Angelologia Nauka o Aniołach Mgr Bolesław Dúllek.

Prezentacja na temat: "Angelologia Nauka o Aniołach Mgr Bolesław Dúllek."— Zapis prezentacji:

1 Angelologia Nauka o Aniołach Mgr Bolesław Dúllek

2 Miejsce angelologii w dogmatyce
Dogmatyka Chrystologia, Mariologia, Trynitologia, Eklezjologia, Eschatologia i inne Protologia Nauka o Bogu Stwórcy i stworzeniu w ogólności Angelologia Demonologia Antropologia teologiczna (w aspekcie stwórczym) Stworzyciela nieba i ziemi, wszystkich rzeczy widzialnych i niewidzialnych.

3 Posłaniec, zwiastun, wysłannik
Nazwa Angielskie angel Francuskie ange Niemieckie engel Włoskie angelo Polskie anioł Posłaniec, zwiastun, wysłannik Łacińskie angelus Greckie a;ggeloj

4 Znaczenie i określenia
Istota duchowa posyłana przez Boga z nieba na świat, aby uczestniczyć w Bożym dziele stwarzania i zbawiania. Anioł Jahwe Święci Anioł Pana (Pański) Pełni mocy Synowie Boży Pełni chwały Aniołowie Boży Wojsko niebieskie Sługi Anioł wybrany

5 Aniołowie w apokryfach
Niezwykle bogaty zestaw imion aniołów Opis stworzenia aniołów Obecność aniołów w raju Obecność aniołów podczas przejścia przez Morze Czerwone Twórcza obecność aniołów podczas zwiastowania Obecność aniołów podczas Sądu Ostatecznego List apostołów, Protoewangelia Jakuba, Ewangelia Piotra, Apokalipsa Piotra, 4 Księga Ezdrasza, Księga Henocha

6 Znaczenie imienia i funkcja anioła
Michał – hebr. מיכאל (Michael) – któż jak Bóg, któż podobny do Boga (Dn 10,13.21; 12,1; Jud 9; Ap 12,7-9). Książę aniołów, pogromca szatana. Gabriel – hebr. גבריאל (Gabriel) – mąż Boży, moc Boża (Dn 8,13-27; 9,21-27; Jr 25,11; 29,10; Łk 1,19.26; Ap 8-9). Ukazuje najgłębsze tajemnice dziejów zbawienia. Rafał – hebr. רפאל (Raphael) – Bóg leczy, uzdrawia, zbawia (Tb 3,17; 5,22; 6,9; 12,15; 1 Krn 26,7; J 5,1-9). Anioł podróży, pomocnik w podstawowych życiowych sprawach.

7 Imiona aniołów znane z apokryfów
Uriel – herb. אוריאל – Bóg jest światłością (4 Ezdr 4,1). Anioł roznoszący światłość, dający wyższe poznanie, darzący życiem wiecznym. Sariel – hebr. שריאל – Minister Boga (Hen gr 20). Zanosi wyroki Boże. Jofiel vel Zofiel – strzeże Raju po wygnaniu Adama i Ewy. Chamael vel Chemuel – umacniał Jezusa podczas modlitwy w Ogrójcu. Zadkiel – powstrzymał Abrahama przed złożeniem Izaaka w ofierze.

8 Stosunek Kościoła do pozabiblijnych imion aniołów
List Kongregacji Nauki Wiary z 24 września 1983 roku skierowany do kardynała Josepha Höffnera Dekret Kongregacji Nauki Wiary z 24 września 1992 roku dotyczący praktyk stowarzyszenia Opus Angelorum Zakaz nadużywania pozabibilijnych imion aniołów

9 Angelologia – nauka o aniołach
Historia dogmatu

10 Podstawy biblijne – Stary Testament
Nie ma zgodności co do wyglądu aniołów Strach przed politeizmem angelologicznym Aniołowie bytami doskonalszymi od ludzi Istoty osobowe pełniące Boże polecenia, mające szczególny udział w rządach Boga Mają rozmaite postaci: mężczyzn (Rdz 18,2), skrzydlatych stworzeń o ludzkich twarzach (Wj 25,18-20) lub twarzach zwierzęcych (1 Krl 6,23-28) Wyjątkowa bliskość między Bogiem a aniołem, do tego stopnia, że trudno ich rozróżnić (Wj 3, 2-6) – kilka różnych interpretacji W analogii do dworów królewskich mowa jest o dworze niebieskim Pośrednik między Bogiem a ludźmi; szczególnie w czasie kiedy nie występowali już prorocy (po niewoli babilońskiej)

