Postępowanie w sprawach wymiaru podatku

Pojęcie wymiaru Wymiar podatku to ujawnienie i konkretyzacja zobowiązania podatkowego. Przedmiotem postępowania podatkowego (jurysdykcyjnego) w sprawie wymiaru podatku jest zatem ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego. Konkretyzacja i ujawnienie zobowiązania podatkowego może być dokonywany przez organ podatkowy, przez podatnika (samowymiar/samoobliczenie), przez płatnika. Zatem to nie tylko rezultat jurysdykcyjnego postępowania podatkowego.

Powstawanie i wymiar zobowiązania podatkowego

Powstawanie zobowiązań podatkowych – dominująca w praktyce podatkowej koncepcja zobowiązań powstających „z mocy prawa” i „z mocy decyzji”

Wymiar podatku – schemat ogólny

Rodzaje spraw wymiarowych wymiar dokonywany przez organ podatkowy obligatoryjnie (art. 21 § 1 pkt 2 Op) – wymiar pierwotny wymiar jako konsekwencja weryfikacji deklaracji podatkowej (art. 21 § 3 Op) – wymiar wtórny

Wymiar decyzyjny - jako wymiar pierwotny

Sprawa podatkowa przy wymiarze decyzyjnym - charakterystyka to wymiar o charakterze pierwotnym (tj. dokonywany przez podmiot, na który przepisy nakładają taki obowiązek w pierwszej kolejności) bez wydania oraz doręczenia decyzji nie powstanie obowiązek zapłaty wymiar następuje wyłącznie w trybie jurysdykcyjnego postępowania podatkowego (co jednak nie oznacza, że na podatniku nie ciążą w tym zakresie żadne obowiązki) wymiar nie jest związany z weryfikacją prawidłowości samowymiaru

Wymiar decyzyjny – jakie podatki? „Domniemanie” wymiaru decyzyjnego - znajduje zastosowanie, o ile przepisy regulujące konkretne podatki nie przewidują innych metod wymiaru Dotyczy następujących podatków: 1) od spadków i darowizn, 2) od nieruchomości należny od osób fizycznych, 3) rolny należny od osób fizycznych, 4) leśny należny od osób fizycznych

Wymiar decyzyjny

Wymiar decyzyjny - sposób wszczęcia postępowania Art § 1. Postępowanie podatkowe wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. § 2. Wszczęcie postępowania z urzędu następuje w formie postanowienia. § 3. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu, z zastrzeżeniem art. 165a. § 3a. O wszczęciu postępowania na wniosek jednej ze stron organ podatkowy zawiadamia wszystkie pozostałe osoby będące stroną w sprawie. § 3b. Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony wniesione za pomocą środków komunikacji elektronicznej jest dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu podatkowego. § 4. Datą wszczęcia postępowania z urzędu jest dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania. § 5. Przepisów § 2 i § 4 nie stosuje się do postępowania w sprawie: 1) ustalenia zobowiązań podatkowych, które zgodnie z odrębnymi przepisami ustalane są corocznie, jeżeli stan faktyczny, na podstawie którego ustalono wysokość zobowiązania podatkowego za poprzedni okres, nie uległ zmianie; 2) …….. § 6. …………… § 7.Organ podatkowy nie wydaje postanowienia o wszczęciu postępowania w przypadku złożenia: 1) zeznania podatkowego przez podatników podatku od spadków i darowizn; 2) informacji przez podatników podatku od nieruchomości, podatku rolnego i podatku leśnego; 3) deklaracji do wymiaru zaliczek na podatek dochodowy od dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej przez podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. § 8. W przypadkach wymienionych w § 7 za datę wszczęcia postępowania przyjmuje się odpowiednio datę złożenia zeznania, deklaracji lub informacji..

Wymiar decyzyjny - sposób wszczęcia postępowania (2) -Wszczęcie następuje z urzędu - Deklaracje o charakterze informacyjnym nie stanowią wniosku o wszczęcie postępowania podatkowego – jednak w tym przypadku nie następuje ani wydanie, ani doręczenie postanowienia o wszczęciu postępowania podatkowego z urzędu, a skutki związane ze złożeniem tej deklaracji zostały określone analogicznie ze skutkami wniosku o wszczęcie postępowania -Wszczęcie z urzędu nie wymaga postanowienia o wszczęciu postępowania z urzędu również w przypadku: (1) zobowiązań ustalanych corocznie (podatek od nieruchomości, rolny, leśny), (2) o ile nie zmienił się stan faktyczny, będący podstawą wymiaru

