Projekt systemowy współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki , Priorytet IX, Działanie 9.4. Wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty
Wybrane elementy z psychologii rozwojowej, wychowawczej i klinicznej opracowanie Urszula Sierżant
Psychologia ( gr. Psyche – dusza, logos – nauka), nauka o czynnościach psychicznych człowieka i o regulacji jego stosunków z otoczeniem. Człowiekiem psychologia interesuje się głównie jako podmiotem zachowania się, kiedy mówimy zaś o psychologii jako nauce o zachowaniu się mamy na myśli przede wszystkim specyficzne, ludzkie formy zachowania się. opracowanie Urszula Sierżant
Sytuacje Sytuacją nazwiemy układ wzajemnych stosunków człowieka z otoczeniem w danym momencie czasu. Możemy wyróżnić sytuacje egzystencjalne (życiowe, bytowe) oraz sytuacje behawioralne ( czynnościowe). To sytuacje życiowe mają znaczący wpływ na rozwój człowieka i kształtowanie się jego osobowości. opracowanie Urszula Sierżant
Środowisko Wśród uwarunkowań procesów psychicznych i zachowania się człowieka jednym z bardziej istotnych są uwarunkowania społeczne, związane z oddziaływaniem innych ludzi i specyficznych dla nich form działalności. Ludzie stwarzają sobie zarówno środowisko społeczne jak i kulturę,( konkretne sytuacje w których poznają świat i działają), które wpływają na ich psychikę i zachowanie się. opracowanie Urszula Sierżant
Wychowanie jest to proces, który przebiega wielokanałowo, w którym uczestniczy nauczyciel i uczeń, budowany jest na bazie kontaktu i doświadczeń, są to działania zamierzone i niezamierzone. opracowanie Urszula Sierżant
Wpływy na rozwój osobowości Wpływy niewychowawcze, np.: genetyka, klimat, warunki wyznaczone przez właściwości psychiczne. Wpływy wychowawcze. opracowanie Urszula Sierżant
Wybrane mechanizmy osobowości Poczucie własnej wartości Samoocena Postawa zależności i związek zależnościowy Potrzeba osiągnięć Motywacja opracowanie Urszula Sierżant
Wpływy wychowawcze Pod względem wychowawczym za najważniejsze uznaje się dwa czynniki: Stosunek emocjonalny dorosłego do dziecka. (Miłość – Wrogość) Stopień kontroli zachowań dziecka. ( Silna kontrola – swoboda) opracowanie Urszula Sierżant
Spójność systemu kontroli Spójność systemu wychowawczego daje dziecku poczucie stałości warunków, poczucie bezpieczeństwa. opracowanie Urszula Sierżant
Spójność systemu kontroli Spójność systemu wychowawczego daje dziecku poczucie stałości warunków, poczucie bezpieczeństwa. opracowanie Urszula Sierżant
Typy wychowania Wychowanie nadmiernie opiekuńcze – silna miłość i akceptacja, niskie wymagania, częsta kontrola, częste nagradzanie zawsze adekwatne, wyręczanie. Wychowanie demokratyczne –miłość i akceptacja, wysokie wymagania, rzadka kontrola, okazjonalne nagradzanie. opracowanie Urszula Sierżant
Typy wychowania Wychowanie liberalne – miłość i akceptacja, niskie wymagania, rzadka kontrola, nagradzanie. Wychowanie osiągnięciowe – miłość i wysoki stopień akceptacji, wysokie wymagania, częsta kontrola, nagradzanie. opracowanie Urszula Sierżant
Typy wychowania Wychowanie liberalne – miłość i akceptacja, niskie wymagania, rzadka kontrola, nagradzanie. Wychowanie osiągnięciowe – miłość i wysoki stopień akceptacji, wysokie wymagania, częsta kontrola, nagradzanie. opracowanie Urszula Sierżant
Typy wychowania Autokratyzm rygorystyczny- wrogość lub brak akceptacji, wysokie wymagania, częsta kontrola, kary. Autokratyzm punitywny – wrogość lub brak akceptacji, niskie wymagania, kary. Autokratyzm okazjonalny – wrogość lub brak akceptacji, niskie wymagania, sporadyczna kontrola, brak wzmocnień. opracowanie Urszula Sierżant