11 Podstawy biblijne – Nowy Testament
Świat aniołów włączony w zbawcze posłannictwo Chrystusa; aniołowie do Niego należą, są przez Niego i dla Niego stworzeni Byty rozumne, czyli osobowe Byty duchowe, ale prócz snów i wizji ukazują się na jawie (angelofanie) Służą Chrystusowi są Mu podporządkowani Posługują Bogu, a na Jego rozkaz ludziom Pełnią misję w zbawczym dziele Chrystusa (od zwiastowania po obwieszczenie zmartwychwstania) Przy sądzie ostatecznym zbiorą wybranych, a złoczyńców wykluczą z Królestwa Bożego

12 Świadectwo tradycji patrystycznej
Bezsporne uznawanie istnienia; przy czym nikłe zainteresowanie tematem Św. Justyn, Orygenes, Tacjan, Atenagoras, św. Klemens, Euzebiusz z Cezarei, św. Jan Chryzostom, św. Augustyn, św. Leon Wielki, Laktancjusz, św. Grzegorz z Nyssy, św. Grzegorz Wielki, Tertulian, Grzegorz z Nazjanzu, Bazyli, Fulgencjusz, św. Jan Damasceński Przeciwstawianie aniołów półbogom i herosom (przeciw mitologii greckiej) Obrona duchowej natury aniołów (przeciw gnostykom), są bezcielesne, choć niektórzy twierdzili, że posiadają ciało, ale subtelne, eteryczne Anioły to stworzenia obdarzone wolną wolą, rozumem (czyli są osobowe) oraz nieśmiertelnością

13 Średniowieczny rozwój angelologii
Bonawentura (Komentarz do Sentencji), Anioł został stworzony prze Boga z niczego na Jego obraz; byty proste; numerycznie różnią się od innych aniołów; posiadają rozum, wolę i pamięć; mają zdolność wyboru dobra lub zła Tomasz z Akwinu (Suma teologiczna, O duchowych stworzeniach), Aniołowie są czystą formą (bezcieleśni, duchowi, nieśmiertelni; każdy tworzy rodzaj-gatunek – jednostka nie jest przedstawicielem gatunku)

14 Współczesne poglądy Karl Rahner, Paul O’Sullivan, Walter Kasper, Tadeusz Dionizy Łukaszuk, Jerzy Buxakowski, Zdzisław Józef Kijas, Hugolin Langkammer, Stanisław Mędal, Alfons J. Skowronek, Jan Paweł II Ścisły związek aniołów z Chrystusem i ludźmi Funkcja służebna aniołów w dziele zbawienia Angelologia jest nauką o pozaludzkim, historiozbawczym środowisku i otoczeniu człowieka, która stanowi część teologicznej antropologii, ale którą współokreśla wewnętrzny związek między antropologią teologiczną i chrystologią Aniołowie są niżej w hierarchii bytów od człowieka Aniołowie przewyższają doskonałością wszystkie stworzenia widzialne (KKK 330) Są najbliższym „środowiskiem” Boga (JP II, KŚ )

15 Angelologiczna metafizyka
Angelologia – nauka o aniołach Angelologiczna metafizyka

16 Stworzenie i istnienie aniołów
Sobór Laterański IV (1215), (przeciw katarom): Bóg […] wszechmocną swoją potęgą równocześnie, od początku czasu, stworzył z nicości jeden i drugi rodzaj stworzeń, duchowe i cielesne, to znaczy anielskie i ziemskie […]. Powtórzył to Sobór Watykański I w Konstytucji Dei Filius (1870) Pius XII Humani generis (1950) Anioły nie są literackimi personifikacjami działań Boga Katechizm Kościoła Katolickiego (1992): Istnienie istot duchowych, niecielesnych, które Pismo Święte nazywa zazwyczaj aniołami, jest prawdą wiary.

17 Natura aniołów Stworzony, duchowy, osobowy
Nie są to istoty boskie niższego rzędu (błąd gnostyków; Ireneusz z Lyonu) Anioły nie zradzają aniołów (błąd Ormian; Benedykt XII) Anioły są wciąż stwarzane (Cz. Bartnik; problem czasu) Stworzeni przed człowiekiem; stworzeni równo ze światem (Sobór Laterański IV) Są duchami, nie mają ciała (w naszym tego słowa rozumieniu), ale mogą ukazywać się w snach wizjach a także na jawie (dogmat); mogą posiadać subtelne eteryczne ciało Są nieśmiertelni (bliskie dogmatu) Mają wolną wolę (bliskie dogmatu) Są czystymi duchami, czyli istotami bezcielesnymi (wniosek teologicznie pewny); nie posiadają nawet subtelnego eterycznego ciała; nie są złączeni z materią Są niematerialni i nieśmiertelni (Jan Paweł II, audiencja generalna 6 czerwca 1986) Są stworzeniami czysto duchowymi (Katechizm Kościoła Katolickiego n. 330) Są między sobą równi (wniosek teologicznie pewny) Posiadają rozum, wolną wolę – są osobowe (KKK 330) Są nieśmiertelne (KKK 330; Humani generis Piusa XII)

