Kryzysy i konflikty w Europie po II Wojnie Światowej Przygotował: Jakub Rutkowski 1aL

Sytuacja geopolityczna po II Wojnie Światowej Wraz z nadejściem 1946 roku świat znów stanął na głowie za sprawą przemówienia wygłoszonego przez Józefa Stalina z lutego, w którym stwierdził, że: komunizm i kapitalizm nie mogą koegzystować" oraz ogłosił plan "przygotowania ZSRR w ciągu pięciu lat na każdą ewentualność". Wystąpienie zostało odebrane na zachodzie jako "deklaracja III wojny światowej i było bezpośrednim przyczynkiem pogorszenia się wzajemnych stosunków na linii Waszyngton/Moskwa

Kryzys Berliński Wraz z narastaniem atmosfery zimnej wojny po 1947 współpraca czterech mocarstw okazała się niemożliwa. 1 stycznia 1947 amerykańskie i brytyjskie sfery okupacyjne zostały połączone w Bizonię , a 8 kwietnia 1949 dołączono formalnie strefę francuską, tworząc Trizonię - podstawę terytorialną dla przyszłego państwa zachodnioniemieckiego. Bardzo poważny kryzys międzynarodowy wywołała reforma walutowa 18 czerwca 1948 . Reforma objęła też zachodnie sektory Berlina, grożąc tym samym zrujnowaniem gospodarki całej okupacyjnej sfery radzieckiej. Ponieważ reforma walutowa w sferze radzieckiej odbywała się później i była mniej sprawna od zachodniej - 24 czerwca 1948 zablokowano drogi dojazdowe i wstrzymano dostawy żywności i energii do zachodnich sektorów Berlina. Rozpoczął się I Kryzys Berliński, grożący wybuchem konfliktu globalnego. Państwa zachodnie nie zdecydowały się na interwencję zbrojną, ale podjęły wysiłek łącząc sektory zachodnie Berlina ze swoimi strefami okupacyjnymi mostem powietrznym, przez który zaopatrywano 2,5-milionowe miasto w niezbędne dostawy. Sprawa trafiła na forum Rady Bezpieczeństwa ONZ . Blokada Berlina trwała prawie rok (do maja 1949 ) i oznaczała faktyczny podział miasta. Strefy zachodnie miasta stanowiły oddzielny organizm polityczny, funkcjonujący na mocy nowej Konstytucji z 1950 roku.

NATO W 1948 roku Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i Wielka Brytania podpisały Pakt Brukselski. We wrześniu tego roku utworzono Sztab Obrony Zachodu z siedzibą w podparyskiej miejscowości Fontainebleau. Pierwszym naczelnym dowódcą połączonych sił został brytyjski marszałek Bernard Law Montgomery. Pakt ten przewidywał także możliwość rozszerzenia o Stany Zjednoczone. W dniu 4 kwietnia 1949 roku w Waszyngtonie 10 krajów europejskich oraz Stany Zjednoczone i Kanada powołały do życia Organizację Paktu Północnoatlantyckiego – NATO (poprawniej Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego). Europejskimi członkami założycielami zostały: Francja, Wielka Brytania, Belgia, Holandia, Luksemburg, Dania, Islandia, Norwegia, Włochy i Portugalia. W 1952 roku do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, w 1955 RFN, a w 1982 r. Hiszpania.

Układ Warszawski sojusz polityczno-wojskowy państw tzw. bloku wschodniego z dominującą rolą ZSRR. Formalnie powstał na podstawie Deklaracji Bukaresztańskiej, jako odpowiedź na militaryzację tzw. Niemiec Zachodnich i włączenie ich w strukturę NATO, a sankcjonował istniejące od zakończenia II wojny światowej podporządkowanie poszczególnych państw i ich armii ZSRR. Jego formalne zasady zostały określone w 1955 roku przez I sekretarza KPZR Nikitę Chruszczowa. Układ podpisano 14 maja 1955 roku w Warszawie. Układ wszedł w życie z dniem 4 czerwca 1955 roku, gdy dokumenty ratyfikacyjne zostały złożone Rządowi PRL- będącemu zgodnie z art. 10 depozytariuszem - przez ostatnią z układających się stron – Ludową Republiki Albanii. Sejm PRL ratyfikował układ uchwałą z dnia 19 maja 1955 roku.

