Zarządzanie ryzykiem psychospołecznym – ramowe podejście europejskie dr Dorota Żołnierczyk-Zreda Pracownia Psychologii Społecznej CIOP-PIB

Projekt PRIMA-EF „Psychosocial risk management - European Framework” Cel: Stworzenie europejskich ram zarządzania ryzykiem Psychospołecznym Promowanie polityki i praktyki w tym zakresie w krajach UE

Jakie są/były Pana(i) zdaniem główne zagrożenia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy, z którymi ma/miała Pan(i) do czynienia w miejscu pracy ? Eurobarometr – kwiecień 2014

Koszty absencji chorobowej, rent Koszty związane z wypadkami, zranieniami, spadkiem produktywności, rotacją Koszty konfliktów w pracy, mobbingu, dyskryminacji Koszty związane z utratą wizerunku firmy ( Hassard I in., 2014) Ok. 10 % wariancji chorób, takich jak: 1. depresja i inne choroby psychiczne, 2. choroby układu krążenia, 3. dolegliwości mięśniowo-szkieletowe 3. cukrzyca wynika ze stresu zawodowego ( Davies and Teasdale 1994; Levi and Lunde-Jensen, 1996) Koszty zagrożeń psychospołecznych w pracy 617 ml Euro rocznie!!!!!

Skutki społeczno-ekonomiczne Przeciętna długość zwolnienia lekarskiego z tytułu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania (ZUS)

Skutki społeczno-ekonomiczne Przeciętna długość zwolnienia lekarskiego z tytułu zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania (ZUS)

CO TO JEST RYZYKO PSYCHOSPOŁECZNE W/G PRIMA-EF Te aspekty projektowania i zarządzania pracą, a także społeczny i organizacyjny kontekst pracy, który może powodować szkody psychologiczne lub fizyczne (Leka, Griffiths & Cox, 2003)

ZAGROŻENIA PSYCHOSPOŁECZNE W/G PRIMA-EF Treść pracy Brak różnorodności pracy, zbyt trudna praca Obciążenie pracą i tempo pracy Duża presja czasu, zbyt dużo pracy Czasowe ramy pracy Praca zmianowa, nieelastyczny czas pracy Kontrola Brak partycypacji decyzjach Środowisko i sprzęt Złe oświetlenie, nadmierny hałas Kultura i funkcje organizacji Zła komunikacja Stosunki międzyludzkie w pracy Konflikty, brak wsparcia społecznego Rola w organizacji Niejasność i konfliktowość roli Rozwój kariery Brak możliwości awansu, niska płaca Relacja dom-praca Sprzeczne wymagania pracy i domu Zagrożenia (stresory)

ZAGROŻENIA PSYCHOSPOŁECZNE W EUROPIE 1. Monotonne, powtarzające się czynności 2. Zbyt skomplikowane zadania 3. Praca obciążająca emocjonalnie (hiding feelings) 4. Konieczność ciągłego doskonalenia się 5. Agresja ze strony klientów 6. Niejasność roli zawodowej

Ponad 40 godz. Czechy – 41,1% Polska – 36,6% Irlandia – 23,8% Włochy – 23,0% Niemcy – 20,3% Holandia – 16,7% Francja – 16,3% Finlandia – 13,4% Intensyfikacja pracy Ile godzin tygodniowo poświęca Pan/i na swoją pracę? (q18)

Długi czas pracy a zdrowie psychiczne pracowników Program wieloletni: pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, etap I, okres realizacji „Wymagania czasowe oraz styl przywództwa stosowany w organizacji a dobrostan psychiczny i mobbing w miejscu pracy”

Konflikt praca-rodzina/życie prywatne Czy Pana(i) godziny pracy są dobrze dopasowane do Pana(i) rodzinnych lub społecznych zobowiązań poza pracą? (q44) Irlandia – 44,0% Holandia – 35,7% Finlandia – 34,1% Francja – 31,0% Niemcy – 27,3% Czechy – 24,8% Polska – 23,1% Włochy – 17,3%

Zbyt mała kontrola nad procesem pracy Czy jest Pan(i) włączony(a) w poprawę organizacji pracy lub procesów pracy w swoim departamencie lub organizacji? (q51d) Holandia – 64,7% Irlandia – 63,6% Finlandia – 52,9% Francja – 51,4% Włochy – 47,0% Czechy – 45,3% Polska – 40,4% Niemcy – 33,8%

Wsparcie społeczne w pracy (przełożeni) Czy Pana(i) menadżer/szef pomaga i wspiera Pana(ią)? (q51d) Finlandia – 73,8% Irlandia – 82,9% Czechy – 67,3% Holandia – 61,9% Francja – 58,5% Polska – 49,5% Niemcy – 46,6% Włochy – 41,7%

