1 PROJEKT KSZTAŁCENIA ANIMATORÓW PARTNERSTW LOKALNYCH Janina Jaszczur, Inga Kawałek, Ryszard Kamiński, Ryszard Zarudzki Olsztyn, września 2005 Trenerzy prowadzący: Inga Kawałek, Ryszard Zarudzki (opracował: Ryszard Zarudzki) Zjazd IV

2 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Dyskusja konferencyjna Jest odmianą dyskusji, której przebieg jest następujący: problematykę ogólną dzieli się na zagadnienia bardziej szczegółowe, te zaś są rozpracowywane w poszczególnych grupach dyskusyjnych w określonym czasie Po upływie przewidzianego czasu pracy liderzy grup problemowych przedstawiają rozwiązania szczegółowych zagadnień w określonym porządku, tworząc obraz rozwiązania problemu ogólnego Dyskusję konferencyjną można stosować podczas warsztatów poświęconych określonym problemom tam, gdzie zachodzi konieczność werbalnego przeanalizowania jakiegoś szerokiego zagadnienia

3 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Dyskusja wielokrotna Składa się z dwóch etapów Pierwszy etap polega na pracy w małych grupach. Dyskusję prowadzą liderzy wybrani przez grupę lub wskazani przez prowadzącego Przedmiotem dyskusji w grupach jest albo to samo zagadnienie, albo zagadnienie odmienne będące składnikiem szerszego problemu. (Ważne jest, aby dokładnie określić czas dyskusji grupach.) Drugi etap (plenarny) jest prezentacją wyników dyskusji w grupach, rodzajem podsumowania (dyskusją na forum całej grupy) i wybrania optymalnego rozwiązania

4 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Dyskusja okrągłego stołu Polega na swobodnej wymianie myśli między uczestnikami spotkania i moderatorem, który przedstawia pewien problem, a także między samymi uczestnikami spotkania Cechą charakterystyczną tej odmiany jest swoboda wypowiedzi wszystkich dyskutantów bez względu na pozycję Jej uczestnicy są sobie równi, wymieniają swoje poglądy, doświadczenia, udzielają wyjaśnień Nad całością czuwa moderator, który dba o prawidłowy przebieg procesu i koryguje lub uzupełnia wypowiedzi

5 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Dyskusja panelowa Jest to dyskusja, której cechą charakterystyczną jest istnienie dwóch gremiów: – Eksperci – Audytorium W pierwszej fazie dyskusji wypowiadają się tylko eksperci. Oni wprowadzają w temat oraz dyskutują pomiędzy sobą Wszyscy reprezentanci mają ściśle określony czas wypowiedzi. W tym czasie prezentują swoje stanowisko, wprowadzają replikę odnoszą się do poglądów innych osób Dyskusja obserwowana jest przez audytorium W drugiej fazie dyskusji głos może zabierać każda osoba wchodząca w skład audytorium. Na zakończenie prowadzący dokonuje podsumowania

6 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków  Debata (1)  Debata to metoda sięgająca starożytności, gdyż już wtedy zajmowano się sztuką argumentacji (erystyki)  Aby przeprowadzić debatę należy uczestników spotkania podzielić na dwie grupy, w których poszukiwać będą argumentów na poparcie dyskutowanej tezy  Następnie odbywa się prezentacja stanowisk  Dyskusję prowadzą dwie osoby. Pierwsza przez określony wymiar czasu prezentuje stanowisko swojej grupy, następne identyczna ilość czasu przysługuje przeciwnikowi i tak na przemian. Podsumowania dokonuje prowadzący spotkanie

7 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków  Debata (2)  Debata jest dobrą techniką do poszukiwania i prezentowania argumentów „za” i „przeciw” - słabych i mocnych stron konkretnego rozwiązania problemu, pomysłu itd.  Może być zastosowana również przy omawianiu kontrowersyjnych tematów, na które uczestnicy mają wyraźnie określone, rozbieżne stanowiska.  Celem tej formy dyskusji jest wówczas ich prezentacja w przyjazny sposób. Zadaniem dyskutantów jest zaprezentowanie argumentów "za" i "przeciw" oraz przekonanie do swoich poglądów pozostałych, a nie jedynie wykazanie się umiejętnością atakowania przeciwnika (nie wolno dopuszczać do ataków personalnych).

