HISTORIA CZŁOWIEKA Wykonały Stephanie Moulds i Katarzyna Nahurny

Spis treści Praludzie Ardipitek Ardipitek – obrazy Australopitek Australopitek – obrazy Homo habilis Homo habilis – obrazy Homo erectus Homo erectus – obrazy Neandertalczyk Neandertalczyk – obrazy Homo sapiens sapiens Homo sapiens sapiens - obrazy Podsumowanie naszej ewolucji

Praludzie Kolejność występowania praludzi. Przed australopitekiem brakuje obrazu świeżego odkrycia - ardipiteka..

Ardipitek Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley opublikowali wyniki badań nad znalezionym przed 15 laty szkieletem hominida. Niewykluczone, że mamy do czynienia z najstarszym znanym nam przodkiem człowieka. Odkryty szkielet należał do kobiety z gatunku Adripithecus ramidus i liczy sobie 4,4 miliona lat. Dotychczas najstarszymi znanymi nam szczątkami przodka człowieka był szkielet Lucy, której wiek oceniono na 3,2 miliona lat. Ardi, bo tak nazwano "właścicielkę" szkieletu, żyła na terenie dzisiejszej Etiopii. Mierzyła około 1,20 metra wzrostu i poruszała się na dwóch nogach. Jej stopy były płaskie i prawdopodobnie nie mogła przebyć długiego dystansu w postaci wyprostowanej. Żyła również na drzewach, na co wskazuje przeciwstawny palec, jednak nie poruszała się po nich tak zręcznie jak szympansy. W przeciwieństwie jednak do nich, mogła, wędrując na dwóch nogach, przenosić ciężary i lepiej manipulowała przedmiotami, bardziej sprawnie, niż szympansy. Zamieszkiwał tereny drzewiaste, ale był w pełni dwunożny, podobnie jak późniejsze australopiteki, od których był jednak prymitywniejszy pod względem budowy czaszki i uzębienia (większe kły, mniejsze zęby policzkowe, cieńsze szkliwo). Ardi, dzięki swej dwunożności(na co wskazuje budowa miednicy i dłoni, których struktura uniemożliwia chód podpórkowy, charakterystyczny dla małp) uznawana jest za hominida, jednak bardzo prymitywnego. Miała bardzo mały mózg i owłosienie na całym ciele., a także chwytne stopy i palec przeciwstawny, charakteryzujący małpy. Wbrew teorii Darwina, dwunożność nie wykształciła się na sawannach – Ardi żyła w etiopskiej dżungli, a dwunożność przyjęła(mimo, że czworonożne zwierzęta są szybsze i zwinniejsze) prawdopodobnie po to, by zrywać wysoko położone owoce z drzew i przyjmować „agresywną postawę”.

Ardipitek - obrazy

Australopitek Australopitek - (Australopithecus, dosł. małpa południowa ) wymarły rodzaj ssaków naczelnych z rodziny człowiekowatych, której przedstawiciele żyli w Afryce od ok. 4,2 (Australopithecus anamensis) do ok. 1 mln lat temu. Pochodziły prawdopodobnie od żyjących ok. 5,8–4,5 mln lat temu ardipiteków. Australopithecus africanus należący do form wysmukłych, jest obecnie uważany za przodka rodzaju Homo. Wcześniej sugerowano, że był nim Australopithecus afarensis(słynna „Lucy" z Hadaru). Wydaje się, że Australopithecinae nie posługiwały się jeszcze użyteczną mową. Australopiteki cechowały się dość niskim wzrostem (1-1,5 m; samce były wyraźnie większe od samic), krępą budową ciała i dużymi zębami trzonowymi, lecz skróconymi już kłami, były prawdopodobnie głównie lub wyłącznie roślinożerne, miały mózg o objętości do 500 cm3, były istotami dwunożnymi, o czym świadczą cechy budowy miednicy i stóp. Z uwagi na brak znalezisk nie wiadomo, czy australopiteki potrafiły wytwarzać narzędzia (prymitywne narzędzia kamienne sprzed 2,5 mln lat z Etiopii przypisywane są A. garhi). Najstarszym ze znanych gatunków jest A. anamensis sprzed ok. 4 mln lat, którego szczątki odkryto w Kenii. Towarzyszące temu znalezisku kopalne szczątki organiczne wskazują na leśny tryb życia tego australopiteka. Najsłynniejszym znaleziskiem australopiteka jest odkryty w 1974 roku w Etiopii niemal kompletny szkielet A. afarensis nazwany „Lucy”. Gatunek ten znany jest z licznych szczątków datowanych na ponad 3 mln lat. W 2006 w Etiopii znaleziono też prawie kompletny szkielet dziecka A. afarensis (ok. trzyletnia dziewczynka) liczący 3,3 mln lat, nazwany „Salem”.

