Badania obrazowe w urologii lek. Krzysztof Sobkowiak specjalista urolog FEBU

USG Nieinwazyjne, dostępne, tanie Subiektywna ocena Zawsze jako pierwsze badanie obrazowe Możliwość diagnostyki zmian miąższowych, torbieli, złogów, wodonercza, zmian węzłowych itd., Zabiegi pod kontrolą USG

Przygotowanie pacjenta do badania pacjent powinien być na czczo odgazowanie przewodu pokarmowego – właściwa dieta przed badaniem, Espumisan wypełnienie pęcherza moczowego pierwsze badanie usg powinno obejmować całą jamę brzuszną, nie tylko układ moczowy

Warunkiem prawidłowego obrazowania ultrasonograficznego przez powłoki brzuszne narządów małej miednicy jest wypełnienie pęcherza moczowego. Pęcherz moczowy wypełniony moczem wypycha pętle jelitowe z miednicy małej i stanowi swoiste „okno ultrasonograficzne” umożliwiające obserwację narządów rodnych kobiety, gruczołu krokowego mężczyzny oraz pęcherza moczowego.

Przygotowanie do badania usg jamy brzusznej i układu moczowego dieta lekkostrawna, z wyłączeniem jarzyn, owoców, ciemnego pieczywa u osób ze znaczną nadwagą Espumisan 3 x 2 kapsułki. Preparat ma na celu usunięcie powietrza z przewodu pokarmowego, które stanowi przeszkodę dla ultradźwięków 6 godzin przed badaniem nie przyjmować pokarmów nie palić tytoniu nie żuć gumy 2 godziny przed badaniem wypić 1-1,5 litra wody niegazowanej i nie oddawać moczu

USG –nerka prawidłowa

Kamica nerkowa

Zastój moczu - wodonercze

Nerka torbielowata

Guz nerki

Guz pęcherza moczowego

gruczoł krokowy - prostata

TRUS – usg transrektalne prostaty

obraz TRUS

zabiegi urologiczne wykonywane pod kontrolą usg biopsja gruczołu krokowego biopsja nerki założenie nefrostomii punkcja torbieli nerki kruszenie kamieni ESWL

Biopsja prostaty

Badania rentgenowskie zdjęcie przeglądowe jamy brusznej urografia pielografia wstępująca cystografia cystouretrografia mikcyjna tomografia komputerowa

Przygotowanie chorego do badania pisemna zgoda pacjenta na badanie przygotowanie przewodu pokarmowego (leki przeczyszczające, espumisan) chory pozostaje na czczo

zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej na leżąco

Urografia badanie radiologiczne mające na celu uwidocznienie nerek i dróg moczowych oraz ocenę czynności nerek polega na dożylnym podaniu (niejonowych) środków kontrastowych i następowym wykonaniu zdjęć jamy brzusznej

urografia

urografia – przygotowanie do badania W ciągu 2 dni poprzedzających badanie obowiązuje dieta, nie należy spożywać nadmiaru owoców, warzyw, słodyczy, ciemnego pieczywa, napojów gazowanych itp. przygotowanie przewodu pokarmowego przed badaniem - w dniu poprzedzającym badanie należy wypić preparat Fortrans – zawartość 4 saszetek  rozpuszczamy w 4 litrach wody niegazowanej, a następnie wypijamy cały przygotowany roztwór w ciągu 3-4 godzin W dniu badania pacjent powinien być na czczo. Wykluczone jest jedzenie, picie

urografia Pierwsze zdjęcie wykonuje się przed podaniem kontrastu (zwykłe zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej) następne 5 minut po podaniu kontrastu, a kolejne po upływie dalszych 10 i 20 min. uzasadnionych przypadkach wykonuje się jeszcze zdjęcia późne

urografia – prawidłowy obraz

Wodonercze lewostronne

urografia – guz pęcherza moczowego

Przeciwwskazania do urografii niewydolność nerek – środek kontrastowy podawany dożylnie jest zagęszczany i wydalany przez nerki jako mocz kontrastowy uczulenie na środek cieniujący ciąża

Pielografia Pielografia - badanie radiologiczne polegające na podaniu środka kontrastującego do miedniczki nerkowej i moczowodu oraz wykonaniu zdjęcia RTG. Pielografia pozwala na uwidocznienie nieprawidłowości w obrębie miedniczki nerkowej lub moczowodu w sytuacji gdy inne badania obrazowe nie wnoszą szczegółów diagnostycznych lub nie są dostępne.

