Kontrola administracji

Kontrola administracji
Dr Adam Strzelecki Kontrola administracji

Cel nauczania przedmiotu
Przedmiot „Kontrola administracji” może oznaczać dwa zagadnienia: - kontrolę nad administracją, oraz - kontrolę wykonywaną przez samą administrację Założeniem nauki tego przedmiotu są oba ujęcia, gdyż omawiając kontrolę przez administrację, nie sposób pominąć w rozważaniach kontroli wewnętrznej. Celem nauki jest zapoznanie studentów z kontrolą administracji poprzez pryzmat obowiązującego prawa, w tym w szczególności prawa administracyjnego. W procesie nauki istotnym jest również wyrobienie przekonania u słuchaczy o konieczności funkcjonowania kontroli prawnej sprawowanej przez administrację i w jej ramach, jako niezbędnej instytucji warunkującej sprawne wypełnianie przez państwo i samorządy terytorialne planowanych zadań. W rozważaniach teoretycznych z uwzględnieniem prakseologii i elementów praktyki przedstawiona zostanie istota kontroli, jej treść , rodzaje i sposoby realizacji w procesach zorganizowanych instytucjonalnie i funkcjonalnie działań

Cel e nauczania Cel poznawczy: Celem wykładu jest :
- zapoznanie z podstawowymi instytucjami kontroli i nadzoru; - zapoznanie z systemem kontroli administracji publicznej; - zapoznanie z instytucjami uczestniczącymi w wykonywaniu nadzoru w systemie administracji publicznej; - przedstawienie instytucji uczestniczących w wykonywaniu kontroli wobec administracji publicznej. Cel dydaktyczny: - ukształtowanie wiedzy na temat podstawowych pojęć z zakresu prawa administracyjnego jakimi są pojęcia kontroli i nadzoru, - ukształtowanie wiedzy z zakresu budowy i funkcjonowania systemu prawnej kontroli administracji publicznej, - ukształtowanie wiedzy na temat wybranych organów kontroli administracji publicznej.

Literatura Obowiązująca
Jacek Jagielski, Kontrola administracji publicznej, wydawnictwo prawnicze Lexisnexis, Warszawa 2007, Prezentowana publikacja, łącząca w sobie zarówno cechy podręcznika, jak i opracowania monograficznego, jest jedną z nielicznych, rzadkich na rynku wydawniczym, prac ujmujących całościowo zagadnienie kontroli administracji publicznej w Polsce. Obejmuje szeroko charakterystykę aktualnej problematyki kontroli, dokonywaną przede wszystkim z perspektywy prawa administracyjnego. Oprócz bogatych treści teoretycznych i doktrynalnych opracowanie zawiera kompleksowe przedstawienie prawnego systemu kontroli administracji publicznej, a także wskazanie na międzynarodowe, zwłaszcza unijne, determinanty tendencji rozwojowych tego systemu. Rozważania są prowadzone z wykorzystaniem obszernej literatury przedmiotu oraz regulacji prawnych i orzecznictwa. Jerzy Hausner, Administracja publiczna, PWN, Warszawa 2008, Nowe, poprawione i uaktualnione wydanie jednego z nielicznych polskich opracowań o charakterze interdyscyplinarnym, poświęconego administracji publicznej! Książka uwzględnia najnowsze akty prawne, dotyczące m.in. administracji rządowej, samorządu terytorialnego, sądów administracyjnych i audytu wewnętrznego w administracji publicznej oraz zmiany związane z wejściem Polski do Unii Europejskiej. Prezentuje – z różnych perspektyw badawczych – szerokie spektrum zagadnień kluczowych dla administracji publicznej. Omawiane kwestie przedstawia w ujęciu prawnym, ekonomicznym, politologicznym i historycznym oraz z perspektywy nauki o zarządzaniu Znakomity zespół autorski składa się z wykładowców renomowanych uczelni, biorących czynny udział w życiu gospodarczym kraju. Tworzą go: Dagmir Długosz, Janusz Gąciarz, Jarosław Górniak, Mirosław Grochowski, Marian Grzybowski, Jerzy Hausner, Hubert Izdebski, Jerzy Kornaś, Stanisław Mazur i Marek Zirk-Sadowski. Eugeniusz Ochendowski , Prawo Administracyjne wydanie VIII - zaktualizowane - część ogólna, TNOiK Toruń Jest to jedno z nielicznych polskich opracowań o charakterze interdyscyplinarnym, poświęconego części ogólnej administracji publicznej! Kontrola administracji publicznej omówiona została w dziale V, w 5 rozdziałach. Rozważania poświęcone kontroli przez tego wybitnego prawnika administratywistę zawierają omówienie wszystkich ważnych zagadnień w sposób skondensowany i rzeczowy.

