1.15. Co trzeba wiedzieć koniecznie o płazińcach i nicieniach Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Płazińce Przedstawiciele Zwane są inaczej robakami płaskimi. Ich ciało spłaszczone jest grzbieto-brzusznie. Mają dwuboczną symetrię ciała. Żyją w wodach słonych, słodkich oraz wewnątrz ciała żywiciela. Zdecydowana większość płazińców to pasożyty. W rozwoju występuje postać larwy, czyli rozwój jest złożony. Przedstawiciele Tasiemce – tasiemiec uzbrojony, nieuzbrojony, bruzdogłowiec. Przywry – motylica wątrobowa. Wirki – wypławek biały.

Wirki Nieliczne płazińce to wolno żyjące wirki, które można znaleźć na roślinach w czystych stawach. Są małymi drapieżnikami, mają około 1 cm długości.

Tasiemce Wszystkie dorosłe tasiemce żyją w jelitach kręgowców. Mają członowane ciało przypominające taśmę. Wszystkie są zbudowane według planu: główka (miejsce przyczepu do ścian jelita) szyjka (miejsce powstawania nowych członów) niedojrzałe (młode) człony → dojrzałe człony Stare (dojrzałe) człony odrywają się i są usuwane z organizmu na zewnątrz. Ciało tasiemca chroni przed strawieniem specjalny naskórek (nabłonek syncycjalny) Tasiemiec nie posiada układu pokarmowego – żyjąc w jelicie cienkim wchłania strawiony pokarm całą powierzchnią ciała. Tasiemiec oddycha beztlenowo. Tasiemiec rozmnaża się płciowo. Jest obojnakiem. Występuje tu zjawisko samozapłodnienia. W rozwoju występuje postać larwalna, a więc rozwój jest złożony. Rozwój larwalny wymaga zmiany żywiciela.

Cykl rozwojowy tasiemca nieuzbrojonego Pasożyt dwudomowy. Żywicielem pośrednim jest bydło. Żywicielem ostatecznym jest człowiek. Główną przyczyną rozpowszechnienia zakażenia jest stosowanie szamba i osadów ściekowych do nawożenia pól uprawnych i pastwisk oraz odprowadzanie ścieków (fekalia) do wód powierzchniowych, z których czerpana jest woda do celów konsumpcyjnych lub gospodarskich.

Cykl rozwojowy tasiemca nieuzbrojonego Wypełnione jajami człony, które zostały usunięte wraz z kałem z organizmu żywiciela ostatecznego, muszą być zjedzone przez żywiciela pośredniego (bydło). W jelicie krowy z jaja wylęga się pierwsza postać larwalna- wągier. Żywicielem ostatecznym jest człowiek, który może się zarazić po spożyciu surowego (metka, tatar), niedogotowanego lub niedosmażonego (np. na grilu) mięsa wołowego. W jelicie człowieka rozwija się postać dorosła. Główka dotychczas wpuklona do wnętrza wągra , wynicowuje się na zewnątrz, przyczepia do ścianki jelita i rozpoczyna produkcję członów.

Cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego Żywiciel ostateczny to żywiciel, w którego organizmie powstaje dorosła, rozmnażająca się forma pasożyta Żywiciel pośredni to żywiciel, w którego organizmie pasożyt osiąga stadium larwalne

Cykl rozwojowy tasiemca bąblowcowego Dorosły tasiemiec jest niewielki -do 5 mm Żyje w jelicie psa, wilka, rzadziej lisa. Najczęściej żywicielami pośrednimi są przeżuwacze, świnie, rzadziej konie (zjadają trawę z psimi odchodami). Zarazić się może także człowiek nieprzestrzegający zasad higieny w kontaktach z psami. Staje się wtedy żywicielem pośrednim. Z połkniętego jaja wylega się onkosfera, która przedostaje się najczęściej do wątroby bądź płuc i przekształca w wągra. Dorosły wągier jest olbrzymi , może dochodzić do rozmiarów ludzkiej głowy i zawiera w sobie liczne drobne pęcherzyki z tysiącami główek tasiemca (w 1 mm pęcherza do 400 tysięcy skoleksów).

Objawy tasiemczycy i sposoby jej zapobiegania Objawy zarażenia zależą od ilości pasożytów oraz stanu zdrowia człowieka. Z obserwacji wynika, że choroby pasożytnicze podobnie jak i infekcje występują częściej i powodują groźniejsze objawy chorobowe u osób z upośledzonym układem odpornościowym. Zarażenie tasiemcem może być przyczyną takich dolegliwości, jak: ból głowy, znużenie, bezsenność, nadmierna pobudliwość nerwowa, ogólne osłabienie, brak apetytu lub wilczy apetyt, spadek masy ciała, wysypki alergiczne, nudności, wymioty, biegunki, bóle w obrębie jamy brzusznej, anemia. Obecność bruzdogłowca szerokiego doprowadza zwykle do anemii z powodu awitaminozy B12. Aby zapobiec tasiemczycy, nie należy jadać niedogotowanych mięs. Surowe lub półsurowe mięso można spożywać tylko po badaniu weterynaryjnym. Trzeba także przestrzegać zasad higieny osobistej i żywienia.