Pielografia W zależności od drogi podania środka kontrastującego wyróżnia się: pielografię zstępującą i pielografię wstępującą.

Pielografia zstępująca Pielografia zstępująca jest badaniem polegającym na wykonaniu zdjęcia przeglądowego nerek i pęcherza po podaniu środka kontrastującego przez cewnik nefrostomijny założony do układu kielichowo - miedniczkowego nerki. Badanie stosowane u pacjentów z założoną wcześniej nefrostomią pomaga uwidocznić lokalizację i rodzaj przeszkody w odpływie moczu z nerki.

Pielografia zstępująca Badanie wykonywane jest w pracowni rentgenowskiej lub na sali endoskopowej wyposażonej w aparat rentgenowski - ramię C. Pielografia zstępująca jest badaniem bezpiecznym i może być wykonywana ambulatoryjnie. W czasie badania pacjent układany jest na plecach. Przez cewnik nefrostomijny podawany jest środek kontrastujący i wykonywane są zdjęcia rentgenowskie.

Pielografia zstępująca

Pielografia WSTĘPUJĄCA Pielografia wstępująca jest badaniem radiologicznym polegającym na założeniu cewnika moczowodowego do moczowodu i podaniu środka cieniującego - kontrastu. Badanie wykonywane jest w przypadku, gdy nie ma możliwości zobrazowania miedniczki lub moczowodu innymi badaniami. Badanie wykonywane jest w pozycji leżącej w pracowni rentgenowskiej lub na sali endoskopowej wyposażonej w aparat rentgenowski. W czasie badania urolog powoli podaje kontrast cewnikiem moczowodowym i na ekranie monitora kontroluje stopień wypełnienia układu moczowego.

Pielografia wstępująca – guz kielicha górnego nerki lewej

Tomografia komputerowa Tomografia komputerowa, TK (ang. Computed Tomography – CT) jest rodzajem tomografii rentgenowskiej - metodą diagnostyczną pozwalającą na uzyskanie obrazów tomograficznych (przekrojów) badanego obiektu

Tomografia komputerowa Wykorzystuje ona złożenie projekcji obiektu wykonanych z różnych kierunków do utworzenia obrazów przekrojowych (2D) i przestrzennych (3D)

Budowa tomografu Tomograf komputerowy składa się ze stołu, na którym leży pacjent, gantry (obręczy), w której znajduje się lampa promieniowania rentgenowskiego wraz z detektorami oraz z komputerowej konsoli, na której programuje się i ogląda badania.

Tomograf komputerowy

Konsola tomografu

TK Skaner tomografu komputerowego obraca się wokół leżącego pacjenta, wykonując co kilka stopni liczne pomiary. Na podstawie pomiarów gęstości osłabiania promieniowania komputer tworzy obrazy poprzecznych przekrojów ciała pacjenta uwidaczniające z dużą dokładnością tkanki organizmu i strukturę narządów.

Tomografia komputerowa

Przygotowanie do KT Badania tomografii komputerowej z podaniem środka kontrastowego wymagają wcześniejszego przygotowania. Pacjent musi być na czczo (bez jedzenia) na 5 godzin przed badaniem oraz powinien być odpowiednio nawodniony (płyny obojętne – np. woda przegotowana).

Kontrast w KT Specyfika badania decyduje o tym, czy pacjentowi zostanie podany środek cieniujący, czyli kontrast. Kwestię tę zawsze rozstrzyga lekarz radiolog. Kontrast to substancja, którą podaje się dożylnie lub do jamy ciała. Dzięki temu, że pochłania on znacznie promieniowanie rentgenowskie możemy uzyskać dokładny obraz narządu, naczyń krwionośnych (w przypadku badania angio TK) lub wzmocnić obraz struktury patologicznej. Środki kontrastowe stosowane w tomografii komputerowej są związkami jodu.