Literatura Uzupełniająca
Jan Zimmermann, Prawo administracyjne, 3 wyd., Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2008. Renata Lewicka Kontrola prawotwórstwa administracji o charakterze powszechnie obowiązującym, Wydawnictwo: Sejmowe , Grudzień 2008 Daniel Wacinkiewicz, Kontrola i nadzór w prawie komunalnym , Wydawnictwo: C.H. Beck , 2007, Stanisław Jędrzejewski: Kontrola administracji, wyd. TERRA Poznań 2000, J. Lang: Kontrola administracji publicznej. Warszawa 1999, J. Łętowski, J. Szreniawski: Kontrola administracji w: System prawa administracyjnego, t. 3, Ossolineum Wroclaw 1978. Sądowa kontrola administracji podręcznik akademicki Jan Paweł Tarno, Ewa Frankiewicz, Magdalena Sieniuć, Marek Szewczyk Joanna Wyporska-Frankiewicz, Sądowa kontrola administracji, podręcznik akademicki , Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich, Warszawa 2009, tanisław Jędrzejewski, Henryk Nowicki, Kontrola administracji publicznej, Toruń TNOiK 1995

Program przedmiotu VI. Instytucje kontroli niezawisłej.
1. Trybunał Konstytucyjny. 2. Trybunał Stanu. 3. Najwyższa Izba Kontroli. 4. Rzecznik Praw Obywatelskich. 5. Rzecznik Praw Dziecka. 6. Sądownictwo administracyjne:. 7. Pozostałe sądy: a/ Sąd Najwyższy, sądy powszechne, b/ sądy pracy i ubezpieczeń społecznych, d/ Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, e/ sądy gospodarcze. 8. Państwowa Inspekcja Pracy. 9. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. 10. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych. VII. Instytucje kontroli społecznej. 1. Kontrola sprawowana przez związki zawodowe. 2. Społeczna inspekcja pracy. 3. Kontrola wykonywana przez samorząd pracowniczy. 4. Kontrola wykonywana przez instytucje samorządowe. 5. Kontrola wykonywana w systemie samorządu terytorialnego. 6. Skarga w systemie kontroli administracji publicznej. 7. Środki masowego przekazu . 8. Skarga Konstytucyjna. I. Teoretyczne problemy dotyczące pojęć "kontrola" i "nadzór". 2. Znaczenie terminu kontrola. 3. Pojęcie instytucji nadzoru. 4. Relacje kontrola a nadzór. II. Zasady różnicowania zakresu i rodzajów kontroli administracji. 1. Przedmiotowy i podmiotowy zakres kontroli administracji. 2. Kryteria kontroli administracji. 3. Kontrola wstępna, faktyczna i następna. 4. Kontrola zewnętrzna i wewnętrzna. III. Struktura systemu kontroli administracji publicznej. 1. struktura systemu kontroli w ustroju administracji 2. Elementy struktury systemu kontroli administracji publicznej. 3. Uwarunkowania poprawnego funkcjonowania systemu kontroli administracji: a/ warunki poprawnej struktury systemu kontroli administracji, b/ warunki poprawnego funkcjonowania systemu kontroli administracji. IV. Instytucje kontroli i nadzoru wewnątrz aparatu administracji publicznej. 1. Przesłanki funkcjonowania nadzoru i kontroli wewnątrz administracji 2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, 3. Kontrola rządowa i resortowa, instancyjna między resortowa 4. Kontrola prokuratorska, 5 Kontrola w systemie administracji zdecentralizowanej: V. Kontrola parlamentu. 1. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej 2. Senat Rzeczypospolitej Polskiej.

Pojęcie i istota kontroli
Ogólny sens pojęcia kontroli nie budzi na ogół wątpliwości w płaszczyźnie języka codziennego, ale wyjaśnienie nie jest już proste Kontrolę można traktować w dwojakim znaczeniu: - jako funkcję, - jako swego rodzaju system organizacyjny (kontrola instytucjonalna) Kontrola funkcjonalna wywodzi się z tradycji brytyjskiej i tradycji francuskiej W tradycji brytyjskiej termin kontrola utożsamiany był z pojęciem władzy (sprawowanie władzy publicznej We Francji pojęcie kontroli wywodziło się od francuskiego contre role (przeciwzapisek). Otóż urzędnik przyjmujący podatek sporządzał dokument w dwóch jednakowych kolumnach, a po zapłaceniu dzielił dokument na dwie części i wręczał jedną z nich podatnikowi jako dowód wypełnienia zobowiązania podatkowego W języku polskim lingwinistycznie rzecz pojmując termin kontrola odzwierciedla obydwie te tradycje. Mówiąc o kontroli mamy na myśli zwykłe sprawdzenie, czy tez ocenianie czegoś, formułowanie wniosków. Kontrola jednak wyraża także oddziaływanie, wpływanie (w tym za pomocą środków władczych), pozostawaniu pod władzą, czy poddanie jakiemuś władztwu