Konflikt Koreański wojna tocząca się w latach 1950–1953 na terytorium Półwyspu Koreańskiego między komunistycznym i siłami KRLD (północnokoreańskimi) i wspierającymi je wojskami ChRL, a siłami ONZ (głównie amerykańskimi) wspierającymi wojska Republiki Korei (południowokoreańskie).

Kryzys Kubański W wyniku przejęcia władzy przez Fidela Castro w roku1956 Kuba stała się najbliższym Stanom Zjednoczonym krajem o ustroju komunistycznym i utrzymującym ścisły sojusz z ZSRR. Z tego też powodu budziła ona wielki niepokój amerykańskich sztabowców, którzy uważali ją za potencjalny „punkt przystankowy” dla ataku na USA. Wszelkie próby zmian rządu na Kubie zakończyły się jednak niepowodzeniem, stąd też między krajami utrzymywała się dosyć chłodna sytuacja. Wszystko zmieniło się w roku 1962. Wtedy to amerykańskie samoloty zwiadowcze odkryły, że Związek Radziecki rozpoczął w tajemnicy budowę na Kubie wyrzutni rakiet jądrowych, wymierzonych w USA. Po ukończeniu w zasięgu ZSRR znajdowałaby się większość terytorium Stanów Zjednoczonych.

Wojna w Wietnamie Już tuż po rozpoczęciu Zimnej Wojny, w latach 50. XX wieku coraz większego znaczenia strategicznego nabierał obszar południowej Azji. Postępująca dekolonizacja i osłabienie wpływów wielkich mocarstw europejskich spowodowały powstanie nowych, silnych organizmów politycznych z Wietnamem na czele, które to mogłyby być cennymi sojusznikami w walce o dominację na tym obszarze, zwłaszcza wobec rosnącej roli Chin. Po zwycięskiej wojnie wyzwoleńczej prowadzonej przeciwko Francji (1946-1954) Wietnam podzielił się niejako naturalnie na dwa obozy, bardzo przypominające sytuację znaną z Korei – skupionych głównie na północy zwolenników komunizmu i rządu demokratycznego z siedzibą w Sajgonie. Wydawało się, że Wietnam czeka los Korei, podzielonej pomiędzy zwolenników obydwu ustrojów.

Praska Wiosna Praska wiosna, wydarzenia związane z próbą reformy systemu komunistycznego i osiągnięcia w nieco większym stopniu niezależności państwowej. Za początek procesu uznaje się wybór na stanowisko I sekretarza Komunistycznej Partii Czechosłowacji (KPCz) A. Dubčeka w dniu 5 I 1968. Udało mu się skupić wokół siebie grono partyjnych reformatorów i przeforsować program zmian politycznych i gospodarczych. Opublikowany program reform był zwany "polityką otwartych drzwi", a reformy określano jako "socjalizm z ludzką twarzą". Obiecano rozszerzenie swobód obywatelskich i politycznych. Perspektywa liberalizacji spowodowała powstawanie różnych grup nieformalnych, np. Klubu Zaangażowanych Bezpartyjnych, Klubu 231. Zapowiedziano też reformy gospodarcze, rehabilitację skazanych w procesach politycznych w latach 1949-1954 i ukaranie ich organizatorów, zniesienie cenzury. W czerwcu 1968 ukazał się manifest autorstwa pisarza L. Vaculika2000 słów. Autor poddał w nim ostrej krytyce rządy komunistów.