Australopitek - obrazy

Homo habilis Homo habilis był ogólnie podobny do australopiteków, ale posiadał delikatniejszą, bardziej wysklepioną czaszkę .Twarzoczaszki są mniejsze, mniej prognatyczne niż u innych wczesnych hominidów, wyraźnie brakuje im też masywności czaszek związanej z potężnym umięśnieniem szczęk australopiteków robustnych, a uzębienie jest drobniejsze, morfologicznie zbliżone do Homo sapiens. Wskutek stopniowej ewolucji umiejętności przystosowania się do istniejących warunków dokonały się przemiany genetyczne, w wyniku których ok. 2 mln lat temu wyłonił się Homo habilis. Uczeni szacują objętość jego mózgu na ok. 600-800 cm3. To on zapoczątkował celowe wytwarzanie narzędzi, tzw. chopperów, wykonywanych z kamieni o owalnych kształtach. Stąd nadano mu nazwę Homo habilis, czyli „człowiek zręczny”. Najprawdopodobniej rozpoczął wędrówkę w kierunku Europy i Azji. Prawdopodobnie Homo habilis był padlinożercą. Naukowcy wywnioskowali to z tego, że narzędzia, którymi się posługiwał, nie były dobre do polowania na większą zwierzynę. W wąwozie Olduvai polował na żółwie i małe gryzonie. Naukowcy dowodzą, że właśnie jedzenie mięsa przyczyniło się do jego rozwoju. Dzięki takiemu pożywieniu proces uczłowieczania doznał gwałtownego przyspieszenia. Czaszkę oznaczoną jako KNM-ER 1813 odnaleziono w 1973 roku nad jeziorem Turkana (północna Kenia). Jej część twarzowa i podniebienie podobne są do Homo habilis z Olduvai - mózg jest jednak mały - nieco ponad 500 cm3. Mimo to okaz 1813 został przez niektórych uznany za osobnika żeńskiego Homo habilis. Na podstawie budowy anatomicznej dłoni można stwierdzić, że człowiek ten posiadał już zdolność wykonywania precyzyjnych czynności. Zapewne posługiwał się też już mową (ślady ośrodka Brocka). Homo habilis osiągał 130 cm wzrostu i 45 kg ciężaru. Wykorzystywał już ogień, nie umiał go jednak zapewne rozniecać. Żył w grupach rodzinnych na otwartych sawannach leśnych, wykazując rozwinięte zachowania społeczne.

Homo habilis - obrazy

Homo erectus Homo erectus (człowiek wyprostowany) syn. pitekantrop (syn. Pithecanthropus erectus) – prymitywny, kopalny gatunek człowieka z epoki środkowego plejstocenu, stanowiący szczebel ewolucyjny pośredni między australopitekami, a formami człowieka. Kolebką Homo erectus jest środkowo-wschodnia Afryka, gdzie pojawił się ok. 1,8 - 1,7 miliona lat temu. Pierwsze szczątki Homo erectus odkryto w 1891 roku w Trinil na Jawie. Obecnie homo erectus znany jest z licznych, choć na ogół bardzo ułamkowych znalezisk ze wszystkich 3 kontynentów Starego Świata. Głównie znaleziska pochodzą z Jawy i Chin płn. W Polsce najstarsze ślady Homo erectus (sprzed 250 tys. lat) znaleziono w Trzebnicy (woj. dolnośląskie), na stokach Winnej Góry podczas wykopalisk prowadzonych przez dr Michała Burdukiewicza. Homo erectus jest najdawniejszym przedstawicielem istot człowiekowatych, o których wiadomo na pewno, że umiał posługiwać się ogniem. Od czasów pitekantropa datują się też zapewne początki w pełni rozwiniętego łowiectwa. Można przypuszczać, że temu trybowi życia towarzyszyła już u pitekantropów struktura społeczna typu ludzkiego, oparta na rodzinach monogamicznych i podziale pracy wg płci i wieku. Brak bezpośrednich danych o istnieniu u pitekantropów zaczątków jakichkolwiek wierzeń i praktyk magicznych, są jednak dane, że pitekantropy uprawiały kanibalizm. Niebagatelną rolę w pożywieniu Homo erectus stanowiła zwierzyna. Odkrycia wskazują na to, że pitekantropy polowały na antylopy, co było już bardziej skomplikowane niż polowanie na żółwie i drobne gryzonie, jak to czynił Homo habilis w wąwozie Olduvai. Homo erectus wynalazł bolas i oszczep. Obozowiska Homo erectus wykazują obecność przestrzennej organizacji. Przejawiało się to w odrębnej lokalizacji miejsc wytwarzania narzędzi kamiennych, obróbki kości oraz przygotowywania pokarmów. Szczątkom pitekantropów towarzyszą zwykle prymitywne narzędzia kultury aszelskiej (Europa Zachodnia) i narzędzia odłupkowe (Europa Środkowa i Wschodnia).

