ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA I GLEB

azotu 78%, tlenu 21% oraz 1% innych. Czym jest atmosfera? Atmosfera jest gazową powłoką otaczającą Ziemię. Dostarcza nam powietrza, którym oddychamy oraz pochłania słoneczne promieniowania ultrafioletowe, szkodliwe dla organizmów żywych. Składa się głównie ze stałej zawartości gazów: azotu 78%, tlenu 21% oraz 1% innych. Powietrze jest niezbędne do życia ludzi, zwierząt i roślin. To ono sprawia, że na planecie istnieje życie.

Czym są zanieczyszczenia? Zanieczyszczenia to nic innego jak substancje znajdujące się w środowisku w ilościach przekraczających dopuszczalny poziom i stanową zagrożenie dla środowiska przyrodniczego i człowieka. Są to różnorodne substancje stałe, gazowe i płynne. Głównie są wynikiem działań człowieka jak również pochodzenia naturalnego np. z pożarów, wybuchów wulkanów.

Zanieczyszczenia powietrza to główne przyczyny globalnych zagrożeń środowiska. Najczęściej i najbardziej zanieczyszcza atmosferę: dwutlenek siarki; dwutlenek węgla; tlenki azotu; pyły. Część z nich opada, pozostałe reagują z wodą zawartą w powietrzu tworząc kwasy i wraz z wodą deszczową, śniegiem opadają na glebę, niszcząc rośliny oraz powodując skażenie gleby i zbiorników wodnych. Najgorszym gazem trującym jest tlenek węgla pochodzący ze spalin samochodowych, ponieważ ograniczaja absorpcję tlenu przez płuca.

Rodzaje źródeł zanieczyszczeń powietrza ze względu na pochodzenie możemy podzielić na: źródła naturalne i źródła antropogeniczne. Do źródeł naturalnych zaliczamy: 1. wybuchy wulkanów; 2. pożary lasów, stepów; 3. wyładowania atmosferyczne; 4. bagna wydzielające metan; 5. procesy biologiczne; 6. wietrzenie chemiczne skał; 7. pył kosmiczny.

Do źródeł antropogenicznych zaliczamy: 1 Do źródeł antropogenicznych zaliczamy: 1. źródła energetyczne (spalanie paliw); 2. źródła przemysłowe - procesy technologiczne (w zakładach przemysłowych, metalurgicznych, cementowniach, rafineriach, hutach, kopalniach); 3. źródła komunikacyjne (transport samochodowy, wodny, lotniczy); 4. źródła komunalne (z gospodarstw domowych, składowiska odpadów i ścieków np. wysypiska, śmieci i oczyszczalnie).

Rozróżniamy trzy główne źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery: 1 Rozróżniamy trzy główne źródła emisji zanieczyszczeń do atmosfery: 1. punktowe - duże zakłady przemysłowe emitujące pyły; 2. liniowe - szlaki komunikacyjne; 3. powierzchniowe (rozproszone) - lokalne kotłownie, paleniska domowe, zbiorniki wodne z lotna substancją.

Zanieczyszczenia powietrza dzielimy też na: pierwotne - zanieczyszczenia w takiej samej postaci w jakiej je wyemitowano do atmosfery; wtórne - to takie zanieczyszczenia, które powstały w wyniku przemian fizycznych oraz reakcji chemicznych, zachodzą pomiędzy składnikami atmosfery a zanieczyszczeniem, są one bardziej szkodliwe niż pierwotne.

Samoloty pasażerskie a zanieczyszczenie atmosfery. Co roku samoloty wyrzucają z dysz silników ok. 140 ton dwutlenku węgla i 750 kg tlenków azotu. Związki te niszczą warstwę ozonową a smugi na niebie powodują powstawanie dodatkowych chmur, które niszczą ekran, odbijają energię cieplną emitowaną z Ziemi i zatrzymują ją w atmosferze (efekt cieplarniany). Samoloty zanieczyszczają atmosferę 4 razy bardziej niż kominy na Ziemi.

Efektem wysokiego zanieczyszczenia powietrza są: smog; odory; kwaśne deszcze; efekt cieplarniany; dziura ozonowa.

