Strategie radzenia sobie ze stresem przez pracowników sądów: Opis zjawiska na podstawie danych z badania Temida 2015 dr Ewa Sygit-Kowalkowska, dr Katarzyna Orlak Instytut Psychologii UKW w Bydgoszczy, Stowarzyszenie Zdrowa Praca

CO PSYCHOLOGIA WIE NA TEMAT ZAGADNIENIA STRESU ZAWODOWEGO I RADZENIA SOBIE Z NIM? 1. Stres zawodowy to jedno z najpoważniejszych współczesnych wyzwań w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa osób pracujących i jednocześnie problem zdrowotny (Surdykowska, 2007; Łodzińska, 2010). 2. Zawody, w których wymagany jest kontakt z ludźmi wymagają wysokiego poziomu kompetencji w zakresie radzenia sobie z emocjami i ich rozumienia (Yate, 1977). 3. Wymagające środowisko pracy – jakim jest praca w kontakcie z ludźmi - wymusza kontrolowanie swoich emocji dla efektywnego podejmowania decyzji przy rozwiązywaniu problemów przez pracownika („emotional labour” autorstwa Hochschild, w: Hülsheger & Schewe, 2011).

CO PSYCHOLOGIA WIE NA TEMAT ZAGADNIENIA STRATEGII RADZENIA SOBIE ZE STRESEM ZAWODOWYM? Radzenie sobie to wysiłek podejmowany przez człowieka pozwalający: o obniżyć przykre napięcie w sytuacji stresu, o działać w celu rozwiązania problemu (Lazarus, Folkman,1984; Chmiel-Baranowska, 2008). Radzenie sobie ze stresem może wiązać się z podejmowaniem zachowań antyzdrowotnych Poczucie porażki w radzeniu ze stresem jest decydującą okolicznością dla rozwoju wypalenia zawodowego (Nawój, 2006).

ZAŁOŻENIE BADAŃ Analiza odpowiedzi na pytania: o Jakie są dominujące strategie radzenia sobie przejawiane przez osoby badane ? o Jakie różnice występują między badanymi kobietami a mężczyznami? o Jakie wyniki różnicują pracowników w poszczególnych sądach (rejonowych, okręgowych i apelacyjnych)?

WYKORZYSTANE NARZĘDZIE BADAWCZE: COPE - Wielowymiarowy Inwentarz do Pomiaru Radzenia Sobie ze Stresem Adaptacja polska : Juczyński, Ogińska-Bulik Pozwala na ocenę 15 strategii reagowania w sytuacjach stresowych: Aktywne Radzenie Sobie, Planowanie, Poszukiwanie Wsparcia Instrumentalnego, Poszukiwanie Wsparcia Emocjonalnego, Unikanie Konkurencyjnych Działań, Zwrot ku Religii, Pozytywne Przewartościowanie i Rozwój, Powstrzymywanie się Od Działania, Akceptacja, Koncentracja na Emocjach i ich Wyładowanie, Zaprzeczanie, Odwracanie Uwagi, Zaprzestanie Działań, Zażywanie Alkoholu lub Innych Środków Psychoaktywnych, Poczucie Humoru.

KONSTRUKCJA KWESTIONARIUSZA COPE Polecenie dla osoby badanej: Gdy jestem w bardzo trudnej sytuacji, to zazwyczaj: (Do pustej kratki należy wpisać właściwą dla siebie cyfrę, zgodnie z podanym poniżej znaczeniem): 1 = prawie nigdy tak nie postępuję 2 = rzadko tak postępuję 3 = często tak postępuję 4 = prawie zawsze tak postępuję Na każdą strategię przypadały 4 twierdzenia ją charakteryzujące

WYNIKI BADAŃ

WYNIKI BADAŃ. PRACOWNICY SĄDÓW VS. POLSKIE WYNIKI PODRĘCZNIKOWE W PODZIALE NA PŁEĆ 1. Mężczyzna-pracownik Sądu: Jego dominująca strategią jest planowanie w sytuacji stresu Rzadziej korzysta z form wsparcia w radzeniu sobie ze stresem niż pozostali mężczyźni badani w Polskich warunkach Częściej korzysta ze strategii Zażywania Alkoholu i Innych Środków niż pozostali Częściej stosuje strategię Zaprzeczania

WYNIKI BADAŃ. PRACOWNICY SĄDÓW VS. POLSKIE WYNIKI PODRĘCZNIKOWE Z UWAGI NA PŁEĆ 2. Kobieta-pracownik Sądu: Jej dominującą strategią jest planowanie w sytuacji stresu Rzadziej korzysta z form wsparcia w radzeniu sobie ze stresem niż pozostałe Częściej korzysta ze strategii Zażywania Alkoholu i Innych Środków Średnio rzadziej korzysta ze strategii Zwrotu ku Religii

WYNIKI BADAŃ. RÓŻNICE MIĘDZY PŁCIAMI Badani mężczyźni : Rzadziej Koncentrują się na Emocjach i ich Wyładowaniu i jest to różnica istotna statystycznie (2,5 do 2,8) Częściej korzystają z Poczucia Humoru (1,8 do 1,6) i jest to różnica istotna statystycznie Częściej korzystają ze strategii Zażywania Alkoholu i innych Środków Psychoaktywnych (1,6 do 1,5) Badane kobiety: Częściej poszukują form wsparcia (średnie wyniki M 2,58 i 2,3 do K 2,74 i 2,76) i jest to różnica istotna statystycznie Częściej stosują strategię Odwracania Uwagi i jest to istotne statystycznie (2,2 do 2,0)

