Style myślenia językowego w kontaktach codziennych dr Genowefa Janczewska-Korczagin

W jakim celu rozwijamy językowo człowieka w szkole? Aby przygotować obywatela do pełnowartościowego życia a to nie tylko: - piękno wypowiedzi publicznych, - ale przybliżenie uczniów do stosowania norm społecznych, strategii i taktyk zachowania się w trakcie mowy, wypowiedzi, w różnych życiowych sytuacjach społecznych.

Style mowy To formy komunikacji językowych w typowych sytuacjach współdziałania ludzi.

Reguły stylu mowy To centralna cecha świadomej struktury społecznego mechanizmu myślenia werbalnego oraz typach jego różnorodności myślenia dyskursywnego.

Człowiek powinien mieć świadomość Noszenia w sobie stylów wypowiedzi: - jej granic, - scenariuszy, - świadomego kierowania procesem wypowiedzi i myślenia w określonych sytuacjach i sytuacjach nieoczekiwanych w komunikacji z ludźmi.

Style mowy Mogą wynikać - z pełnionej funkcji - normatywny, z akceptowalnej roli maniery społecznej, - ze statusu, z formalnie usytuowanego lub milcząco zaakceptowanego miejsca w hierarchii społecznej.

Style komunikacji w celach: - wpływania na działania innych ludzi (jak skutecznie oddziaływać na ludzi?), - współdziałania z ludźmi, Bo styl komunikacji z ludźmi określa możliwość wpływu na współpracę, jej natężenie, określa jej niepowtarzalność współdziałania i dynamikę.

Jakie sytuacje tworzyć może styl komunikacji w obszarze współpracy? 1.Wolność słowa, wypowiedzi. 2.Wolność wyboru maniery wypowiedzi stylu i rodzaju wyrażania. 3.Różne rodzaje wypowiedzi dają uczestnikom komunikacji niejednakowy wybór możliwości decydowania o stylu swojej komunikacji (np.: powitanie żołnierza i rozmowa przy kawie, flirt).

Co wynika z badań? Pojawia się opozycja stylów: Informacyjnych – a stylów fatuus, (głupi), bez sensu. Kto ma się tym zająć?

Style informujące -Mówiący przekazuje nową informację dla słuchającego (opowiadanie, wykład, raport itd.) -W stylu fatycznym-istotą tej komunikacji jest wyrażanie różnorodnych niuansów we wzajemnych relacjach między uczestnikami: komplementy, historyjki, anegdoty, toasty…

Strategie wewnątrz stylów języka Związana jest z metodą współdziałania między mówiącym a słuchającym. To cały spektakl mowy dyktowany stylem i rodzajem komunikacji. Ta możliwość jest uzależniona od socjo-psychologicznego doświadczenia różnych osób, od ich biografii rodzaju mowy oraz sposobów tworzenia dyskursu w ramach określonego stylu.

Relacje informacyjne w komunikacji Pragmatyczno- lingwistyczna specyfika myślenia dyskursywnego osoby wypowiadającej się, która modeluje rzeczywistość. To typ mowy tworzący (modelujący) przy pomocy faktów i środków językowych realną rzeczywistość -Rodzaje dyskursu: a)Przy pomocy odzwierciedlenia obrazu, b)Lub przy pomocy narracji analitycznej.

Strategie obrazowe -To pomoc znaków motywujących (komponentów niewerbalnych, dźwiękowych, gestów). -Deiksisy. To strategie symboliczno-reprezentatywne mowy są zorientowane na MODELOWANIE rzeczywistości tylko językowymi środkami. Mówiący przedstawia realne fakty wykorzystując konwencjonalne znaki.

Strategie narracyjne językowego zachowania. To sposoby przekazania informacji w których wraz z modelowaniem rzeczywistości tworzymy refleksje w stosunku do przedstawionych faktów i wydarzeń, wyróżniamy: - strategię obiektywno–analityczną, oraz - strategię subiektywno-analityczną.

Strategia obiektywno- analityczna Zasadą wypowiedzi jest zawarcie elementów tego co nosi nazwę tekstowego uogólnienia. Przekazywana jest w trakcie dyskursu, informacje poddawane są taksonomicznej analizie a fakty przedstawiane są w różnorodnej typologii.

