Model edukacyjny Stres w pracy nauczyciela Autor: Lidia Nowak Kwiatkowska Projekt: Praktyka Czyni mistrza Śląska Wyższa Szkoła Zarządzania Im. Gen. Jerzego Ziętka w Katowicach

Sposoby radzenia sobie ze stresem KARTY PRACY W MODELU EDUKACYJNYM mgr LIDIA KWIATKOWSKA- NOWAK

RADZIMY SOBIE ZE STRESEM Umiej ę tno ść radzenia sobie ze stresem to proces post ę powania z wewn ę trznymi i zewn ę trznymi wymaganiami postrzeganymi jako wyczerpuj ą ce lub przekraczaj ą ce zasoby jednostki. Radzenie sobie mo ż e obejmowa ć behawioralne, emocjonalne, motywacyjne reakcje lub my ś li człowieka. Proces radzenia sobie ze stresem pełni dwie funkcje: a) Instrumentaln ą – zorientowan ą na rozwi ą zaniu problemu, który był ź ródłem stresu, poprzez zmian ę własnego działania albo zmian ę zagra ż aj ą cego otoczenia, b) Uregulowanie emocji – obni ż enie przykrego napi ę cia i innych negatywnych stanów emocjonalnych oraz stymulowanie emocji w celu mobilizacji do działania

Strategie radzenia sobie ze stresem wg. R.S. Lazarusa i S. Folkmana 1. Strategie zorientowane problemowo – czyli konsekwentne osi ą ganie celu pomimo istniej ą cego stresu, np. konfrontacja planowe rozwi ą zywanie danego problemu 2. Strategie zorientowane emocjonalnie – to nie realizacja pierwotnego celu, ale redukcja negatywnych emocji poł ą czonych z uczuciem pora ż ki, np. dystansowanie si ę ucieczka w ś wiat fantazji samoobwinianie si ę nadmierna samokontrola pozytywne przewarto ś ciowanie poszukiwanie wsparcia

Strategie Z. Ratajczaka 1. Strategia prewencyjna – mo ż na j ą zastosowa ć przed nast ą pieniem zagro ż enia, które mo ż e mie ć miejsce w przewidywalnej przyszło ś ci. 2. Strategia walki, ataku, aktywnego mierzenia si ę z „agresywnym” czynnikiem bezpo ś rednio zagra ż aj ą cym ż yciu, zdrowiu itp. 3. Strategia obrony (ochrony) siebie, oszcz ę dzania sił i ś rodków, ukrywania si ę, zasłaniania i czekania a ż zagro ż enie zmniejszy si ę samo. 4. Strategia ucieczki to powszechnie znany sposób radzenia sobie w tzw. sytuacjach beznadziejnych, gdy ju ż nic nie mo ż na zrobi ć, zmieni ć. Człowieka ogarnia wówczas poczucie bezradno ś ci, niemo ż no ś ci podj ę cia jakiegokolwiek działania, a takie odczucia same w sobie tworz ą syndrom rzeczywistej bezradno ś ci i faktycznego braku siły.

Style radzenia sobie ze stresem – J.D.A. Parker i N.S. Endler Autorzy wyszczególnili trzy style: a) Zorientowany na zadanie – przez poznawcze przekształcenia albo próby zmiany sytuacji dokonuje si ę rozwi ą zania danego problemu b) Zorientowany na emocje – zmniejszenie napi ę cia emocjonalnego poprzez koncentracj ę na własnych prze ż yciach i fantazjowanie c) Zorientowany na unikanie – w wyniku anga ż owania si ę w ś rodki zast ę pcze i odwracanie uwagi

Działania antystresowe Je ś li znane s ą teorie, które wyja ś niaj ą zjawisko stresu psychologicznego, stresory oraz mo ż liwe strategie i style radzenia sobie z tym zjawiskiem, warto podj ąć konkretne działania antystresowe, do których zalicza si ę : 1. Podpowiedzi instynktowne – płacz, ś miech, ż art, które s ą symptomami radzenia sobie z trudn ą sytuacj ą. Pełni ą one funkcj ę raczej oczyszczaj ą c ą i rozładowuj ą c ą napi ę cie emocjonalne. 2. Dialog wewn ę trzny – rozmowa z samym sob ą, której celem jest wzmacnianie zaufania do własnych sił i mo ż liwo ś ci. 3. Ć wiczenia fizyczne – zdaniem specjalistów ró ż ne formy aktywno ś ci fizycznej niweluj ą negatywny wpływ stresu. Ć wiczenia fizyczne sprzyjaj ą relaksacji, obni ż aj ą poziom agresji, rozwijaj ą motywacj ę. 4. Ć wiczenia relaksacyjne – polegaj ą ce na kontroli oddechu, aby osi ą gn ąć odpr ęż enie umysłowe i fizyczne, b ą d ź te ż masa ż 5. Medytacja

Cykl H. Miller i A.D. Smith Człowiek prze ż ywaj ą cy wypalenie zawodowe nie jest zdany tylko na pomoc z zewn ą trz. Wg Miller i Smith potrafi on si ę sam otrz ą sn ąć i z nowym zapasem energii przywykn ąć do ka ż dej sytuacji. Cykl ten składa si ę z pi ę ciu faz: 1. Faza miesi ą ca miodowego – to okres, kiedy pracownik cieszy si ę z nowej pracy, wyzwa ń. 2. Stopniowo kiedy zapał ostyga, zaczynamy dostrzega ć pewne niedogodno ś ci i minusy dotychczasowej pracy. To faza przebudzenia. 3. Negatywnych wra ż e ń przybywa i zaczynamy odczuwa ć monotoni ę ka ż dego dnia. Gdy znika entuzjazm i stajemy si ę coraz bardziej rozczarowani, znajdujemy si ę w fazie poparzenia, 4. Które jest zwiastunem czwartej fazy, czyli w pełni rozwini ę tego syndromu wypalenia. 5. Ostatnim etapem jest fenomen Feniksa, czyli czas odrodzenia i „powstania z popiołów”.