Wymiar decyzyjny - przesłanki wszczęcia postępowania - nie zostały uregulowane w przepisach o wszczęciu postępowania podatkowego - dla postanowienia o wszczęciu postępowania podatkowego nie przewidziano wymagania uwzględnienia w jego uzasadnieniu przesłanek wszczęcia - postępowanie to powinno zostać wszczęte w każdym przypadku, gdy organ podatkowy stwierdzi okoliczności, wskazujące na powstanie obowiązku podatkowego w podatkach, dla których przewidziano wymiar decyzyjny (pierwotny)

Wymiar decyzyjny - strony postępowania - podatnicy - określają to przepisy ustaw podatkowych - w przypadku solidarnego ciążenia obowiązku podatkowego - wszyscy, na których obowiązek tego rodzaju ciąży (art. 92 § 1 i § 2 Op) np. art. 3 ust. 4 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych: „ Jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach, z zastrzeżeniem ust. 4a i 5 ”.

Wymiar decyzyjny - procedury umożliwiające wszczęcie postępowania Wszczęcie postępowania umożliwiają informacje o zdarzeniach skutkujących podatkowych, które mogą zostać uzyskane w następujących trybach: - złożenie przez podatnika deklaracji o charakterze informacyjnym - złożenie przez podatnika takiej deklaracji w toku czynności sprawdzających - kontrola podatkowa - informacje podatkowe uzyskane od osób trzecich (art. 82 i następne Op)

Czynności sprawdzające przy wymiarze decyzyjnym Art. 274a § 1 Op: „Organ podatkowy może zażądać złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji lub wezwać do jej złożenia, jeżeli deklaracja nie została złożona mimo takiego obowiązku”. Deklaracja podatkowa o charakterze informującym może być złożona w toku czynności sprawdzających, na wezwanie organu podatkowego.

Kontrola podatkowa przy wymiarze decyzyjnym powstanieobowiązkupodatkowego realizacja obowiązku zgłoszenia zdarzenia i danych niezbędnych wszczęciepostępowaniapodatkowego kontrolapodatkowa decyzja kontrolapodatkowa wszczęciepostępowaniapodatkowego nie ma formalnych przeszkód do prowadzenia kontroli podatkowej w zakresie zobowiązań wymierzanych decyzyjnie

Informacje podatkowe przy wymiarze decyzyjnym (1) powstanieobowiązkupodatkowego realizacja obowiązku zgłoszenia zdarzenia i danych niezbędnych wszczęciepostępowaniapodatkowego informacje podatkowe decyzja informacjepodatkowe wszczęciepostępowaniapodatkowego przy wymiarze decyzyjnym informacje podatkowe są w praktyce istotniejszym źródłem weryfikacji niż kontrola podatkowa

Informacje podatkowe przy wymiarze decyzyjnym (2) § 5 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie określenia rodzajów i zakresu informacji przekazywanych organom podatkowym przez sądy, komorników sądowych i notariuszy oraz terminu, formy, z uwzględnieniem formy wypisu aktu i sposobu ich przekazywania: Notariusze przekazują organowi podatkowemu właściwemu miejscowo według ich siedziby, w terminie do dnia 7 każdego miesiąca, wypisy sporządzonych w poprzednim miesiącu, dokumentujących czynności prawne podlegające przepisom ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514, z późn. zm.) lub ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 i Nr 176, poz. 1238, z 2008 r. Nr 209, poz oraz z 2009 r. Nr 22, poz. 120): 1) aktów notarialnych, o ile notariusz jako płatnik tych podatków nie przekazał organowi podatkowemu odpisów aktów notarialnych na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn lub art. 10 ust. 3a ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, 2) zarejestrowanych aktów poświadczenia dziedziczenia - które mogą spowodować powstanie zobowiązania podatkowego.

Informacje podatkowe przy wymiarze decyzyjnym (3) § 2 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie określenia rodzajów i zakresu informacji przekazywanych organom podatkowym przez sądy, komorników sądowych i notariuszy oraz terminu, formy, z uwzględnieniem formy wypisu aktu i sposobu ich przekazywania: Sądy przekazują organowi podatkowemu właściwemu miejscowo według ich siedziby, w terminie do dnia 15 każdego miesiąca, następujące informacje wynikające ze zdarzeń prawnych, które mogą spowodować powstanie zobowiązania podatkowego: 1) odpisy postanowień (ugody sądowej): o podziale majątku wspólnego (art. 567 Kpc), o stwierdzeniu nabycia własności przez zasiedzenie (art. 610 § 2 Kpc), o zniesieniu współwłasności (art Kpc), o stwierdzeniu nabycia spadku (art. 669, 677, 681 i 690 § 2 Kpc), o uchyleniu postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (art. 678 Kpc), o zmianie postanowienia stwierdzającego nabycie spadku (art. 679 § 1 Kpc), o dziale spadku (art. 688 Kpc), o przysądzeniu własności nieruchomości (art. 998 Kpc) i innych składników majątkowych, z których egzekucje prowadzi się według przepisów o egzekucji z nieruchomości; 2) …………………...