Rezonans magnetyczny nieinwazyjne badanie obrazowe opiera się na zjawisku jądrowego rezonansu magnetycznego Obrazowanie za pomocą rezonansu magnetycznego nie wymaga użycia potencjalnie szkodliwego promieniowania rentgenowskiego

Rezonans magnetyczny

Przygotowanie do RM Wykonanie badania rezonansu magnetycznego nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania.   Ważne jest, żeby wejść do sali, w której znajduje się aparat do rezonansu magnetycznego w luźnym ubraniu pozbawionym metalowych elementów np. guzików, bez paska, zegarka, kluczy, kart płatniczych i telefonów komórkowych (mogą ulec rozmagnesowaniu)

Przeciwskazania do RM wszczepiony rozrusznik serca metalowe ciała obce w tkankach miękkich (np. klipsy naczyniowe po operacjach laparoskopowych lub odłamki w sąsiedztwie naczyń, narządów miąższowych lub w oku, płytki ortopedyczne, itp) klaustrofobia

Rezonans magnetyczny

Rezonans magnetyczny

RM – guz pęcherza moczowgo

RM – guz nerki

uretrocystografia mikcyjna - UCM Cystoureterografia mikcyjna jest to obrazowa metoda badania dróg wyprowadzających mocz, czyli cewki moczowej, pęcherza moczowego i ewentualnie moczowodów przy pomocy promieni rentgenowskich.

UCM Badanie służy uwidocznieniu wszelkich zmian zachodzących w dolnym odcinku dróg moczowych. Metoda ta jest szczególnie cenna w rozpoznawaniu wad wrodzonych cewki moczowej, pęcherza moczowego lub moczowodów u dzieci. Na jej podstawie dokonuje się także oceny stopnia cofania się moczu z pęcherza do moczowodu w przypadku istnienia odpływu wstecznego pęcherzowo-moczowodowego oraz stopnia zalegania moczu w pęcherzu moczowym.

Wskazania do UCM Badanie cystograficzne wykonuje się u dzieci: po zakażeniu układu moczowego po każdym zakażeniu u wszystkich noworodków i niemowląt po ciężkich zakażeniach u starszych dzieci (ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek) w przypadku nawracających zakażeń układu moczowego w przypadku wad wykrytych w innych badaniach obrazowych (usg, scyntygrafia, urografia) u dzieci z moczeniem nocnym

Przeciwwskazania do UCM Dodatni wynik posiewu moczu przed badaniem, gorączka, infekcja wirusowa, bakteryjna lub grzybicza, u starszych dziewczynek miesiączka.

Przebieg badania UCM zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej założenie cewnika do pęcherza moczowego, Następnie poprzez cewnik podawany jest roztwór środka kontrastującego – wypełnianie pęcherza moczowego Następnie, usuwa się cewnik i wykonuje serię zdjęć rentgenowskich w czasie i po oddaniu moczu (mikcji - stąd nazwa badania)

UCM W trakcie badania ocenia się widoczne dzięki kontrastowi zarysy pęcherza moczowego i dróg moczowych. Określa się również prawidłowość opróżniania pęcherza moczowego w czasie mikcji. Badanie pozwala określić czy nie następuje nieprawidłowy wsteczny przepływ środka kontrastującego do moczowodów i nerek – refluks skopia rengenowska pozwala na podgląd obrazu w czasie rzeczywistym, co pozwala na ocenę dynamiczną oraz ewentualne modyfikacje przebiegu badania.

Badanie UCM

UCM – faza mikcji u chłopca

UCM – faza mikcji – widoczny reflux

UCM – reflux

Zastawka cewki tylnej najczęstsza wrodzona przyczyna utrudnienia oddawania moczu u chłopców. Częstość występowania tej wady szacuje się na 1:5 000-1:8 000 urodzeń. W wadzie tej nadmiernie przerośnięte fałdy błony śluzowej zlokalizowane w części sterczowej cewki moczowej, między jej ścianą a wzgórkiem nasiennym utrudniają odpływ moczu z pęcherza. Do powikłań wady należą zaburzenia czynności pęcherza moczowego, przewlekła niewydolność nerek i nawracające zakażenia układu moczowego

UCM – zastawka cewki tylnej

PET - Pozytonowa emisyjna tomografia komputerowa Badanie PET/CT polega na rejestracji promieniowania powstałego podczas anihilacji pozytonów. Ich źródłem jest podany pacjentowi radiofarmaceutyk, ulegający ciągłemu rozpadowi. Substancja ta zawiera izotopy promieniotwórcze o krótkim czasie połowicznego rozpadu (większość promieniowania powstaje w trakcie badania). Badanie umożliwia ocenę zmian metabolicznych zachodzących w komórkach. Dzięki zastosowaniu zaawansowanej techniki możliwe jest otrzymanie trójwymiarowego obrazu wnętrza ciała pacjenta.

