EMIR – obowiązek rozliczania instrumentów pochodnych OTC w CCP Leszek Kołakowski Wicedyrektor Działu Strategii i Rozwoju Biznesu KDPW Warszawa, 22 czerwca 2012 r.

2 Przesłanki regulacji Reakcja na kryzys: Szczyt G-20 w Pittsburghu (wrzesień 2009): – Wszystkie standardowe derywaty OTC powinny być rozliczane przez centralnych kontrpartnerów (CCP) napóźniej do końca 2012 r., a kontrakty w derywatach OTC raportowane do repozytorium transakcji. Główne cele: ograniczenie ryzyka kontrahenta, w tym wzmocnienie wymogów rozliczeniowych, ograniczenie ryzyka operacyjnego, w tym większa standaryzacja i obsługa elektroniczna, większa przejrzystość, m.in. dzięki repozytoriom transakcji.

3 EMIR EMIR - Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, partnerów centralnych i repozytoriów transakcji. W dniu 29 marca 2012r. rozporządzenie EMIR zostało przyjęte, zdecydowaną większością głosów, przez Parlament Europejski. Spodziewana publikacja Rozporządzenia – początek lipca 2012 r.

4 EMIR Wprowadzenie obowiązku rozliczania kontraktów na derywaty OTC za pośrednictwem centralnego kontrpartnera (CCP). Wprowadzenie obowiązku raportowania transakcji w derywatach do repozytoriów. Określenie zasad funkcjonowania CCP, m.in. w zakresie: o autoryzacji i nadzoru nad CCP, o wymogów kapitałowych dla CCP, o wymogów organizacyjnych, o wymogów ostrożnościowych (system gwarantowania rozliczeń, procedury zarządzania ryzykiem), o interoperacyjności. Określenie zasad funkcjonowania repozytoriów transakcji.

5 Obowiązek rozliczeniowy Podstawowe pojęcia (EMIR, Art. 2): „partner centralny” (CCP) - oznacza podmiot, który w sensie prawnym działa pomiędzy stronami kontraktów będących w obrocie na jednym rynku finansowym lub większej ich liczbie, stając się nabywcą dla każdego sprzedawcy i sprzedawcą dla każdego nabywcy; „kategoria instrumentów pochodnych” - oznacza pewien podzbiór instrumentów pochodnych o wspólnych cechach zasadniczych, uwzględniających co najmniej: o relację z instrumentem bazowym, o walutę nominalną. Instrumenty pochodne należące do tej samej klasy mogą mieć różne terminy zapadalności.

6 Obowiązek rozliczeniowy Obowiązek rozliczania w autoryzowanym CCP (EMIR, art. 4 (1)): Kontrahenci powinni rozliczać w autoryzowanym CCP wszystkie kontrakty instrumentów pochodnych OTC, która należą do kategorii instrumentów pochodnych objętej obowiązkiem rozliczeniowym, jeśli kontrakty te spełniają jednocześnie warunki: w zakresie kontrahentów, pomiędzy którymi zostały zawarte, w zakresie terminu zawarcia lub odnowienia kontraktu.

7 Obowiązek rozliczeniowy W zakresie kategorii kontrahentów: - obowiązkowi rozliczenia w CCP podlegają kontrakty zawarte pomiędzy kontrahentami z których żaden nie podlega wyłączeniu podmiotowemu, np. kontrakty: pomiędzy dwoma kontrahentami finansowymi, pomiędzy kontrahentem finansowym a kontrahentem niefinansowym przekraczającym clearing threshold, pomiędzy dwoma kontrahentami niefinansowymi, przekraczającymi clearing threshold.

8 Obowiązek rozliczeniowy W zakresie terminu zawarcia lub odnowienia kontraktu: - obowiązkowi rozliczenia w CCP podlegają kontrakty, które zostały zawarte lub odnowione: w dniu lub po dniu, z którym skuteczny staje się obowiązek rozliczeniowy; lub w dniu lub po dniu powiadomienia ESMA przez krajowego nadzorcę o autoryzacji CCP, ale przed dniem, z którym obowiązek rozliczania stał się skuteczny, w przypadku gdy okres pozostały do zapadalności tych kontraktów jest dłuższy niż minimalny okres pozostający do zapadalności, określony zgodnie z art. 5 (2) (c) [tj. w standardach regulacyjno technicznych dla danej klasy derywatów].