Smog i jego rodzaje Smog to połączenie mgły i zanieczyszczeń pyłowo-gazowych. Występuje w wielkich miastach. Zawiera dużo szkodliwych pyłów i toksycznych gazów, których źródłem jest motoryzacja i przemysł. Smog ogranicza widoczność, zaburza krążenie, powoduje duszności, łzawienie, podrażnienie skóry oraz korozje.

w wyniku czego powstał smog. Smog typu londyńskiego (kwaśny) może występować w zimie przy temperaturze od -3 do 5 stopni Celsjusza. Powoduje ograniczenie widoczności do kilkudziesięciu metrów. Głównym zanieczyszczeniem powietrza są: tlenek siarki, tlenek węgla, pyły. Duże znaczenie przy wytworzeniu tego typu smogu mają mgły. Od 5-9 grudnia 1952r. Londyn nawiedziła mgła, powodując znaczne ochłodzenie, utworzył się smog zwany londyńskim, który doprowadził do środowiskowej katastrofy oraz śmierci tysięcy osób. Dzięki ochłodzeniu Londyńczycy zaczęli zużywać duże ilości węgla na ogrzewanie, co z kolei spowodowało duże skażenie powietrza. Doszło do drastycznej inwersji temperatury, w wyniku czego powstał smog.

Smog fotochemiczny (utleniający) powstaje w wyniku silnego nasłonecznienia podczas fotochemicznych przemian. Przemiany te zachodzą jeśli jest wysokie stężenie tlenku azotu oraz węglowodorów, a także pozostałych substancji ze spalin samochodowych. Związki te tworzą rodniki, które ulegają chemicznym przemianom i powstają trujące związki nadtlenki. W skład smogu fotochemicznego wchodzi też tlenek azotu, tlenek węgla, węglowodory aromatyczne i aldehydy.

Odory Innym efektem zanieczyszczenia powietrza są odory (niepożądane zapachy), które są skutkiem obecności w powietrzu zanieczyszczeń pobudzających receptory węchowe. Najczęściej są to mieszaniny różnych związków występujące np. w ściekach.

Kwaśne deszcze Kwaśne deszcze to opady atmosferyczne o niskim pH Kwaśne deszcze Kwaśne deszcze to opady atmosferyczne o niskim pH. Tworzą się, gdy dwutlenek siarki i tlenek azotu reagują z para wodną w atmosferze, po czym opadają z nimi i deszczem, śniegiem czy mgłą na ziemię i dostają się do gleby i wody powodując ich zakwaszenie. Powstają nad obszarami, gdzie atmosfera jest zanieczyszczona dwutlenkiem siarki i tlenkiem azotu. Kwas siarkowy rozkłada węglan wapnia, w wyniku czego między innymi kruszy się kamień, a tym samym niszczy się architektura.

Skutki działania kwaśnych deszczy: 1. zakwaszanie gleby; 2 Skutki działania kwaśnych deszczy: 1. zakwaszanie gleby; 2. zakwaszanie wód powietrza; 3. niszczenie budowli i konstrukcji metalowych; 4. zanieczyszczenie fauny i flory; 5. zwiększenie śmiertelności niemowląt i osłabienie płuc.

Efekt cieplarniany (efekt szklarniowy) Efekt cieplarniany (efekt szklarniowy) to zjawisko odbijania promieniowania Ziemi przez gazy znajdujące się w atmosferze, w wyniku czego następuje wzrost temperatury przy powierzchni Ziemi. Powstaje w wyniku zbyt mocnego przegrzania powietrza, tzn. promienie słoneczne, które dochodzą do Ziemi są przez nią pochłaniane, następnie ogrzana Ziemia wysyła do atmosfery własne promieniowanie cieplne. Większą część z niego ulega rozproszeniu, reszta zaś wraca do powierzchni.

Skutki efektu cieplarnianego: 1. globalne ocieplenie klimatu; 2 Skutki efektu cieplarnianego: 1. globalne ocieplenie klimatu; 2. topnienie lodowców; 3. podniesienie się poziomu mórz; 4. zalanie nisko położonych obszarów.

Tej naturalnej powłoce naszej atmosfery najbardziej zagrażamy Ozonowa tarcza Ziemi Niewątpliwie chroni życie na Ziemi przed szkodliwymi promieniami UV-B, które emituje Słońce. Nie jest niestety niezniszczalna. Tej naturalnej powłoce naszej atmosfery najbardziej zagrażamy MY - ludzie, nasza działalność, która w skali globalnej stała się przyczyną tzw. dziury ozonowej.

