DEUTEROKATECHUMENAT System formacyjny Ruchu Światło-Życie Opracowanie na potrzeby Szkoły Animatorów Ruchu Światło-Życie Archidiecezji Łódzkiej: Przemysław Wieczorek

„Idźcie więc i czyńcie uczniów ze wszystkich narodów, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego” Mt 28,19

Deuterokatechumenat: katechumenat wtórny, powtórzony; system formacyjny Ruchu Światło-Życie stworzony przez Sługę Bożego Księdza Franciszka Blachnickiego na podstawie posoborowego dokumentu „Ordo Initiationis Christianae Adultroum”; droga ku dojrzałości chrześcijańskiej, przeżywana we wspólnocie uczniów Chrystusa.

Uwaga metodologiczna: Aby zrozumieć czym jest deuterokatechumenalny system formacyjny Ruchu Światło-Życie, należy najpierw poznać samą ideę katechumenatu. Na tej bowiem idei oparta jest cała formacja w ruchu oazowym.

Katechumenat: W pierwszych wiekach chrześcijaństwa wykrystalizowała się instytucja tzw. katechumenatu, który służył przygotowaniu dorosłych ludzi do przyjęcia sakramentu chrztu św. Był to pewien okres czasu (jego długość zależała od stopnia dojrzałości poszczególnych kandydatów), w którym towarzyszono osobom pragnącym zostać chrześcijanami w procesie formacji i wtajemniczenia, pomagano zrozumieć czym jest chrześcijaństwo, a przede wszystkim wdrażać w postawy, które powinny być obecne w życiu każdego chrześcijanina. Z tego powodu katechumenat nie polegał na prostym przekazywaniu wiedzy czy prawd wiary, ale przede wszystkim na świadectwie członków wspólnoty Kościoła i wychowywaniu katechumenów do określonych zachowań.

Zadania katechumenatu: 1. życie Słowem Bożym Katechumenat ma wdrażać do życia Słowem Bożym, a więc do czynienia go słowem życia. Nie chodzi więc tylko o znajomość Pisma Świętego, o wiedzę biblijną, ale o kształtowanie swojego życia wedle usłyszanego Słowa, o rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji w świetle Słowa Bożego.

Zadania katechumenatu: 2. życie modlitwą Katechumenat ma wychować człowieka do życia modlitewnego, do osobowego kontaktu z Bogiem czyli do dialogu z Nim. Nie chodzi o nauczenie formułek modlitewnych czy pacierza, ale o wychowanie do modlitwy, o szkołę modlitwy.

Zadania katechumenatu: 3. życie liturgią i sakramentami Katechumenat ma wdrażać do życia liturgiczno – sakramentalnego, a więc do częstego i świadomego przyjmowania sakramentów, pełnego i zaangażowanego uczestnictwa w liturgii, zwłaszcza w Eucharystii.

Zadania katechumenatu: 4. postawa metanoi Katechumenat wdraża do postawy nawrócenia, metanoi, a więc przemiany, stałego przekreślania swojego egoizmu, przechodzenia od starego do nowego człowieka, wyrzekania się tego co pochodzi od złego i od świata. Wiąże się to chociażby z praktykowaniem częstej spowiedzi czy ascezą itp.

Zadania katechumenatu: 5. dawanie świadectwa Katechumenat wdraża do postawy dawania świadectwa. Ten tylko bowiem jest prawdziwie wierzącym, kto jest zdolny do dawania świadectwa, przekazywania dalej wiary.

Zadania katechumenatu: 6. diakonia we wspólnocie Katechumenat ma wychowywać do podjęcia diakonii, czyli do służby na rzecz wspólnoty Kościoła. Chodzi o wdrożenie w postawę służby w oparciu o posiadane charyzmaty i dary, tak by dzięki nimi budować wspólnotę.

