Prof. dr hab. Anna I. Brzezińska Instytut Psychologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Od 1919 r. psychologia na UAM Wychowanie ku dorosłości

Kiedyś... To jest lew. Lew ma cztery łapy i grzywę…. Dziś... Tanie loty do babci?

Punkt wyjścia: jakie czasy, tacy ludzie i „ takie młodzieży chowanie ” Dzieciństwo i młodość rodzic ó w i dziadk ó w są INNE niż dzieciństwo i młodość ich dzieci i wnuk ó w

Zmiana relacji pokoleniowych dziadkowie  rodzice  dzieci dziadkowie  rodzice  dzieci dziadkowie  rodzice  dzieci

Miejsce dla dorosłych KIEDYŚ dorosły to źródło wiedzy i wyrocznia moralna, AUTORYTET oparty na sile zajmowanej POZYCJI, utrwalany tradycją TERAZ dorosły to współ – pracownik dziecka, AUTORYTET oparty na KOMPETENCJACH JUTRO dorosły to mentor i doradca, AUTORYTET oparty na wyrazistej TOŻSAMOŚCI

Jak NIE MYŚLEĆ o relacjach świat DZIECI świat DOROSŁYCH

Jak dziś myśleć o relacjach świat dzieci świat dorosłych POLE wzajemnych oddziaływań wzajemna edukacja świat ludzi

Inni ludzie to kluczowy czynnik naszego rozwoju  to POŚREDNICY między światem a nami Otoczenie fizyczne Przestrzeń rozwoju OSOBA KULTURA Inni ludzie

Współczesne zagrożenia Zmiana stylu życia i aktywności dzieci i młodzieży Z. Kaługa, Epidemiologia nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży w Polsce. Centrum Zdrowia Dziecka  wymyślanie, tworzenie  aktualnie  bierność i zależność od przedmiotów/gadżetów  zabawa  aktualnie  ludzie przestają umieć się bawić w tradycyjny sposób  kontakt z innymi ludźmi  aktualnie  zmniejsza się liczba kontaktów  „głód ruchu”  aktualnie  wczesne wygaszanie aktywności fizycznej

 Nadmiar opieki i kontroli rodziców przy jednoczesnej samotności  braku głębokich, „prawdziwych” relacji z rówieśnikami  Oczekiwanie „bycia dorosłym” od starszych dzieci i młodzieży przy jednocześnie małym przyzwoleniu na autonomię / samostanowienie  Morze możliwości przy jednocześnie braku drogowskazów Współczesne zagrożenia Dzieciństwo i dorastanie w świecie SPRZECZNOŚCI

Świat się zmienia  jakich kompetencji potrzebujemy, aby sobie w nim radzić?  Umiejętności dostrzegania i samodzielnego rozwiązywania problem ó w  Umiejętności nawiązywania kontakt ó w i wsp ó łpracy z innymi ludźmi  Poczucie autonomii i poczucie sprawstwa oraz kontroli nad otoczeniem  Poczucie bezpieczeństwa i poczucie przynależności do „ kogoś ”, grupy, wsp ó lnoty  Zaspokojenie potrzeby orientacyjnej i potrzeby poznawczej  Zaspokojenie potrzeby kontaktu emocjonalnego i potrzeby więzi (afiliacji)

 Pierwsze zadanie wychowawcze  Bliskość i więź z rodzicami i rówieśnikami nie mogą ograniczać poczucia autonomii i samodzielności działania  Poczucie autonomii nie może naruszać więzi i powodować unikania bliskości

 Gotowość do dokonywania wyborów  Gotowość do przyjęcia odpowiedzialności za swe wybory  Gotowość do radzenia sobie z negatywnymi konsekwencjami swoich wyborów Świat się zmienia  jakich kompetencji potrzebujemy, aby sobie w nim radzić?

 Drugie zadanie wychowawcze  Realizacja swoich planów, zamierzeń, marzeń nie może burzyć porządku społecznego  Podporządkowanie się normom społecznym nie może niszczyć ani tłumić indywidualności

Trzy warunki zaspokojenia podstawowych potrzeb dziecka / nastolatka A. Urządzenie i organizacja przestrzeni fizycznej do działania samodzielnie i z innymi B. Zróżnicowanie i organizacja społecznego środowiska uczenia się samodzielnie i z innymi C. Rola dorosłego jako opiekuna, wychowawcy, nauczyciela

