Mesh – uwagi do propozycji nowej listy modyfikatorów Anastazja Śniechowska-Karpińska, Biblioteka AM w Lublinie

Strategia opracowania definicji Tłumaczenie definicji modyfikatorów MESH 2004: [ tml] Narodowa Biblioteka Medycyny USAhttp:// tml Porównanie z definicjami w „Tezaurusie medycznym polsko-angielskim” Warszawa 1995

Proponowane zmiany związane z opracowaniem nowej listy modyfikatorów: modyfikator czy określnik ? Dokonanie wyboru pomiędzy dwoma terminami „modyfikator” i „określnik”z uwzględnieniem definicji z „Uniwersalnego słownika języka polskiego” PWN: modyfikator - czynnik powodujący zmianę czegoś lub zmianę w czymś”, określnik” - termin językoznawczy, rozumiany w znaczeniu: epitet, „słowo lub wyrażenie charakteryzujące kogoś lub coś, epitet określnik”. Z definicji słownikowej wynika, że trafniejszym terminem jest „ modyfikator ”, tym bardziej, że stoi za nim tradycja – terminu tego użyto w „Tezaurusie medycznym”.

Cechy przekładu definicji modyfikatorów MeSH wersja angielska 2004 National Libray of Medicine przekład nie jest literalny, zachowanie dążenia do takiego sformułowania polskiej definicji, by była maksymalnie czytelna, w większości przypadków pierwszą część definicji zajmuje wyliczenie kategorii nazw, do których modyfikator się odnosi, określenie jak jego zastosowanie modeluje znaczenie deskryptora (hasła głównego) określenie z jakimi terminami nie można go użyć i jakie modyfikatory lub deskryptory będą adekwatne w takim przypadku.

Przykład tłumaczenia definicji: 3. ADVERSE EFFECTS DZIAŁANIE SZKODLIWE i/lub UBOCZNE modyfikator używany z nazwami leków, substancji chemicznych, czynników biologicznych lub fizycznych oraz nazwami produktów przemysłowych stosowanych w celach diagnostycznych, leczniczych, profilaktyce lub anestezjologii; stosowany do określenia szkodliwych efektów ubocznych lub komplikacji następujących w rezultacie zastosowanych procedur diagnostycznych, leczniczych, profilaktycznych, anestezjologicznych, chirurgicznych itp.; nie może być stosowany do określenia przeciwwskazań, dla których używany jest modyfikator PRZECIWWSKAZANIA (CONTRAINDICATIONS).

Co wpłynęło na decyzję stworzenia nowej wersji słownika modyfikatorów Wprowadzenie trzech nowych modyfikatorów: AGONIŚCI, ETYKA i WIRUSOLOGIA Brak takiego słownika na stronie polskiego MeSH’a Stworzenie podstrony z modyfikatorami z zachowaniem przejrzystej i aktualnej definicji w języku rodzimym w celu usprawnienia pracy i zwiększenia trafności wyboru modyfikatora Zapobieganie błędom w charakterystyce przedmiotowej wynikających z rozbieżności pomiędzy definicjami deskryptorowymi (hasła głównego) a definicjami modyfikatora, nie powinno się więc przenosić znaczenia deskryptorowego danego terminu na jego znaczenie jako modyfikatora.

Zmiany, jakie zostały wprowadzone nie są rewolucyjne, dotyczą przede wszystkim konstrukcji samej definicji, choć są przypadki, w których dokonano istotnych przeformułowań, idąc za sugestią definicji angielskiej.

ADVERSE EFFECTS – działanie szkodliwe – propozycja tłumaczenia modyfikatora jako DZIAŁANIE SZKODLIWE i/lub UBOCZNE

Proponowane zmiany związane z opracowaniem definicji modyfikatorów AGONISTS (AGONIŚCI) – brak definicji modyfikatora w „Tezaurusie medycznym”.