Jezus Chrystus w Wielkim Nakazie Misyjnym (Mt 28,19) polecił nam czynić uczniów co nie jest równoznaczne z nauczaniem (już ks. Blachnicki zwracał uwagę, że tłumaczenie „idźcie i nauczajcie” powinno być zastąpione przez bliższe oryginałowi: „idźcie i czyńcie uczniów”. Nie wystarczy bowiem kogoś pouczyć albo wyjaśnić mu prawdy wiary. Należy uczynić go uczniem Jezusa, a więc kimś kto nie tylko usłyszał o Jezusie, komu została przekazana wiedza o Nim, ale kimś, kto spotkał realnie i osobowo Jezusa na drodze swojego życia i pragnie, stara się iść za Nim. Dlatego zadaniem, celem katechumenatu jest właśnie wychowywanie uczestników do wyżej scharakteryzowanych postaw, a więc do dojrzałości chrześcijańskiej.

Zanik katechumenatu Katechumenat rozwinął się w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, gdy konieczne było wprowadzanie wzrastającej liczby ludzi do wspólnoty Kościoła, przygotowanie ich w jakiś sposób do przyjęcia sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Stopniowo jednak Kościół coraz częściej stosował praktykę chrztu niemowląt, co spowodowało zanik klasycznego katechumenatu. Jego rolę zaczęła spełniać rodzina, która z założenia ma być miejscem wychowywania dojrzałych chrześcijan, poprzez wdrażanie dzieci przez rodziców do życia w wierze, głównie przez świadectwo rodziców (tzw. katechumenat rodzinny). Do dziś zresztą rodzice dziecka zobowiązując się, że wychowają dziecko w duchu wiary, biorą na siebie obowiązek stworzenia mu domowego, rodzinnego katechumenatu, tak by chrzest przyjęty w okresie niemowlęctwa został „dopełniony”, a raczej należałoby powiedzieć – odkryty, należycie przeżyty, gdy dziecko dojdzie do wieku używania rozumu.

Odrodzenie katechumenatu Od XIX w. obserwować można stopniowy zanik katechumenatu rodzinnego na rzecz katechezy (początkowo przykościelnej, w XX w. coraz częściej szkolnej), która jednak bardzo często pozostawała (i nierzadko wciąż pozostaje) na poziomie przekazywania wiedzy teologicznej, a nie wychowywania do konkretnych postaw chrześcijańskich. Rodzina, na której spoczywa obowiązek przekazywania wiary dzieciom zaczęła zwalniać się z tej powinności (bądź w wyniku własnych braków utraciła zdolność do przekazywania wiary) pozostawiając zadanie katechezy i wychowania chrześcijańskiego parafii. Instytucję katechumenatu dla osób, które w wieku dorosłym pragną przyjąć chrzest, „wskrzesił” Kościół po Soborze Watykańskim II, wydając niezwykle ważny dokument, o którym ks. Blachnicki mawiał, że jeśli udało by się go w pełni wprowadzić w życie to była by rewolucja:

„ Ordo Initiationis Christianae Adultroum” (OICA) (Obrzędy Wtajemniczenia Chrześcijańskiego Dorosłych)

Elementy katechumenatu według OICA: * instructiones – pouczenia, katechezy * celebrationes Verbi Dei – celebracje Słowa Bożego * exorcismi minores – egzorcyzmy mniejsze * benedictiones – błogosławieństwa * ritus - obrzędy

Etapy katechumenatu według OICA: * ewangelizacja i prekatechumenat * katechumenat właściwy * okres oświecenia i oczyszczenia * sakramenty inicjacji * mystagogia

Przyprowadzający, chrzestni W katechumenacie niezwykle istotną instytucją są tzw. Przyprowadzający, albo inaczej Poręczyciele, którzy wprowadzają katechumenów na drogę wiary poprzez ewangelizację, pierwsze głoszenie im Dobrej Nowiny, a potem opiekując się nimi, towarzysząc im i potwierdzając ich gotowość przebycia kolejnych etapów na drodze ku przyjęciu sakramentów. To oni poręczali za katechumenów, dawali gwarancję wspólnocie Kościoła, że dany kandydat jest gotowy do przyjęcia chrztu. Ich zadania z czasem przejęli tzw. rodzice chrzestni.

