1.33. Krążenie krwi Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Aby krew mogła spełniać swoją funkcję musi nieustannie krążyć po organizmie w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych. Aby krew mogła spełniać swoją funkcję musi nieustannie krążyć po organizmie w zamkniętym systemie naczyń krwionośnych. Krążenie umożliwiają regularne skurcze serca. Krążenie umożliwiają regularne skurcze serca.

Serce Zbudowane jest z tkanki mięśniowej serca. Jest to rodzaj mięśnia poprzecznie prążkowanego, ale działającego niezależnie od woli człowieka. Zbudowane jest z tkanki mięśniowej serca. Jest to rodzaj mięśnia poprzecznie prążkowanego, ale działającego niezależnie od woli człowieka. Ma kształt spłaszczonego stożka. Ma kształt spłaszczonego stożka. Położone jest asymetrycznie w klatce piersiowej – 2/3 po stronie lewej. Położone jest asymetrycznie w klatce piersiowej – 2/3 po stronie lewej. Ma wielkość zaciśniętej pięści. Serce mężczyzny waży około 300 g, a kobiety 270 g. Ma wielkość zaciśniętej pięści. Serce mężczyzny waży około 300 g, a kobiety 270 g. Serce otoczone jest osierdziem – elastyczną błoną łącznotkankową wypełnioną płynem surowiczym. Chroni on serce przed tarciem podczas jego pracy. Serce otoczone jest osierdziem – elastyczną błoną łącznotkankową wypełnioną płynem surowiczym. Chroni on serce przed tarciem podczas jego pracy. System naczyń wieńcowych doprowadza składniki odżywcze i tlen niezbędne do pracy tkanki mięśnia sercowego. System naczyń wieńcowych doprowadza składniki odżywcze i tlen niezbędne do pracy tkanki mięśnia sercowego.

Praca serca Praca serca polega na rytmicznych skurczach. Jeden cykl pracy serca trwa około 1 sekundy. Wyróżniamy trzy fazy pracy serca: skurcz przedsionków – krew z przedsionków tłoczona jest do komór. Komory są rozkurczone, zastawki półksiężycowate zamknięte. skurcz przedsionków – krew z przedsionków tłoczona jest do komór. Komory są rozkurczone, zastawki półksiężycowate zamknięte. skurcz komór – krew tłoczona jest z komór do tętnic. Przedsionki rozkurczone, zastawki przedsionkowo – komorowe zamknięte. skurcz komór – krew tłoczona jest z komór do tętnic. Przedsionki rozkurczone, zastawki przedsionkowo – komorowe zamknięte. pauza – krótki odpoczynek serca (kilka milisekund). Komory i przedsionki rozkurczone. Krew biernie napływa do przedsionków. pauza – krótki odpoczynek serca (kilka milisekund). Komory i przedsionki rozkurczone. Krew biernie napływa do przedsionków.

Pomiary pracy serca Tętno możemy zmierzyć sami na tętnicy szyjnej lub skroniowej. Wartość tętna mówi nam o ilości „uderzeń” serca w ciągu 1 minuty. W spoczynku powinno wynosić 60 do 80 uderzeń/minutę. Wysiłek fizyczny i duże emocje wpływają na szybsze bicie serca. Tętno możemy zmierzyć sami na tętnicy szyjnej lub skroniowej. Wartość tętna mówi nam o ilości „uderzeń” serca w ciągu 1 minuty. W spoczynku powinno wynosić 60 do 80 uderzeń/minutę. Wysiłek fizyczny i duże emocje wpływają na szybsze bicie serca. Ciśnienie krwi mówi nam o sile z jaką serce pompuje krew do tętnic, ale zależy też od stanu tych naczyń krwionośnych. Ciśnienie powinno wynosić u osoby młodej 120/80 mm Hg, przy czym 120 to ciśnienie skurczowe, czyli najwyższe ciśnienie panujące w tętnicy podczas skurczu lewej komory serca. 80 to ciśnienie rozkurczowe, czyli najniższe ciśnienie krwi, jakie występuje w tętnicy podczas rozkurczu komór. Ciśnienie krwi mówi nam o sile z jaką serce pompuje krew do tętnic, ale zależy też od stanu tych naczyń krwionośnych. Ciśnienie powinno wynosić u osoby młodej 120/80 mm Hg, przy czym 120 to ciśnienie skurczowe, czyli najwyższe ciśnienie panujące w tętnicy podczas skurczu lewej komory serca. 80 to ciśnienie rozkurczowe, czyli najniższe ciśnienie krwi, jakie występuje w tętnicy podczas rozkurczu komór. EKG to zapis pracy serca przy pomocy sprzętu medycznego – elektrokardiografu - mówi o częstości skurczów przedsionków i komór, o czasie i regularności trwania tych skurczów. EKG to zapis pracy serca przy pomocy sprzętu medycznego – elektrokardiografu - mówi o częstości skurczów przedsionków i komór, o czasie i regularności trwania tych skurczów.