8 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków  Technika „6 · 6 · 6” (lub „ 3 x 6”) (1) Sześć grup Sześć osób w grupie Sześć minut dyskusji  W pierwszej fazie prowadzący tworzy 6 grup i przestawia problem do dyskusji  Po pierwszej fazie dyskusji prowadzący tworzy sześć nowych grup tak, aby ich członkowie byli reprezentantami wszystkich grup wcześniej utworzonych  Uczestnicy w nowych grupach prezentują poglądy przedstawiając wyniki dyskusji grupy, w której pracowali wcześniej  Nowe grupy wypracowują stanowisko, które zostanie zaprezentowane na forum spotkania  Prowadzący podsumowuje dyskusję

9 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków  Technika „6 · 6 · 6” (lub „ 3 x 6”) (2) Sześć grup Sześć osób w grupie Sześć minut dyskusji.  Nazwa techniki jest raczej umowna  Zadanie można realizować w grupach 5,6,7,a nawet 8-osobowych  Również liczba grup może być dowolna  Ważne jest tylko, aby każda grupa utworzona w drugim etapie zawierała swym składzie przynajmniej jednego reprezentanta każdej grupy z etapu wcześniejszego  Przy większych grupach konieczne jest zwiększenie czasu (na dyskusję i na sprawozdania)  Technika „3x6” wymaga od prowadzącego dużej elastyczności i umiejętnego podziału na grupy  Trudności zapanowaniem nad uczestnikami w momencie tworzenia grup mogą doprowadzić do całkowitego rozbicia zadania

10 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Technika „6; 3; 5” 6 – liczba grup 3 – ilość rozwiązań 5 – liczba rund Grupy nanoszą na arkusz papieru 3 propozycje rozwiązań, arkusze wędrują do innych grup, są wypełniane, następnie odbywa się dyskusja

11 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Technika śnieżnej kuli – (piramidowa) Technika polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej uczestników spotkania do pracy w całej grupie. Składa się z kilku etapów: Uczestnik spotkania indywidualnie opracowuje listę rozwiązań przedstawionego problemu; Uczestnicy pracują parach, porównują rozwiązania, wybierają elementy wspólne; Uczestnicy pracują w grupach czteroosobowych, ośmioosobowych, itd.; Uczestnicy pracują na forum całej grupy. Technikę tę można przedstawić graficznie następująco: Technika umożliwia poszukiwanie wspólnych znaczeń i uzgodnienia wspólnego stanowiska. Zadaniem moderatora jest organizowanie pracy grupy, ustalenie zasad pracy oraz dbałość o przestrzeganie ustaleń. Cała grupa 2 1 4

12 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Burza mózgów (1) Jest to technika twórczego myślenia. A. F. Osborn twórca tej metody zdefiniował ją jako metodę, dzięki której „grupa ludzi korzysta ze swoich mózgów, żeby zaatakować w sposób twórczy konkretny problem i zrobić to w stylu komandosów” Celem metody jest zbiorowe wypracowanie jak największej liczby pomysłów i idei, które mają być odpowiedzią na problem postawiony przez kierującego sesją moderatora Metoda ta sprawdza się w działaniu niewielkich grup (ok. 12 osób), których uczestnicy znają się na tyle dobrze, że nie maja oporów przed wypowiadaniem swoich pomysłów oraz aktywnie pracują Siła metody polega na interakcjach pomiędzy poszczególnymi członkami grupy Uczestnicy pobudzają nawzajem swoją wyobraźnię i są efektywniejsi w generowaniu pomysłów (tak w sensie ilościowym, jak i jakościowym)

13 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Burza mózgów (c.d.-2) Skuteczność metody opiera się na sile skojarzeń, która wykorzystywana jest na dwa sposoby: Każdy uczestnik zgłaszając swój pomysł pobudza swoją wyobraźnię Przedstawiana przez niego idea wyzwala skojarzenia u innych członków grupy "Burza mózgów" składa się z trzech zasadniczych etapów: Przygotowanie - sprecyzowanie problem Tworzenie – poszukiwanie pomysłów Ocena pomysłów