Idea deuterokatechumenatu: Ks. Franciszek Blachnicki był jednym z pierwszych w Polsce, którzy zgłębili dokument OICA. Był nim niezwykle zafascynowany, uważał go za przełomowy dla Kościoła. Dlatego też dostosował zawarte tam wskazania do polskich warunków, gdzie przecież większość ludzi jest chrzczona w wieku niemowlęcym (choć Ojciec Franciszek mawiał, że o większości z nich nie należałoby mówić jak o chrześcijanach, gdyż ich życie nie ma z chrześcijaństwem nic wspólnego). W myśl Ojca Franciszka deuterokatechumenat miał być sposobem na należyte przeżycie sakramentu chrztu, odkrycie jego wagi i wejście na drogę ku dojrzałości chrześcijańskiej. Już w starożytności Tertulian sformułował twierdzenie: „Non nascuntur sed fiunt christiani” (Nie rodzimy się chrześcijanami, ale się nimi stajemy). Samo bowiem przyjście na świat w rodzinie chrześcijańskiej nie powoduje, że automatycznie możemy uważać się za chrześcijan. Do tego trzeba dojrzeć, chrześcijaninem się stajemy, a więc jest to proces, mało tego, proces trwający całe życie.

Cel deuterokatechumenatu: Wychowanie dojrzałych chrześcijan (formacja ku dojrzałości chrześcijańskiej)

Deuterokatechumenalne wspólnoty (a takimi są właśnie nasze wspólnoty oazowe) mają pomóc osobom, które się w nich formują w osiągnięciu dojrzałości chrześcijańskiej. Zatem zadanie swoje nasze wspólnoty wypełniają właściwie, kiedy wychowują uczestników do życia modlitewnego, codziennego słuchania i rozważania Słowa Bożego i kształtowania według niego swojego życia, do świadomego i pełnego uczestnictwa w Eucharystii, stałego nawracania się, częstego korzystania z sakramentu pojednania, wyrzekania się egoizmu; do dawania świadectwa (życiem i słowem) a w końcu do podejmowania diakonii we wspólnocie, czyli wykorzystywania swoich darów i talentów na służbę we wspólnocie (oazowej, parafialnej czy Kościoła lokalnego).

D) udział w cztery razy do roku w Dniach Wspólnoty Elementy realizacji programu formacyjnego A) 15 dniowe rekolekcje wakacyjne B) cotygodniowe spotkania w małych grupach C) praca własna uczestników, w niektórych etapach przy pomocy notatników

Etapy deuterokatechumenatu: * ewangelizacja i postewangelizacja * deuterokatechumenat właściwy * mystagogia

I. Ewangelizacja i postewangelizacja: 1) ewangelizacja: * ewangelizacja indywidualna * rekolekcje ewangelizacyjne itd. 2) postewangelizacja (prekatechumenat): * 4 spotkania nad Ewangelią św. Łukasza * 8 spotkań nad Ewangelią św. Jana * Oaza Nowego Życia 1 stopnia

I. Ewangelizacja i postewangelizacja Fundamentalnym etapem na drodze ku dojrzałości chrześcijańskiej jest przeżycie ewangelizacji. Chodzi tu o osobiste spotkanie z Jezusem i podjęcie decyzji przyjęcia Chrystusa jako Pana i Zbawiciela. Może to się dokonać w poprzez rekolekcje ewangelizacyjne, ale też poprzez indywidualną ewangelizację. Wydarzenie to jednak powinno skutkować decyzją o włączeniu się do grupki postewangelizacyjnej, w której nasza wiara będzie dojrzewać. Na tym etapie przeprowadzamy 4 spotkania nad Ewangelią św. Łukasza, które koncentrują się wokół 4 praw życia duchowego (a więc wciąż jest to głoszenie kerygmatu), a następnie w czasie 8 spotkań nad Ewangelią św. Jana pogłębiamy i utrwalamy poznane prawdy, weryfikujemy motywacje, umacniamy decyzję. Ci, którzy przeżyli dobrze ten etap mogą wyjechać na Oazę Nowego Życia I stopnia. Koncentruje się ona na spotkaniu z Chrystusem w Słowie Bożym i w modlitwie. Przez pierwsze cztery dni ma ona charakter ewangelizacyjny, następnie katechumenalny, gdyż uczestnikom ukazywana jest droga i podstawowe elementy formacji, by na zakończenie Oazy mogli podjąć decyzję włączenia się do grupy uczniów Chrystusa.