Od kilkudziesięciu lat obserwuje się spadek zawartości ozonu. Dziura ozonowa Dziura ozonowa to spadek zawartości ozonu na wysokości 15-20km głównie w obszarach bieguna południowego. Temperatura spadku wynosi ok. 3% na rok. W atmosferze na wysokości 25-50 km nad Ziemią znajduje się warstwa ozonowa. Pełni rolę płaszcza ochronnego naszej planety. Od kilkudziesięciu lat obserwuje się spadek zawartości ozonu. Główną przyczyna jest pojawienie się zbyt dużych ilości freonów i związków azotu. Dziura ozonowa nad Antarktydą

Skutki dziury ozonowej: 1. zmiany klimatyczne; 2. niszczenie chlorofilu u roślin; 3. ograniczenie rozwoju fitoplanktonu w oceanach; 4. wzrost zachorowania na choroby skóry, oczu, raka, przyspieszenie starzenia się skóry.

Zwalczanie i zapobieganie zanieczyszczeń powietrza: 1. zamontowanie większej ilości urządzeń tj. filtry, cyklony, odpylacze, żarówki energooszczędne itp.; 2. ustalenie prawidłowego kryterium oceny zanieczyszczeń; 3. odsiarczanie spalin i węgla lub całkowite zaprzestanie wykorzystywania węgla o dużej zawartości siarki; 4. zmiana ogrzewania miast (zastosowanie gazu ziemnego); 5. zminimalizowanie zużycia freonów; 6. stosowanie katalizatorów spalin; 7. odpowiednia utylizacja odpadów; 8. oddzielenie zakładów przemysłowych i szlaków komunikacyjnych pasami zieleni (naturalne filtry); 9. ograniczenie wycinki lasów (odpowiednia gospodarka leśna); 10. używanie bezołowiowych i bezsiarkowych paliw.

Zanieczyszczenia powietrza w Polsce. Polska zajmuje 3 miejsce na świecie pod względem zanieczyszczenia powietrza. Nadmierne zanieczyszczenie występuje na ponad 20% powierzchni Polski. Czynnikami powodującymi taki stan są: 1. energetyka oparta na węglu kamiennym i brunatnym; 2. rozwinięty przemysł surowcowy; 3. dynamicznie rozwijający się transport samochodowy; 4. niedobór instalacji, oczyszczających gazy odlotowe; 5. opóźnienie w rozwoju prawa ekonomicznego.

Zanieczyszczenie gleb. Pojęcie gleby Zanieczyszczenie gleb. Pojęcie gleby. Gleba to biologicznie czynna warstwa skorupy ziemskiej, powstała ze skały macierzystej w wyniku wietrzenia fizycznego, chemicznego i biologicznego. Gleba jest głównym elementem środowiska przyrodniczego. Składa się z cząstek organicznych i mineralnych oraz wody i powietrza. Jest ośrodkiem życia, tworzy naturalne siedlisko roślin, zwierząt i człowieka. Gleba pełni funkcje: 1. retencyjną; 2. produkcyjną; 3. sanitarną; 4. naturalnego filtra (sorpcyjną).

Jakość gleby zależy od: Właściwości i urodzajność gleby zależy od: 1. składu mineralnego; 2. stopnia przeobrażenia w procesie glebotwórczym; 3. zawartości i jakości materii organicznej; 4. zdolności do gromadzenia wody i oddawania jej. Jakość gleby zależy od: 1. własności skały macierzystej; 2. działalności człowieka 3. klimatu; 4. rzeźby terenu; 5. roślinności; 6. mikroflory.

Co to są zanieczyszczenia gleb Co to są zanieczyszczenia gleb? Zanieczyszczenia gleb i gruntów są wszelakie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w nadmiarze. Zanieczyszczenia gleby dzielimy na mechaniczne, biologiczne i chemiczne. Pochodzą ze: 1. stałych i ciekłych odpadów przemysłowych i komunalnych; 2. gazów i pyłów emitowanych z zakładów przemysłowych (chemicznych i petrochemicznych), cementowni, hut, elektrowni itd. 3. gazów z silników spalinowych; 4. substancji w rolnictwie (nawozy sztuczne i choroby roślin).

Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń gleb zaliczamy: związki organiczne (pestycydy, detergenty); metale ciężkie (ołów, miedź, rtęć, kadm i inne); sole (azotany, siarczany, chlorki). Głównymi źródłami zanieczyszczeń gleby są: przemysł, transport, rolnictwo i ścieki.

zwalczania szkodników; 5. niepoprawne metody Degradacja gleb Degradacja gleb to pomniejszenie lub zniszczenie ekologicznej i produkcyjnej wartości gleby. Zjawisko degradacji gleb dotyczy obecnie 1/3 wszystkich terenów rolniczych na Ziemi. Jest to proces globalny. Degradacja głównie spowodowana jest przez: 1. przemysł; 2. komunikację; 3. chemizacje rolnictwa; 4. chemiczne metody zwalczania szkodników; 5. niepoprawne metody upraw oraz naturalne czynniki.

Degradację możemy podzielić na naturalną i antropogeniczną Degradację możemy podzielić na naturalną i antropogeniczną. Do naturalnych czynników zaliczamy: 1. pożary lasów, stepów, łąk; 2. susze; 3. trzęsienia ziemi; 4. erozje. Do antropogenicznych czynników degradacji zaliczamy: 1. cz. przemysłowo-chemiczne (np. metale ciężkie); 2. chemizacje rolnictwa; 3. odkrywkowa i podziemną eksploatację kopalń; 4. techniczną zabudowę (budownictwo przemysłowe, mieszkaniowe i drogowe); 5. działalność bytową człowieka; 6. składowanie odpadów komunalnych i bytowo-gospodarczych; 7. rozwój transportu i motoryzacji.

Na degradację gleb wpływa: 1. erozja wodna i powietrzna; 2 Na degradację gleb wpływa: 1. erozja wodna i powietrzna; 2. kwaśne deszcze; 3. ubytki próchnicy; 4. hydroliza soli; 5. wyczerpanie zasobów pokarmowych; 6. nadmierne używanie środków ochrony roślin; 7. niewłaściwe nawożenie; 8. obniżenie wód gruntowych.

Sposoby chroniące przed zniszczeniem gleb: 1 Sposoby chroniące przed zniszczeniem gleb: 1. ograniczenie emisji pyłowo-gazowych; 2. budowa osłon biologicznych w postaci pasów zieleni; 3. właściwe składowanie odpadów i ścieków; 4. wykorzystywanie gleb najsłabszych pod budownictwo, przemysł i komunikację; 5. dostosowanie użytkowania terenów i produkcji roślin do panujących warunków; 6. racjonalne i umiarkowane stosowanie środków ochrony roślin oraz nawozów; 7. wprowadzanie metod ekologicznych; 8. stosowanie nawozów naturalnych w nawożeniu gleby; 9. stosowanie biologicznych i mechanicznych metod ochrony roślin; 10. stosowanie feromonów (substancji zapachowych); 11. wprowadzanie naturalnych biologicznych wrogów szkodników lub wykorzystanie już istniejących; 12. stosowanie patogennych mikroorganizmów – grzybów, wirusów, grzybków owadobójczych; 13. wprowadzanie metod agrotechnicznych np. przez wprowadzanie odpornych roślin uprawnych, odpowiednie terminy orki.

1. rzeźby terenu; 2. pokrywy gleb; 3. sposobu użytkowania; 4. klimatu. Erozja gleby Erozja to naturalny czynnik degradacji gleb, to proces rozmywania lub rozwiewania powierzchni ziemi przez wodę, wiatr lub lodowce. Erozje gleb możemy podzielić na: wietrzną, wodną, śniegową, uprawną, ruchy masowe. Charakter i nasilenie procesów erozyjnych zależą głównie od: 1. rzeźby terenu; 2. pokrywy gleb; 3. sposobu użytkowania; 4. klimatu.

Naturalną erozje gleb nasilają: 1 Naturalną erozje gleb nasilają: 1. niszczenie naturalnej szaty roślinnej (leśnej i trawiastej); 2. nieprawidłowa uprawa ziemi; 3. wadliwy dobór roślin uprawnych; 4. nieprawidłowe melioracje wodne. Antropogeniczne czynniki nasilające erozje: 1. wypalone i wycinka lasów; 2. zbyt intensywny wypas zwierząt; 3. uprawa na stromych zboczach; 4. uprawa wzdłuż stoku; 5. źle wyprowadzone osuszanie terenu' 6. zła lokalizacja dróg.