14 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Burza mózgów (c.d. - 3) Burzę mózgów prowadzi moderator. Jego zadaniem jest nadzorowanie przebiegu całej sesji, wytłumaczenie problemu, a także w sytuacjach kryzysowych (np. gdy brakuje pomysłów) zadawanie pytań drążących temat Problem, który stawia moderator powinien mieć postać pytania zaczynającego się od słów "jak..?", "co...?" Pytania zamknięte, tzw. pytania rozstrzygnięcia, zaczynające się od słowa "czy...?" skłaniają do odpowiedzi jednoznacznych, „tak” lub „nie” a nie do kreatywnego myślenia Gdy zostanie zebrana dostateczne liczba pomysłów należy przystąpić do drugiej sesji W sesji drugiej – selekcyjno – oceniającej dzieli się pomysły na pewne wspólne kategorie (rodzaj kategorii zależy od konkretnie realizowanego zadania) Na koniec uczestnicy dyskutują na temat wygenerowanych pomysłów i wybierają te najbardziej obiecujące, najlepiej przy uwzględnieniu pełnej zgodności stanowisk

15 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Burza mózgów (c.d.- 4) Aby zapewnić efektywność „burzy mózgów” należy przestrzegać następujących reguł Należy stworzyć klimat bezpieczeństwa, dzięki któremu każdy ma odwagę zgłosić najdziwniejsze, niestandardowe pomysły Nie wolno krytykować żadnych pomysłów pojawiających się w czasie "burzy mózgów". Ocenianie pomysłów w trakcie ich powstawania hamuje spontaniczność wypowiedzi uczestników spotkania - głęboko się zastanawiają, zanim powiedzą coś, co mogłoby ich ośmieszyć lub skompromitować Oddzielenie etapu tworzenia koncepcji od ich oceny w praktyce realizuje się tak, że za każdą z tych czynności są odpowiedzialne inne osoby Nie należy odrzucać jakiejkolwiek propozycji, nawet najbardziej absurdalnej

16 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Burza mózgów (c.d. - 5) Należy dążyć do wymyślenia jak największej liczby rozwiązań - nie jest ważna ich jakość, lecz liczba, bo im więcej możliwości, tym większe prawdopodobieństwo, że znajdzie się właściwe rozwiązanie Niekonwencjonalne rozwiązania (brak logiki i realizmu) są dobre. Żeby "burza mózgów" przyniosła spodziewane efekty, czyli dużą liczbę różnorodnych pomysłów, zaleca się też m.in. zapraszanie do niej osób, o których z góry wiadomo, że mają zróżnicowane podejście do rozpatrywanego problemu: specjalistów z różnych dziedzin czy pracowników z różnych działów Uczestnicy "burzy mózgów" mogą korzystać z pomysłów innych, łączyć je ze swoimi lub rozwijać w innym kierunku

17 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Burza mózgów (c.d.- 6) Każda idea jest zapisywana dokładnie tak, jak została zgłoszona. Nie dopuszcza się streszczeń czy interpretacji Członkowie zespołu powinni prezentować zbliżony poziom intelektualny oraz umiejętność konkretnego formułowania problemów. Nie można stosować tej metody w grupie, w której nie ma atmosfery zaufania i bezpieczeństwa: w takim zespole trudno jest wypowiadać swe sądy i przedstawiać pomysły bez zahamowań Czas pracy jest ściśle określony i kontrolowany przez moderatora grupy Nie zawsze "burza mózgów" przynosi oczekiwane efekty. Niekiedy przyczyną jest wybranie złego momentu na jej przeprowadzenie, zbyt trudnego tematu dla tej metody lub nieodpowiednie dobranie metody do tematu

18 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków »Technika Grup Nominalnych (1) Technika Grup Nominalnych, podobnie jak burza mózgów wykorzystuje procesy twórczego myślenia W przeciwieństwie jednak do niej poszczególni członkowie grup nominalnych nie wchodzą w bezpośrednie relacje pomiędzy sobą, nie są, więc przez innych ograniczani i są mniej skłonni do wyrażania pochopnych sądów Członkowie grupy nominalnej tylko nominalnie są grupą Technika składa się z III etapów

19 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Technika Grup Nominalnych (2) Technika składa się z III etapów W pierwszym etapie moderator określa cel spotkania (problem) stawiając konkretne pytania. Następnie prosi by każdy uczestnik grupy zapisał jak najwięcej swoich pomysłów na kartkach. Poszczególne osoby mają pracować indywidualnie i w milczeniu Drugim etapem, jest praca w grupach polegająca na zapisywaniu zgłaszanych propozycji na arkusz zbiorczy. Etap ten można zrealizować w formie anonimowej (uczestnicy zapisują swoje propozycje na karteczkach, a prowadzący spotkanie zbiera je i grupuje) Trzeci etap to dyskusja dotycząca poszczególnych propozycji. Dyskusja nie dotyczy jednak akceptacji lub odrzucenia propozycji, ale rozumienia pomysłów przez wszystkich członków grupy