Deklaracja jako dowód w postępowaniu podatkowym To np. wykaz nieruchomości składany przez osoby fizyczne dla celów podatku od nieruchomości (art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz. U. z 2010 r., nr 95, poz. 613, ze zm.), zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na podatek od spadków i darowizn (art. 17a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, Dz. U. z 2009 r., nr 93, poz. 768) Art. 21 § 5 Op Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają na podatnika obowiązek złożenia deklaracji, wysokość zobowiązania podatkowego, o którym mowa w § 1 pkt 2, ustala się zgodnie z danymi zawartymi w deklaracji, chyba że przepisy szczególne przewidują inny sposób ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego albo w toku postępowania podatkowego stwierdzono, że dane zawarte w deklaracji, mogące mieć wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego, są niezgodne ze stanem faktycznym

Ewidencja gruntów i budynków jako dowód w postępowaniu podatkowym Ewidencja gruntów i budynków stanowi dokument urzędowy w rozumieniu art. 194 Op. art. 194 Op: § 1. Dokumenty urzędowe sporządzone w formie określonej przepisami prawa przez powołane do tego organy władzy publicznej stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone. § 2. Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do dokumentów urzędowych sporządzonych przez inne jednostki, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów uprawnione są do ich wydawania. § 3. Przepisy § 1 i 2 nie wyłączają możliwości przeprowadzenia dowodu przeciwko dokumentom wymienionym w tych przepisach. Wyrok NSA z dnia 5 marca 2013 r., sygn. akt II FSK 1399/11: „Jednolicie przyjmuje się bowiem, że dane zawarte w ewidencji mają walor dokumentu urzędowego, o którym mowa w art. 194 Ordynacji podatkowej, a podważenie tych zapisów bądź też ich zmiana może nastąpić w postępowaniu prowadzonym przed właściwymi w tej sprawie organami administracji. W postępowaniu podatkowym przeprowadzenie tego rodzaju postępowania nie jest możliwe”.

Wymiar decyzyjny - rodzaje decyzji decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego decyzja o umorzeniu postępowania podatkowego ustalenie zobowiązania podatkowego brak przesłanek faktycznych lub prawnych do ustalenia zobowiązania podatkowego

Decyzja ustalająca – skutki doręczenia Wyznacza 14-dniowy termin płatności podatku wynikającego z tej decyzji (art. 47 § 1 i § 2 Op). Stanowi podstawę prowadzenia egzekucji administracyjnej w zakresie kwoty w niej ustalonej, chyba, że jest: 1) decyzją nieostateczną, której nie nadano rygoru natychmiastowej wykonalności (art. 239a o.p.), lub 2) decyzją ostateczną, której wykonanie wstrzymano (art. 239e o.p.); wtedy nie może być na jej podstawie prowadzona egzekucja administracyjna. Może - jeszcze przed upływem terminu płatności - stanowić podstawę zabezpieczenia wykonania zobowiązania (art. 33 § 1 o.p.). Stanowi podstawę wpisu hipoteki przymusowej na zabezpieczenie zobowiązania w niej ustalonego (art. 35 § 2 pkt 1 lit. „a” o.p.). Stanowi podstawę wpisu zastawu skarbowego do rejestru zastawów skarbowych (art. 44 § 1 pkt 1 o.p.). W przypadku nieuiszczenia kwoty w niej ustalonej, decyzja ta stanowi warunek wszczęcia postępowania podatkowego w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej (art. 108 § 1 o.p.).

Decyzja ustalająca - skutki doręczenia (2) Art. 92 Op: § 1. Jeżeli, zgodnie z ustawami podatkowymi, podatnicy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe, a zobowiązania te powstają w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 2, odpowiedzialnymi solidarnie są podatnicy, którym doręczono decyzję ustalającą wysokość zobowiązania podatkowego. § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do zobowiązań podatkowych pobieranych w formie łącznego zobowiązania pieniężnego. W tym przypadku zasady odpowiedzialności solidarnej stosuje się z chwilą doręczenia decyzji (nakazu płatniczego) osobie, na którą, zgodnie z odrębnymi przepisami, wystawia się decyzję (nakaz płatniczy).