Skutki społeczno-ekonomiczne Czy praca ma negatywny wpływ na Pana(i) zdrowie? (q67) Polska – 39,1% Czechy – 28,7% Francja – 25,6% Finlandia – 24,4% Niemcy – 21,9% Włochy – 20,26 Holandia – 17,4% Irlandia – 10,6%

Proces zarządzania ryzykiem psychospołecznym wg PRIMA-EF Ocena ryzyka Opracowanie planu działania Opracowanie planu działania Wdrażanie planu działania Ocena wdrożenia Uczenie się organizacji stworzenie grupy kierującej

Lista kontrolna obciążenia psychicznego (20 stwierdzeń) TakNie 1 Praca w krótkich cyklach jest częsta. Praca ma krótki cykl, jeśli to samo zadanie powtarza się co 1,5 min czyli cykl jest krótszy niż jeden i pół minuty. 2 Monotonne nudne zadania są częste (są to zadania, które szybko stają się rutyną). 3 Zadania wymagające bardzo dużej koncentracji (tzn. takie, od których nie można oderwać się) są częste (adaptacja listy Europejskiej Fundacji Poprawy Warunków Pracy i Życia) Pięć grup czynników: chemiczne pyły biologiczne fizyczne uciążliwe

Działania służące ograniczaniu ryzyka psychospołecznego Dbałość o przestrzeganie prawa (np. w odniesieniu do czasu pracy, przepisów bhp, itp. ) Dbałość o to, aby prawidłowo przeprowadzać diagnozę zagrożeń psychospołecznych w przedsiębiorstwach (ocenę ryzyka zawodowego uwzględniająca ryzyko psychospołeczne) Inicjowanie dialogu społecznego Prewencja: edukacja, szkolenia, podnoszenie poziomu świadomości Finansowanie badań na poziomie państwa

Działania służące ograniczaniu ryzyka psychospołecznego na poziomie państwa Kodeks Pracy: art. 226 – dotyczy obowiązku dokonywania oceny ryzyka zawodowego, w tym ryzyka psychospołecznego art. 207 – dotyczy przeciwdziałania mobbingowi w pracy art. 128 – dotyczy przestrzegania czasu pracy 2. Europejskie Porozumienie Ramowe dotyczące Stresu w Pracy, 2004 r. 3. Europejskie Porozumienie Ramowe dotyczące Nękania i Przemocy w Pracy, 2007 r.

Działania służące ograniczaniu ryzyka psychospołecznego na poziomie organizacji 1.Dokonywanie oceny ryzyka zagrożeń psychospołecznych 2.Właściwy dobór zawodowy 3.Programy treningowe i edukacyjne dla kadry kierowniczej i pracowników na temat zagrożeń zdrowia psychicznego w pracy

Działania służące ograniczaniu ryzyka psychospołecznego na poziomie organizacji 1.Program przeciwdziałający wypaleniu zawodowemu prowadzony wśród nauczycieli oraz pracowników socjalnych Program wieloletni: pn. „Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej”, etap I, , „Badanie mechanizmów przeciwdziałania stresowi zawodowemu u pracowników wybranych grup zawodowych poddawanych zróżnicowanym programom antystresowym” 2.Program antystresowy dla pracowników z objawami depresji oparty na technikach poznawczo-behawioralnych Program wieloletni: pn. „Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej”, etap II, , ”Program psychologicznego wsparcia dla pracowników dotkniętych negatywnymi skutkami stresu w pracy”

Działania służące ograniczaniu ryzyka psychospołecznego na poziomie organizacji 5.Modyfikacja organizacji pracy, np. elastyczny czas pracy, partycypacja pracownicza itp. 6.Poprawa komunikacji pomiędzy pracownikami a kierownictwem 7.Wprowadzanie procedur skarg i wniosków, kodeksów etycznych itp. 8.Promowanie tolerancji, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w miejscu pracy

Upowszechnianie zasad PRIMA-EF

Specyfikacja na temat zarządzania ryzykiem psychospołecznym (Publicly Available Specification (PAS) for psychosocial risk management) opracowana przez British Standard Institiution przy udziale polskich ekspertów PAS stanowi tzw. „miękkie prawo” bazujące na profesjonalnych zasadach funkcjonowania organizacji

PL EU-27 wdrożenie procedur rozwiązywania konfliktów reorganizacja miejsca pracy poradnictwo dla pracowników zmiany w organizacji czasu pracy zmiany w sposobie zorganizowania pracy szkolenia Praktykowane sposoby ograniczania ryzyka psychospołecznego w opinii kierowników

Działania służące ograniczaniu ryzyka psychospołecznego na poziomie pracownika 1.Dbałość o odpowiednią ilość snu 2.Dbałość o odpowiednią dietę 3.Dbałość o aktywność fizyczną 4.Dbałość o hobby i zainteresowania 5.Dbałość o relacje społeczne (rodzinne, przyjacielskie)

Dziękuję za uwagę!