20 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Technika Grup Nominalnych (3) Następnym etapem jest wybór rozwiązania (ustalenie listy rankingowej pomysłów) poprzez głosowanie. Każdy uczestnik spośród wszystkich wygenerowanych pomysłów wybiera określoną liczbę jego zdaniem najtrafniejszych. Można zastosować tutaj różne techniki wyboru (anonimowe głosowanie na kartkach lub przyznawanie poszczególnym propozycjom określonej rangi przez wszystkich uczestników spotkania). Rozwiązanie które uzyskało najwyższe miejsce stanowi rozwiązanie grupy Zaletą omawianej metody jest mała wrażliwość na wielkość grupy uczestniczącej w spotkaniu, oraz fakt, że daje ona poczucie bezpieczeństwa ich uczestnikom (każdy zgłasza swe propozycje anonimowo) Słabość wynika z ograniczonych interakcji w grupie, zarówno pod względem merytorycznym (brakuje szerszej dyskusji nad zgłaszanymi propozycjami) jak i emocjonalnym (brakuje szerszych podstaw dla utożsamiania się z trochę mechanicznie wypracowywanymi rozwiązaniami)

21 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Metaplan (1) Jest to plastyczny zapis dyskusji. Dyskusję metodą metaplanu można przeprowadzić w dużej grupie, ale najlepsze efekty, jak wskazuje praktyka, daje w małych zespołach (5-6 osobowych Prowadzący przedstawia problem do rozwiązania i określa limit czasu Uczestnicy w grupach poddają go dyskusji, a wyniki przedstawiają w postaci graficznej Po zawieszeniu metaplanów na ścianie lub tablicy następuje prezentacja, której dokonuje osoba wybrana przez grupę Prowadzący nie ingeruje w dyskusję Podsumowanie jest zebraniem wniosków ze wszystkich plakatów i osiągnięciem wspólnego dla całej grupy rozwiązania (jeśli jest to możliwe i wymaga tego cel dyskusji) Techniką tą można prowadzić dyskusję z całą grupą, wtedy opracowywany jest jeden plakat

22 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Metaplan (2) Dyskusja metodą metaplanu pozwala wyeliminować wiele wad typowych dla klasycznej dyskusji: dyscyplinuje uczestników dyskusji, zapewnia „trzymanie się tematu” zapobiega konfliktom, pozwala zachować dystans do propozycji innych członków zespołu Ponadto: Eliminuje potrzebę natychmiastowego odniesienia się do wypowiedzi poprzednika Daje szansę osobom, które niechętnie zabierają głos (nieśmiałym, nadkrytycznym itp.) Eliminuje lub ogranicza wypowiedzi nie na temat Ogranicza gadulstwo

23 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Metaplan (3) Wzór / treść plakatu zależy od problemu i celu działania. Przykład plakatu przedstawiony jest na rysunku poniżej Temat dyskusji: Jak jest? - Dlaczego nie jest tak, jak powinno być? - Jak powinno być? - Co zrobić, aby to osiągnąć? -

24 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków »Technika linii czasu Jest to technika graficznego przedstawiania problemu. Zjawiska i procesy ukazuje wymiarze linearnym, pokazuje ich następstwo w czasie. Jest skuteczna przy rozwiązywaniu problemów i ich przedstawianiu w sposób chronologiczny. Przykład „kolejność czynności ramach działania X” 2004 I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII/ 2005 I, II, III, IV, V, IV, VII, VIII, IX, X, XI, XII 2006 Początek Zdarzenie X Z akończenie Wydarzenia krytyczne

25 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Drzewo decyzyjne (1) Drzewo decyzyjne jest graficznym zapisem analizy problemu decyzyjnego Może służyć umiejętności dokonywania wyboru i podejmowania decyzji, z pełną świadomością jej skutków Drzewo decyzyjne jest techniką systematyzującą wiedzę o problemie, pomagającą przybliżyć kontrowersyjne rozwiązania, umożliwia podsumowanie wiedzy na temat wszystkich alternatyw, stąd jego szczególna przydatność w sytuacjach trudnych niejednoznacznych Technika może również służyć analizie i pełnemu zrozumieniu motywów, którymi kierowano się przy podejmowaniu ważkich decyzji w przeszłości Graficzna forma drzewa decyzyjnego zawiera podstawowe elementy procesu podejmowania decyzji (alternatywy, wady, zalety, koszty, wymagania itd.). W prosty sposób unaocznia, jak ważne jest przed powzięciem określonej decyzji dokładne zebranie informacji, odróżnienie tego, co istotne, od tego co błahe i wyszukanie braków w sytuacji problemowej