Naczynia krwionośne ■ Tętnice - wyprowadzają krew z serca. ■ Żyły - doprowadzają krew do serca. ■ Naczynia włosowate – łączą żyły z tętnicami, wymieniają substancje z komórkami. a - warstwa zewnętrzna b - warstwa środkowa c - warstwa wewnętrzna

Porównanie budowy naczyń krwionośnych - tętnice Są to naczynia grube i elastyczne. Są to naczynia grube i elastyczne. Krew płynie w nich pod większym ciśnieniem niż w żyłach, dlatego muszą być bardziej wytrzymałe. Krew płynie w nich pod większym ciśnieniem niż w żyłach, dlatego muszą być bardziej wytrzymałe. Mogą kurczyć się i rozkurczać, dzięki czemu zapewniają jednolity przepływ krwi. Mogą kurczyć się i rozkurczać, dzięki czemu zapewniają jednolity przepływ krwi.

Porównanie budowy naczyń krwionośnych - żyły Mają ściany cieńsze i nie tak elastyczne jak tętnice. Mają ściany cieńsze i nie tak elastyczne jak tętnice. Krew płynie w nich pod mniejszym ciśnieniem. Krew płynie w nich pod mniejszym ciśnieniem. Wewnątrz żył, na całej długości znajdują się zastawki. Są to fałdy zapobiegające cofaniu się krwi (krew w żyłach płynie przeciwnie do siły ciężkości). Wewnątrz żył, na całej długości znajdują się zastawki. Są to fałdy zapobiegające cofaniu się krwi (krew w żyłach płynie przeciwnie do siły ciężkości). a - żyła b - zastawka otwarta c - zastawka zamknięta

Porównanie budowy naczyń krwionośnych - naczynia włosowate (włośniczki) Najdrobniejsze naczynia krwionośne, zbudowane z jednej warstwy komórek nabłonkowych. Najdrobniejsze naczynia krwionośne, zbudowane z jednej warstwy komórek nabłonkowych. Nazywają się tak, ponieważ są cienkie jak włos. Nazywają się tak, ponieważ są cienkie jak włos. Umożliwiają wymianę substancji pomiędzy krwią i komórkami. Umożliwiają wymianę substancji pomiędzy krwią i komórkami.

Krążenie krwi a - płuca b - tętnica płucna c - żyła główna d - prawy przedsionek serca e - prawa komora serca f - naczynia włosowate w tkankach g - aorta h - żyła płucna i - lewy przedsionek serca j - lewa komora serca tkankach g - aorta h - żyła płucna i - lewy przedsionek serca j - lewa komora serca

Obiegi krwi Krew krąży po naszym organizmie w dwóch obiegach – małym i dużym. Mały obieg krwi: W małym obiegu krwi, zwanym też płucnym, następuje natlenowanie krwi. W płucach pomiędzy włosowatymi naczyniami krwionośnymi, a pęcherzykami płucnymi następuje zewnętrzna wymiana gazowa. W płucach pomiędzy włosowatymi naczyniami krwionośnymi, a pęcherzykami płucnymi następuje zewnętrzna wymiana gazowa. Tlen z pęcherzyków przenika do naczyń, a dwutlenek węgla z naczyń do pęcherzyków. Tlen z pęcherzyków przenika do naczyń, a dwutlenek węgla z naczyń do pęcherzyków. Tlen łączy się z hemoglobiną i w postaci oksyhemoglobiny jest transportowany po naszym organizmie. Tlen łączy się z hemoglobiną i w postaci oksyhemoglobiny jest transportowany po naszym organizmie.

