KRÓTKA SPRZEDAŻ W GIEŁDOWYCH REGULACJACH Krzysztof Mejszutowicz Główny Specjalista Dział Instrumentów Finansowych GPW Warszawa,

2 Przedstawione w niniejszej prezentacji giełdowe regulacje dotyczące krótkiej sprzedaży obejmują przepisy: Regulaminu Giełdy, Szczegółowych Zasad Obrotu Giełdowego. Ww. regulacje dostępne są w sekcji krótka sprzedaż i pożyczki papierów na stronach internetowych giełdy: -> Centrum Inwestora -> Krótka sprzedaż i pożyczki papierów

3 Co zawierają giełdowe regulacje dotyczące krótkiej sprzedaży 1.Regulamin Giełdy – w §107a: kryteria klasyfikacji papierów wartościowych jako przedmiot zlecenia krótkiej sprzedaży (dodatkowo w §107b określono zasady wyznaczania liczby akcji w wolnym obrocie), – w §105a-b: zasady zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży, – w §171a: zakres publikowanych przez Giełdę danych dotyczących krótkiej sprzedaży. 2.Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego – w rozdziale VIII: §20: zasady zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży w efekcie spadków na rynku, §§ 21,22: określenie terminów oraz zasad przeprowadzania rankingu płynności w tym kalkulacji wskaźnika płynności.

4 Papiery dopuszczone do krótkiej sprzedaży Kryteria dla wszystkich uczestników rynku poza animatorami 1.Akcje wchodzące w skład indeksu WIG20. 2.Akcje o średnich dziennych obrotach (za ostatnie 6 miesięcy) powyżej 4 mln złotych oraz kapitalizacji free float powyżej 300 mln złotych: – Aktualizacja raz na kwartał 7 dnia roboczego miesięcy: luty, maj, sierpień, listopad. 3.Akcje których kapitalizacja free float w dniu pierwszego notowania stanowiła 1% łącznej kapitalizacji free float wszystkich spółek uczestniczących w rankingu płynności akcji. 4.Obligacje skarbowe.

5 Papiery dopuszczone do krótkiej sprzedaży Kryteria dla animatorów rynku Kryteria dotyczą wyłącznie animatorów rynku (nie dotyczą animatorów emitenta), Lista papierów wartościowych jest dłuższa niż w przypadku pozostałych uczestników rynku (nieanimatorów), Przedmiotem zleceń krótkiej sprzedaży składanych przez animatorów są także akcje zajmujące nie niższą niż 140 pozycję w rankingu płynności akcji (akcje ≈ WIG20, WIG40, WIG80), Ranking płynności sporządzany na bazie wartości obrotów oraz kapitalizacji free float (zasady zbliżone do zasad sporządzania rankingu indeksowego).

6 Publikacja listy papierów Publikowane są 2 listy papierów dopuszczonych do krótkiej sprzedaży: – Podstawowa lista papierów (lista papierów dla nieanimatorów) oraz, – Lista papierów dla animatorów. Publikacja list następuje: – w nowym komunikacie Strumienia Informacji Rynkowych (komunikat XK: SIR6.31): Komunikat z listą będzie wysyłany: codziennie przed rozpoczęciem sesji giełdowej, oraz w trakcie sesji o ile nastąpi zmiana danych w tym komunikacie w trakcie sesji, Oprócz listy papierów dopuszczonych do krótkiej sprzedaży komunikat będzie wskazywał, dla których papierów czasowo zawieszono przyjmowanie zleceń krótkiej sprzedaży. – na stronach internetowych giełdy w sekcji krótka sprzedaż i pożyczki papierów wartościowych (w formacie html oraz w postaci pliku do pobrania o określonej strukturze).

7 Publikacja pierwszej listy papierów Pierwsza lista papierów zostanie opublikowana w połowie czerwca 2010 r. (publikacja na stronach internetowych GPW w sekcji krótka sprzedaż i pożyczki papierów) Giełda udostępni możliwość zawierania transakcji krótkiej sprzedaży wg nowych zasad od 1 lipca 2010 r.