9 Obowiązek rozliczeniowy Zgodnie z art. 4 (2) EMIR obowiązkiem rozliczeniowym nie są objęte kontrakty, które są transakcjami wewnątrz grupowymi w rozumieniu art. 3 EMIR. Transakcja wewnątrzgrupowa – transakcja pomiędzy przedsiębiorstwami objętymi tą samą konsolidacją i podlegającymi odpowiednim procedurom z zakresu scentralizowanej oceny, pomiaru i kontroli ryzyka.

10 Procedura obowiązku rozliczeniowego EMIR przewiduje dwa uzupełniające się sposoby podejścia w identyfikacji przez ESMA i Komisję Europejską kategorii instrumentów pochodnych podlegających obowiązkowi rozliczania w CCP: podejście oddolne (buttom-up) – działania inicjowane w przez lokalny organ nadzoru w związku z autoryzacją CCP (art. 5 (1)), podejście odgórne (top-down) – działania inicjowane przez ESMA (art. 5 (3)).

11 Podejście buttom-up Zgodnie z art. 5 EMIR: Właściwy organ nadzoru, który autoryzował CCP w zakresie rozliczania kategorii instrumentów pochodnych OTC powinien bezzwłocznie powiadomić ESMA o tej autoryzacji. W ciągu 6 m-cy od otrzymania powiadomienia zgodnie z par. 1, ESMA powinna opracować i przekazać do Komisji Europejskiej projekt regulacyjny standardów technicznych określający: o Kategorię instrumentów pochodnych, która powinna być objęta obowiązkiem rozliczeniowym, o Datę od której obowiązek rozliczeniowy ma zastosowanie, uwzględniając ewentualne zróżnicowanie w zależności od kategorii kontrahentów, o Minimalny okres pozostały do zapadalności kontraktów na instrumenty pochodne OTC, o której mowa w art. 4 (1) (b) (ii).

12 Podejście buttom-up Organem uprawnionym do przyjęcia regulacyjnych standardów technicznych jest Komisja Europejska. Instrumenty, dla których przyjęto standardy są uznawane za „CCP eligible”.

13 Podejście buttom-up CCP, które wystąpiło o autoryzację w zakresie rozliczenia klasy derywatów, powinno dostarczyć do właściwego organu nadzoru odpowiednie informacje, które zostaną przekazane do ESMA w ramach powiadomienia: o służące do oceny, czy kategoria instrumentów pochodnych powinna być objęta obowiązkiem rozliczeniowych, o informacje odnoszące się do dat, od których obowiązek rozliczeniowy staje się skuteczny, o informacje rynkowe. Informacje te mogą zostać uzupełnione przez organ nadzoru. ESMA ma świadomość, że nie wszystkie informacje mogą by dostępne, zwłaszcza dla nowych produktów. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA, 16 February 2012

14 Podejście buttom-up Pożądana przez ESMA zawartość powiadomienia – w celu oceny, czy kategoria instrumentów pochodnych powinna być objęta obowiązkiem rozliczeniowych: Jednoznaczna identyfikacja kontraktów oraz kategorii instrumentów pochodnych OTC, do której należą, Potwierdzenie stopnia standaryzacji danej kategorii instrumentów pochodnych OTC w zakresie warunków kontraktowych i procesów operacyjnych, Dane nt. wolumenu i płynności danej kategorii instrumentów pochodnych OTC, Potwierdzenie dostępności rzetelnych i powszechnie akceptowanych informacji nt. wyceny dla danej kategorii instrumentów pochodnych OTC. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA, 16 February 2012