Homo erectus -obrazy

Neandertalczyk Człowiek neandertalski, neandertalczyk (Homo neanderthalensis) – wymarły gatunek hominida z rodzaju Homo, przez niektórych klasyfikowany jako podgatunek Homo Sapiens. Żył od ok. 400 000 do ok. 24 500 lat temu. Jednym z pierwszych znalezisk o cechach neandertalczyka był wykopany w 1856 w niemieckim Neanderthalu niekompletny szkielet o mocnym kośćcu, grubym wale nadoczodołowym. Były to kości podobne do człowieka, ale o znacznie bardziej pierwotnych cechach. Przyrodnicze książki z tego okresu pełne są artystycznych rekonstrukcji ukazujących neandertalczyków jako istoty włochate i ociężałe, niewiele różniące się wyglądem od małp, o tępym wyrazie twarzy. Gdy w 1858 Darwin opublikował swoje prace ówczesna brukowa prasa nie szczędziła odkryciom ewolucji ironii. Wcześniejsze odkrycie (jaskinia Engis, 1829) fragmentu czaszki 2-3 letniego dziecka neandertalczyka, uznano dopiero w 1936. Wcześniej klasyfikowano ją do anatomicznie współczesnych ludzi. Podobnie cechy czaszki kobiety znalezionej w Forbes’ Quarry (Gibraltar, 1848) zostały rozpoznana jako neandertalskie dopiero w 1864. Wiele innych znalezisk było źle udokumentowanych, datowanych i obciążało naukową debatę. Obecnie nauka dysponuje dużą liczbą szczątków pochodzących od ponad 400 różnych osobników H. neanderthalensis stawiając go na pierwszym miejscu wśród najlepiej opisanych hominidów. Jego szczątki znaleziono w Hiszpanii, Francji, Włoszech, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Belgii, Chorwacji, Izraelu, Iraku, Portugalii i Rumunii. Niektóre cechy neandertalczyka występują u współczesnych ludzi powszechnie, a inne sporadycznie w rejonie jego głównego obszaru występowania: -prawdopodobnie posługiwali się mową - wielkość otworu przez który przechodzi nerw obsługujący aparat mowy w kości gnykowej znaleziona w 1983 w jaskini Kebara (Izrael) ma budowę zbliżoną do ludzkiej, jednak, jak twierdzą niektórzy uczeni, znajduje się ona zbyt wysoko, by móc artykułować dźwięki. -wzrost mężczyzn średnio ok. 165 cm i 90 kg, (znaleziono osobnika o wzroście 190 cm), a kobiet ok. 155 cm.

Neandertalczyk - obrazy Porównanie czaszek H. sapiens (z lewej) i H. neanderthalensis (z prawej) Dziecko neandertalczyka zrekonstruowane na podstawie pozostałości z Gibraltaru przez Instytut Antropologii Uniwersytetu w Zurychu.