Typy wychowania Wychowanie zaniedbujące – obojętność, niskie wymagania, brak kontroli, brak systemu wzmocnień. Wychowanie odrzucające – wrogość, niskie wymagania, rzadka kontrola, silne kary. opracowanie Urszula Sierżant
Rozwój człowieka rozwój osobniczy jest dynamicznym długotrwałym procesem, doprowadzającym do ilościowych przemian w całokształcie działalności jednostki oraz w zakresie poszczególnych funkcji i czynności psychicznych. Owe zmiany rozwojowe mają charakter progresywny, postępowy i są ukierunkowane na przechodzenie od niższych do wyższych form działania, na osiąganie coraz doskonalszych form regulacji ze światem zewnętrznym. opracowanie Urszula Sierżant
Etapy rozwoju Niemowlęctwo (0-2 lata) - całkowita fizyczna i psychiczna zależność od rodziców, brak autonomii (dziecko czuje się "częścią matki" i w zasadzie nie podejmuje samodzielnych działań), doj rzałość na poziomie odruchów i instynktu samozachowawczego. opracowanie Urszula Sierżant
Etapy rozwoju Etap małego dziecka (3-10 lat) świadomość swojej odrębności od innych ludzi (narodziny jaźni albo poczucia własnego,ja"), pojawia się i rozwija wewnętrzna autonomia dziecka i dążenie do samodzielności, elementarną dojrzałość społeczną, dojrzałość potrzebna do rozpoczęcia i kontynuowania systematycznej edukacji. opracowanie Urszula Sierżant
Etapy rozwoju Preadolescencja, czyli "przeddojrzewanie" (11-14 lat) - dalszy rozwój autonomii, pojawienie się "sfery prywatności", intensywny rozwój potrzeb i umiejętności społecznych, pełna samodzielność w zakresie "umiejętności życiowych". Dojrzewanie płciowe. opracowanie Urszula Sierżant
Etapy rozwoju Adolescencja, czyli dojrzewanie (15-17 lat) - pełna autonomia i dojrzałość fizyczno-umysłowa. Usilne dążenie do emancypacji i uwolnienia się od kurateli rodziców. Pierwsze "poważne" związki uczuciowe poza najbliższą rodziną, często inicjacja seksualna. opracowanie Urszula Sierżant
Natura rozwoju psychicznego według Helen Bee – pięć typów teorii Teorie typu A – stadia rozwoju, zmiana ukierunkowana; Teorie typu B – stadia rozwoju, zmiana nieukierunkowana; Teorie typu C – brak stadiów, zmiana ukierunkowana; Teorie typu D – brak stadiów, zmiana nieukierunkowana; Teorie typu E – mieszane. opracowanie Urszula Sierżant
Teorie typu A – modele fazowe Zakładają, że rozwój jest długotrwałym procesem kierunkowych zmian struktury i jej funkcji, zmierzającym ku określonym stanom końcowym lub celom, które z reguły są wartościowane pozytywnie. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Sigmunda Freuda Zachowanie ludzkie wyznaczane jest przez nieuświadamiane procesy; Rozwój psychiczny człowieka składa się z rozwoju osobowości i rozwoju psychoseksualnego. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Sigmunda Freuda ID – konstrukt psychiczny będący źródłem pierwotnych pragnień (libido) i związanych z nimi napięć, które są rozładowywane poprzez maksymalizację przyjemności – obecny w ludzkiej psychice od momentu narodzin. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Sigmunda Freuda Ego – czerpie energię z ID, będąc jednocześnie na jego usługach, zaspokaja pierwotne pragnienia ID w sposób świadomy, zależny od zastanej rzeczywistości – pojawia się około 2 roku życia. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Sigmunda Freuda Superego – jest zbiorem przyswojonych przez człowieka reguł moralnych, rozumiane może być jako sumienie lub obraz „ja” idealnego – pojawia się w wieku przedszkolnym (4-6 lat) opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Sigmunda Freuda Stadia (fazy) rozwoju osobowości: Faza oralna, Faza analna, Faza falliczna, Faza latencji, Faza genitalna. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Erika Eriksona Teoria ta odwołuje się do zasady epigenezy, która zakłada, że wszystko to, co wzrasta, wzrasta zgodnie z podstawowym planem powstawania części, z których każda wykształca się w specyficznym dla siebie czasie i dominuje tak długo, dopóki nie powstaną pozostałe części, aby utworzyć funkcjonalną całość. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Erika Eriksona Erikson wyodrębnił osiem stadiów życia człowieka. Każdy z nich charakteryzuje się tym, że wywołuje u jednostki inny, specyficzny dla siebie konflikt. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Erika Eriksona Okresy (stadia) życia wg Eriksona: Niemowlęctwo – od 0 do 1 r.ż. – konflikt: ufność-nieufność, osiągnięcie zaufania do matki lub innego opiekuna, Wczesne dzieciństwo – od 2 do 3 r.ż. – konflikt: autonomia-wstyd i zwątpienie, osiągnięcie samokontroli i poczucia własnej odrębności, opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Erika Eriksona Wiek zabaw – od 4 do 5 r.ż. – konflikt: inicjatywa-poczucie winy, ukształtowanie orientacji na cele i inicjatywność w działaniu, Wiek szkolny – od 6 do 12 r.ż. – konflikt: pracowitość-poczucie niższości, osiągnięcie poczucia własnych kompetencji, opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Erika Eriksona Adolescencja – od 13 do 18 r.ż. – konflikt: tożsamość-rozproszenie tożsamości, osiągnięcie odpowiedzi na pytanie „kim jestem?” i „kim mogę być?” oraz wierność sobie, Wczesna dorosłość – od 19 do 25 r.ż. – konflikt: intymność-izolacja, osiągnięcie zdolności do miłości bez utraty poczucia własnej tożsamości opracowanie Urszula Sierżant
Teoria psychoanalityczna Erika Eriksona Dorosłość – od 26 do 40 r.ż. – konflikt: generatywność-stagnacja, potrzeba opiekowania się młodymi ludźmi i troska o los młodszej generacji, Dojrzałość – powyżej 41 r.ż. – konflikt: integralność ego-rozpacz, osiągnięcie mądrości życiowej w wyniku pozytywnego bilansu życia. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana Piageta Według tej teorii, istotą rozwoju psychicznego jest rekonstrukcja i reintegracja struktur poznawczych. Mechanizmem tak rozumianego rozwoju jest dążenie systemu poznawczego do zrównoważenia, u którego podstaw leżą dwa, powiązane ze sobą, procesy – asymilacja i akomodacja. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana Piageta Asymilacja – włączanie struktur zewnętrznych do już ukształtowanych struktur poznawczych. Akomodacja – proces polegający na dostosowaniu struktur wewnętrznych do struktur asymilowanych, w wyniku czego dochodzi do ich przekształceń. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana Piageta Równowaga między asymilacją a akomodacją oznacza adaptację, czyli stan równowagi. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana Piageta Stadia rozwoju poznawczego: Inteligencja sensomotoryczna – od 0 do 2 r.ż. – ćwiczenie ruchów i manipulacji podtrzymujących lub powtarzających interesujące dziecko doznania (główne osiągnięcie – stałość przedmiotu), opracowanie Urszula Sierżant
Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana Piageta Inteligencja przedoperacyjna – od 2 do 6 r.ż. – celowe eksperymentowanie na przedmiotach, coraz bardziej świadome planowanie działań oparte na reprezentacjach przedmiotów (główne osiągnięcia – czynności symboliczne wraz z mową, zdolność do zachowywania stałości cech takich jak barwa, kształt a także rozumowanie transdukcyjne), opracowanie Urszula Sierżant
Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana Piageta Operacje konkretne – od 6 do 12 r.ż. – coraz bardziej odwracalne manipulacje na reprezentacjach konkretnych przedmiotów, decentracja umożliwiająca uwzględnienie w rozważaniach wielu własności przedmiotu w tym samym czasie (główne osiągnięcia – zdolność do zachowania ilości, np.. masy, czy objętości, a także rozumowanie sylogistyczne), opracowanie Urszula Sierżant