15 Podejście buttom-up Kryteria, które powinien uwzględniać projekt regulacyjny standardów technicznych zgodnie z art. 5 (5) EMIR, a także pożądana przez ESMA zawartość powiadomienia – w odniesieniu do dat, od których obowiązek rozliczeniowy staje się skuteczny: Dane nt. oczekiwanego wolumenu dla danej kategorii instrumentów pochodnych OTC, Informacja, czy inne CCP już rozliczają daną kategorię instrumentów; Potwierdzenie zdolności CCP do rozliczania oczekiwanego wolumenu w wyniku przyjęcia obowiązku rozliczeniowego oraz do zarządzania ryzykiem wynikającym z rozliczania danej kategorii instrumentów; Informacja nt. typu i liczby kontrpartnerów aktywnych i oczekiwanych jako aktywni na rynku dla danej kategorii instrumentów; Określenie zadań, które muszą być zrealizowane w celu rozpoczęcia rozliczeń w CCP, wraz z wskazaniem terminów ich realizacji; Informację nt. zarządzania ryzykiem, zdolności prawnej i operacyjnej w odniesieniu do kontrahentów, którzy są aktywni na rynku danej kategorii instrumentów pochodnych i zostaliby objęci obowiązkiem rozliczeniowym. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA, 16 February 2012

16 Podejście buttom-up Pożądana przez ESMA zawartość powiadomienia - informacje rynkowe w podziale na kategorię instrumentów pochodnych i na instrument pochodny w ramach danej kategorii: Liczba transakcji; Całkowite obroty i tendencja w tym zakresie; Łączna liczba otwartych pozycji oraz tendencja w tym zakresie; Głębokość zleceń włączając średnią liczbę zleceń i zaproszeń ofertowych [requests for quotes]; Szerokość spreadu; Miary płynności w warunkach stress-testowych; Miary płynności na potrzeby realizacji procedur defaultowych. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA, 16 February 2012

17 Podejście buttom-up CCP powinno przedstawić właściwemu organowi nadzoru, dla danej klasy derywatów i dla każdego kontraktu w ramach danej klasy, przynajmniej: dane nt. dziennej ceny referencyjnej, liczbę dni w roku z miarodajną ceną referencyjną. Dowody i informacje zebrane przez właściwy organ nadzoru powinny zostać poddane analizie przez ESMA, która powinna uwzględnić: informacje pozyskane w trakcie publicznych konsultacji, jeśli dostępne, informacje pozyskane z repozytoriów transakcji oraz platform transakcyjnych, tam gdzie jest to właściwe, informacje pozyskane z innych źródeł, w tym informacje uzyskane w trakcie konsultacji z kompetentnymi organami z krajów trzecich. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA, 16 February 2012

18 Procedura obowiązku rozliczeniowego –kryteria Zgodnie z art. 5 (4), opracowując projekt standardów technicznych w odniesieniu do kategorii instrumentów pochodnych OTC, które powinny być objęte obowiązkiem rozliczania w CCP, ESMA powinna uwzględnić następujące kryteria zdefiniowane z EMIR: poziom standaryzacji danej kategorii instrumentów pochodnych, poziom standaryzacji warunków kontraktowych i procesów operacyjnych, wolumen i płynność danych kontraktów w ramach danej kategorii instrumentów pochodnych, dostępność rzetelnych i akceptowanych informacji dot. wyceny.

19 Procedura obowiązku rozliczeniowego –kryteria Oceniając kryteria na potrzeby ustanowienia obowiązku rozliczeniowego dla danej kategorii instrumentów pochodnych, ESMA powinna brać pod uwagę : Że standaryzacja warunków kontraktu odnosi się do powszechnie wykorzystywanej dokumentacji prawnej obejmującej netting, definicje oraz potwierdzenia zawarte w umowach ramowych stosowanych przez strony transakcji; natomiast standaryzacja procesów operacyjnych odnosi się do stopnia, w jakim procesy związane z cyklem życia transakcji są zarządzane w znany i akceptowany sposób, zgodnie z uzgodnionym harmonogramem, Czy depozyty zabezpieczające byłyby proporcjonalne do ryzyka, którego ograniczanie jest celem wprowadzenia obowiązku rozliczania w CCP, oraz do historycznej stabilności warunków płynnościowych, Czy odpowiednie informacje niezbędne do poprawnej wyceny kontraktów w ramach danej klasy instrumentów pochodnych są łatwo dostępne dla stron transakcji na rozsądnych zasadach komercyjnych. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA,16 February 2012