Interwencja Wojsk Radzieckich w Czechosłowacji Wydarzenia w Czechosłowacji mocno zaniepokoiły rządy państw członkowskichUkładu Warszawskiego. Zorganizowano szereg narad przywódców partii komunistycznych, a po ostatniej z nich w Černej nad Cisą doszło do interwencji. W nocy z 20 na 21 sierpnia wojska Bułgarii, NRD, Polski, Węgier i ZSRR, w sile 200 tys. żołnierzy, wkroczyły do Czechosłowacji. Ich liczebność po kilku tygodniach wzrosła do ok. 700 tys. Interwencja nie doprowadziła do przelewu krwi na wielką skalę (ocenia się, że zginęło ok. 200 osób), a opór ludności został utrzymany w ramach walki cywilnej, w tym ogłoszonego 23 sierpnia strajku generalnego. W efekcie nie powołano rządu z V. Bilakiem na czele (wezwał na pomoc wojska Układu Warszawskiego). Dotychczasowe kierownictwo (m.in. A. Dubček i O. Černik) przewieziono do Moskwy i 26 sierpnia podpisali oni tzw. protokół moskiewski, który sankcjonował obecność wojsk "sojuszniczych" na terenie Czechosłowacji, uznali też za nielegalny odbyty w konspiracji XIV Zjazd KPCz. Po powrocie do kraju A. Dubček musiał realizować politykę Moskwy, co spotkało się z licznymi protestami, łącznie z tragicznym samospaleniem J. Palacha w styczniu 1969. Po tzw. rozruchach hokejowych w marcu 1969, będących skutkiem zwycięstwa hokeistów czechosłowackich nad ekipą ZSRR, władze radzieckie doprowadziły do zmiany na stanowisku I sekretarza KPCz. 17 IV 1969 A. Dubčeka zastąpił G. Husak i przystąpił do "normalizacji", czyli do zniesienia dotychczasowych reform.

Pierestrojka Pieriestrojka (ros. перестройка – przebudowa) – potoczna nazwa procesu przekształceń systemu socjalistycznego w ZSRR w latach 1985-1991. Początkowopierestrojka wraz z hasłami głasnost (ros. jawności) i uskorienia (ros.przyspieszenia) stanowiły symbol nowego kursu politycznego Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR). Został on zapoczątkowany w 1985 przez Michaiła Gorbaczowa po objęciu przez niego stanowiska sekretarza generalnego Komitetu Centralnego KPZR i jego doradcę Aleksandra N. Jakowlewa. Podstawowe zasadypierestrojki Gorbaczow określił w książce pt.: Przebudowa i nowe myślenie dla naszego kraju i dla całego świata, opublikowanej w 1988. Jej istotą była modernizacja gospodarki, częściowe jej urynkowienie, zwiększanie swobód obywatelskich i ocieplenie stosunków z państwami zachodnimi. Pieriestrojka stała się katalizatorem świadomości narodowej w republikach radzieckich, w pierwszym rzędzie bałtyckich i zakaukaskich, doprowadzając do rozpadu ZSRRrazem z systemem innych socjalistycznych państw satelickich ZSRR w Eurazji (tzw.blok wschodni), wojskowym Układem Warszawskim oraz systemem gospodarczymRWPG. Wprowadzenie pieriestrojki miało dalekosiężne skutki dla globalnego bezpieczeństwa w bipolarnym podziale powojennego świata. Stało się niezamierzonym powodem osłabienia, a następnie całkowitej destrukcji zarówno samego ZSRR jak i całego bloku wschodniego, działając na korzyść interesów politycznych USA i europejskich państw zachodnich. W wyniku zniszczenia konkurenta gospodarczo- wojskowego państw euroatlantyckich USA pozostało jedynym supermocarstwem. Zmiany w ZSRR zapoczątkowane przez Pieriestrojkę nie pozostały bez wpływu na Polskę. Wzmacniając w PZPR tzw. ruch reformatorski, przyspieszyły proces przemian społecznych i politycznych doprowadzając do obrad

Upadek Muru Berlińskiego i zjednoczenie niemiec Czwartego czerwca 1989 roku odbyła się w Berlinie pierwsza legalna manifestacja opozycji, w której wzięło udział ok. miliona osób. Domagano się wolnych wyborów, wolności słowa i swobody podróżowania. Dziewiątego listopada władze zdecydowały się na otwarcie granicy z RFN. Powszechny entuzjazm wśród mieszkańców wywołany tym wydarzeniem doprowadził do spontanicznego wyburzenia muru berlińskiego. Trzynastego listopada premierem NRD został Hans Modrow (dotychczasowy szef SED w Lipsku), człowiek cieszący się względnym zaufaniem i autorytetem; tym samym stał się on faktycznym przywódcą państwa. Trzeciego grudnia Egon Krenz zrzekł się funkcji sekretarza generalnego Partii Jedności.

THE END