Anna Nosek Wśród współczesnych technik animacji czytelnictwa. Storytelling Instytut Filologii Polskiej Studia Podyplomowe Animacji Czytelnictwa, Informacji Naukowej i Bibliotekarstwa Uniwersytet w Białymstoku

Umieć czytać to nic jeszcze, ale chcieć czytać… to zadanie J. I. Kraszewski

Animacja czytelnictwa Anima – z łac. powiew, wiatr, powietrze, tchnienie, dusza, pierwiastek życia, siła żywotna Animacja- inspirowanie, wzbudzanie zainteresowania czymś, pobudzanie do czegoś, ożywianie, uwewnętrznianie, stymulowanie i kierowanie Animator = przewodnik, mistrz, nauczyciel Polega na stosowaniu różnorodnych technik, sposobów animacji czytelnictwa, wyzwalających chęć czytania, pobudzających do refleksyjnego myślenia, kreatywnego działania, integrujących ludzi między sobą, wspomagających rozwój duchowy, moralność i potrzebę tworzenia oraz uczestniczenia w kulturze, wspierających, promujących aktywność kulturalną i społeczną

T echniki animacji czytelnictwa Techniki animacji czytelnictwa są zróżnicowane i zależne od wielu czynników; ważna jest instytucja sprawcza, czyli kto podejmuje się realizacji zadań związanych z animacją czytelnictwa (rząd, ministerstwa, instytuty, np. IK, stowarzyszenia, szkoły, biblioteki, ale też radio, telewizja, wydawnictwa) - ważny jest adresat animacji czytelnictwa - w przypadku bibliotek: typ biblioteki (najwięcej oczywiście przykładów działań spotykamy w bibliotekach szkolnych i publicznych, ale kiedy się przyjrzymy bibliotekom naukowym, np. szkół wyższych, to one też podejmują inicjatywy związane z animacją czytelnictwa) - w przypadku animacji czytelnictwa wśród dzieci niewątpliwie duży potencjał mają współcześnie techniki aktywizujące, ukazujące bibliotekę, szkołę jako miejsca przyjazne, np. maratony, nocne czytania, spotkania autorskie, konkursy czytelnicze, Dyskusyjne Kluby Książki; takie, które bazują na ciekawości potencjalnego czytelnika (np. booktalking, czyli gawędy o książkach), techniki i inicjatywy cykliczne, powtarzane o stałej porze (np. codzienne czytanie w ramach pierwszej, ostatniej lekcji). Obok form bardzo nowoczesnych animacji czytelnictwa, coraz większego znaczenia nabiera powrót do tradycji opowiadania, snucia opowieści, bajarstwa (szeroko rozumianego storytellingu)

Opowiadanie baśni T o jedna z najstarszych form pracy z czytelnikiem dziecięcym (bardzo popularna w międzywojennych szkołach i bibliotekach, pisał o tym Wiktor Błażejewicz w książce Baśń a dziecko, Warszawa 1930) oraz optymalna forma budzenia, animowania, ożywiania miłości do słowa i książek, skuteczna zwłaszcza w przypadku czytelników między 4 a 9, 10 rokiem życia, realizowana najczęściej w bibliotekach publicznych i szkolnych. W Polsce ta forma a. c. została spopularyzowana m. in. przez Joannę Papuzińską, Michała Zająca i Grażynę Lewandowicz-Nosal. Opowiadanie baśni ma ogromne znaczenie w poszukiwaniu i przekazywaniu tożsamości kulturowej oraz wartości. Baśń to jeden z pierwszych gatunków kompensacyjnych w dziejach ludzkości. W Polsce, jak i na świecie istnieją stowarzyszenia, grupy opowiadaczy baśni, historii; od 1997 r. funkcjonuje w Warszawie Stowarzyszenie „Grupa Studnia O”, włączające tradycje opowiadania w szeroką działalność animacyjną i edukacyjną. W krajach Europy zachodniej jest nawet taki zawód storyteller, również w Polsce obserwujemy jego narodziny, a może tylko reaktywację…

