Bezpieczeństwo kadrowe – jak zapewnić optymalną obsadę w polskich szpitalach ? Opieka pielęgniarska Lucyna Dargiewicz Przewodnicząca Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych Opracowanie własne Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych Warszawa, 2015

Podstawowe dane statystyczne

Liczba pielęgniarek i położnych przypadających na 1 tys. mieszkańców (wg województw)

Podstawowe dane statystyczne Liczba pielęgniarek (nr PESEL) wykazanych przez świadczeniodawców w załącznikach do umów z NFZ w poszczególnych Oddziałach Wojewódzkich Źródło: Narodowy Fundusz Zdrowia, 2015

Podstawowe dane statystyczne Liczba położnych (nr PESEL) wykazanych przez świadczeniodawców w załącznikach do umów z NFZ w poszczególnych Oddziałach Wojewódzkich Źródło: Narodowy Fundusz Zdrowia, 2015

Podstawowe dane statystyczne Krotność zgłoszeń pielęgniarek w 2014 (świadczeniodawcy) Źródło: Narodowy Fundusz Zdrowia, 2015

Podstawowe dane statystyczne Krotność zgłoszeń położnych w 2014 (świadczeniodawcy) Źródło: Narodowy Fundusz Zdrowia, 2015

Podstawowe dane statystyczne

Żródło: Bank Światowy via Google Public Data, 2015

Zakres obowiązków zawodowych pielęgniarek i położnych Zakres zadań jakie są zlecane do wykonania dla pielęgniarek i położnych uniemożliwia ich realizację w nominalnym czasie pracy. OZZPiP właśnie zakończył prace nad badaniem warunków pracy pielęgniarek i położnych. Prawie wszyscy ankietowani (95%) deklarują, że nie są w stanie wykonać swoich obowiązków w nominalnym czasie pracy. Respondenci(tki) wskazywały brak możliwości wykonania wszystkich obowiązków w nominalnym czasie pracy, co wynika w dużej mierze z wykonywania dodatkowych czynności. Ponad połowa pielęgniarek i położnych (53%) wskazała na wykonywanie innych prac niezwiązanych z obowiązkami mieszczącymi się w zakresie wykonywania zawodu pielęgniarki/położnej.

Zakres dodatkowych prac zlecanych pielęgniarkom i położnym * Zarządzanie przepływem środków medycznych: rozpisywanie leków w komputerze, generowanie dokumentów zapotrzebowania oddziałowego, zamawianie leków (w komputerze), obsługa wydawania leków i materiałów medycznych etc. ** Dodatkowa analiza zleceń lekarskich: zlecenia lekarskie bywają często zmieniane, nieprecyzyjne, nieczytelne. ** Inne: w kilku ankietach pojawiły się dość zaskakujące odpowiedzi np. praca kuchenkowej.

Zakres dodatkowych prac zlecanych pielęgniarkom i położnym. Respondentki(ci) skarżą się na zbyt dużą ilość obowiązków, szczególnie związanych z pracami biurokratycznymi, przez co zostaje im zbyt mało czasu na pracę z pacjentami. Dość często powtarzającą się wypowiedź (pytanie otwarte w ankiecie) ilustrują poniższe wypowiedzi badanych: „Dostateczna opieka nad pacjentem jest niemożliwa, ponieważ kilka godzin spędzam na dokumentację, z której jestem rozliczana i sprawdzana. Mam wybór – co lub kto ważniejszy, papier, komputer czy pacjent? Nie mam wyboru! Nie o to chyba w tym zawodzie chodzi.” „Wypełnienie dokumentacji w wersji pisemnej i elektronicznej zajmuje tyle czasu, że pacjent schodzi na drugi plan.” Istotnym elementem wpływającym na złe warunki pracy pielęgniarek jest dość częsta praktyka łączenia dyżurów pielęgniarskich pomiędzy oddziałami/stanowiskami pracy w trakcie dnia pracy. Tego typu sytuacje zdarzają się u ¼ badanych.

Brak zapewnienia przez jednostki ochrony zdrowia gwarantowanej liczby pielęgniarek i położnych Brak jest w warunkach kontraktowania świadczeń z NFZ zapisów o obowiązku wykazania ilości zatrudnianych pielęgniarek i położnych wraz z kwalifikacjami do danych procedur medycznych. Pracodawcy dla potrzeb kontraktowania usług medycznych ścigają się między sobą w celu przyciągnięcia lekarzy (oczywiście oferując bardzo korzystne warunki finansowe), a zaraz potem szukając oszczędności dokonują ich w pierwszej kolejności na grupie zawodowej pielęgniarek i położnych (skoro pielęgniarki nie są wpisane do systemu kontraktowania usług). Konsekwencją braku tego zapisu na poziomie ustawowym jest sytuacja, że jedna pielęgniarka ma pod opieką np. aż 40 pacjentów. To w żaden sposób nie daje chorym gwarancji należytej opieki pielęgniarskiej.

Dyżury jednoosobowe Zgłaszane są przypadki świadczenia pracy przez pielęgniarki lub położne na jednoosobowych dyżurach. Niestety, nie jest to spowodowane tylko sporadycznymi wypadkami losowymi, ale taka praca jest planowana. Świadczy to o ciągłych oszczędnościach pracodawców na zatrudnianiu personelu naszej grupy zawodowej. Wśród pielęgniarek i położnych, które w ciągu ostatnich 3 miesięcy pełniły jednoosobowe dyżury prawie wszystkie pełniły je częściej niż raz w tygodniu.