1. Zażywanie alkoholu dla doraźnego złagodzenia przykrych emocji 2. Zaniepokojenie własnymi silnymi emocjami i tendencja do ich wyładowania CZĘSTOTLIWOŚĆ STOSOWANIA STRATEGII NIESPRZYJAJĄCYCH DOBROSTANOWI

ODPOWIEDZI „CZĘSTO I PRAWIE ZAWSZE TAK ROBIĘ” DOT. PYTAŃ O KONCENTRACJĘ NA SILNYCH PRZYKRYCH EMOCJI W SYT. STRESU

ODPOWIEDZI „CZĘSTO I PRAWIE ZAWSZE TAK ROBIĘ” DOT. PYTAŃ O KONCENTRACJĘ NA SILNYCH PRZYKRYCH EMOCJACH W SYT. STRESU

ODPOWIEDZI „CZĘSTO I PRAWIE ZAWSZE TAK ROBIĘ” DOT. PYTAŃ O ZAŻYWANIE ALKOHOLU I INNYCH ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH W OBLICZU STRESU

PARPA, 2013 ROK DANE CO DO ILOŚCI WYPIJANEGO ALKOHOLU PRZEZ POLAKÓW

WYNIKI BADAŃ PRACOWNIKÓW W PODZIALE NA SĄDY DOT. KONCENTRACJI NA EMOCJACH W SYTUACJI STRESU I ODWRACANIA UWAGI

PODSUMOWANIE I DYSKUSJA

 Badania wykazały, że pracownicy sądów posiadają zarówno zasoby osobiste do optymalnego radzenia sobie ale i również przejawiają nieadekwatne sposoby reagowania na stresy pytanie do rozważenia: Jeśli to petentom sądów przypisane jest okazywanie - często niekontrolowane - swoich emocji to co mogą pracownicy sądów zrobić z emocjami przeżywanymi na skutek interakcji z nimi? Sytuacje stresowe rodzą silne emocje, szczególnie jeśli są one związane z przeciążeniem pracą ZNACZENIE BADAŃ NAD STRESEM ZAWODOWYM

o Nie istnieje jeden uniwersalny optymalny sposób radzenia sobie z wymaganiami zawodowymi ale rozwijanie działań z zakresu promocji zdrowia może pozwolić każdemu z pracowników znaleźć te najbardziej służące jego samopoczuciu Każdą instytucję lub dział, w których ponad 40% pracowników narażonych jest na stres, należy uznać za niezdolną do prawidłowego funkcjonowania na rynku (Marcinkowski et al., 2010) ZNACZENIE BADAŃ NAD STRESEM ZAWODOWYM – PODSUMOWANIE I DYSKUSJA

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

BIBLIOGRAFIA: 1. Chmiel-Baranowska A. Stres i radzenie sobie z nim. [w:] Opieka paliatywna nad dziećmi. Dangl T (red). Fundacja Warszawskie Hospicjum dla Dzieci, 2008, 16: Folkman S. Personal control and stress, and coping processes: A theoretical analysis. J Pers Soc Psychol 1984, 6(4):839 ‑ Harris DM, Guten S. Health-protective behavior: an exploratory study. J Health Soc Behav 1979, 20: Hülsheger, U.R., & Schewe, A.F. (2011). On the costs and benefits of emotional labor: A meta- analysis of three decades of research. Journal of Occupational Health Psychology, 16, 3, 361– 389. doi: 5. Łodzińska J. (2010). Stres zawodowy narastającym zjawiskiem społecznym (pp ). Poszukiwania naukowe, Kraków: Seminare. 6. Makowska H, Poprawa R. Radzenie sobie ze stresem w procesie budowania zdrowia. [w:] Dolińska-Zygmunt G (red). 7. Jerzy T. Marcinkowski, Sławomir Aleksander Wiśniewski, Hanna Wiśniewska-Śliwińska (2011). Stres zawodowy sędziego sądowego – wstępna analiza socjomedyczna. Orzecznictwo Lekarskie 2010, 7(1): Nawój, J. (2006). Wypalenie zawodowe funkcjonariuszy więziennych a perspektywy realizacji celów wychowawczych wykonywania kary pozbawienia wolności. In H. Machel (Ed.), Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce- w poszukiwaniu skuteczności (pp ). Gdańsk, Poland: Uniwersytet Gdański. 9.Ogińska - Bulik, N., Juczyński, Z. Osobowość Stres a zdrowie. Difin, Warszawa, 2008.

10. Podstawy psychologii zdrowia. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2001: Persaud R. Pozostać przy zdrowych zmysłach. Jacek Santorski& Co, Warszawa Santorski J., Niemczycka K. Emocje, charaktery i geny. Jacek Santorski & Co, Warszawa, Surdykowska, B. (2007). Stres związany z pracą, Monitor Prawa Pracy i Ubezpieczeń, 2. Retrieved from pracy/artykul/stres-zwiazany-z-praca/ 14. Yate, M. (1977). Career smarts, jobs with a future. New York: Ballantine books. 15. Zeidner, M., Matthews G., Roberts R.D.: "What we know about emotional intelligence." How It Affects Learning, Work, Relationships, and Our Mental Health. Institute of Technology, London: England, Cambridge, Massachusetts, 2009.