8 Znacznik krótkiej sprzedaży (1) Wymagany przez Giełdę: –Ze względu na ustawowe zobligowanie Giełdy do pozyskiwania i przetwarzania informacji o transakcjach krótkiej sprzedaży, –Jedyny możliwy sposób na systemową kontrolę zleceń krótkiej sprzedaży (możliwość weryfikacji poprawności składanych zleceń, oraz zawieszania i usuwania tych zleceń), –Jedyna możliwość systemowego pozyskiwania informacji na cele statystyczne (Giełda w cyklu dziennym będzie publikowała informacje o skali krótkiej sprzedaży). Oznaczanie zleceń krótkiej sprzedaży przekazywanych na rynek regulowany wynika również z §39 rozporządzenia MF w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych […].

9 Znacznik krótkiej sprzedaży (2) 1.Struktura zlecenia sprzedaży zawiera pole o wartościach 0/1, które umożliwi odróżnienie zwykłych zleceń sprzedaży od zleceń krótkiej sprzedaży, 2.Zlecenie krótkiej sprzedaży są: – przyjmowane wyłącznie na papiery znajdujące się na liście dopuszczonych do krótkiej sprzedaży, – odrzucane o ile będzie składane na papiery nie znajdujące się na liście lub na papiery dla których czasowo zawieszono składanie zleceń krótkiej sprzedaży, – usuwane o ile znajduje się w arkuszu zleceń w chwili kiedy dany papier jest usuwany z listy papierów dopuszczonych do krótkiej sprzedaży lub w chwili kiedy w stosunku do danego papieru następuje czasowe zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży.

10 Zasady zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży 1.Zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży po stronie GPW następuje: – Na podstawie komunikatu KDPW o przekroczeniu limitów zawieszeń rozliczeń transakcji (limity codziennie wyznaczane przez KDPW - więcej w prezentacji KDPW), – Jeżeli wymaga tego bezpieczeństwo obrotu lub interes jego uczestników w szczególności w efekcie dużych spadków na rynku. 2.Zawieszanie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży od strony systemu giełdowego oznacza: – Odrzucanie nadchodzących zleceń ze znacznikiem krótkiej sprzedaży, – Usunięcie wcześniej złożonych a niezrealizowanych zleceń krótkiej sprzedaży. 3.Zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży jest możliwe w odniesieniu do: ─danego papiery wartościowego, oraz / lub ─danego Członka Giełdy. z rozróżnieniem funkcji (transakcje animatora / transakcje nieanimatora)

11 Zasady zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży 1.Giełda podaje do publicznej wiadomości informację o czasowym zawieszeniu przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży na danym papierze poprzez komunikaty Strumienia Informacji Rynkowych (SIR) –XK –Tekstowy 23 (również będzie publikowany na stronach internetowych giełdy) 2.Giełda wskazuje przyczynę zawieszenia przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży (zawieszenie na podstawie komunikatu KDPW / na wniosek KNF / inicjowane przez GPW). 3.Do publicznej wiadomości nie są podawane informacje o zawieszeniach odnoszących się do konkretnego członka giełdy. W takim przypadku informacja o zawieszeniu jest przekazywana wyłącznie do wiadomości danego CG.

12 Warianty zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży (1) […] TPS PKO KGH PEO AGO BZW GTC PGN BRE TVN CEZ […] Całkowite zawieszenie krótkiej sprzedaży Członkowie Giełdy (CG) Papiery dopuszczone do ks Wariant 1. Całkowite zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży. Wszystkie nadchodzące zlecenia ze znacznikiem krótkiej sprzedaży są odrzucane, niezależnie od papieru wartościowego oraz Członka Giełdy. Giełda usuwa wszystkie niezrealizowane zlecenia ks. Giełda podaje do publicznej wiadomości informację o zawieszeniu.