Strategia subiektywno-analityczna Zawiera jasno wyrażone oceny, osądy, źródłem których jest autor.

Założenia a priori Kolejność wynikania wyżej przedstawionych strategii językowych wypowiedzi demonstrują wzrastanie od elementarnych sposobów przekazu informacji do bardziej złożonych, wymagających od osoby mówiącej wielkiego rzemiosła i wysiłku. Dynamika rozwoju rodzajów myślenia określa się ruchem od reprezentatywno-obrazowej strategii do subiektywno-narracyjnej.

Analiza rodzajów i form rozwoju fatycznej komunikacji. Ramy fatycznych rodzajów komunikacji nie są związane z poziomem rozwoju myślenia werbalnego osoby mówiącej. Normy mowy fatycznej określane są tradycją jakiejś kultury i udziału osoby mówiącej w opanowaniu przez nią rezultatów wychowania w doświadczeniu socjalnym jej, jako osoby mówiącej.

W mowie fatycznej ważne są: Socjalno-kulturowe stereotypy nośników języka, które przejawiają się w egzystencji sytuacji komunikacyjnych.

Typologia językowych osobowości wewnątrz rodzajów języka. Analiza typów zachowań ludzi w sytuacji językowych konfliktów. W komunikacji fatycznej-typy językowych osobowości: a) Inwektywna b) Kurtuazyjna c) Racjonalno -erystyczna

Inwektywna W sytuacji konfliktu reprezentuje obniżoną semiotyczność (znaczeniowe racje rozumowe i składniki-syntaktyka), reakcje emocjonalno-komunikacyjne, bliskie zachowaniom biologicznym.

Kurtuazyjna Podwyższony poziom semiotyczności, zachowana mowa i tendencja do etykietowania.

Racjonalno-erystyczna Pośrednie wyrażanie intencji (nie wprost), w oparciu o zdrowy własny instynkt samozachowawczy, podwyższony rozsądek.

Struktury wypowiedzi w stylu fatycznej komunikacji. Zależą nie tylko od podmiotu mowy ale także od adresata wypowiedzi, od tego do kogo skierowana, zaadresowana jest wypowiedz, i zależy jaki typ języka reprezentuje adresat. W tych stylach rola adresata i autora wypowiedzi są różne (niejednakowe).

Styl sporu Tu wpływ adresata jest minimalny.

Styl komplementów Celem jest sprawienie przyjemności adresatowi wypowiedzi, współrozmówcy, oraz wywołanie pozytywnych emocji. (Można sobie wyobrazić w tym celu cechy osobiste języka adresata wypowiedzi). Jeden człowiek może mówić różnym adresatom komplementy w różny sposób.

Dwa przeciwległe bieguny stylów codziennej komunikacji. Style wysokiego poziomu (toasty, komplementy, szlachetna-inteligentna rozmowa, dyskurs, anegdoty, flirt) wymagają one szczególnych umiejętności retorycznych. Są świadectwem wysokiej językowej kompetencji i twórczości i estetyki językowej. Niski poziom codziennej komunikacji tworzą style-do których nie trzeba uczyć się języka, to: plotki, pogaduły, spory. One są nieświadome i mimowolne. Wpisują sięw codzienność konkretnego etnosu-codziennego języka.

Kryterium tych sprzecznie semantycznych jest: Stopień świadomości lub nieświadomości zachowania w trakcie mowy, które odnosi się do parametrów mowy oficjalnej lub mowy publicznej.

Wolność słowa Jest uwarunkowana ramami stylu językowego scenariusza polega nie tylko na wyborze strategii. Ale także sposoby rozwijania treści, podkreślać łączące i uzupełniające tematy oraz uogólnione motywy i wszelkie rytualne działania. To właśnie są style zachowania uwarunkowane stylem mowy i taktykami wewnątrz tego stylu.

Taktyki wewnątrz stylu mowy Każdy styl mowy posiada swój zespół podobnych taktyk.

