LŚDKiP UNESCO W POLSCE: 1.Kraków – zespół Starego Miasta z Wawelem, Stradomiem i Kazimierzem, 2.Wieliczka i Bochnia – kopalnie soli, 3.Były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz- Birkenau w Oświęcimiu, 4.Kalwaria Zebrzydowska – zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy, 5.Drewniane Kościoły Południowej Małopolski: Dębno Podhalańskie, Lipnica Murowana, Sękowa, Binarowa, Haczów, Blizne, 6.Drewniane Cerkwie w polskim i ukraińskim rejonie Karpat: PL: Powroźnik, Brunary Wyżne, Kwiatoń, Owczary, Turzańsk, Smolnik, Chotyniec, Radruż, UA: Drohobycz, Jasina, Matków, Potylicz, Rohatyń, Wierbiąż Niżny, Użok, Żółkiew, 7.Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy, 8.Hala Stulecia we Wrocławiu, 9.Stare Miasto w Warszawie, 10.Puszcza Białowieska (wspólnie z Białorusią), 11.Park Mużakowski w Łęknicy – Bad Muskau (wspólnie z Niemcami), 12.Zamość – renesansowy układu urbanistyczny, 13.Zamek Krzyżacki w Malborku, 14.Toruń – średniowieczny układ urbanistyczny

: OBIEKTY WPISANE NA LISTĘ ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I PRZYRODNICZEGO UNESCO W BESKIDACH I NA POGÓRZU: Wieliczka i Bochnia – kopalnia soli (1978, 2013) Kalwaria Zebrzydowska – zespół kalwarii (1999) drewniane kościoły Małopolski (Dębno, Lipnica Murowana, Sękowa, Binarowa, Haczów, Blizne) (2003) Drewniane Cerkwie w Polskim Rejonie Karpat (2013): Brunary Wyżne, Kwiatoń, Owczary, Powroźnik, (małopolskie) Chotyniec, Radruż, Smolnik, Turzańsk (podkarpackie)

Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni UNESCO od 1978 Wieliczka i 2013 Bochnia -Kopalnie funkcjonowały jako historyczne przedsiębiorstwo „Żupy Krakowskie” nieprzerwanie od XIII do końca XVIII w. -Wydobycie trwało do końca XX w. -Obrazują rozwój górnictwa na przestrzeni od średniowiecza po czasy współczesne, narzędzia, technika, oświetlenie, wentylacja, odwodnienie, -Wieliczka 300 km korytarzy i 2000 komór na głębokości od 57 do 327 m, -Bochnia 3 szyby 3 km korytarzy na głębokości od 70 do 330 m

KALWARIAZEBRZYDOWSKA Manierystyczny zespół architektoniczny I krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy UNESCO od Jeden z najlepszych przykładów założenia krajobrazowego wielkoprzestrzennego w którym łączy się piękno krajobrazu z charakterystyczną dla czasów baroku duchowością i żywymi po dzień dzisiejszy tradycjami pielgrzymkowymi, -Fundacja Mikołaja Zebrzydowskiego z początku XVII w. klasztoru Bernardynów, -Rozbudowa kaplic do XVIII w. w sumie ok. 40,