Nicienie Nicienie to organizmy o ciele wydłużonym, robakowatym, w przekroju poprzecznym jest zbliżonym do koła. Nicienie żyją w glebie, wodzie słodkiej i słonej, również jako pasożyty wewnętrzne roślin, zwierząt, człowieka. Budowa nicieni: Zewnętrzną powłokę stanowi wór skórno- mięśniowy. Wnętrze ciała wypełnia płyn surowiczy nadający sprężystość i rozprowadzający substancje odżywcze. Brak układu oddechowego i krążenia. Układ pokarmowy ma postać prostego przewodu. Występuje układ nerwowy i wydalniczy. Przedstawiciele: glista ludzka, owsik ludzki, włosień kręty

Cykl rozwojowy glisty ludzkiej

Glistnica Glista ludzka, wywołująca glistnicę, to robak o długości 25-40 cm. Zarodki znajdujące się w wydalonych z kałem jajach nie są zdolne do zarażania. Po 6-tygodniowym pobytu w wodzie lub wilgotnej glebie powstaje larwa inwazyjna. Człowiek zakaża się przez spożycie pokarmów zanieczyszczonych jajeczkami z larwami. W jelicie cienkim larwy wydostają się z otoczki jaja, przebijają się przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych, następnie z krwią wędrują do oskrzeli i pęcherzyków płucnych. Odkrztuszane do jamy ustnej są połykane . W ten sposób ponownie dostają się do jelit, gdzie dojrzewają w ciągu 2-3 miesięcy od zakażenia. Glista żyje w jelicie 13-15 miesięcy. Po tym czasie dochodzi do samowyleczenia (o ile nie nastąpi ponowne zakażenie lub powikłania, np. niedrożność jelita czy zapalenie wyrostka robaczkowego. W jelicie może przebywać nawet kilkaset glist jednocześnie). W czasie wędrówki larw przez płuca pojawia się zapalenie oskrzeli lub odoskrzelowe zapalenie płuc. Obecność glist w jelitach powoduje nudności, wymioty, biegunki, bóle w jamie brzusznej oraz osłabienie, brak apetytu, bóle głowy, rozdrażnienie, bezsenność. U części osób zarażonych glistą ludzką występują objawy alergiczne - świąd skóry, pokrzywki, wypryski, a nawet napady duszności naśladujące ataki astmy. Zapobieganie glistnicy polega na piciu przegotowanej wody i przestrzeganiu ogólnych zasad higieny osobistej i żywienia.

Włosień kręty Włośnica (trychinoza) to ciężka choroba pasożytnicza, spowodowana zakażeniem człowieka lub zwierzęcia larwami włośnia krętego (Trichinella spiralis), znajdującymi się w mięśniach chorych świń i innych zwierząt np. dzików. Do zakażenia dochodzi przez zjedzenie zakażonego surowego lub niedogotowanego mięsa. Nie jest możliwe zakażenie się od chorej osoby.

Owsiki Owsiki, powodujące owsicę, są najbardziej rozpowszechnionymi pasożytami, zwłaszcza u dzieci. Robaki te długości kilku milimetrów przysysają się do ścian jelita. Jaja składają w fałdach skóry w okolicy odbytu, wypełzając głównie nocą. Charakterystycznym objawem chorobowym owsicy jest zaczerwieniona skóra i świąd okolicy odbytu utrudniający zasypianie, wzmożona pobudliwość nerwowa, ból głowy, osłabienie, brak apetytu, nudności, bóle w jamie brzusznej, anemia. Owsiki mogą dostawać się do sromu i pochwy, stając się przyczyną zmian zapalnych narządu rodnego. Zakażenie człowieka następuje przez brudne ręce, surowe produkty spożywcze zanieczyszczone jajeczkami pasożyta, za pośrednictwem przedmiotów codziennego użytku, np. brudną pościel. Możliwe jest także zarażenie przez unoszący się kurz, wraz z którym jajeczka owsików osiadają na produktach spożywczych. Zapobieganie owsicy polega na przestrzeganiu zasad higieny osobistej i żywienia. W czasie leczenia owsicy, które powinno objąć jednocześnie wszystkich domowników, konieczna jest codzienna zmiana bielizny osobistej i pościelowej oraz dezynfekcja ubikacji.

Zadania Podaj jeden przykład płazińca, który nie jest pasożytem. Wyjaśnij znaczenie pojęcia „żywiciel pośredni”. Wyjaśnij, co to jest wągier. Przedstaw, w jaki sposób można się zarazić tasiemcem nieuzbrojonym. Wymień pasożyty (omawiane w prezentacji), które mają jednego żywiciela.

Źródła J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1,Operon,2009r. E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r. B.Klimuszko, Żak, 2009r. B.Klimuszko, Żak,2001r. H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r. Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r. E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1, WSiP, 2009r. D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT, 1999r. B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja S.A.,2002r.

Wesołych Świąt By Wam wszystko pasowało, by kłopotów było mało, byście zawsze byli zdrowi, by problemy były z głowy, by się wiodło znakomicie, by wesołe było życie!