Homo sapiens sapiens Inaczej człowiek rozumny. Jest to jedyny występujący współcześnie gatunek z rodzaju człowiek (Homo) zamieszkujący całą Ziemię. Człowiek współczesny powstał ok. 200–150 tysięcy lat temu w Afryce. Wyewoluował się z gatunku Homo erectus (Neandertalczyk był prawdopodobnie ślepą uliczką ewolucji. Mniej więcej 100 tysięcy lat temu dotarł na Bliski Wschód, ok. 60 tys. lat temu do Australii, a prawie 40 tys. lat temu do Europy. Do gatunku Homo Sapiens zaliczane są: -człowiek współczesny (Homo sapiens sapiens), -człowiek kromanioński (Homo sapiens fossilis), -człowiek współczesny starszy (Homo sapiens idaltu). Jedną z cech odróżniających ludzi z tego rodzaju od innych zwierząt jest wrodzona zdolność do opanowania umiejętności przekazywania informacji za pomocą artykułowanych dźwięków i pisma, emocji i potrzeb wyższych również za pomocą muzyki instrumentalnej, śpiewu, tańca. Człowiek jest jedynym rodzajem na Ziemi, który dzięki przekazowi informacji pozagenetycznej wytworzył kulturę, a poprzez nią sztuczne środowisko, w którym żyje. Jest gatunkiem, który w najbardziej zaawansowany sposób potrafi zmieniać środowisko życia dla własnych potrzeb (antropopresja). Według współczesnej antropologii głównym czynnikiem pozwalającym człowiekowi na tworzenie świata kultury była i jest, o wiele bardziej niż u innych gatunków pofałdowana, kora mózgowa. U osobników rodzaju Homo występuje (jak u większości ssaków) dymorfizm płciowy, przejawiający się m.in. tym, iż samce mają statystycznie większą masę ciała oraz wzrost od samic. U ludzi występują relacje zarówno monogamiczne jak i poligamiczne (tak poligynicznej jak i poliandrycznej). Na kształt tych relacji wpływa lokalna kultura społeczna. Współcześnie przeważają relacje monogamiczne, mniej liczne są relacje poligyniczne, najmniej liczne – poliandryczne. Do szczególnych cech anatomicznych (występują u innych zwierząt) ludzi należy postawa wyprostowana i ograniczone owłosienie ciała, a także czerwień wargowa i – co jest najbardziej niezwykłe – dwunożność.

Homo sapiens sapiens - obrazy

Podsumowanie naszej ewolucji Czy ewolucja człowieka się skończyła? Zasapany Homo sapiens Rozmowa z prof. Danielem E. Liebermanem, antropologiem. Marcin Rotkiewicz: – Homo sapiens narodził się w Afryce ok. 200 tys. lat temu. Gdyby stanął tu któryś z pierwszych przedstawicieli naszego gatunku, jak bardzo byśmy się różnili? Prof. Daniel E. Lieberman: – Niewiele. Mamy tylko trochę mniejsze ciała, a w związku z tym i mózgi. Kiedyś wyliczyłem, że twarze współczesnych ludzi są o 12 proc. mniejsze niż najstarszych Homo sapiens. Być może spowodowała to zmiana diety: mniej musieliśmy przeżuwać, więc większe szczęki okazały się zbyteczne. A kiedy pojawiły się odmienne rasy? Bardzo późno, bo jeszcze 20 tys. lat temu po prostu nie istniały – szczątki ludzkie z tamtego okresu są niezwykle do siebie podobne. Jaki zatem typ reprezentowali pierwsi Homo sapiens? 10 czy 20 tys. lat temu wszyscy mieliśmy afrykański typ urody. Wielu naukowców zadaje sobie pytanie: co dalej z ewolucją Homo sapiens. Jedni uważają, że ją zatrzymaliśmy, inni zaś, iż stało się coś wręcz przeciwnego: w ciągu ostatnich 10 tys. lat doszło do jej radykalnego przyspieszenia. Kto ma rację? Ewolucja oznacza zmiany następujące w czasie. To bardzo szeroka definicja, ale chyba taka, z którą wszyscy się zgodzą. Dlatego odpowiedź na pytanie, czy dalej ewoluujemy, brzmi: zdecydowanie tak. Przecież w każdym kolejnym pokoleniu pojawiają się nowe mutacje genetyczne. Bibliografia: - Wikipedia, wolna encyklopedia, - słownik „WIEM”.