26 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Drzewo decyzyjne (2) Etapy realizacji: Sformułowanie problemu decyzyjnego Wybór celów i wartości, które są najbardziej istotne z punktu widzenia podejmującego decyzję. To ważne, by przed podjęciem decyzji uświadomić sobie wartości, interesy i priorytety znalezienie jak największej liczby możliwych rozwiązań - ilość gałęzi w drzewie zależeć będzie właśnie od ilości znalezionych alternatyw Określamy pozytywnych i negatywnych skutków każdej alternatywy Określenie innych istotnych z punktu widzenia rozważanego problemu informacji dla każdej alternatywy (koszty, zagrożenia) Podjęcie ostatecznej decyzji mając na uwadze określone wcześniej cele i wartości

27 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków ZWI, czyli Zalety, Wady i to, co Interesujące (1) (wg. Edwarda de Bono) Metoda ta jest narzędziem ukierunkowującym uwagę Pomaga skoncentrować uwagę grupy na krótko (2-3 minuty) kolejno na trzy zagadnienia - wady, zalety i to, co interesujące w danej sprawie Zamiast uparcie i ambicjonalne bronić jakiegoś poglądu, odstawiamy na bok uprzedzenia i emocje, zaczynając dokładnie badać problem Nie oceniamy go, nie wartościujemy, a poszerzamy pole widzenia Najczęściej na różne pomysły nowości reagujemy odrzuceniem ich z góry ZWI - pomaga w dostrzeżeniu różnych stron jakiegoś zagadnienia Metodę tę warto zastosować tam, gdzie reakcja grupy może być oparta na uprzedzeniach

28 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków ZWI, czyli Zalety, Wady i to, co Interesujące (wg. Edwarda de Bono) Problem: Zalety zaletami są wszystkie plusy pomysłu, koncepcji, wybranej możliwości 1 2 Wady wadami wszystkie minusy, czyli złe strony To co interesujące? To, co interesujące obejmuje punkty wzbudzające ciekawość (np. „co się by się stało, gdyby..")

29 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Technika delficka (1) Grupa delficka wykorzystywana jest do uzgodnienia wspólnej opinii ekspertów Istotą techniki delfickiej jest korespondencyjne zbieranie pomysłów i opinii na dany temat w ramach wybranej grupy społecznej lub zawodowej lub w ramach wąskiej grupy ekspertów z konkretnej dziedziny Badania te są najczęściej przeprowadzane za pomocą ankiet przesyłanych drogą pocztową lub elektroniczną, ale możliwe są również badania charakterze bardziej interaktywnym, np. z wykorzystaniem komputerowych list dyskusyjnych Następnie każdemu z ekspertów przesyłane są informacje o pomysłach pozostałych, anonimowych uczestników w celu ich przeanalizowania i ewentualnej syntezy lub rewizji swoich poglądów Proces taki, w zależności od potrzeb można powtarzać wielokrotnie

30 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Technika delficka (2) Zalety tej metody to: Możliwość uzyskania informacji od osób przebywających w odległych miejscach Współpraca ze specjalistami bez konieczności odrywania ich od codziennych zajęć Niezależność opinii ekspertów (każdy pracuje samodzielnie) Anonimowość wypowiadanych poglądów, opinii, pomysłów Wieloetapowość procesu (opinie indywidualne przeplatane są opiniami zbiorczymi) Uzgadnianie i sumowanie opinii osób kompetentnych

31 Techniki pracy grupowej[1] [1] Na podstawie LEADERATORIUM; CDR w Brwinów O/Kraków Technika delficka (3) Wady tej metody to: Długi czas trwania procesu ze względu na jego wieloetapowość Brak możliwości bezpośredniej wymiany poglądów między uczestnikami Problemy organizacyjne - zaangażowanie wielu osób do opracowania ankiet i odpowiedzi uczestników Małe zaangażowanie ekspertów, jeśli nie wprowadzi się ich w szczegóły zagadnienia Trudność w zbudowaniu, jednoznacznej ankiety dającej jednoznaczne odpowiedzi Ryzyko błędów wynikające z komunikacji pośredniej Trudność w doborze właściwych osób do grupy konsultantów Czas, koszty i wymagania logistyczne techniki delfickiej wykluczają ją jako rutynową, codzienna metodę podejmowania decyzji