13 Warianty zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży (2) […] TPSxxxxxxx PKO KGH x x x x x x x PEO x x x x x x x AGO x x x x x x x BZW GTC x x x x x x x PGN x x x x x x x BRE x x x x x x x TVN x x x x x x x CEZ x x x x x x x […] xx xx xx x Zawieszenie ks Członkowie Giełdy (CG) Papiery dopuszczone do ks Wariant 2. Zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży na poziomie papieru. Wszystkie nadchodzące zlecenia ze znacznikiem krótkiej sprzedaży przekazane na dany papier wartościowy są odrzucane, niezależnie od Członka Giełdy. Giełda usuwa wszystkie niezrealizowane zlecenia krótkiej sprzedaży złożone na dany papier. Giełda podaje do publicznej wiadomości informację o zawieszeniu. Zawieszenie ks

14 Warianty zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży (3) […] TPSxxxxx PKOxxxxx KGH x x x x x PEO x x x x x AGO x x x x x BZW x x x x x GTC x x x x x PGN x x x x x BRE x x x x x TVN x x x x x CEZ x x x x x […] x x xx x Zawieszenie ks Członkowie Giełdy (CG) Papiery dopuszczone do ks Wariant 3. Zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży na poziomie Członka Giełdy. Wszystkie nadchodzące zlecenia ze znacznikiem krótkiej sprzedaży przekazane przez danego Członka Giełdy są odrzucane, niezależnie od papieru wartościowego, Giełda usuwa wszystkie niezrealizowane zlecenia krótkiej sprzedaży złożone przez danego CG, Giełda informuje danego CG o wprowadzeniu zawieszenia. Zawieszenie ks

15 Warianty zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży (4) […] TPSxxxxxx PKOxxxxxxx KGH x x x x x x PEO x x x x x x AGO x x x x x x x BZW x x x x x x x GTC x x x x x x x PGN x x x x x x x BRE x x x x x x x TVN x x x x x x CEZ x x x x x x x […] xx xx xx x Członkowie Giełdy (CG) Papiery dopuszczone do ks Wariant 4. Zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży na poziomie Członka Giełdy oraz papieru wartościowego. Wszystkie nadchodzące zlecenia ze znacznikiem krótkiej sprzedaży przekazane przez danego Członka Giełdy na dany papier wartościowy są odrzucane, Giełda usuwa wszystkie niezrealizowane zlecenia krótkiej sprzedaży złożone przez danego CG na dany papier, Giełda informuje danego CG o wprowadzeniu zawieszenia.

16 Warianty zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży (5) […] TPSK Axxxxxx PKOxxxxxK Ax KGH x x K A x x x x PEO x x x xK A x x AGO x x x x x x x BZW x x x x x x x GTC x x x xK A x x PGN x x x x x x x BRE x x x x x x x TVN x x x K A x x x CEZ x x x x x x x […] xx xx xx x Członkowie Giełdy (CG) K – zlecenia klienckie A – zlecenia animatora Papiery dopuszczone do ks Zawieszanie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży przekazanych przez animatorów rynku. W zakresie wskazanych wariantów zawieszenie przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży może dotyczyć: wyłącznie zleceń klienckich, wszystkich zleceń danego CG, wyłącznie zleceń animatorów rynku.

17 Zasady zawieszania przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży w efekcie dużych spadków 1.Warunkiem zawieszenia są duże spadki na rynku przy jednoczesnej dużej aktywności transakcji krótkiej sprzedaży. Sam duży spadek nie jest warunkiem zawieszenia krótkiej sprzedaży, 2.Możliwe są 2 warianty tego typu zawieszenia: ─Zawieszenie krótkiej sprzedaży na wszystkich akcjach jako efekt spadków całego rynku (obserwacja spadków wartości indeksu WIG), ─Zawieszenie krótkiej sprzedaży na określonych akcjach (obserwacja spadków cen danych akcji). 3.W trakcie każdej sesji giełdowej wyznaczana jest bieżąca wartość obrotu krótką sprzedażą na poziomie poszczególnych akcji dopuszczonych do krótkiej sprzedaży.