Łączenie dyżurów pomiędzy oddziałami Istotnym elementem wpływającym na złe warunki pracy pielęgniarek jest także dość częsta praktyka łączenia dyżurów pielęgniarskich pomiędzy oddziałami/stanowiskami pracy w trakcie dnia pracy. Tego typu sytuacje zdarzają się u ¼ badanych.

Raporty pielęgniarskie Raport pielęgniarski/położniczy jest wykonywany przeważnie pisemnie i/lub ustnie. Zdecydowana większość pracodawców (ponad 80%) nie przeznacza jednak dodatkowego czasu na przekazanie/przejęcie raportu. To oznacza, że raporty są wykonywane przez pielęgniarki i położne poza godzinami ich pracy. Co więcej, czas wykonywania tej pracy nie jest opłacany.

Wynagrodzenia pielęgniarek i położnych. Przeciętne miesięczne zarobki brutto pielęgniarek w sektorze publicznym i prywatnym w 2012 r. Źródło: dane GUS (2014) Na początku swojej pracy zawodowej pielęgniarki zarabiają przeciętnie PLN brutto. Wraz z dłuższym stażem pracy otrzymują tylko kilkaset złotych więcej. Najwyższe wynagrodzenie występuje w grupie pielęgniarek z doświadczeniem powyżej 20 lat, które wynosi PLN brutto.

Wynagrodzenia pielęgniarek i położnych Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2012 r. Źródło: GUS (2014) na podstawie opracowania Sedlak & Sedlak.

Podsumowanie badań przeprowadzonych przez OZZPiP : Jak wynika z przeprowadzonego badania oraz analizy danych zastanych, główne współczesne problemy warunków pracy i zatrudnienia pielęgniarek i położnych w służbie zdrowia w Polsce są następujące: zbyt duże obciążenie pracą, szczególnie związaną z wypełnianiem dokumentacji medycznej, co powoduje brak czasu na pracę z pacjentami; przeważająca większość pielęgniarek i położnych (95%) nie jest w stanie wykonać wszystkich swoich obowiązków w nominalnym czasie pracy, co oznacza, że w polskiej służbie zdrowia jest zatrudnionych za mało pielęgniarek i położnych zbyt mała liczba pielęgniarek i położnych oraz widoczne starzenie się tej grupy zawodowej co czwartej pielęgniarce/położnej zdarza się pracować na jednoosobowych dyżurach, które w przeważającej mierze mają miejsce częściej niż raz w tygodniu; pełnienie jednoosobowych dyżurów szczególnie dotyczy osób pracujących w szpitalach wykonywanie prac wykraczających poza obowiązki pielęgniarki/położnej (zadeklarowało ponad 50% badanych); najczęściej są to prace związane z nadobowiązkową dokumentacją medyczną i zarządzaniem przepływem środków medycznych, co świadczy o zatrudnianiu zbyt małej liczby personelu pomocniczego (np. rejestratorów(ek) medycznych) raporty pielęgniarskie/położnicze są najczęściej składane po godzinach pracy, co nie jest wliczane do czasu pracy pielęgniarek/położnych zbyt niskie pensje pielęgniarek i położnych w stosunku do wykonywanej pracy, braki w wyposażeniu szpitali, utrudnione możliwości odbywania szkoleń (trudności z finansowaniem szkoleń) oraz zbyt małą ilość personelu pomocniczego.

Rekomendacje Na podstawie analizy wyników przeprowadzonego badania oraz analizy danych rekomendujemy następujące zmiany odnośnie warunków pracy zatrudnienia pielęgniarek i położnych w Polsce: poprawić warunki pracy tej grupy zawodowej; zbyt duża intensyfikacja pracy wpływa na znaczne pogorszenie jakości wykonywanej pracy, co odbija się również na dobrostanie pacjentów oraz zagraża ich zdrowiu i życiu; ponadto ma to również negatywny wpływ na dobrostan całego polskiego społeczeństwa, ze względu na brak czasu pielęgniarek i położnych na profilaktykę i promocję zdrowia oraz na brak chętnych wśród młodego pokolenia do podejmowania zawodu pielęgniarki (pielęgniarza) i położnej (położnego) zwiększyć liczbę pielęgniarek i położnych pracujących w polskiej opiece zdrowotnej; zbyt mała ilość oraz starzenie się tej grupy zawodowej jest szczególnie niekorzystne, gdy weźmie się pod uwagę zachodzące zmiany demograficzne oraz tak zwany care drain zwiększyć liczbę personelu pomocniczego dostosować zarobki pielęgniarek i położnych do ich wykształcenia i specyfiki pracy, co będzie miało pozytywny wpływ na zachęcanie młodych pokoleń do kształcenia się i podejmowania pracy w zawodzie pielęgniarki (pielęgniarza) i położnej (położnego)

Rozporządzenia Ministra Zdrowia Po miesiącach negocjacji ze stroną rządową udało się uzyskać wzrost wynagrodzenia pielęgniarek i położnych, zagwarantowany wejściem w życie rozporządzeń Ministra Zdrowia z dnia 8 września i 14 października 2015 w sprawie ogólnych warunków umów:  „4 x 400”  Gwarancja utrzymania podwyżek po 2019 r.  Lecznictwo szpitalne i podstawowa opieka zdrowotna (POZ)  Jeżeli nie dojdzie do zawarcia porozumienia z zakładową organizacją OZZPiP pracodawca będzie musiał podzielić środki po równo na wszystkie uprawnione pielęgniarki i położne.  … Walczymy dalej!

Dziękuję za uwagę