18 Przymioty aniołów Przymioty umysłu: Poznanie jest ograniczone
Wiedza wlana (wiedza została im dana wraz z naturą) Zdolnościami poznawczymi przewyższają ludzi Nie potrafią czytać w myślach i przewidywać przyszłości Poznają Boga, bo mają Jego podobieństwo w swojej naturze; nie widzą Boga bezpośrednio, ponieważ to nie jest dane żadnemu bytowi stworzonemu Poznają siebie nawzajem bezpośrednio Poznają świat duchowy i materialny Przymioty woli: Panują nad ludzką wyobraźnią i mają wpływ na ludzkie zmysły Mogą kształtować „zjawę” widoczną dla człowieka Mogą kreować fakty niezwykłe ponieważ lepiej znają prawa przyrody, ale nie są to cuda, bo poza te prawa nie wykraczają Nie wpływają na ludzką wolę i rozum Nie przyczyniają się do stworzenia

19 O aniołach – część Szczegółowa
Angelologia – nauka o aniołach O aniołach – część Szczegółowa

20 Boże posłannictwo aniołów
Duchy przeznaczone do usług W pewnym sensie pośrednicy między Bogiem a ludźmi (dwukierunkowo): Przekazują wolę Bożą człowiekowi Przekazują prośby ludzi Bogu Są posłani na pomoc ty, którzy mają posiąść zbawienie Są świadkami na sądzie Bożym

21 Kult aniołów Aniołowie nie są półbogami, herosami
Jeżeli otaczamy ich kultem to tylko ze względu na związek z Bogiem Od pierwszych wieków czczono archaniołów Michała i Gabriela W tekstach liturgicznych jest wiele wzmianek o aniołach Aniołom może być oddawany jedynie kult czci i pochwały (wyłączając uwielbienie i adorację – Bóg; i szczególną cześć – Maryja) Wszelki kult religijny jest z Boga, na Nim się opiera i do Niego prowadzi

22 Istnienie i rola aniołów stróżów
Każdy człowiek posiada swego anioła stróża (prawda teologicznie pewna, ale nie dogmat) Stanowi on konkretyzację Opatrzności Bożej Święto Aniołów Stróżów ustanowił w 1608 roku papież Paweł V Przekonanie o istnieniu Aniołów Stróżów wyrosło ze Starego Testamentu (Ps 91,11; 34,7) Naród Wybrany wierzył także w istnienie anioła państwa, rodu, domu, wojska W Nowym Testamencie każdy Kościół ma swojego anioła (Ap 1,20; 2, ) Anioł jest szczególnie dany ludziom sprawiedliwym (będącym w stanie łaski uświęcającej); wynika z tego szczególny związek dzieci z aniołami stróżami Ich misją jest obrona przed atakami Złego (dlatego grzesznicy też mają takiego anioła) Każdy wierny ma u swego boku anioła jako opiekuna i stróża, by prowadził go do życia (KKK 336) W wieczności człowiek ogląda oblicze Boga w towarzystwie anioła Aniołów stróżów mają również niechrześcijanie Anioł stróż przedkłada nasze prośby przed Boży Tron, służy dobrym natchnieniem, umacnia nasz związek z Chrystusem Przed działaniem anioła stróża stoi jeszcze nasza wolna wola Aniołowie stróżowie nie istnieją dla człowieka, ale dla Boga Chrystus stanowi centrum świata anielskiego (KKK 331)

23 Aniołowie a Chrystus i Kościół
Centrum świata anielskiego stanowi Chrystus Aniołowie są nierozerwalnie związani z Chrystusem, który wyznacza im zadania na niebie i na ziemi Służba aniołów Chrystusowi nie kończy się na Wniebowstąpieni ale rozciąga się na Jego mistyczne ciało – Kościół W ojczyźnie niebieskiej Kościół ziemski i Wspólnota Aniołów będą stanowiły królestwo Boże