Proponowane zmiany związane z opracowaniem definicji modyfikatorów W przypadku modyfikatora BLOOD uległa zmianie definicja, pojawiła się część dotycząca serologii, dla której obowiązuje modyfikator IMMUNOLOGIA, nie DIAGNOSTYKA. Tezaurus 1995: „ nie stosuje się dla serodiagnostyki i serologii, dla których używa się modyfikatora DIAGNOSTYKA „ NLM/MeSH: „it excludes serodiagnosis for which the subheading „diagnosis” is used, and serology for which „immunology” is used” NOWA definicja: „ nie może być stosowany w przypadku diagnostyki serologicznej, w tym przypadku stosuje się modyfikator „diagnostyka”; w przypadku serologii używany jest modyfikator „immunologia”

Proponowane zmiany związane z opracowaniem definicji modyfikatorów W przypadku BLOOD SUPPLY (UKRWIENIE) z definicji znikła informacja o możliwości zastosowania modyfikatora w odniesieniu do przepływu krwi przez „część ciała”. Tezaurus: „… obejmuje także przepływ krwi przez narząd lub część ciała MeSH/NLM: „ It includes blood flow through the organ” Nowa: ”stosowany także w odniesieniu do przepływu krwi przez dany narząd”

W odniesieniu do modyfikatora CHEMICALLY INDUCED (ETIOLOGIA CHEMICZNA) - znikło odniesienie modyfikatora do organizmów ludzkich i zwierzęcych, obecne w definicji z „Tezaurusa medycznego” 1995.

Proponowane zmiany związane z opracowaniem definicji modyfikatorów COMPLICATIONS (POWIKŁANIA) – zaszły zmiany w definicji, polegające na tym, że modyfikatora nie używa się już w odniesieniu do „niepożądanych skutków i powikłań diagnostycznych, terapii, chirurgii, anestezji, profilaktyki itp.”. Znaczenie to przesunięto do definicji ADVERSE EFFECTS (DZIAŁANIE SZKODLIWE).

Proponowane zmiany związane z opracowaniem nomenklatury modyfikatorów DRUG THERAPY – w „Tezaurusie” obowiązywał termin „farmakoterapia”, stosowany również w Meshu. Modyfikator: LECZENIE FARMAKOLOGICZNE, choć dłuższy, wydaje się lepszy. Po pierwsze jest już używany w Meshu (jako hasło główne), a więc ma pewna tradycję, a ponadto jest zgodny z tendencją, by używać polskich odpowiedników tak, gdzie jest to możliwe, stąd konsekwentnie: LECZNIE DIETĄ, LECZENIE PROMIENIAMI itp. W przypadku tej definicji znikła jej część pozwalająca na użycie modyfikatora w odniesieniu do „środków biologicznych”.

Proponowane zmiany związane z opracowaniem definicji modyfikatorów ETHICS (ETYKA) - brak modyfikatora w „Tezaurusie medycznym”.

Proponowane zmiany związane z opracowaniem definicji modyfikatorów MICROBIOLOGY (MIKROBIOLOGIA) – definicja wzbogacona została o część dotyczącą wirusów, w odniesieniu do których nie używa się modyfikatora MIKROBIOLOGIA, a WIRUSOLOGIA – nowy modyfikator, nieobecny w „Tezaurusie medycznym”.

Proponowane zmiany związane z opracowaniem definicji modyfikatorów NURSING – zmiana o charakterze poprawnościowym w drugiej części definicji. Pielęgniarstwo nie może „pełnić roli w postępowaniu diagnostycznym”, ponieważ jest określeniem pewnej dziedziny medycznej, rolę tę może pełnić jedynie osoba, stąd zmiana w definicji.

PSYCHOLOGY – z definicji znikło odniesienie modyfikatora do chorób zwierząt, natomiast jest odniesienie do zachowania i psychologii zwierząt.

Proponowane zmiany związane z opracowaniem listy modyfikatorów TRENDS –w „Tezaurusie medycznym” i Meshu modyfikator tłumaczony jako: „Trendy”. Jest to jednak słowo nacechowane (w niektórych słownikach negatywnie) i wieloznaczne, proponuje zmianę polskiego modyfikatora na KIERUNKI ZMIAN. Ponadto pozostaje to w zgodnie z tendencją do zastępowania tam, gdzie jest to możliwe, terminów obcych – polskimi odpowiednikami.

VIROLOGY - brak modyfikatora w „Tezaurusie medycznym”.

Wydaje się, że stworzenie listy modyfikatorów (wraz z definicjami) jest uzasadnione i sensowne ze względu na jej użyteczność w odniesieniu do MeSH’a/PL oraz na zmiany jakie zaszły w stosunku do listy z „Tezaurusa medycznego” (wyd. w 1995 r.) zarówno w terminologii, jak i zawartości samej definicji i klasie desygnatów, do których odnosi się modyfikator. Anastazja Śniechowska-Karpińska