20 Podejście top-down ESMA może, z własnej inicjatywy, identyfikować i powiadamiać Komisję o kategoriach instrumentów pochodnych, które powinny zostać uwzględnione w publicznym rejestrze i być przedmiotem obowiązku rozliczeniowego, a dla których żadne CCP nie otrzymało dotąd autoryzacji. Po powiadomieniu Komisji, ESMA powinna opublikować zaproszenie do opracowania projektu dotyczącego rozliczania danych kategorii instrumentów pochodnych. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA, 16 February 2012

21 Publiczny rejestr Zgodnie z art. 6 ESMA powinna utworzyć, administrować i aktualizować rejestr służący jednoznacznej identyfikacji kategorii instrumentów pochodnych objętej obowiązkiem rozliczeniowym. Rejestr powinien być publicznie dostępny na stronie internetowej ESMA. Rejestr powinien uwzględniać: kategorie instrumentów pochodnych podlegające obowiązkowi rozliczania w CCP na mocy art. 4, CCPs, które są autoryzowane lub uznane do świadczenia usług pozwalających na wywiązanie się z obowiązku rozliczeniowego, daty, od których obowiązek rozliczania staje się skuteczny, kategorie instrumentów pochodnych identyfikowane przez ESMA zgodnie z art. 5 (3) [tj. w ramach podejścia „top-down”]; minimalny okres pozostały do zapadalności kontraktów [objętych procedurą frontloadingu], o którym mowa w art. 4 (1) (b) (ii); CCPs, o których właściwy organ nadzoru powiadomił ESMA, że zapewniają usługi pozwalające na wypełnienie obowiązku rozliczeniowego. Rejestr będzie regularnie aktualizowany przez ESMA.

22 Publiczny rejestr Dane wymagane w celu identyfikacji klasy derywatów: ogólne określenie kategorii instrumentów pochodnych; typ kontraktu instrumentu pochodnego; instrument bazowy (ze wskazaniem czy jest to pojedynczy instrument, emitent, indeks lub portfel); waluta; zakres terminów wykonania; warunki rozrachunku; zakres częstotliwości płatności; konwencję stosowaną w zakresie dnia naliczenia i dnia biznesowego; inne cechy charakterystyczne wymagane do odróżnienia kontraktu w ramach danej kategorii instrumentów pochodnych. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA, 16 February 2012

23 Publiczny rejestr Dane wymagane w celu identyfikacji CCP: Id CCP (LEI lub BIC), Pełna nazwa; Kraj siedziby; Właściwy organ nadzoru. ESMA proponuje, aby rejestr publiczny obejmował także: Datę, od której obowiązywać będzie obowiązek rozliczeniowy; Możliwe zróżnicowanie wdrożenia [phasing-in] w zależności od kategorii kontrahentów; Odniesienie do Rozporządzenia Komisji przyjmującego standardy regulacyjno - techniczne. Źródło: Discussion Paper – Draft Technical Standards for the Regulation on OTC derivatives, CCPs and Trade Repositories, ESMA, 16 February 2012

24 Obowiązek raportowania transakcji do repozytorium Obowiązek raportowania szczegółowych danych o wszystkich transakcjach instrumentami pochodnymi do repozytorium transakcji (art. 9): Prawdopodobnie od daty wejścia w życie rozporządzenia i regulacyjnych standardów technicznych dotyczących repozytorium transakcji. Dane muszą być przekazywane do repozytorium nie później niż w dniu roboczym następującym po zawarciu lub zmianie warunków kontraktu. Obowiązek raportowania dotyczy transakcji instrumentami pochodnymi zawartych po dacie wejście w życie rozporządzenia oraz transakcji zawartych przed tą datą, dla których nie upłynął termin zapadalności

25 Wejście w życie rozporządzenia Rozporządzenie EMIR wchodzi w życie w 20 dni po dacie publikacji w „Official Journal of the European Union” (art. 91). Prawdopodobny termin publikacji rozporządzenia to początek lipca 2012 r., termin wejścia w życie – lipiec/sierpień 2012 r. Przepisy rozporządzenia będą mogły być stosowane po przyjęciu przez Komisję Europejską standardów regulacyjno – technicznych.