24 Liczba i hierarchie aniołów
Jest ich wiele (niezliczona liczba) Klasy bytów anielskich: Zwierzchności, Władze, Panowania, Trony (Rz 8,38) Wśród duchów jedne są większe od drugich pod względem wiedzy i siły woli Pseudo-Dionizy Areopagita: dziewięć zastępów niebieskich podzielonych na trzy triady (1. Cherubini, Serafini, Trony; 2. Panowania, Cnoty, Władze; 3. Zwierzchności, Archaniołowie, Aniołowie)

25 Demonologia nauka o demonach

26 Upadek moralny niektórych aniołów
Diabeł oraz inne demony zostały przez Boga stworzone wprawdzie jako dobre z natury, ale sami uczynili się złymi (Sobór Laterański IV 1215) Aniołowie szatana, to niegdyś aniołowie Boga, którzy utracili łaskę uświęcającą Aniołowie (podobnie jak ludzie) w związku z wolną wolą zostali poddanie próbie; ci którzy z własnej woli oddalili się od Boga zostali pozbawieni łaski uświęcającej; Bóg szanując wolną wolę zaaprobował taki wybór Istnieje wiele hipotez co do rodzaju tej próby. Bodaj najciekawsza jest hipoteza Franicisco Suáreza ( ): aniołom podczas wizji został przedstawiony wcielony Syn Boży – Jezus Chrystus, któremu mieli oni oddać pokłon; grupa aniołów pod przewodnictwem Lucyfera nie chciała ze względu na naturę ludzką tego pokłonu złożyć (Non servium) lekceważąc tym samy Druga Osobę Boską; powodem tego była pycha i brak posłuszeństwa; ta decyzja była nieodwołalna ze względu na doskonały rozum i wolę jakimi aniołowie dysponują Analogicznie do Królestwa Niebieskiego istnieje królestwo szatana Moc szatana jest ograniczona. Jest on tylko stworzeniem. (KKK 395)

27 Nomenklatura Szatan –wróg, przeciwnik, adwersarz, fałszywy oskarżyciel, potwarca Diabeł – ktoś, kto staje w poprzek, przeciwstawia się, przeciwnik, oskarżyciel, wróg osobisty, oszust, zwodziciel Belzebub – pan ofiar bałwochwalczych, pan much, pan gnoju Lucyfer – jaśniejący, syn jutrzebnki, król Babilonu, król Tyru, symbol największego zła, wódz zbuntowanych aniołów Demon – istota wyższa od ludzi a niższa od Boga potrzebująca wyzwolenia; istota złowroga człowiekowi Polskie nazwy: czart, zły, kaduk, licho, bies, kusy, zły duch, kuternoga, paskudnik, piekielnik, kudłacz, kosmaty Określenia teologiczne: kusiciel, wróg, kłamca, oskarżyciel, zabójca, duch nieczysty, zły, wielki smok, starodawny wąż, anioł (posłaniec) szatana, antychryst, książę tego świata, Bóg tego świata, mocarz, anioł ciemności

28 Szatan w świetle Biblii
Początkowo działanie szatana nie było rozróżniane od działania Boga, a tym bardziej od anioła dobrego Pierwsze wzmianki w Rdz (3,1) Wyraźny obraz szatana w Mdr (2,24) Wyraźnie o szatanie mowa w Hi (V wiek przed narodzeniem Chrystusa) Wzmianki w Za (3,2) W NT obecny szczególnie w opisach Ewangelii i Apokalipsie Ukazany jako nieprzyjaciel Boga i człowieka, ale już pokonany, choć ludzkość musi z nim walczyć do końca swoich dni Motywem postępowania szatana (jak i Mesjasza) jest osobowa więź z Bogiem (podchodzą do niej z różnych stron)

29 Natura i osobowy charakter szatana
Szatan z natury jest dobry (stworzony przez Boga) ale z własnej woli jest złą osobą i jest moralnie zły Cechuje go to wszystko co aniołów prócz łaski uświęcającej Szatan jest osobą ponieważ ma rozum i wolną wolę; nie jest symbolem, czy metafizycznym grzechem, złem; jest osobą Szatan nie jest stwórcą „świata złego” w opozycji do Boga – Twórcy „świata dobrego”; tylko Bóg jest Stwórcą – On wszystko stworzył, i to stworzył dobre; szatan to niszczy