O powiadanie baśni to jedna z tańszych technik animacji czytelnictwa, to forma łatwa do przeprowadzenia, mogąca odbywać się w dowolnym miejscu, nie wymaga szczególnego pomieszczenia, nagłośnienia. To forma optymalna z punktu widzenia dziecka jako adresata, gdyż dzieci między 4-9,10 rokiem życia preferują baśni (jak by powiedział Julian Tuwim „Dzieci bzdurzą i chcą być bzdurzone…”), są wspaniałymi słuchaczami, mają jeszcze (w większości przypadków) pozytywny stosunek do książki. W sztuce opowiadania baśni kluczowe są trzy elementy: BAŚŃ, OPOWIADACZ, SŁUCHACZE

P orady dla bajarzy -wybieramy baśń niezbyt popularną, by zaciekawić słuchaczy - dobrze sprawdzają się baśni ludowe, ze szczęśliwym zakończeniem - warto przygotować konspekt, by uniknąć pominięcia wątków (elementów konstrukcyjnych), szczegóły nie są aż tak ważne, należy trenować opowiadanie, ćwiczyć pamięć, stworzyć swój repertuar - czas opowiadania: min. - stosujemy drobne rekwizyty; gesty, mimika opowiadacza są bardzo ważne, modulacja głosu, wygląd, ubiór, b. ważny sposób mówienia i to, czy dobrze znamy baśń, nie przepraszamy słuchaczy w trakcie, że np. pomyliliśmy tekst, albo zapomnieliśmy, co jest dalej - kluczowy w storytellingu jest sam opowiadacz, który potrafi przykuć uwagę głosem, mimiką - ważne jest zbudowanie odpowiedniego nastroju (zasłonięcie zasłon, zapalenie świecy, ułożenie się wygodne na poduszkach, podkład muzyczny, slajdy) Storytelling - angażuje emocje, myśli i wyobraźnię słuchacza; ciekawa historia, jak twierdzą psychologowie narracji (Timothy C. Brock, Richard J. Gerrig), pozwala na „przeniesienie”, swoistą „katharsis”, podróż do innego świata, z taką perspektywą, iż „kiedy podróżnik wraca do swojego świata, jest w pewien sposób zmieniony”.

Bajarze… gawędziarze… w Polsce

„Studnia O.” Pierwsze w Polsce stowarzyszenie bajarzy „Studnia O.”, działa od 1997 r. w Warszawie. Stowarzyszenie organizuje co roku Międzynarodowy Festiwal Sztuki Opowiadania, prowadzi liczne warsztaty.

MuBaBaO Muzeum Bajek, Baśni i Opowieści, kt ó rego założycielem jest jeden z najbardziej znanych polskich gawędziarzy Michał Malinowski (w Konstancinie-Jeziornej)

Grupa Bajarzy i Bajarek „ Baśnie Właśnie ” z Poznania

Grupa opowiadaczy „Karawana Opowieści” (Warszawa)

„Baśnie na warsztacie” „Baśnie na warsztacie” – to jednoosobowa grupa Mateusza Świstaka

Konkurs „Bajarze z Leśnej Polany” im. redaktora Andrzeja Zalewskiego Ośrodek Kultury Leśnej w Gołuchowie (w 2015 r. odbyła się IX edycja)

„Galeony Baśni”

Literatura Lewandowicz-Nosal G., Biblioteki dla dzieci wczoraj i dziś. Poradnik, Warszawa Loba M., Wokół narracyjnego zwrotu: szkice krytyczne, Poznań Papuzińska J., Książki, dzieci, biblioteka: z zagadnień upowszechnia czytelnictwa i książki dziecięcej, Warszawa Stączek M., Storytelling, Warszawa W kręgu kultury czytelniczej dzieci i młodzieży, red. M. Antczak, A. Walczak- Niewiadomska Łódź-Warszawa Wojciechowski J., Czytelnictwo, Kraków Wojciechowski J., Praca z użytkownikiem w bibliotece, Warszawa Wright A., Storytelling with children, Oxford Zając M., Promocja książki dziecięcej: podręcznik akademicki, Warszawa 2000.