PET Badanie PET/CT stosowane jest głównie w chorobach onkologicznych, a także w wybranych schorzeniach kardiologicznych i neurologicznych. Badanie PET/CT jest badaniem, które w wybranych nowotworach daje możliwość postawienia ostatecznego rozpoznania, czego nie dało się uzyskać na podstawie innych technik obrazowania np. KT, NMR.

PET Umożliwia lokalizację ogniska pierwotnego niektórych nowotworów, oceny ich zaawansowania, ewentualnie ocenę wznowy procesu chorobowego. W niektórych typach nowotworów daje możliwość oceny skuteczności stosowanego leczenia np. chemioterapii, dzięki temu możliwa jest ewentualna zmiana schematu leczenia. Umożliwia również planowanie radioterapii, przeprowadzanej pod kontrolą PET. Istotną informacją jest możliwość oceny drobnych zmian, które nie są możliwe do zobrazowania za pomocą innych technik radiologicznych.

Przygotowanie do badania PET Na 24 godziny przed badaniem nie należy wykonywać ćwiczeń fizycznych, pić alkoholu i napojów zawierających kofeinę (Np. kawy, coli, herbaty itp.). Jest to bardzo ważne, gdyż czynniki te mają znaczny wpływ na dokładność wyników badania. Pacjent nie może jeść przez minimum 6 godzin przed badaniem. Przed przyjazdem na badanie należy wypić dużą ilość (minimum 0,5l) niegazowanej wody mineralnej. Musi być to czysta woda niegazowana bez żadnych dodatków smakowych.

Przeciwwskazania do PET Badania PET/CT nie należy przeprowadzać bezpośrednio lub w trakcie radioterapii, chemioterapii ( z wyj. indywidualnych przypadków zgodnie z zaleceniem lekarza), po badaniach endoskopowych, operacjach, biopsjach. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania badania jest ciąża lub karmienie piersią

PET

PET

Scyntygrafia Scyntygrafia – obrazowa metoda diagnostyczna medycyny nuklearnej, polegająca na wprowadzeniu do organizmu środków chemicznych (najczęściej farmacuetyków) znakowanych radioizotopami, cyfrowej rejestracji ich rozpadu i graficznym przedstawieniu ich rozmieszczenia

Scyntygrafia Znakowany farmaceutyk dobierany jest tak, aby gromadził się w narządzie, który ma zostać zbadany. Radioizotop emituje promieniowanie jonizujące (najczęściej gamma), które dzięki wysokiej energii (optimum 100 - 450 keV) przenika z organizmu pacjenta na zewnątrz jego ciała, gdzie zostaje rejestrowane przez gammakamerę.

Scyntygrafia Komputer połączony z gammakamerą rejestruje informacje w postaci cyfrowej i (obecnie najczęściej dopiero po zakończeniu ujęcia lub badania) generuje obraz przedstawiający rozkład kumulacji izotopu w organizmie.

Scyntygrafia Scyntygrafia umożliwia ocenę morfologiczną (położenie, wielkość, kształt, strukturę) i funkcjonalną (klirens, przepływ, zdolność gromadzenia – np. w przypadku jodu w tarczycy) narządu.

Scyntygrafia kości Podany znacznik gromadzi się w układzie kostnym w zależności od przekrwienia i przebudowy. Badania stosowane są w diagnostyce: - nawet niewielkich urazów kości/ przeciążeń - zapalenia kości - choroby reumatycznej - nowotworów kości i ich zasięgu

Scyntygrafia kości Po wstrzyknięciu znacznika chory powinien wypić około 2 litrów niegazowanej wody mineralnej. Badanie rozpoczyna się około 2 godzin po podaniu znacznika.

Scyntygrafia kości

Scyntygrafia kości

Scyntygrafia nerek Wykonuje się je znacznikami, które są wydalane przez nerki. Badanie pozwala na ocenę: - ukrwienia nerek, ich czynności i odpływu moczu do pęcherza - utrudnienia w odpływie moczu - uszkodzenia nerki w przebiegu kamicy nerkowej - zapalenia nerek - badanie nerek stosuje się także w diagnostyce nadciśnienia nerkowego

Scyntygrafia nerek

Dziękuję za uwagę