30 Wpływ złych duchów na ludzi
Demonologia – nauka o demonach Wpływ złych duchów na ludzi

31 Pokusy szatańskie Szatan działa przez kuszenie ludzi do złego; będzie tak do Sądu Ostatecznego; pomocą służą nam Sakramenty Bóg dopuszcza kuszenie człowieka, by ofiarować mu jeszcze większe dobro, o ile człowiek będzie w stanie oprzeć się pokusie (Hi) Szatan kusił także Chrystusa; kusi również Kościół (stąd podziały i niezgoda) Szatan kusi poprzez wpływ na wyobraźnię i wyższe władze ludzkiej duszy Działalność szatana nie jest nakazana prze Boga, a jedynie dopuszczona Chrystus jest ostatecznym zwycięzcą szatana

32 Możliwość napaści i opętań
Możliwe są opętania (circuminsessio)i napaści (obsessio) szatana Napaść – szatan od wewnątrz dokucza człowiekowi Opętanie – szatan opanowuje władze zmysłowe; ograbienie człowieka z wolności; śmierć duchowa Opętania są wydarzeniami niezwykłymi i należy do nich podchodzić ostrożnie jak do cudów (czy nie jest to przejaw patologii) Przemawianie w nieznanym języku, pełne zrozumienie nieznanego języka, oznajmianie o rzeczach dalekich i ukrytych, okazywanie ponadnaturalnych sił rozumiane łącznie są objawami opętania (Rytuał Rzymski)

33 Egzorcyzmy Egzorcyzm – gr. εξορκισμος – zaprzysięgać, zaklinać
Obrzęd mający na celu wyjęcie rzeczy lub człowieka spod władzy szatana Poza egzorcyzmami nad opętanymi stosuje się je przy chrzcie, poświęceniu wody, soli, oleju, dla ochrony osób i rzeczy od wpływów szatana (profilaktycznie), modlitwa wprowadzona przez Leona XIII odmawiana po Mszy św., formuła Ecce crucem Domini wieńcząca obelisk przed bazyliką św. Piotra w Rzymie Egzorcyzmy praktykował już Jezus Egzorcyzmować może tylko kapłan za zgodą biskupa

34 Wywoływanie duchów i magia
Nie wolno człowiekowi wchodzić w to co się dzieje poza granicami śmierci Mediumizm, spirytyzm, okultyzm, parapsychologia są ostro potępione przez Pismo Święte Podobnie magia, paktowanie z szatanem, wróżbiarstwo, przywoływanie zmarłych horoskopy, astrologia, chiromancja, jasnowidztwo, amulety są przez Kościół uważane za złe Czyny te są złe bez względu na skutek

35 Osobowe zło naprawdę istnieje
Prawda o istnieniu szatana jest niekwestionowana Szatana odrzucił prawdę o Bogu i jego decyzja jest nieodwołalna (nie ma dla niego nawrócenia) Szatan działa, ale nie należy wszędzie upatrywać działania złego; pamiętajmy, że dobry Bóg jest mocniejszy Diabłu ulega tylko ten kto tego chce (wolna wola), bowiem wszyscy zostaliśmy odkupieni przez Chrystusa i mamy siłę, by szatańskie pokusy odpierać

36 Angelologia – nauka o aniołach
Zakończenie

37 Literatura uzupełniająca
Katechizm Kościoła Katolickiego n M. Kowalczyk, Traktat o Stworzeniu w: Dogmatyka, t. 6, Warszawa 2007, s A. Zuberbier, Wierzę… Dogmatyka w zarycie, Katowice 1969, s Jan Paweł II, Katechezy środowe, 7 lipca sierpnia 1986.

38 Lektura do przeczytania
Encyklika Jana Pawła II Fides et ratio z 14 września 1998 roku Po jej lekturze odbędzie się spotkanie w formie dyskusji panelowej której termin zostanie jeszcze ustalony

39 W przyszłym tygodniu katecheza dla dorosłych nie odbędzie się
Następna Katecheza Odbędzie się 7 października (poniedziałek) o godzinie 19.00 Mariologia Maryja Królową Aniołów nauka o Maryi Październik miesiącem Maryjnym mgr Bolesław Dúllek

40 Literatura wprowadzająca – dokumenty Kościoła
Encyklika Redemptoris Mater Jana Pawła II Adhortacja Marialis cultus Pawła VI Rozdział VIII Konstytucji Lumen Gentium Soboru Watykańskiego II (Błogosławiona Maryja Dziewica, Boża Rodzicielka, w misterium Chrystusa i Kościoła List apostolski Mulieris dignitatem Jana Pawła II

41 Różaniec Osoby uczęszczające na katechezę dla dorosłych poprowadzą w miesiącu październiku jeden różaniec (jako grupa istniejąca przy parafii)