Romantyzm europejski rozpoczyna się w latach dziewięćdziesiątych XVIII wieku i trwa do około lat czterdziestych XIX wieku. Popularnie dzieli się go na trzy fazy: wczesny romantyzm (około ) pełny romantyzm (około ) późny romantyzm (około ). Powstał jako reakcja na zmiany społeczne i polityczne wywołane rewolucją przemysłową i rewolucją francuską. Był formą buntu przeciwko ustalonym regułom społecznym, które rządziły społeczeństwami epoki Oświecenia – przeciw sztywnym zasadom życia arystokracji i mieszczaństwa, ustalonym regułom życia politycznego oraz przeciw naukowemu podejściu do natury i człowieka. Naczelne hasło Rewolucji Francuskiej – "wolność, równość, braterstwo" stało się drogowskazem dla nowego kierunku myślenia, który zakwestionował podstawy oświeceniowego, racjonalistycznego pojmowania świata. Według romantyków świat dzielił się na to, co widzialne (materialne) i poznawalne zmysłowo oraz na to, co niewidzialne (duchowe) – dające się poznać jedynie za pomocą środków pozarozumowych, takich jak wiara i intuicja.

Nazwa epoki wywodzi się z języka francuskiego, w którym roman oznacza powieść lub opowiadanie. Pierwotnie słowo to oznaczało grupę języków używanych na terenie średniowiecznej Francji – prowansalski i langues d'oïl, później stała się określeniem średniowiecznej literatury pisanej w językach narodowych – literatury ludowej i rycerskiej. Literatura doby romantyzmu nawiązywała do kultury starożytnej, utworów i bohaterów wierzeń ludowych i ich podań. W Europie zachodniej romantyzm trwała w latach od 1789 roku (Wielka Rewolucja Francuska) do 1848 roku (Wiosna Ludów). Romantyk – marzyciel, idealista, przesadnie uczuciowy, samotnik, buntownik skłócony ze światem, wyrastający ponad przeciętność o bogatym życiu duchowym.

1804 – Napoleon Bonaparte zostaje koronowany przez papieża, Piusa VII, na cesarza Francuzów 1805 – zwycięstwo Francji nad Anglią i Rosją w bitwie pod Austerlitz 1806 – zwycięstwo Napoleona nad Prusami pod Jeną – wojna Anglii ze Stanami Zjednoczonymi 1812 – wyprawa Napoleona do Rosji, bitwa pod Borodino, zajęcie Moskwy 1813 – „bitwa narodów” pod Lipskiem, klęska Francji 1814 – abdykacja Napoleona – kongres wiedeński, nowy podział Europy 1815 – Święte Przymierze 1815 – „sto dni” Napoleona, klęska pod Waterloo 1815 – utworzenie królestwa Zjednoczonych Niderlandów (Belgia, Holandia, Luksemburg) 1821 – śmierć Napoleona na Wyspie Świętej Heleny 1825 – powstanie dekabrystów w Rosji przeciw caratowi 1830 – rewolucja lipcowa we Francji i sierpniowa w Belgii 1830 – ogłoszenie niepodległości Belgii 1848 – Wiosna Ludów we Francji, Austrii, Włoszech, Prusach – wojna krymska 1861 – zjednoczenie Włoch, Wiktor Emanuel II zostaje królem zjednoczonego państwa wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych 1863 – zniesienie niewolnictwa przez Abrahama Lincolna w Stanach Zjednoczonych

W Polsce mamy dwie daty początkowe: 1818 i 1822 rok. W 1818 roku ukazała się słynna rozprawa Kazimierza Brodzińskiego O klasyczności i romantyczności, która była głosem w tzw. „walce klasyków z romantykami”. Oprócz Brodzińskiego do romantyków należeli: Maurycy Mochnacki i Adam Mickiewicz. Natomiast do klasyków zaliczamy: Jana Śniadeckiego, Franciszka Dmochowskiego, Kajetana Koźmiana. Klasycy opowiadali się za przestrzeganiem klasycznych norm tworzenia, wyeliminowaniem z literatury elementów ludowych wierzeń i fantastyki oraz opieraniem poezji na rozumie i nauce. Młodzi postulowali uczuciowość, irracjonalizm, wyobraźnię rok to wydanie Ballad i romansów Adama Mickiewicza. Romantyzm polski kończą również dwie daty: 1855 – śmierć Mickiewicza i 1863 – powstanie styczniowe.

1807 – powstanie Księstwa Warszawskiego; 1812 – kampania rosyjska Napoleona, likwidacja Księstwa Warszawskiego; 1815 – powstanie Królestwa Polskiego, którego królem jest car Rosji; 1817 – powstanie Towarzystwa Filomatów; 1821 – powstanie w Galicji; 1824 – proces Filomatów i Filaretów, wyjazd Mickiewicza do Rosji; 1829 – Mikołaj I zostaje koronowany na króla polskiego; 1830 – wybuch powstania listopadowego; 1831 – utworzenie we Francji Komitetu Narodowego Polski; 1832 – utworzenie Towarzystwa Demokratycznego Polskiego w Paryżu; 1833 – utworzenie Związku Jedności Narodowej; 1846 – wybuch powstania krakowskiego; 1846 – rabacja w Galicji pod dowództwem Jakuba Szeli; 1848 – organizacja przez Mickiewicza Legionu Polskiego we Włoszech; 1848 – powstanie w Galicji; 1855 – śmierć Adama Mickiewicza; 1863 – wybuch powstania styczniowego.