DREWNIANE KOŚCIOŁY POŁUDNIOWEJ MAŁOPOLSKI UNESCO 2003

DĘBNO PODHALAŃSKIE, kościół św. Michała Archanioła

Dębno Podhalańskie -Drugi kościół na tym miejscu, pierwszy z XIII w. prawdopodobnie spłonął lub został zniszczony przez powódź, -obecny z około 1490 r. wieża i polichromia z początku XVI w. - Polichromia patronowa, wzory geometryczne, roślinne, pochód rycerzy, orzeł jagielloński, -tryptyk ołtarzowy z XVI w. Matka Boska z Dzieciątkiem, Św. Michał Archanioł, Św. Katarzyna Aleksandryjska, po lewej Św. Jan Ewangelista i Św. Stanisław, po prawej Św. Jan Chrzciciel i Św. Mikoła -2 barokowe ołtarze po bokach, gotycka rzeźba Matki Boskiej, i 4 święte panny: Katarzyna, Cecylia, Barbara, Dorota, -figura Św. Mikołaja z XV w., chorągiew ze Św. Stanisławem z XVI w. zostawiona przez wojsko polskie wracające spod Wiednia, - Krucyfiks na belce tęczowej z ok r. - Zabytkowa deska z malowidłem przedstawiającym prawdopodobnie Św. Agnieszkę i Św. Katarzynę – najstarszy przykład malarstwa sztalugowego w Polsce XIII w.

LIPNICA MUROWANA, kościół św. Leonarda -Pierwszy kościół z XII/XIII w. prawdopodobnie zniszczony przez powódź, -Stoi na miejscu pogańskiej świątyni – słup światowida, -Obecny kościół z II poł. XV w. -Soboty z XVII w. -Polichromia patronowa z XV i XVI w. -W prezbiterium polichromia z XVI i XVII w. Matka Boska adorowana przez Św. Szymona z Lipnicy, Ukrzyżowanie, Ostatnia Wieczerza, nad chórem 10 przykazań, -W ołtarzu kopie ołtarzy Św. Leonard ze św. Wawrzyńcem i Florianem, Św. Mikołaj, skradzione w 1992 r. odzyskane obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie, -Płyta nagrobna Antoniego Ledóchowskiego ojca bł. Marii Teresy i św. Julii Marii Ledóchwskich, -Pozytyw szkatulny,

SĘKOWA, kościół św. św. Filipa i Jakuba

Sękowa kościół często nazywany Perłą Beskidu Niskiego. Wzniesiony na początku XVI wieku (ok r., najpóźniej w 1522), Rozbudowany w XVII wieku (m.in. wieża konstrukcji słupowo - ramowej w 1819 przebudowano zakrystię i chór muzyczny, przed 1888 r. pokryty polichromią o motywach neogotyckich. belka tęczowa z drewnianym krucyfiksem z XVI wieku. Wyposażenie wnętrza dość ubogie, ponieważ kościół został poważnie zdewastowany podczas działań wojennych na przełomie roku, w trakcie zaciętych walk bitwy pod Gorlicami (drewniany materiał posłużył na budowę okopów i na opał). Po zakończeniu działań wojennych kościół został poddany rekonstrukcji już w 1918 roku, a następnie w II połowieXX w. We wnętrzu na uwagę zasługują: późnorenesansowy, polichromowany ołtarz główny z XVII w., kamienna, późnogotycka chrzcielnica o kształcie kielichowym z 1522 r., niewielkie fragmenty polichromii z XIX w., trzy portale późnogotyckie, ludowo-barokowe obrazy Drogi Krzyżowej z XVII w., dwa feretrony z XVIII w., ołtarze boczne wzorowane na renesansowych (współczesne, II połowa XX w.) Obiekt wyróżniony w medalem Europa Nostra w 1994 roku za wzorcowo prowadzone prace konserwatorskie, Kościół niezwykle popularny wśród malarzy XIX w. i I poł. XX w. (bogata ikonografia, malowali go m.in. Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Teodor Axentowicz, Włodzimierz Tetmajer, Jan Sas Zubrzycki i Kazimierz Skórewicz,

