smażenia, guma do żucia).
Producent, importer, podmiot wprowadzający produkt do obiegu Dane identyfikujące producenta obejmują firmę lub nazwę ze wskazaniem formy prawnej oraz adres, a w przypadku osoby fizycznej – imię i nazwisko oraz nazwę, pod którą osoba ta wykonuje działalność oraz jej adres. W przypadku gdy producent posiada więcej niż jeden zakład (oddział), również podanie nazwy zakładu lub oddziału tego producenta.
Data minimalnej trwałości Przez „data minimalnej trwałości” rozumie się datę, do której prawidłowo przechowywany produkt żywnościowy zachowuje swoje właściwości. Data powinna być poprzedzona określeniem „najlepiej spożyć przed…” albo określeniem „najlepiej spożyć przed końcem…”. Przykładami produktów oznaczanych datą minimalnej trwałości mogą być herbaty, kawy, zupy w proszku, konserwy, musztardy, ketchupy.
Termin przydatności do spożycia dla produktów łatwopsujących się Z kolei „termin przydatności do spożycia” to termin, po upływie którego produkt żywnościowy traci przydatność do spożycia. Termin ten jest podawany w przypadku produktów nietrwałych mikrobiologicznie, łatwo psujących się – np. produkty mleczarskie (mleko, masło, ser, jogurt, kefir), niektóre przetwory mięsne (parówki, wędliny paczkowane). Data powinna być poprzedzona określeniem „należy spożyć do …” z podaniem dnia i miesiąca i jeżeli to możliwe, również roku. W przypadku „terminu przydatności do spożycia”, spotkać się można również z określeniem „po otwarciu opakowania, produkt należy spożyć w ciągu 15 dni”. Jest to rozwiązanie przyjęte przez producentów np. oliwek bez pestek.
Informacja o składnikach wykorzystanych do wytworzenia produktu, które są obecne w wyrobie gotowym W zakresie deklaracji składu, zasadą jest wymienianie poszczególnych składników produktu w porządku malejącym według ich masy ustalonej w chwili ich użycia do wytworzenia produktu. Informacje o ilościowej zawartości składnika podawane są: - w nazwie produktu, - bezpośrednio przy nazwie, - w wykazie składników – obok składnika.
Informacje o składnikach alergennych Składniki wywołujące alergię: -zboża zawierające gluten, -jaja, -ryby, -skorupiaki i mięczaki, -orzechy, -soja, -mleko, -gorczyca, -seler, -łubin, -nasiona sezamu, -dwutlenek siarki i siarczyny.
Sposób przygotowania lub stosowania Sposób przygotowania lub stosowania jest wymagany w przypadku, gdy brak takiej informacji mógłby spowodować niewłaściwe postępowanie konsumenta z produktem żywnościowym. Przykłady: Produkty mrożone: pizza, lasagne, frytki, warzywa, pierogi; Produkty w proszku wymagające obróbki termicznej: budyń, kisiel, zupki w proszku; Produkty zbożowe: makarony, kasza, ryż.
Warunki przechowywania produktu Warunki przechowywania to informacja, którą producent jest zobowiązany określić, w przypadku gdy jakość produktu zależy od nich w istotny sposób. Informacja dotycząca sposobu przechowywania dotyczy produktów łatwo ulegających zepsuciu. Wszystkie produkty oznaczone terminem przydatności do spożycia mają obligatoryjnie określone warunki przechowywania. Informacja dot. warunków przechowywania powinna zostać zamieszczona w sąsiedztwie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości.
Zawartość netto lub liczbę sztuk w opakowaniu Oznakowanie produktu spożywczego obligatoryjnie zawierać musi informację dot. zawartości netto lub liczby sztuk w opakowaniu. Informacja o zawartości podawana jest w jednostkach objętości (ml, l) przy produktach płynnych, w pozostałych przypadkach podaje się jednostki masy (g, kg). W przypadku niektórych produktów takich jak: lody, majonezy, sosy, produkty mleczne ulegające fermentacji, istnieje możliwość stosowania jednostek objętości lub masy.
