"Troska o dziecko, jeszcze przed jego narodzeniem, jest pierwszym i podstawowym sprawdzianem stosunku człowieka do człowieka" Jan Paweł II, Nowy Jork 1979

Okres rozwoju prenatalnego stanowi integralną część naszego życia. Doświadczenia tego okresu, wpływają na to, jak później spostrzegamy świat, jak myślimy, uczymy się, reagujemy emocjonalnie, śnimy, jaki jest nasz biorytm lub dominujące samopoczucie.

Niewłaściwa atmosfera emocjonalna wokół dziecka poczętego, jak i negatywne przeżycia matki (przeszłe i aktualne) mogą stworzyć „stan klęski ekologicznej w łonie", przez co rozwój dziecka i jego życie mogą być zagrożone. Dlatego troska o dziecko powinna rozpocząć się przed poczęciem, aby łono matki, jako pierwsze środowisko życia, pierwszy „dom", było strukturalnie i funkcjonalnie zdrowe, a psychika matki otwarta na doświadczenia macierzyńskie.

Jeszcze 25 lat temu uważano, ze dialog z dzieckiem w okresie życia łonowego jest niemożliwy - brak jest połączeń nerwowych między organizmem matki i dziecka. Jednak badania naukowe dowodzą, ze informacje matka-dziecko przekazywane są zwrotnie za pomocą neuromediatorów, hormonów i substancji biochemicznych. Kontakt z dzieckiem w okresie prenatalnym nie tylko umożliwia jego prawidłowy rozwój. Jest również początkiem nawiązania więzi z obojgiem rodziców. Oprócz tego zacieśnia i wzbogaca więzi, które zbudowali rodzice dziecka między sobą.

Dziecko wysyła sygnały i oczekuje odpowiedzi, choć nie zrozumie słów do niego wypowiadanych, to zrozumie ich znaczenie, oznaczające miłość i akceptację, której potrzebuje jeszcze przed urodzeniem. Ważne dla jego rozwoju jest, by wzrastało w atmosferze miłości i radości z jego istnienia.

Ogromne, negatywne działanie na mózg nienarodzonego dziecka ma długotrwały stres, przeżywany przez matkę. Dziecko jest chronione w pewnym stopniu przez łożysko przed szkodliwymi czynnikami. Hormony stresu w niewielkiej ilości przenikające przez nie, są dla dziecka pożyteczne. Problem pojawia się w momencie, kiedy poziom hormonu stresu-kortyzolu, staje się zbyt wysoki.

Powtarzające się sytuacje silnego stresu w ciąży mogą przyczynić się do wielu wad u noworodków takich jak- - rozszczep wargi, zaburzenia neurologicznych, trudności z oddychaniem, wrzody żołądka i zapalenie ucha, opóźnieniem rozwoju umysłowego, w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.

Stan napięcia i rozchwiania układu neurohormonalnego przed urodzeniem może powodować dodatkowe problemy po urodzeniu, np. częstszą w okresie noworodkowym skłonność do irytacji i płaczu, pobudliwość, trudności ze ssaniem, trawieniem (np. kolkę), spaniem i oddychaniem, a w późniejszym życiu częstsze trudności w uczeniu się, nadpobudliwość psychoruchową i neurotyczność, zaburzenia emocjonalne oraz zaburzenia w kontaktach społecznych i w zachowaniu, a także przedłużone reakcje na stres.

Silne negatywne przeżycia emocjonalne matki w okresie ciąży mogą być źródłem różnych form przemocy wobec dziecka (fetal abuse - znęcanie się nad płodem), np. zaniedbanie go przez brak opieki lekarskiej lub niedożywienie (co zaburza rozwój ośrodkowego układu nerwowego, powodując np. małą masę mózgu, oraz zmniejszenie ilości DNA i RNA).

Dziecko nie rodzi się z umysłem czystym jak niezapisana tablica, gdyż zapamiętuje wrażenia z okresu prenatalnego, co udowadniają przeprowadzane badania.

 Amerykański psycholog Lee Salk odtwarzał noworodkom z taśmy nagrany dźwięk bicia serca. Okazało się, ze dzieci, którym puszczano taśmę były spokojniejsze, mniej płakały, miały lepszy apetyt i miały mniejsze trudności z oddychaniem. Każde dziecko w łonie słyszy bicie serce swojej mamy, po porodzie odgłos ten daje poczucie ciągłości życia łonowego, czyli poczucie bezpieczeństwa  Grupa badaczy szwedzkich pod przewodnictwem Amerykanina Henriego Truby, przeprowadziła badania, które dokumentują umiejętność odbierania i zapamiętywania odbioru głosu ludzkiego przez dziecko. Do eksperymentu użyto specjalistycznej aparatury, która pozwalała na rozdzielenie sekundowego odcinka głosu dziecka na 4000 części. Wyrysowany spektrografem obraz dźwięku wydawanego przez dziecko jest indywidualny dla każdego z nich, niepowtarzalny jak linie papilarne. Zadziwiające dla badaczy było to, że intonacja, rytm i inne cechy dźwięku, były bardzo podobne do mowy matki badanych dzieci. Inne badania dotyczące zapamiętywania wrażeń prenatalnych, dowodzą, że noworodki, którym czytano na kilka tygodni przed urodzeniem bajkę, wolą słuchać tej samej bajki, niż bajki o innym rytmie.

 Pierwszym podstawowym krokiem rodziców, aby nawiązać więź i dialog z poczętym dzieckiem, jest jego akceptacja, jako pełnoprawnego członka rodziny, pewność, że dialog potrzebny jest obu stronom.  Rozmowa, jako forma komunikacji i nawiązania więzi z dzieckiem może być prowadzona – w formie monologu, poprzez czytanie dziecku wierszy, bajek, historyjek lub dialogu, czyli głośnej rozmowy z dzieckiem lub w myślach, koncentrując nasze myśli na nim. Tematy rozmów powinny wynikać z konkretnych sytuacji i być wyrazem indywidualnych przeżyć.

 Inną, ale równie ważną formą komunikacji jest dotyk, przez który nawiążemy z dzieckiem kontakt intelektualny. Frans Veldman, holenderski terapeuta opracował naukową metodę dotykowa zwaną, – haptonomią, która poprzez odpowiednią technikę masażu brzucha, pobudza dziecko i komunikuje mu o uczuciach rodziców  Około 4 miesiąca życia łonowego dziecko zaczyna słyszeć odgłosy z zewnątrz, dlatego bardzo dobra formą kontaktu z dzieckiem jest śpiew i wspólne słuchanie muzyki. Słuchając naszego głosu dziecko uczy się rozpoznawania go i nie jest istotne czy umiemy śpiewać czy nie, gdyż takim głosem będziemy zwracać się w przyszłości do dziecka. Śpiewanie jest istotne również dla matki, gdyż wydłuża się faza wydechu, co przyda się podczas akcji porodowej. Dzieci uwielbiają słuchać muzyki, preferują dźwięki o niskich częstotliwościach, a więc głównie muzykę poważną.

Irena Chołuj, Urodzić razem i naturalnie, Książki - źródła życia, Mszczonów 2008 Dorota Kornas- Biela, Wokół początku życia ludzkiego, Warszawa 1993r. Dorota Kornas- Biela [w:] Psychologia rozwoju człowieka, charakterystyka okresów życia człowieka, Tom I, PWN Warszawa 2002 Opracowała: mgr Barbara Paks