Sposoby przeciwdziałania erozji gleb: 1 Sposoby przeciwdziałania erozji gleb: 1. prowadzenie dróg małymi spadami; 2. prawidłowy kierunek upraw; 3. zaprzestanie orki i wypasu zwierząt na stronych zboczach; 4. zaprzestanie lub ograniczenie wyrębu drzew; 5. zwiększenie zalesień; 6. zakładanie ochronnych pasów zieleni; 7. budowa progów na potokach; 8. wyeliminowanie ciężkiego sprzętu ze stoków.

Rekultywacja gleb Rekultywacja tzn Rekultywacja gleb Rekultywacja tzn. przywracanie aktywności biologicznej w zdegradowanym środowisku przez przebudowę lub odbudowę. Rekultywacji najczęściej wymagają: 1. składowiska odpadów górniczych, energetycznych komunalnych; 2. wyrobiska po odkrywkowej eksploatacji skał, piasku; żwiru, torfu, wapieni, węgla brunatnego; 3. nieużyteczne drogi oraz powierzchnie zabudowane technicznie; 4. gleby zniszczone przez erozję wodną; 5. grunty zawodnione.

Metody rekultywacji gleb: 1 Metody rekultywacji gleb: 1. zabiegi techniczne (kształtowanie terenu np. zasypywanie, wyrównywanie lub pokrywanie nowa warstwą ziemi, neutralizowanie szkodliwych środków, dekoncentracja tj. rozrzedzanie – wymieszanie silnie skażonej gleby z nieskażoną na dużej powierzchni); 2. zabiegi biologiczne (nawożenie organiczne, mineralne, nawozy zielone, zabiegi agrotechniczne, wprowadzanie roślinności pionierskiej).

Wybór metody rekultywacji gleb zależy od wielu czynników: 1 Wybór metody rekultywacji gleb zależy od wielu czynników: 1. od sposobu wykorzystania terenu i jego funkcji; 2. od czynników przyrodniczych (położenie geograficzne, warunki klimatyczne, charakter użytków, warunki glebowe); 3. od czynników społeczno-gospodarczych w planach zagospodarowania przestrzennego odnoszących się do przyszłego wykorzystania terenu, stopnia uzbrojenia terenu, ludności i zatrudnienia; 4. od czynników techniczno-ekonomicznych określających korzyści i możliwości realizacji danego kierunku. Głównymi elementami, od których zależy wybór kierunku rekultywacji zdewastowanych obszarów są: 1. ukształtowanie terenu; 2. pokrycie gruntów; 3. rodzaj gruntów 4. warunki rolne; 5. litologia materiału tworzącego obszar.

Skutki skażenia gleby. 1. Kumulacja substancji toksycznych w roślinach staje się przyczyna skażenia wszystkich ogniw łańcucha pokarmowego. 2. Przemieszczanie się środków chemicznych z gleby do wód. 3. Zakwaszenie gleby. 4. Zatrucie gleby metalami ciężkimi (nikiel, rtęć, kadm, arsen, ołów), a następnie kumulowanie się ich w tkankach roślin jest przyczyną nieodwracalnych zmian w organizmach roślinnych, powoduje zmniejszenie przyrostu masy roślinnej, zmniejszenie plonowości. U człowieka nadmiar metali ciężkich może powodować miażdżycę i nowotwory. 5. Zatruwanie gleby nawozami mineralnymi może prowadzić do pogorszenia się jakości plonów, powodować zanik mikroflory glebowej. 6. Przenawożenie gnojowicą może spowodować zaburzenia właściwości chemicznych i biologicznych gleb oraz skażenie gleb i roślin bakteriami chorobotwórczymi. 7. Skażenie pestycydami wskutek nieumiejętnego ich stosowania może spowodować zatrucia ptactwa i zwierząt oraz liczne schorzenia u człowieka.

Literatura: 1. Brown  L. B., Gospodarka ekologiczna : na miarę Ziemi , Warszawa, 2003. 2. Grabowska B., Holtzer M., Podstawy ochrony środowiska z elementami zarządzania środowiskowego, Kraków, 2010. 3. Kowalewski H., Wiśniewski G. Ekologia z ochroną i kształtowaniem środowiska, Warszawa, 1997. 4. Markiewicz M. T., Podstawy modelowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu atmosferycznym, Warszawa, 2004. 5. Więckowski S. K., Przyrodnicze podstawy inżynierii środowiska, Kielce, 2000. 6. http://greenworld.serwus.pl/gleba/gleba.htm

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Prezentację przygotowała Monika Peplińska OŚ 2B