BINAROWA, kościół parafialny św. Michała Archanioła Kościół z ok roku wieża od zachodu z 1596 roku konstrukcji słupowo-ramowej (najstarsza znana drewniana wieża przykościelna), w latach świątynię wzbogacono o wieżyczkę na sygnaturkę. wyjątkowo cenne malowidła z XVI-XVII w. oraz gotyckie rzeźby z XIV wieku m.in. pozostałość ołtarza Czterech Świętych Dziewic. W latach świątynię gruntownie przekształcono: powstała kaplica pw. Aniołów Stróżów, przebudowano chór muzyczny, powiększono otwory okienne, wykonano nową polichromię. W skład wyposażenia kościoła wchodzą: płaskorzeźby świętych w ołtarzach bocznych, ołtarz główny, wzorowany na ołtarzu głównym z kościoła parafialnego w Bieczu z figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok r., kamienna chrzcielnica z 1522 roku, gotycki dzwon z XV wieku wiszący na neogotyckiej dzwonnicy z 1901 roku, gotyckie rzeźby (pozostałość ołtarza Czterech Świętych Dziewic), ozdobne okucia drzwi prowadzących z kruchty do nawy, bogato rzeźbione ławki, Pod względem wartości historyczno-artystycznej kościół w Binarowej należy do najcenniejszych i najlepiej wyposażonych budowli tego typu zachowanych w Europie środkowej.

HACZÓW, kościół Wniebowzięcia NMP Kościół w Haczowie jest największym gotyckim drewnianym kościołem w Europie i jednocześnie najstarszym kościołem drewnianym konstrukcji zrębowej w Polsce. zbudowany pod koniec XIV wieku (najprawdopodobniej w 1388 r.), rozbudowany w 1624 r. (budowa 25 metrowej wieży izbicowej niezależnej od kościoła, wieżyczki na sygnaturkę, sobót, wykonanie kolistych otworów okiennych w nawie, budowa ziemnego wału obronnego), i w latach (m.in. powiększenie zakrystii, budowa nowych sobót). Wnętrze zdobi unikatowa polichromia figuralna z 1494 (najprawdopodobniej najstarsza polichromia tego typu w Europie, stanowi też największy XV-wieczny zbiór malowideł figuralnych w Polsce), oraz późniejsza z ok roku. barokowy ołtarz główny z końca XVII wieku, gotyckie rzeźby z XV wieku, w tym najcenniejsza pietà z 1400 roku, malowane krzyże konsekracyjne z I poł. XV wieku, kamienna chrzcielnica z XVI wieku, Kościół znalazł się na wizerunku monet: 2- i 20- złotowych wyemitowanych przez Narodowy Bank Polski 13 września 2006.

BLIZNE, kościół Wszystkich Świętych Unikatowy zespół kościelno-plebański Drewniany kościół parafialny powstał najprawdopodobniej w XV lub XVI wieku W I poł. XVII w. dobudowano do niego wieżę, na początku XIX w. rozebrano okalające soboty. Kościół zbudowany jest na zrąb z jodłowych bali. Od zachodu przylega do niego masywna dzwonnica z nadwieszoną izbicą. Wnętrze składające się z kruchty, kwadratowej nawy i prezbiterium posiada bogaty, kolorowy wystrój. Zdobią go bezcenne polichromie z około 1550 roku, 1649 i 1700 roku, o 3 różnych dekoracjach malarskich. W wyposażeniu kościoła wyróżniają się: ołtarz główny z 1700 roku, dwa późnobarokowe ołtarze boczne z XVII wieku (lewy z rzeźba madonny z XVI wieku - pozostałość późnogotyckiegotryptyku), późnorenesansowa ambona z 1604 roku. chrzcielnica z I poł. XVIII wieku, belka tęczowa z barokową Grupą Pasji,

DREWNIANE CERKWIE POLSKICH KARPAT UNESCO 2013 Kwiatoń pw. Św. Paraskiewy Owczary pw. Opieki Bogurodzicy Powroźnik pw. Jakuba Mł. Brunary Wyżne pw. Św. Michała Arch.

Drewniane Cerkwie Polskich Karpat UNESCO 2013 Smolnik pw. Św. Michała Arch.

RADRUŻ pw. Św. Paraskiewy

Chotyniec pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy

Turzańsk pw. Św. Michała Arch.