Teoria poznawczo-rozwojowa Jeana Piageta Operacje formalne – od 12 do 15 r.ż. – w pełni odwracalne operacje umysłowe (główne osiągnięcia – myślenie abstrakcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne, rozumowanie logiczne, logika zdań). opracowanie Urszula Sierżant
Teorie typu B – modele cykliczne Brak ukierunkowania na osiąganie coraz bardziej złożonych stanów umysłu, Rozwój jako cykl zmian stadialnych, wyznaczanych zmianami fizjologicznymi (dojrzewanie płciowe, menopauza). opracowanie Urszula Sierżant
Teorie typu B – modele cykliczne Proces rozwoju rozumiany jest jako cykl równowartościowych zmian stadialnych: pojawienie się określonej zmiany, specyficznej dla danego odcinka cyklu, jest tak samo konieczne lub ważne jak inna zmiana, specyficzna dla innego stadium. opracowanie Urszula Sierżant
Stadia rozwoju moralnego – teoria L. Kohlberga I Poziom moralności przedkonwencjonalnej Moralność unikania kary – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia irracjonalnego strachu przed karą. Moralność własnego interesu – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia nagród i przewidywanych korzyści osobistych. opracowanie Urszula Sierżant
Stadia rozwoju moralnego – teoria L. Kohlberga II Poziom moralności konwencjonalnej Moralność harmonii interpersonalnej – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia przewidywanego braku aprobaty ze strony osób pozostających w bezpośrednich relacjach oraz na podstawie wyobrażeń o „znaczących” i „grzecznych” osobach. opracowanie Urszula Sierżant
Stadia rozwoju moralnego – teoria L. Kohlberga Morlaność prawa i porządku – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia uznanych autorytetów, obowiązujących norm i pełnionych ról społecznych. opracowanie Urszula Sierżant
Stadia rozwoju moralnego – teoria L. Kohlberga III Poziom moralności pokonwencjonalnej Moralność umowy społecznej – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia ogólnych norm, które są uznane i zweryfikowane przez ogół członków społeczeństwa przy uwzględnieniu relatywnej wartości osobistych opinii jednostki. opracowanie Urszula Sierżant
Stadia rozwoju moralnego – teoria L. Kohlberga Moralność uniwersalnych zasad etycznych – podmiot uzasadnia sądy z punktu widzenia ustalonych i uogólnionych przez siebie zasad etycznych. opracowanie Urszula Sierżant
Teorie typu C – modele sekwencyjne Odrzucenie pojęcia stadiów rozwojowych, Przyjęcie koncepcji rozwoju jako ukierunkowanych zmian strukturalnych (jakościowych). opracowanie Urszula Sierżant
Teorie typu C – modele sekwencyjne Zmiany rozwojowe tworzą nie tyle sekwencję stadiów związanych z wiekiem, ile sekwencję stopniowych przekształceń związanych głównie z doświadczeniem człowieka. Rozwój traktowany jest w tych teoriach jako zależna od doświadczenia indywidualnego sekwencja stopniowych przekształceń jakościowych struktury psychicznej. opracowanie Urszula Sierżant
Humanistyczna teoria Abrahama Maslowa Maslow przyjmuje, że człowiek rodzi się z wrodzonym planem kształcenia się i motywacji, czy też potrzeb tworzących hierarchię. Zaspokojenie potrzeb podstawowych pozwala na próby zaspokojenia potrzeb wyższych. opracowanie Urszula Sierżant
Humanistyczna teoria Abrahama Maslowa Maslow wyróżnia dwa typy motywacji: Motywacja niedoboru – wynika z niedoboru trzech pierwszych kategorii potrzeb, Motywacja wzrostu – obecna na poziomie dwóch ostatnich potrzeb. opracowanie Urszula Sierżant
Humanistyczna teoria Abrahama Maslowa Potrzeby: Fizjologiczne (głód, pragnienie, potrzeba snu, oddychanie), Bezpieczeństwa (pewność jutra, stabilność, wolność od strachu), Przynależności i miłości (czułość, bycie z innymi), opracowanie Urszula Sierżant