4 KROKI MILOWE ku dorosłości Ludzie w różnym wieku  zróżnicowanie kontaktów społecznych: treść, sytuacje, osoby, cele działania Ludzie w różnym wieku  zróżnicowanie kontaktów społecznych: treść, sytuacje, osoby, cele działania Nauczyciel jako osoba znacząca  jasne reguły  czytelna komunikacja  dobry kontakt emocjonalny Nauczyciel jako osoba znacząca  jasne reguły  czytelna komunikacja  dobry kontakt emocjonalny Zróżnicowane otoczenie  optymalne zróżnicowanie i bogactwo  uważność na potrzeby dzieci Zróżnicowane otoczenie  optymalne zróżnicowanie i bogactwo  uważność na potrzeby dzieci Wyzwania / oferty / zadania  czytelne wymagania  pomoc adekwatna do trudności zadania Wyzwania / oferty / zadania  czytelne wymagania  pomoc adekwatna do trudności zadania (1) zaufanie (2) ciekawo ść (3) twórcze myślenie (4) kooperacja  wymiana przedmiotów  wspólne zabawy i gry  współdziałanie  chęć pomagania  zwracanie się o pomoc  wymiana przedmiotów  wspólne zabawy i gry  współdziałanie  chęć pomagania  zwracanie się o pomoc  poczucie bezpieczeństwa  dobry kontakt emocjonalny  wiara we własne siły  odwaga w nowych sytuacjach  poczucie bezpieczeństwa  dobry kontakt emocjonalny  wiara we własne siły  odwaga w nowych sytuacjach przekonanie, że świat jest bezpieczny i dobry  zadawanie pytań  chęć eksplorowania  dążenie do eks- perymentowania  wytrwałość  dociekliwość  wnikliwość  zadawanie pytań  chęć eksplorowania  dążenie do eks- perymentowania  wytrwałość  dociekliwość  wnikliwość przekonanie, że świat jest ciekawy i wart poznania  poszukiwanie różnych źródeł informacji  zestawianie, porównywanie  wymyślanie, proponowanie, tworzenie  poszukiwanie różnych źródeł informacji  zestawianie, porównywanie  wymyślanie, proponowanie, tworzenie przekonanie, że zawsze się znajdzie jakieś rozwiązanie przekonanie, że na innych ludzi można liczyć +++

JAK? 6 rodzajów uczenia się: 3 x 2  uczenie się od dorosłego  pokazuje rozwiązanie  uczenie się z pomocą dorosłego  pomaga, gdy pojawia się przeszkoda  uczenie się razem z dorosłym  wspólne poszukiwanie rozwiązania  uczenie się od rówieśników  gdy są bardziej kompetentni  uczenie się z pomocą rówieśników  korzystanie z ich pomocy, gdy samemu nie daje się rady  uczenie się razem z rówieśnikami  wspólne rozwiązywanie problemów i wspólne radzenie sobie z przeszkodami

Co prowadzi nas ku dorosłości?  R ó żnorodność sytuacji, zdarzeń, kontakt ó w z ludźmi, z r ó żnymi formami kultury  Mobilność (  mobilność adaptacyjna i zdolność adaptacyjna) – podróże i kontakty rzeczywiste oraz via internet  Trudne sytuacje i zadania jako wyzwania  Wsparcie emocjonalne  Wzmacnianie samodzielności  Docenianie dzielności

Z badań podłużnych Instytutu Psychologii UAM prowadzonych w latach …

Co badano ? Rozwój tożsamości: Eksploracja adaptacyjna: wszerz, w głąb Eksploracja nieadaptacyjna: ruminacja Podejmowanie zobowiązań i zaangażowanie w ich realizację

Eksploracja wszerz w różnych typach szkół

Podejmowanie zobowiązań w różnych typach szkół

Eksploracja w głąb w różnych typach szkół

Identyfikacja ze zobowiązaniami w różnych typach szkół

Eksploracja ruminacyjna w różnych typach szkół

Szkoły mające uczniów o niskim statusie wykształcenia rodziców - głównie zasadnicze szkoły zawodowe: trudności z rozwojem tożsamości Szkoły mające uczniów o wysokim statusie wykształcenia rodziców - głównie ogólnokształcące: wyższa eksploracja adaptacyjna Różnice te obserwowane na początku roku szkolnego  zwiększyły się pod koniec roku szkolnego Duże ryzyko zmian regresyjnych w szkołach z uczniami o niskim statusie wykształcenia rodziców Co wynika z badań?

Konkluzja 1.Uzyskane wyniki potwierdzają, że uczęszczanie do różnego rodzaju szkół ponadgimnazjalnych jest związane z innym przebiegiem rozwoju tożsamości 2.Pozytywny wzorzec zmian, związany z podejmowaniem zaangażowania i wzrostem adaptacyjnych form eksploracji obserwuje się głównie wśród uczniów liceów 3. Uczniowie szkół zawodowych, zwłaszcza szkół zasadniczych, częściej charakteryzują się narastającymi trudnościami z rozwojem tożsamości i występowaniem zmian regresyjnych.

 IP w działaniu

Dziękuję za uwagę!