Decyzja ustalająca - skutki doręczenia (3) Art. 6c ustawy o podatku rolnym: 1. Osobom fizycznym, na których ciąży obowiązek podatkowy w zakresie podatku rolnego oraz jednocześnie w zakresie podatku od nieruchomości lub podatku leśnego dotyczący przedmiotów opodatkowania położonych na terenie tej samej gminy, wysokość należnego zobowiązania podatkowego pobieranego w formie łącznego zobowiązania pieniężnego ustala organ podatkowy w jednej decyzji (nakazie płatniczym), z zastrzeżeniem ust. 2. (…) 2. Łączne zobowiązanie pieniężne należne od przedmiotów opodatkowania stanowiących współwłasność lub znajdujących się w posiadaniu dwóch lub więcej osób fizycznych ustala się w odrębnej decyzji (nakazie płatniczym), który wystawia się na któregokolwiek ze współwłaścicieli (posiadaczy). Jeżeli gospodarstwo rolne prowadzi w całości jedna z tych osób, nakaz płatniczy wystawia się na tę osobę.

Decyzja ustalająca - skutki doręczenia (4) W przypadku odpowiedzialności solidarnej (np. współwłasność nieruchomości): 1. Decyzję należy wydać i doręczyć wszystkim współwłaścicielom. „Solidarna odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe powstające w okolicznościach przewidzianych w art. 21 § 1 pkt 2 O.p. (doręczenie decyzji wymiarowej) możliwe jest tylko wobec osób, którym doręczono decyzję ustalającą zobowiązanie podatkowe. Nieuzasadnione jest stanowisko, że organ podatkowy może na etapie postępowania wyjaśniającego prowadzić je tylko wobec niektórych osób, na których ciąży obowiązek podatkowy, bowiem podmioty, na których ten obowiązek ciąży (również solidarnie), mają prawo czynnego udziału w postępowaniu” /wyrok NSA z dnia 20 listopada 2007 r., sygn. akt II FSK 1310/06/. 2. Decyzję można doręczyć tylko jednemu współwłaścicielowi, ze skutkiem dla pozostałych, tylko w przypadku nakazu płatniczego.

Wymiar decyzyjny – wyłączenie wymiaru Okoliczności wyłączające wymiar decyzyjny są: 1)przedawnienie wymiaru (art. 68 Op) 2)zaniechanie poboru w drodze rozporządzenia ministra finansów (art. 22 § 1 pkt 1 Op) 3)zaniechanie ustalania podatku rolnego (art. 13c ustawy o podatku rolnym)

Przedawnienie wymiaru decyzyjnego - art. 68 Ordynacji podatkowej § 1. Zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w art. 21 § 1 pkt 2, nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. § 2. Jeżeli podatnik: 1) nie złożył deklaracji w terminie przewidzianym w przepisach prawa podatkowego, 2) w złożonej deklaracji nie ujawnił wszystkich danych niezbędnych do ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, zobowiązanie podatkowe, o którym mowa w § 1, nie powstaje, pod warunkiem że decyzja ustalająca wysokość tego zobowiązania została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. § 3. Dodatkowe zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. § 4. (utracił moc) § 4a. Zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych nie powstaje, jeżeli decyzja ustalająca to zobowiązanie została doręczona po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy w tym zakresie. § 5. Bieg terminu przedawnienia zawiesza się, jeżeli wydanie decyzji jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż przez 2 lata.

Wymiar decyzyjny - przedawnienie

Przedawnienie w przypadku zobowiązań wymierzanych decyzyjnie Doręczenie decyzji ustalającej Powstanie obowiązku podatkowego Termin płatności Zapłata podatku Zastosowanie środka egzekucyjnego Art. 68 o.p. Art. 70 o.p.

Wymiar decyzyjny – przedawnienie (2) „Bez znaczenia jest wydanie decyzji drugoinstancyjnej po terminie przedawnienia w odniesieniu do konstytutywnych decyzji podatkowych. Organ odwoławczy, rozpoznający odwołanie, nie kreuje w takim wypadku zobowiązania podatkowego, które już powstało w wyniku doręczenia podatnikowi decyzji organu I instancji, lecz kontroluje prawidłowość dokonanego ustalenia, i w razie stwierdzenia, że ustalenie jest wadliwe, zobowiązany jest do dokonania niezbędnej korekty” (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 marca 2010 r., sygn. akt II FSK 1705/08)

Zaniechanie poboru Art. 22. § 1 Op: Minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników: 1) zaniechać w całości lub w części poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których dotyczy zaniechanie; (…)

Zaniechanie ustalania podatku rolnego Art. 13c ust. 1 ustawy o podatku rolnym: W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, o którym mowa w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2014 r. poz. 333 i 915), organ podatkowy może przyznać podatnikowi ulgę w podatku rolnym przez zaniechanie jego ustalenia albo poboru w całości lub w części, w wysokości zależnej od rozmiarów strat spowodowanych klęską w gospodarstwie rolnym.