26 Wejście w życie standardów regulacyjno - technicznych Projekty regulacyjne standardów technicznych powinny zostać przygotowane przez ESMA i przedłożone Komisji Europejskiej: projekt standardów dotyczących CCP i repozytorium transakcji - w terminie do 30 września 2012 r.; projekt standardów dotyczących danej kategorii instrumentów pochodnych, która będzie podlegać obowiązkowi kierowania do rozliczenia w CCP (o których mowa w art. 4 ust. 2 rozporządzenia EMIR) - w ciągu 6 miesięcy po otrzymaniu przez ESMA powiadomienia od krajowego regulatora o autoryzowaniu jakiegokolwiek CCP w zakresie rozliczania danej klasy instrumentów.

27 Wejście w życie standardów regulacyjno - technicznych Komisja Europejska przyjmuje standardy techniczne zgodnie z przepisami rozporządzenia UE nr 1095/2010 podejmując decyzję w tej sprawie w terminie trzech miesięcy od otrzymania projektu regulacyjnego standardu technicznego, przy czym standardy techniczne przyjmowane są w drodze rozporządzeń lub decyzji, publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i wchodzą w życie w terminach w nich określonych.

28 Wejście w życie standardów regulacyjno - technicznych Standardy techniczne dotyczące CCP oraz repozytorium transakcji, zostaną wydane przez KE w okresie październik - grudzień 2012 r. i prawdopodobnie wejdą w życie w z początkiem stycznia 2013 r. Standardy techniczne dla kategorii instrumentów pochodnych (o których mowa w art. 4 ust. 2 rozporządzenia EMIR) prawdopodobnie zostaną wydane i wejdą w życie w drugiej połowie 2013 r.

29 Obowiązek rozliczeniowy - harmonogram

30 Okres dostosowawczy w zakresie usług rozliczeniowych Dla izb rozliczeniowych, które przed datą przyjęcia przez KE standardów technicznych dot. usług rozliczeniowych uzyskały w państwie, w którym mają siedzibę, zezwolenie na prowadzenie usług rozliczeniowych zgodnie z przepisami prawa krajowego, został przewidziany okres dostosowawczy: Zgodnie z art. 89 ust. 1 rozporządzenia EMIR izby te powinny zwrócić się do lokalnego organu nadzoru o autoryzację w terminie 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia przez Komisję Europejską standardów technicznych, o których mowa w art. 16, 25, 26, 29, 34, 41, 42, 44, 45, 47 i 49 rozporządzenia EMIR. Do tego czasu należy przyjąć, że mogą one nadal wykonywać usługi rozliczeniowe dla rynku derywatów OTC na podstawie otrzymanego zezwolenia zgodnie z prawem krajowym.

31 Dostosowanie KDPW_CCP i KDPW do wymogów EMIR Aby KDPW_CCP i KDPW mogły skorzystać z okresu dostosowawczego przewidzianego w rozporządzeniu EMIR dla CCP i repozytorium transakcji, konieczne jest przed zatwierdzeniem odpowiednich standardów technicznych: - wejście w życie nowelizacji ustawy o obrocie instrumentami finansowymi wprowadzającej m.in. przepisy: dot. nowacji rozliczeniowej, uprawnienie dla KDPW w zakresie pełnienia funkcji repozytorium transakcji. Projekt ustawy nowelizującej ustawę o obrocie został przyjęty 22 maja 2012 r. przez Sejm. Obecnie ustawa jest przedmiotem prac senackiej Komisja Budżetu i Finansów Publicznych.