II. Deuterokatechumenat właściwy 1 rok) * Obrzęd włączenia do deuterokatechumenatu * 11 rozmów ewangelicznych („Droga Nowego Życia”) * 10 kroków ku dojrzałości chrześcijańskiej: 2 rok) * Oaza Nowego Życia II stopnia * 11 kręgów biblijnych („Wprowadzenie w Biblię jako historię zbawienia”) * kręgi liturgiczno-biblijne nawiązujące do niedzielnych czytań na rok A, B lub C * przygotowanie do odnowy przymierza chrztu * Triduum Paschalne w formie rekolekcyjnej

II. Deuterokatechumenat właściwy (1 rok) ONŻ I stopnia może zakończyć się Obrzędem przyjęcia do deuterokatechumenatu. Ważną rolę odgrywa w nim symbolika przejścia do świątyni. Teraz bowiem uczestnicy decydują się na wejście do grupy uczniów Chrystusa, na drogę ku dojrzałości chrześcijańskiej, a więc porzucenie starego człowieka, by stać się Nowym Człowiekiem. Obrzęd ten, niezwykle ważny, jest formalnym wejściem na drogę deuterokatechumenatu. Następnie do Adwentu trwają spotkania utrwalające przeżycia z ONŻ I stopnia, według konspektu „Droga Nowego Życia”. Dla tych, którzy nie przystąpili do deuterokatechumenatu w czasie rekolekcji to jest właśnie czas na zweryfikowanie swoich motywacji i podjęcie decyzji, gdyż Obrzęd przyjęcia do deuterokatechumenatu może się odbyć również na adwentowym Dniu Wspólnoty, lub w okresie Adwentu, najlepiej w okolicach Uroczystości Niepokalanego Poczęcia NMP (8 XII).

II. Deuterokatechumenat właściwy (1 rok c.d.) Od I niedzieli Adwentu rozpoczyna się program 10 kroków ku dojrzałości chrześcijańskiej (tzw. Drogowskazy Nowego Człowieka: Jezus Chrystus, Niepokalana, Duch Święty, Kościół, Słowo Boże, Modlitwa, Liturgia, Świadectwo, Nowa Kultura, Agape). Jest to fundamentalny etap w naszej formacji, od którego zależą wszystkie dalsze etapy. Na program Kroków składają się :* rozmowy ewangeliczne * praca własna z notatnikiem * celebracje Słowa Bożego *egzorcyzmy mniejsze * błogosławieństwa Wszystkie te elementy są szalenie istotne i brak któregokolwiek z nich zubaża w stopniu znaczącym nasze przeżywanie formacji. Na każdy krok przewidziane są 2 tygodnie, w trakcie których spotykamy się na 2 rozmowach ewangelicznych (pierwsza ukazuje dany krok w zakresie światła, druga w zakresie życia). W trakcie tych dwóch tygodni pracujemy z notatnikiem poprzez praktykowanie Słowa Życia, osobiste Studium Pisma Świętego, Namiot Spotkania itd. Każdy krok wieńczy Celebracja Słowa Bożego, która jest niejako syntezą danego tematu. W jej trakcie mają miejsce egzorcyzm mniejszy i specjalne błogosławieństwo odmawiane nad członkami grup deuterokatechumenalnych.