Duży obieg krwi: Duży obieg krwi: W dużym obiegu krwi następuje przekazywanie tlenu komórkom. Aorta wyprowadzająca krew z serca rozgałęzia się na tętnice o coraz mniejszej średnicy. Aorta wyprowadzająca krew z serca rozgałęzia się na tętnice o coraz mniejszej średnicy. Najmniejsze tętniczki w postaci naczyń włosowatych oplatają komórki. Następuje tu wymiana gazowa wewnętrzna. Najmniejsze tętniczki w postaci naczyń włosowatych oplatają komórki. Następuje tu wymiana gazowa wewnętrzna. Tlen z naczyń przenika do komórek, a z komórek dwutlenek węgla do naczyń. Tlen z naczyń przenika do komórek, a z komórek dwutlenek węgla do naczyń. Tu w osoczu w postaci węglanów, ale też połączony z hemoglobiną w postaci karbamylohemoglobiny jest transportowany dalej. Tu w osoczu w postaci węglanów, ale też połączony z hemoglobiną w postaci karbamylohemoglobiny jest transportowany dalej. Krew dostarcza też komórkom inne składniki np. substancje odżywcze, a zabiera produkty przemiany materii. Krew przepływa przez mały obieg w ciągu 4 – 8 sekund, a przez duży w około 25 – 30 sekund. Cały układ krwionośny krew przemierza w niecałą minutę.

Krążenie wrotne Duże znaczenie w układzie krążenia ma tzw. krążenie wrotne. Duże znaczenie w układzie krążenia ma tzw. krążenie wrotne. Krew z jelit jest zbierana przez żyłę wrotną. Krew z jelit jest zbierana przez żyłę wrotną. W jelitach następuje przenikanie składników pokarmowych do krwi. Krew bogata w różnorodne substancje pokarmowe żyłą wrotną dociera do wątroby. W jelitach następuje przenikanie składników pokarmowych do krwi. Krew bogata w różnorodne substancje pokarmowe żyłą wrotną dociera do wątroby. Tu następuje przetwarzanie i magazynowanie składników pokarmowych. Tu następuje przetwarzanie i magazynowanie składników pokarmowych. Czasem konieczne jest też zatrzymywanie szkodliwych substancji. Czasem konieczne jest też zatrzymywanie szkodliwych substancji. Krew po przejściu przez wątrobę nasycona składnikami odżywczymi wpływa do żyły głównej dolnej. Krew po przejściu przez wątrobę nasycona składnikami odżywczymi wpływa do żyły głównej dolnej.

Zaburzenia w krążeniu krwi Miażdżyca (arterioskleroza) jest to stan chorobowy wywołany zwężonymi naczyniami krwionośnymi. Tłuszcz, a szczególnie cholesterol odkłada się w ścianach tętnic. Tłuszcz wiąże wapń co powoduje tworzenie się złogów i stopniowe zwężanie się światła tętnic. Utrudnia to dostarczanie przez krew tlenu i składników odżywczych. Zmiany miażdżycowe dotyczą głównie tętnic mózgowych, wieńcowych i aorty. Miażdżyca może prowadzić do uszkodzeń mózgu (udar mózgu), wylewów krwi do mózgu, zawału serca. Miażdżyca (arterioskleroza) jest to stan chorobowy wywołany zwężonymi naczyniami krwionośnymi. Tłuszcz, a szczególnie cholesterol odkłada się w ścianach tętnic. Tłuszcz wiąże wapń co powoduje tworzenie się złogów i stopniowe zwężanie się światła tętnic. Utrudnia to dostarczanie przez krew tlenu i składników odżywczych. Zmiany miażdżycowe dotyczą głównie tętnic mózgowych, wieńcowych i aorty. Miażdżyca może prowadzić do uszkodzeń mózgu (udar mózgu), wylewów krwi do mózgu, zawału serca.