32 Dostosowanie KDPW_CCP do wymogów EMIR „Nowacja rozliczeniowa” polega na wstąpieniu przez izbę rozliczeniową w prawa i obowiązki strony transakcji. Z chwilą przyjęcia transakcji do rozliczenia prawa i obowiązki z niej wynikające wygasają w stosunkach pomiędzy stronami tej transakcji, a w to miejsce powstają nowe stosunki prawne.

33 Dostosowanie KDPW_CCP do wymogów EMIR Skutki nowacji rozliczeniowej dla KDPW_CCP: Wygaśnięcie praw oraz obowiązków wynikających z transakcji i równoczesne powstanie nowych stosunków prawnych, w których izba stanie się stroną. Izba staje się uprawniona do żądania spełnienia świadczeń wynikających z transakcji wobec strony transakcji (jeżeli jest uczestnikiem) albo wobec uczestnika będącego stroną rozliczenia. ( w przypadku gdy stroną transakcji jest klient UR) Od chwili przyjęcia transakcji do rozliczenia uczestnik będący stroną rozliczenia i izba mogą powoływać się wyłącznie na zarzuty wynikające ze stosunków prawnych powstałych w miejsce zawartych transakcji. Uczestnik będący stroną rozliczenia nie może powoływać się wobec izby na zarzuty związane ze stosunkiem prawnym łączącym go z podmiotem zawierającym transakcje. Wyłączenie z masy upadłości uczestnika zabezpieczenia ustanowionego przez podmiot zawierający transakcje, które podlegają obowiązkowi rozliczenia przez CCP

Planowane działania KDPW_CCP, m.in.: w zakresie wymogów kapitałowych, podwyższenie kapitału zakładowego KDPW_CCP w związku z rozpoczęciem rozliczeń dla transakcji zawieranych na rynku OTC – w czerwcu 2012 r. do 200 mln zł, złożenie wniosku do KNF o autoryzację zgodnie z przepisami rozporządzenia EMIR – prawdopodobnie w styczniu 2013 r., po zatwierdzeniu przez KE standardów technicznych dla CCP. Dostosowanie KDPW_CCP do wymogów EMIR 34

Planowane działania KDPW, m.in. : rozpoczęcie świadczenia usługi centralnego repozytorium transakcji – przed zatwierdzeniem przez KE standardów technicznych, rejestracja repozytorium transakcji zgodnie z przepisami rozporządzenia EMIR - w terminie do 6 miesięcy od momentu zatwierdzenia przez KE standardów technicznych dot. repozytorium transakcji. Dostosowanie KDPW do wymogów EMIR 35

1.Publikacja EMIR - do końca lipca 2012 r. 2.Wejście w życie EIMR (t+20) – do końca sierpnia 2012 r. 3.Projekt standardów technicznych dla CCP i repozytorium transakcji (ESMA) – do końca września 2012 r. 4.Wejście w życie standardów technicznych (KE, zatwierdzenie max. 3 m-ce - do końca grudnia 2012 r. ) – z początkiem stycznia 2013 r. 5.Rozpoczęcie procesu autoryzacji KDPW_CCP 6.Rozpoczęcie procesu rejestracji repozytorium transakcji prowadzonego przez KDPW 7.Projekt standardów techn. dla klasy derywatów (ESMA, max. 6 m-cy ) 8.Obowiązek rozliczeniowy dla klasy derywatów (KE, zatwierdzenie standardów techn. dla klasy derywatów max. 3 m-ce) Harmonogram działań związanych z implementacją EMIR 36

Harmonogram działań regulacyjnych 37 t T+20 dni do 30 IX 2012 do 1 I 2013 zakończenie procesu Harmonogram działań regulacyjnych związanych systemem rozliczeń OTC na tle działań ESMA, KE i KNF związanych z EMIR Zatwierdzenie standardów technicznych (KE) Publikacja EMIR projekt standardów technicznych (ESMA) Autoryzacja KDPW_CCP Wystąpienie do KNF o zatwierdzenie regulaminu OTC Rozpoczęcie przez KDPW_CCP świadczenia usług Nowacja rozliczeniowa - wejście w życie zmian Zatwierdzenie regulaminu (KNF)

Dziękuję za uwagę