II. Deuterokatechumenat właściwy (2 rok) Ci, którzy należycie przeżyli formację kroków mogą przyjechać na Oazę Nowego Życia II stopnia. Te rekolekcje mają za zadanie inicjację liturgiczno – sakramentalną i doprowadzenie do wewnętrznej wolności człowieka. Na tle starotestamentalnej Księgi Wyjścia przeżywa się bowiem osobiste wyjście z niewoli grzechu. Księga Wyjścia i rozważanie historii zbawienia ma pomóc w przeżywaniu sakramentów, które są wszczepieniem w tajemnicę Paschy Chrystusa, a więc w Jego śmierć i zmartwychwstanie. W drugim roku formacji deuterokatechumenalnej najpierw do Adwentu przeżywane są (względnie trudne, ale niezwykle ważne) kręgi biblijne w oparciu o „Wprowadzenie w Biblię jako historię zbawienia”. Pomagają one poznać kanon Pisma Świętego, zobaczyć w szerszym kontekście historię zbawienia i zrozumieć ją tak, by umieć w Bożym planie zbawienia umieścić samego siebie. Kręgi liturgiczno-biblijne trwają od Adwentu do Wielkiego Postu. Nawiązują do niedzielnych czytań, dlatego są przewidziane osobne konspekty na rok A,B oraz C. Ich celem jest pogłębienie kontaktu z Bogiem, który przemawia do swojego ludu i do każdego z nas, oraz pogłębienie inicjacji liturgicznej, wdrożenie do życia rytmem roku liturgicznego.

II. Deuterokatechumenat właściwy (2 rok c.d.) Wielki Post w drugim roku deuterokatechumenalnej formacji oazowej ma swój odpowiednik w OICA w okresie oświecenia i oczyszczenia. Dla katechumenów jest to bezpośrednie przygotowanie do przyjęcia sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. We wspólnotach deuterokatechumenalnych jest to Przygotowanie do odnowy przymierza chrztu. Na jego należyte przeżycie składają się następujące, wzajemnie się uzupełniające elementy: * cykl tygodniowych kręgów liturgiczno-biblijnych nawiązujących do czytań Niedziel Wielkiego Postu * codzienna praca własna z notatnikiem „Zawieram z wami przymierze” * cykl celebracji: - obrzęd Wybrania, czyli wpisania imienia - 3 skrutynia (III, IV i V Niedziela Wielkiego Postu) - przekazanie Symbolu wiary i Modlitwy Pańskiej Odnowa przymierza chrztu następuje w czasie Triduum Paschalnego, przeżywanego w formie rekolekcyjnej. W jego trakcie mają miejsce: - obrzęd Effatha - celebracja o imieniu chrześcijańskim Jest to jeden z najważniejszych etapów w formacji, szczytowy punkt, którego przeżycie kończy deuterokatechumenat właściwy.

III. Mystagogia * Oaza Nowego Życia III stopnia * 11 rozmów pogłębienia eklezjologicznego („Droga do wspólnoty”) * Ewangeliczne rewizje życia na temat: charyzmat – powołanie – diakonia („Szkoła Chrystusa”) * Oaza Rekolekcyjna Diakonii

III. Mystagogia Mystagogia w zasadzie jest zarówno trzecim rokiem deuterokatechumenatu, a więc ostatnim jego etapem, jak też i pierwszym, bądź wstępnym etapem okresu diakonii. Jej celem jest odkrycie misterium Kościoła, ale też odnalezienie swojego w nim miejsca. Jest to więc zatem etap pogłębionego wtajemniczenia. Na formację tego okresu składają się trzy szalenie istotne, powiązane ze sobą elementy. Ci, którzy przeżyli Triduum Paschalne w formie rekolekcyjnej mogę wyjechać na Oazę Nowego Życia III stopnia. Ma ona na celu wprowadzenie w tajemnicę Kościoła - wspólnoty. Zasadnicza dla tych rekolekcji jest formuła Ecclesia Mater- Mater Ecclesiae, ukazująca Maryję jako typ Kościoła ze względu na jej relację całkowitego, oblubieńczego oddania się Chrystusowi. Na program ONŻ III st. składa się 5 tzw. Dróg, bądź Znaków: Maryi, Matki Kościoła; Piotra-Opoki; świątyni; eklezjoli (małej wspólnoty) i Żywego Kościoła. Wszystkie one mają pomóc nie tylko w zrozumieniu czym jest Kościół, ale przede wszystkim w doświadczeniu i przeżyciu Kościoła jako wspólnoty..