Humanistyczna teoria Abrahama Maslowa Szacunku (osiągnięć, uznania, szacunku do siebie), Samorealizacji (realizowanie swoich możliwości, samorozwój). opracowanie Urszula Sierżant
Teorie typu D – modele liniowe Odrzucenie koncepcji zmian stadialnych i jakościowych w rozwoju człowieka, Zmiany mają charakter ciągłych zmian ilościowych. opracowanie Urszula Sierżant
Teorie typu D – modele liniowe Rozwój rozpatrywany jest liniowo jako ciągły proces nabywania/kumulowania doświadczeń i/lub radzenia sobie z nimi, podporządkowany stale tym samym prawom uczenia się lub regułom przystosowania się do otoczenia, niezależnie od wieku i treści doświadczeń. opracowanie Urszula Sierżant
Teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury Założenie, że człowiek, a szczególnie dziecko, uczy się za pomocą imitowania zachowań innych. I tak, Bandura wyróżnił trzy rezultaty uczenia się przez imitowanie: Efekt facylitacji, Wzmocnienia zastępcze, hamujące lub odhamowujące reakcję, Uczenie się obserwacyjne. opracowanie Urszula Sierżant
Psychologia kliniczna jest działem psychologii stosowanej zajmującym się profilaktyką, diagnostyką i terapią zaburzeń psychicznych oraz zaburzeń zachowania, czyli zaburzeniami w regulacji stosunków człowieka z jego otoczeniem. opracowanie Urszula Sierżant
Typy zaburzeń osobowości OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA- charakteryzuje się występowaniem uporczywej nieufności i podejrzliwości wobec innych osób, motywy działania innych osób interpretowane są jako nieżyczliwe. opracowanie Urszula Sierżant
Typy zaburzeń osobowości OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA- trwałe odosobnienie jednostki od środowiska społecznego oraz ograniczenie zakresu wyrażania uczuć, brak motywacji i zadowolenia z bliskich kontaktów międzyludzkich, wybieranie samotnych form aktywności, chłód emocjonalny opracowanie Urszula Sierżant
Typy zaburzeń osobowości OSOBOWOŚĆ ANTYSPOŁECZNA (DYSSOCJALNA)- zaburzenie to pojawia się przed 15 r.ż., lekceważy i gwałci prawa innych ludzi oraz rozbieżność między zachowaniem a obowiązującymi normami społecznymi, opracowanie Urszula Sierżant
Typy zaburzeń osobowości OSOBOŚĆ TYPU BORDERLINE- chwiejna emocjonalnie, pograniczna, niestabilność w reakcjach interpersonalnych w zakresie własnej osoby, nadmierna impulsywność, niestabilna emocjonalnie, ograniczona zdolność planowania przyszłości, mała odporność na krytykę. opracowanie Urszula Sierżant
Typy zaburzeń osobowości OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA (HISTERYCZNA)- typowa dla osób skłonnych do nadmiernych reakcji emocjonalnych i zwracania na siebie uwagi, cechują ją egocentryzm i manipulowanie innymi dla osiągnięcia własnych celów. opracowanie Urszula Sierżant
Typy zaburzeń osobowości OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA- stale utrzymująca się zawyżona samoocena, potrzeba doznawania podziwu, niezdolność do empatii, potrzeba bycia podziwianym, wyolbrzymione poczucie ważności bez racjonalnych powodów, poczucie bycia uprzywilejowanym, okazywanie arogancji i wyniosłości w zachowaniach. opracowanie Urszula Sierżant
Typy zaburzeń osobowości OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA ( OBSESYJNO- KOMPULSYJNA) – ciągłe zajmowanie się porządkiem, perfekcjonizm, narzucanie kontroli sobie i innym kosztem układności, otwartości czy wydajności, opracowanie Urszula Sierżant
UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE Opierając się na teście Wekslera wyróżniamy stopnie upośledzenia: stopień lekki pkt. stopień umiarkowany 35 do 49 pkt. stopień znaczny pkt. stopień głęboki 20 pkt opracowanie Urszula Sierżant
Dziękuję za uwagę opracowanie Urszula Sierżant
BIURO PROJEKTU Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, p Szczecin tel.: 091/