Zaburzenia w krążeniu krwi Choroba wieńcowa jest to niedokrwienie mięśnia sercowego spowodowane zwężaniem się światła tętnic wieńcowych. Jest ona najczęstszą przyczyną zawału serca. Zablokowanie jednej z tętnic wieńcowych złogami miażdżycowymi powoduje zawał – czyli martwicę fragmentu mięśnia sercowego, zaopatrywaną przez tę tętnicę. W zależności od tego ile tętnic wieńcowych uległo zablokowaniu zawał może być mniej lub bardziej rozległy. Nadciśnienie tętnicze jest to zwiększone ciśnienie krwi spowodowane najczęściej złogami cholesterolu w naczyniach krwionośnych. Ciśnienie krwi podnosi również nikotyna, kofeina, alkohol i nadmiar soli w pożywieniu. Może to prowadzić do pęknięć naczyń krwionośnych i wewnętrznych wylewów. Choroba wieńcowa jest to niedokrwienie mięśnia sercowego spowodowane zwężaniem się światła tętnic wieńcowych. Jest ona najczęstszą przyczyną zawału serca. Zablokowanie jednej z tętnic wieńcowych złogami miażdżycowymi powoduje zawał – czyli martwicę fragmentu mięśnia sercowego, zaopatrywaną przez tę tętnicę. W zależności od tego ile tętnic wieńcowych uległo zablokowaniu zawał może być mniej lub bardziej rozległy. Nadciśnienie tętnicze jest to zwiększone ciśnienie krwi spowodowane najczęściej złogami cholesterolu w naczyniach krwionośnych. Ciśnienie krwi podnosi również nikotyna, kofeina, alkohol i nadmiar soli w pożywieniu. Może to prowadzić do pęknięć naczyń krwionośnych i wewnętrznych wylewów.

Krwotoki Krwotok jest to wydostawanie się krwi poza naczynia krwionośne lub serce spowodowane przerwaniem ich ścian. Pierwsza pomoc przy krwotokach polega na: zatamowaniu krwawienia poprzez założenie opatrunku uciskowego w miejscu krwawienia, zatamowaniu krwawienia poprzez założenie opatrunku uciskowego w miejscu krwawienia, założeniu jałowego opatrunku aby zapobiec zakażeniu rany, założeniu jałowego opatrunku aby zapobiec zakażeniu rany, jeśli zranienie dotyczy kończyny - uniesieniu jej do góry, jeśli zranienie dotyczy kończyny - uniesieniu jej do góry, odtransportowaniu chorego do lekarza lub wezwaniu pogotowia ratunkowego. odtransportowaniu chorego do lekarza lub wezwaniu pogotowia ratunkowego. W przypadku krwotoku z nosa należy przyjąć pozycję siedzącą, głowę lekko pochylić do przodu. Na nos, czoło i kark przyłożyć zimny okład. Jednocześnie delikatnie ucisnąć palcami skrzydełka nosa.

Zadania 1. Wymień elementy budowy układu krwionośnego. 2. Zmierz i podaj wartość swojego tętna. 3. Wymień trzy różnice w budowie tętnic i żył. 4. Określ, na czym polega rola krążenia wrotnego. 5. Wymień trzy zalecenia w profilaktyce miażdżycy.

Źródła W.Lewiński,J.Prokop, Biologia1, OPERON 2004r. W.Lewiński,J.Prokop, Biologia1, OPERON 2004r. B.Klimuszko, Biologia I, ŻAK,2000r. B.Klimuszko, Biologia I, ŻAK,2000r. D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska,DEBIT 2000r. D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska,DEBIT 2000r. B.Potocka,W.Górski, Biologia, MAC Edukacja 2003r. B.Potocka,W.Górski, Biologia, MAC Edukacja 2003r. J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia, OPERON 2007r. J.Loritz-Dobrowolska i wsp., Biologia, OPERON 2007r