Taktyki stylów informacyjnych Odpowiadają temu co w tradycyjnej retoryce nosi nazwę figur i topików (sposobów). (np. Wzruszające sposoby przekazywania, frazesy, humory). W mowie fatycznej także istnieją takie taktyki: oburzenie, ośmieszanie, ranienie-ostre słowa, wymówki, oskarżenia, obwinienia, obrażanie i groźby. Inne taktyki będą w stylu plotek, biesiady, flirtu…

W stylach codziennych można wydzielić: Formy makroobrazowe- to są formy łączące w sobie kilka stylów komunikacji: hiperstyle językowe lub hiperrodzaje języków. (np. hiperstyl biesiada-to toast, dyskusje, rodzina, spór).

Jedyne co łączy te codzienne kontakty To kontinuum codziennych kontaktów, to formy zachowania się podczas mowy w zmieniającym się czasie i przestrzeni co wymusza natychmiastową reakcję na każdą zmianę w strukturach społecznych wewnątrz jakiegoś etnosu. Zjawisko ideologii życiowej bytowego socjum ginącego z życia zmusza do obumierania lub stawania się mikro style mowy odzwierciedlające społeczną komunikację przeszłości. Tworzą się nowe style związane z nowymi sytuacjami (oraz sposoby rozwiązywania problemów, np. w sytuacji kraksy samochodowej).

Niejednorodność, zmienność Istnienia różnych form stylów mowy - to płynność w przestrzeni stylów makro w codziennym istnieniu.

Różnice w przejawach jednoimiennych stylów mowy W różnych środowiskach jednoczy etnos. Jedne i te same style w różny sposób podlegają normom przy zbieżności strategii i taktyk je łączących. Stolica-miasto powiatowe-wieś. Zupełnie inaczej będą wyglądać style w zachowaniach ludzi podczas mowy i ideologia życia będzie zupełnie inna.

Powyższe rozumienie odnosi się Do specyfiki stylów mowy podczas codziennej komunikacji związanej z bytem w ramach makrostruktury odpowiadającej społeczno-komunikacyjnym relacjom w ramach etnosu. Zupełnie inny problem to problem mikroporównawczy.

To funkcjonalna specyfika myślenia osoby mówiącej. Zauważalne są także cechy czasu i przestrzeni a problem świadomości stylu może być analizowany statycznie i dynamicznie.

Rozwój stylu myślenia W ramach informacyjnego i fatycznego należy rozwijać różnymi drogami. Opanowanie mowy informacyjnej związane jest z poziomem myślenia dyskursywnego osoby mówiącej i wymaga poszerzenia możliwości w pionie od: -elementarnych form mowy obrazowej, ikonicznej, -do najtrudniejszego, skomplikowanego budowania, tworzenia struktur wypowiedzi subiektywno analitycznych.

Ewolucja językowa w obszarze fatyki Związana jest nie tyle z podwyższeniem poziomu mowno-myślowych operacji ile z poszerzeniem społecznego zakresu wiedzy, z opanowaniem jej zasobu oraz stereotypów wypowiedzi na poziomie naśladowania wzorców. Ogromna tu rola DRAMY dla przedszkolaków i klas początkujących. Bo to w nich tworzą się prymitywne wyobrażenia o rolach i współdziałaniu w ramach stylu języka. To w nich tworzą się protostyle w formach, z których w następstwie rozwijają się wyobrażenia o normach w ramach stylów językowych.

Potem uczeń Styka się ze stylami typowymi dla każdego wieku szkolnego: -style młodszego okresu szkolnego -style dorastania (adolescencja i dojrzewanie).

Przy tej metodzie Rozwijania językowej świadomości dziecka stereotypy językowe dziecka zmieniają się. Aktualne dla jednego okresu językowego style codziennego bytowania zmieniają się, stają się peryferyjne, jako style myślenia albo zmieniają się wraz z sytuacją, statusem, rolą w zachowaniu. I albo się doskonalą style mowy, albo redukują i ścierają w świadomości z powodu tego że stają się niepotrzebne.

W odróżnieniu Od stawania się informacyjnym stylem myślenia, opanowanie stylu fatycznego nie demonstruje tendencji rozwoju. Każda językowa osobowość zależy od warunków socjalnych w swoim rozwoju, który idąc swoją drogą stworzy unikalną charakterystykę mowy, portret mowy.

Rodzina pełni tu ważną rolę ale przede wszystkim SZKOŁA i jej rola jest NAJWAŻNIEJSZA