GŁOWNE NURTY POLITYCZNE W EUROPIE W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX w.

Europejskie przemiany Wielka Rewolucja Francuska i postępująca industrializacja spowodowały w Europie szereg przemian. Zmianie ulegała również mentalność ówczesnych Europejczyków. Efektem tych przeobrażeń było wykształcenie się nowych nurtów politycznych, takich jak liberalizm, konserwatyzm, nacjonalizm i socjalizm

LIBERALIZM Monteskiusz Doktryna - liber – wolny – filozoficzna i ekonomiczno – polityczna powstała w XVIII wieku. Uznawała wolność jednostki za źródło wszelkiego postępu. Teoretycy: B. Constant, A. Smith, J.S. Mill, A. Świętochowski. Myśl liberalizmu przyjmuje z doktryn prawa natury założenie o istnieniu obiektywnych, uniwersalnych praw człowieka. Podstawą liberalizmu są: wolność, indywidualizm, prywatna własność, służebna rola władzy. Benjamin Constant Adam Smith John Locke

LIBERALIZM John Stuart Mill •Wolność jednostki – zasady życia politycznego i gospodarczego powinny jak w najmniejszym stopniu ograniczać wolność jednostek •    Swobody jednostki ograniczać może tylko wolność drugiego człowieka (wolność innych ludzi) •    Człowiek ma prawo do samodzielnego kształtowania własnego życia i dążenia do szczęścia zdefiniowanego na swój sposób •    Wolność słowa – gwarant chroniący przed nadużyciami władzy •    Zatomizowane społeczeństwo – nadrzędność człowieka w stosunku do społeczeństwa •    Jednostka przedsiębiorcza •    Odrzucenie koncepcji państwa opiekuńczego •    Państwo minimalne – silne, praworządne, ale ograniczone w swych prawach do pilnowania porządku i spokoju obywateli oraz zapewnienia ochrony uprawnień jednostki •    Jak najmniej państwa w gospodarce •    Hierarchiczna struktura społeczna – miejsce jednostki w społeczeństwie zależy od jej zaradności •    Gospodarka wolnorynkowa, przejrzyste podatki John Stuart Mill

KONSERWATYZM Konserwatyzm – ideologia społeczno – polityczna uznająca za naczelne dobro „ stary porządek” społeczno – polityczny i cały system wartości z nim związany. Istniejąca rzeczywistość jest optymalna. Rozumny charakter dziejów, w które człowiek nie powinien ingerować. Zmiany społeczne dokonują się drogą ewolucji(Edmund Burke). Beniamin Disraeli – tchnął nowe życie w teorię konserwatyzmu. Uważał on reformy w państwie za konieczność, ale z pełnym uznaniem tradycji, historii i prawa. Dążenie do powolnych reform związanych z tradycją narodową, oparcie wyborów na cenzusie znacznie zbliżyło konserwatystów do liberałów. Teoretycy : E. Burke, B. Disraeli. Termin powstał ok. 1818 r. ( pismo Chatteaubrianda „ Le Conservateur”) Edmund Burke Beniamin Disraelli Friedriech Hardenberg

KONSERWATYZM powoływali się na obiektywne prawa natury i religię Postawa: niechętna zmianom zachowawcza wroga liberalizmowi i wszelkim radykalnym rewolucyjnym zmianom Za naczelne wartości uznaje: własność prywatną autorytet religii świętość rodziny szacunek dla tradycji uczciwą pracę przedsiębiorczość i aktywność Konserwatyści pierwszych lat XIX wieku bronili: atakowanego ustroju stanowego absolutyzmu przywilejów starego systemu wartości powoływali się na obiektywne prawa natury i religię Konserwatyści 2 poł XIX wieku dopuszczali ewolucyjne zmiany ale z uwzględnieniem tradycji Na gruncie ideologii konserwatywnej stali niemal wszyscy władcy europejscy i arystokracja. Pozostawali oni w przymierzu z Kościołem, któremu wyznaczali funkcje polityczne w państwie.