Oznaczenie partii produkcyjnej Zasady znakowania numerem partii określone są w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu znakowania niektórych grup i rodzajów artykułów rolno-spożywczych kodem identyfikacyjnym partii produkcyjnej. Oznaczenie produktów numerem partii nie jest wymagane Rozporządzeniem nr 1169/2011 jako jedna z obowiązkowych informacji. Partia produkcyjna rozumiana jest jako określona ilość środka spożywczego wyprodukowanego, przetworzonego lub zapakowanego w praktycznie takich samych warunkach, w tym samym czasie i w tym samym miejscu.
Oznaczenie klasy jakości handlowej Oznaczenie klasy jakości handlowej odnosi się jedynie do środków spożywczych, dla których na mocy odrębnych przepisów zostały ustalone kryteria oceny jakości. Są to: Produkty pochodzenia zwierzęcego, Owoce, Warzywa.
Miejsce pochodzenia albo źródło pochodzenia Wskazanie kraju lub miejsca pochodzenia jest obowiązkowe w przypadku gdy zaniechanie ich wskazania mogło by wprowadzać w błąd konsumenta co do rzeczywistego kraju lub miejsca pochodzenia środka spożywczego, w szczególności gdyby informacje towarzyszące środkowi spożywczemu lub etykieta jako całość mogły sugerować, że dany środek spożywczy pochodzi z innego kraju lub miejsca. Ponadto przepisy wskazują, że w odniesieniu do niektórych grup produktów informacja o miejscu pochodzenia jest obowiązkowa w każdym przypadku. Wymóg dotyczy: owoców, warzyw, miodu, mięsa wołowego, ryb, oliwy z oliwek.
Informacje zamieszczane warunkowo obligatoryjnie w znakowaniu produktów żywnościowych Zgodnie z obowiązującymi przepisami, są to informacje dotyczące wartości odżywczej produktów spożywczych, takich jak: suplementy diety, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, produkty żywnościowe, w których oznakowaniu jest podawane oświadczenie żywieniowe lub zdrowotne, środki spożywcze, do których dodano witaminy lub składniki mineralne, naturalne wody mineralne oraz wody źródlane.
Informacje zamieszczane dobrowolnie Są to wszystkie komunikaty, informacje lub przedstawienia (w tym także każde przedstawienia obrazowe, graficzne, symboliczne w jakiejkolwiek formie), które według obowiązujących przepisów prawa żywnościowego nie są obowiązkowe.
Oświadczenia żywieniowe i zdrowotne dotyczące żywności Rozporządzenie 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności (Dz. Urz. UE L 404 z 30.12.2006) jest aktem prawnym, który ustanawia jednolite dla całej Unii zasady stosowania oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych, a więc używania w oznakowaniu, reklamie i prezentacji żywności wszelkich komunikatów informujących konsumentów o właściwościach odżywczych lub zdrowotnych środków spożywczych.
Oświadczenie żywieniowe Oświadczeniem żywieniowym jest każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje, lub daje do zrozumienia, że dana żywność ma szczególne właściwości odżywcze. Oświadczenia żywieniowe mogą odnosić się do wartości energetycznej oraz do zawartości substancji odżywczych, których produkt zawiera lub dostarcza w zwiększonej bądź w zmniejszonej ilości np.: zawiera (np. zawiera witaminę C, źródło potasu), zawiera w zwiększonej lub w zmniejszonej ilości (np. wysoka zawartość białka, o podwyższonej zawartości wapnia), nie zawiera (np. nie zawiera sodu, nie zwiera cukru).
Oświadczenie zdrowotne Oświadczeniem zdrowotnym jest każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje, lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników, a zdrowiem. Oświadczenia zdrowotne dzielą się na: Funkcjonalne (inne niż dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby ); Dotyczące zmniejszenia ryzyka choroby; Dotyczące zdrowia i rozwoju dzieci.
Oświadczenia zdrowotne c.d. Przykłady oświadczeń zdrowotnych: Magnez przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania mięśni; Beta-glukan pochodzący z owsa zmniejsza / redukuje stężenie cholesterolu we krwi. Redukcja stężenia cholesterolu może zmniejszać ryzyko rozwoju choroby niedokrwiennej serca; Witamina D jest potrzebna do normalnego wzrostu i rozwoju kości u dzieci.
Koniec Pokaz slajdów do pobrania na stronie: www.kancelaria-kowalski.pl