18 Zawieszenie krótkiej sprzedaży na wszystkich akcjach jako efekt spadków całego rynku. obroty KS / obroty całkowite > 20% obroty KS – wartość obrotu w transakcjach krótkiej sprzedaży wszystkimi akcjami dopuszczonymi do krótkiej sprzedaży, obroty całkowite – całkowita wartość obrotu wszystkimi dopuszczonymi do krótkiej sprzedaży. 123 Wielkość spadku wartości indeksu WIG w stosunku do wartości odniesienia dla tego indeksu na daną sesję Okres sesji, w którym nastąpił spadek wartości indeksu WIG, o którym mowa w kolumnie 1 Czas trwania zawieszenia przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży powyżej 3%w trakcie otwarciado końca bieżącej sesji giełdowej w fazie notowań ciągłychdo końca bieżącej sesji giełdowej w trakcie zamknięciana całą następną sesję giełdową

19 Zawieszenie krótkiej sprzedaży na określonych akcjach w związku ze znacznym spadkiem kursu tych akcji. obroty KS / obroty całkowite > 20% obroty KS – wartość obrotu w transakcjach krótkiej sprzedaży określonymi akcjami, obroty całkowite – całkowita wartość obrotu danymi akcjami. 123 Wielkość spadku kursu danych akcji w stosunku do kursu odniesienia dla kursu otwarcia dla tych akcji Okres sesji, w którym nastąpił spadek kursu akcji, o którym mowa w kolumnie 1 Czas trwania zawieszenia przyjmowania zleceń krótkiej sprzedaży powyżej 10%w trakcie otwarciado końca bieżącej sesji giełdowej w fazie notowań ciągłychdo końca bieżącej sesji giełdowej w trakcie zamknięciana całą następną sesję giełdową

20 Publikowane informacje nt. krótkiej sprzedaży 1.Giełda publikuje: a)On-line: informacje nt. transakcji krótkiej sprzedaży (wolumen, kurs oraz czas zawarcia transakcji) - publikacja: SIR w komunikacie M1, b)Po zakończeniu sesji: dla każdego papieru wartościowego skumulowany wolumen oraz wartość obrotów w transakcjach krótkiej sprzedaży - publikacja: SIR w komunikacie XZ, oraz strona www. 2.Ponadto publikowana jest: a)Lista papierów wartościowych mogących być przedmiotem transakcji krótkiej sprzedaży (lista dla animatorów oraz nieanimatorów) - publikacja: SIR w komunikacie XK oraz tekstowy 23, strona www, b)Lista papierów wartościowych, dla których zawieszono przyjmowanie zleceń krótkiej sprzedaży - publikacja: SIR w komunikacie XK oraz tekstowym 23, strona www.

21 Więcej informacji 1.W dniu 23 kwietnia 2010 r. Giełda wysłała do wszystkich CG komplet informację o zasadach przeprowadzania transakcji krótkiej sprzedaży na GPW, 2.Komplet informacji jest również dostępny na stronach internetowych Giełdy w sekcji krótka sprzedaż i pożyczki i obejmuje: – Opis zasad zawierania transakcji na GPW, – Giełdowe regulacje dotyczące krótkiej sprzedaży: Regulamin Giełdy oraz Szczegółowe Zasady Obrotu Giełdowego, – Krótka sprzedaż i pożyczki papierów - lista zmian ustawowych, – Krótka sprzedaż w Rozporządzeniu MF w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, – Wzorzec ramowej umowy pożyczki papierów wartościowych, – Opinia podatkowa dotycząca opodatkowania pożyczek papierów wartościowych, – Linki do zagranicznych opracowań dotyczących pożyczek papierów i krótkiej sprzedaży. – W przyszłości: lista papierów, statystyki, materiały edukacyjne.

Krzysztof Mejszutowicz Główny Specjalista Dział Instrumentów Finansowych GPW Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie SA ul. Książęca 4, Warszawa tel. (022) , fax (022) ,