SOCJALIZM Socjalizm był reakcją na teorie liberalne. O ile liberalizm opierał się na idei wolności człowieka i jego indywidualności, to socjalizm na równości ekonomicznej i współpracy między ludźmi( niekiedy nawet wymuszonej). Socjaliści chcieli doprowadzić do tego, by robotnicy w większym stopniu mogli korzystać z dobrobytu, który przyniosła industrializacja. Przekonanie, że robotnik jest wyzyskiwany przez kapitalistów i powinien z nimi walczyć legło u podstaw myśli socjalistycznej. Hasła sprawiedliwości społecznej doprowadziły do zakwestionowania swobody ekonomicznej, a nawet prawa wartości. Socjalizm utopijny – termin wprowadzony przez Marksa i Engelsa dla określenia nierealnych( utopijnych) koncepcji przebudowy społeczeństwa, rozwijanych w XVI – XIX wieku Pierwsze koncepcje utopijne Tomasz Morus(1478-1535) w Utopii( gr. miejsce którego nie ma) opisał życie społeczeństwa nie znającego prywatnej własności, pieniędzy, służby wojskowej, w którym panuje równość. Tomaso Campanella(1568-1639) – w Państwie słońca przedstawił społeczeństwo ludzi wolnych, równych nie znających prywatnej własności Koncepcje socjalizmu agrarnego( G. Winstanley) – uspołecznienie ziemi, ludowładztwo

SOCJALIZM XIX wieczny socjalizm utopijny narodził się w okresie rozwijającego się szybko kapitalizmu filantropijni ekonomiści i filozofowie usiłowali stworzyć teoretyczne podstawy ładu ekonomiczno – społecznego, likwidującego rażącą niesprawiedliwość i ujawnione sprzeczności i konflikty społeczne Henry de Saint – Simon ( 1760-1825) projektował powstanie społeczeństwa industrialistów( hierarchia pracy, zdolności i wiedzy) Społeczeństwo w wizji Saint-Simona było bezkonfliktowe. Dzieliło się na 3 klasy: - naukowców (odpowiedzialnych za rozwój nauki, pracowali na rzecz pozostałych klas) - posiadających (mieli się zajmować finansowaniem naukowców, pełnili też rolę regulacyjną w społeczeństwie) - pozostałych (ich zadaniem była praca, mieli też respektować władzę) Kolejnym klasom odpowiadały różne rodzaje władzy: - władza duchowa znajdowała się w rękach uczonych przyrodników, fizyków czy filologów oraz artystów tworzących akademię; odrzucał natomiast jako nieprzydatnych w tej dziedzinie prawników i filozofów - władza świecka - w rękach posiadaczy (przemysłowców), którzy są "z natury rzeczy kierownikami i przedstawicielami większości" - władza wybierania (mianowania) - w rękach wszystkich ludzi żądał uspołecznienia środków produkcji był przeciwnikiem anarchii kapitalistycznej, walki klasowej i rewolucji przebudowa systemu przez przekonanie do niej arystokracji i kapitalistów obowiązek pracy dla wszystkich kontrola własności prywatnej przez państwo

SOCJALIZM Karol Fourier( 1772-1837) krytykował istniejące stosunki społeczne, niesprawiedliwość i wolną konkurencję postulował zakładanie falansterów ( organizacji spółdzielczych opartych na wspólnej pracy) proponował dzielić wytworzony produkt wg pracy, kapitału i talentu uważał, że zmiany prowadzić będą do zaniku państwa Robert Owen ( 1771 – 1858) – pisarz socjalista, praktyk spółdzielczości robotniczej prowadził we własnej fabryce eksperymenty w zakresie pracy i płacy walczył o ustawodawstwo fabryczne w USA założył osadę spółdzielczą, która zbankrutowała opowiadał się za uspołecznieniem środków produkcji

KOMUNIZM „ socjalizm naukowy”, komunizm naukowy Komunizm – ideologia społeczna głosząca: Całkowitą równość socjalną wszystkich ludzi Zbudowanie społeczeństwa bezklasowego, opartego na społecznej własności środków produkcji i równym podziale dóbr Wersja komunizmu, stworzona przez Marksa i Engelsa, otrzymała podbudowę filozoficzną( heglizm) i ekonomiczną wywodzącą się z krytyki kapitalizmu( obalenie kapitalizmu w wyniku rewolucji proletariackiej i objęcie władzy przez klasę robotniczą – dyktatura proletariatu Marks i Engels mieli ambicję wyjaśnienia wszystkich zjawisk społecznych i przyrodniczych

Nacjonalizm Józef Gobineau •    Naród jako najdoskonalsza forma życia zbiorowego •    Tradycja, język, kultura narodowa •    Idea państwa narodowego •    Idea solidaryzmu państwowego – silna wieź emocjonalna ze wspólnotą narodową •    Egoizm narodowy – interesy danego narodu są nadrzędne w stosunku do wszystkich innych celów •    Lojalność wobec swego narodu •    Współpraca wszystkich grup społecznych dla dobra i interesu wspólnoty narodowej •    Sprzeciw wobec internacjonalizmu (współpracy z innymi narodami)