Osuwiska leśne w bazie danych Systemu Osłony PrzeciwOsuwiskowej (SOPO) V Konferencja SIP w LP Rogów września 2010 Jerzy Mozgawa, Łukasz Kwaśny Katedra Urządzania Lasu, Geomatyki I Ekonomiki Leśnictwa SGGW

Śnieżna zima 2009/2010 i katastrofalne opady w 2010 r. kolejny raz w okresie kilkunastu ostatnich lat latach uświadomiły społeczeństwu problem zagrożeń naturalnych, związanych z powierzchniowymi ruchami masowymi.

Powierzchniowe ruchy masowe Procesy zmieniające strukturę gruntu i objawiające się przemieszczaniem i deformacją pod wpływem siły ciężkości skał, osadów stokowych i zwietrzelin. Osuwiska są jedną z form powierzchniowych ruchów masowych, do których zaliczane są również takie naturalne zjawiska przyrodnicze jak: spełzywanie, obrywy, osiadanie i procesy erozji wąwozowej.

Osuwisko leśne Możliwy do zidentyfikowania na obszarach pokrytych roślinnością drzewiastą obszar występowania powierzchniowych ruchów masowych rozpoznawany poprzez: -specyficzne dla osuwisk formy rzeźby terenu, -zmiany wyglądu i symptomy zakłócenia w funkcjonowaniu ekosystemu leśnego

Intensyfikacja ruchów masowych w latach 1997, 2000 i 2001 była impulsem do wprowadzenia zmian w krajowych regulacjach prawnych ukierunkowanych na minimalizowanie przyszłych strat.

Podstawowym aktem prawnym, uruchamiającym proces opracowania jednolitych zasad tworzenia map osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi oraz monitoringu tych zjawisk było Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotyczących ruchów masowych ziemi, opublikowane w Dz.U.2007, Nr 121, poz.840. Rozporządzenie określa sposób ustalania rejestru terenów zagrożonych ruchami masowymi, metody zakres i częstotliwość prowadzenia obserwacji

Państwowy Instytut Geologiczny podejmuje realizację dużego projektu ” System Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO”, który z założenia ma wspomóc starostów w wypełnianiu obowiązków skutecznego zarządzania ryzykiem osuwiskowym i dostarczyć informacji dla edukacji społeczeństwa o zagrożeniach związanych z ruchami masowymi.

Baza danych SOPO Baza danych SOPO obejmuje: -zasoby graficzne (mapa osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi – MOTZ, opracowywana na podkładach kartograficznych w skali 1:10000, w układzie współrzędnych 1992), - zasoby atrybutowe (karta rejestracyjna osuwiska -KRO oraz karta KRTZ, podająca charakterystykę terenu zagrożonego ruchami masowymi). Baza danych SOPO jest sporządzana w ramach zadań państwowej służby geologicznej, w dziedzinie kartografii geologicznej. Baza została uruchomiona na serwerze Centralnej Bazy Danych Geologicznych w Państwowym Instytucie Geologicznym oraz udostępniona wszystkim użytkownikom poprzez przeglądarkę internetową

Identyfikację terenową elementów baz danych SOPO przeprowadzono na osuwiskach leśnych, zainwentaryzowanych na obszarze gminy Strzyżów, w województwie podkarpackim. Wybrano kompleks osuwisk leśnych, położony na terenie pasma górskiego Brzeżanka. w strefie granicznej nadleśnictw Strzyżów i Kołaczyce. Do obserwacji terenowej wybrano osuwiska o numerach identyfikacyjnych SOPO: , , i

Kompleks osuwisk leśnych „Bonarówka” Mapa osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi ( MOTZ) jest opracowywana na podkładach kartograficznych w układzie współrzędnych MOTZ

Karta rejestracyjna osuwiska (KRO)

149, brzeg strumienia Bonarówka

149, przy strumieniu Bonarówka

Osuwisko 183, zdj.1 Rów osuwiskowy -teren zabagniony pod skarpą główną

Osuwisko 183, zdj.2 Lokalne obniżenie terenu

538

550

538 Ska538 Ska 538 Skarpa wtórna

Podsumowanie Podstawowa wartość danych SOPO: Specyficzna informacja o lasach dotycząca lokalizacji geograficznej, zasięgu i charakterystyki obszarów wykazujących cechy powierzchniowych ruchów masowych jest kompetentną, opartą na wiedzy geologicznej informacją przestrzenną

Instrukcja SOPO, § 61,pkt.1: „Informacja o powstaniu nowego osuwiska lub uaktywnieniu się osuwiska istniejącego może zostać zgłoszona przez dowolną osobę do jednostki administracji terenowej – urzędu gminy lub starostwa powiatowego.”

Baza danych SOPO poprzez program INSPIRE może być zintegrowana z Systemem Informatycznym Lasów Państwowych (SILP). W ten sposób stworzone byłyby niezbędne przesłanki umożliwiające funkcjonowanie Systemu Wspomagania Decyzji Przestrzennych (SDSS) w zarządzaniu terenami osuwisk w lasach

„Las może zmieniać się pod wpływem zjawisk globalnych i lokalnych, ale będzie istniał i będzie potrzebował wizji jego dalszej użyteczności”. A.Szujecki