III. Mystagogia c.d. Po wakacjach rozpoczyna się etap pogłębienia eklezjologicznego, czyli spotkania według konspektu „Droga do wspólnoty na podstawie Nowego Testamentu”, których celem jest odkrywanie zasad i etapów budowania wspólnoty Kościoła jak i jej misji. Zasadniczo przewidzianych jest 12 spotkań, które powinno się zrealizować do Adwentu, jednak można przeznaczyć większą ilość czasu, liczy się tu bowiem osiągnięcie celu, a więc głębsze przeżycie wspólnoty, od którego zależy odnowa Kościoła. Spotkania te opierają się na Nowym Testamencie, ale prowadzone są metodą dzielenia się życiem. Ostatni etap to „Szkoła Chrystusa”, czyli ewangeliczne rewizje życia wokół tematów charyzmat- powołanie – diakonia, których celem jest pomoc w odkrywaniu swoich talentów, darów i charyzmatów oraz swojego miejsca w Kościele i doprowadzenie do decyzji podjęcia diakonii. Przewidzianych jest tu 13 spotkań, koncentrujących się wokół tematu powołania rozpatrywanego w szerokim zakresie i diakoni, także rozumianej wielopłaszczyznowo..Jest to też czas na zaprezentowanie różnych diakonii w Ruchu.

DIAKONIA Czas zimowych ferii po ONŻ III st. jest przeznaczony na oazy specjalistyczne, zwłaszcza ORD, czyli Oazę Rekolekcyjną Diakonii. Jest to synteza całej formacji i Ruchu Światło-Życie, która oficjalnie wieńczy formację podstawową w Ruchu. Na jej zakończenie uczestnicy wezwani są do podjęcia diakonii, rozumianej tu jako postawa służby i odpowiedzialności za Kościół. Ci, którzy rozeznali w trakcie formacji, że Ruch Światło-Życie jest ich drogą do świętości i powołaniem, że w nim chcą posługiwać i się formować, mogą po przeżyciu ORD wstąpić do Stowarzyszenia „Diakonia Ruchu Światło-Życie”, co jest formalnym przejściem z okresu kandydatury do członkostwa w Ruchu. Zakończeniem etapu mystagogii powinno być przeżycie Triduum Pentakostalnego (związanego z Zesłaniem Ducha Świętego) w czasie którego następuje udzielenie misji i błogosławieństwa tym, którzy podjęli służbę animatora lub inną diakonię. Triduum takie można przeżywać w trakcie COM (Centralna Oaza Matka) w Krościenku.

I stopień ONŻ i I rok deuterokatechumenatu: Spotkanie z Chrystusem poprzez Słowo Boże II stopień ONŻ i II rok deuterokatechumenatu: Spotkanie z Chrystusem poprzez liturgię i sakramenty III stopień ONŻ i III rok deuterokatechumenatu: Spotkanie z Chrystusem we wspólnocie Kościoła

Bibliografia i literatura F. Blachnicki, Sympatycy czy chrześcijanie? Katechumenat na dzisiejszą godzinę, Kraków 2003 Katechumenat. Wspólnoty formacyjne we wspólnocie lokalnej [w:] Biblioteczka animatora. Zeszyt II, Krościenko 2002 Formacja podstawowa Służby Liturgicznej i Ruchu Światło-Życie [w:] Biblioteczka animatora. Zeszyt III, Kraków 1989 Charyzmat Ruchu Światło-Życie. Próba opisu. Tekst roboczy na Nadzwyczajną Kongregację Odpowiedzialnych 30 IV – 3 V 1993, Lublin 1992