c. d. Pojęcie i istota kontroli
W nauce administracji traktuje się kontrolę jako element zarządzania i administrowania, jako instytucję umożliwiającą sprawdzanie i ocenę działalności organizacji i jej składowych w płaszczyźnie organizacyjnej, finansowej, technicznej. E. Ochendowski: kontrola polega na ustaleniu istniejącego stanu rzeczy oraz stanu pożądanego. Stan pożądany określany jest przez odpowiednie wzorce, czy też normy. Następnie porównuje się i zaznacza różnice. W końcu formułuje się zalecenia w celu usunięci nieprawidłowości. J. Lang: kontrola to porównywanie tego, co jest, z tym co być powinno. Jej celem jest ustalenie, czy przewidziany stan został urzeczywistniony Jacek Jagielski: kategoria kontroli oznacza następujące funkcje: - obserwowanie i rozpoznawanie danej działalności ( w danym miejscu i czasie), - dokonywanie oceny tej działalności, - stawianie diagnozy przyczyn ewentualnych nieprawidłowości, - formułowanie wniosków, mających na celu zapobieganie i przeciwdziałanie tym nieprawidłowościom Te wymienione funkcje świadczą, że urzeczywistnienie ich stanowi pewien proces, co oznacza dynamikę funkcji kontroli

Fazy w Procesie kontroli
Według J. Jagielskiego można wyróżnić następujące fazy w procesie kontroli; Stadium informacyjno-rozpoznawcze, Stadium analityczno-oceniające i diagnostyczne, Stadium oddziaływania w procesie naprawczym Faza informacyjno-rozpoznawcza Przedmiot kontroli powinien być ujmowany szeroko, w zakresie ustalenia treści, kierunków , intencji. Ma to służyć przygotowaniu założeń wyjściowych pod ocenę prawidłowości Faza analityczno-oceniająca i diagnostyczna - kluczowa Polega na analizie zebranego materiału poprzez porwanie z wymaganiami wynikającymi z prawa powszechnie obowiązującego i prawa wewnętrznego danej organizacji, a także założeń, wytyczonych celów, norm i standardów. Rezultatem powinno być ustalenie katalogu nieprawidłowości. Ponadto rozpatrzenie i wskazanie przyczyn oraz w aspekcie personalnym zidentyfikowanie osób odpowiedzialnych Faza oddziaływania w procesie naprawczym Ma charakter władczy, nadzorczy, mający na celu doprowadzenie do usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości i zapobieżenie powstawaniu ich w przyszłości. Działania w tej fazie mają charakter naprawczy, polegający na wskazaniu środków zmierzających do likwidacji nieprawidłowości i przeciwdziałaniu recydywie

Kontrola a nadzór J. Starościak: „tam gdzie w grę wchodzi prawo obserwacji, plus prawo wydawania poleceń, będziemy mówili o nadzorze nad organami administracyjnymi” J. Boć i m. Miemiec: „nadzór w sferze prawa administracyjnego oznacza badanie działalności danego podmiotu administrującego (kontrola) połączone z możliwością pomocy, wpływu, a także modyfikacji tej działalności, dokonywane przez organ zwierzchni organizacyjnie bądź funkcjonalnie, w celu zapewnienia zgodności tej działalności z prawem…” Wg M. Wierzbowskiego i A Wiktorowskiej „..uprawnienia nadzorcze oznaczają tyle co prawo do kontroli wraz z możliwością wiążącego wpływania na organy czy instytucje nadzorowane” J. Jagielski: „dla funkcji nadzoru ważna jest przede wszystkim możliwość wiążącego i władczego oddziaływania, a nie stałe, wyłączne posługiwanie się tym oddziaływaniem. W ramach nadzoru mieści się także oddziaływanie o charakterze niewładczym, organizatorskim, opiekuńczym, wspierającym” Stosunek nadzoru ma charakter prawnoustrojowy i służy realizacji układu zwierzchności – podległości a także poza tym układem oznacza inne możliwości oddziaływania

Nadzór w strukturach zcentralizowanych
Zwierzchność organu nadrzędnego idzie tutaj czasami bardzo daleko, przybierając postać kierownictwa. Kierownictwo zaś utożsamia najściślejszą więź w ramach danej struktury. W skrajnym przypadku więź ta może oznaczać całkowite podporządkowanie personalne i służbowe. Czy wobec tego jest tutaj miejsce dla nadzoru ? Odpowiedź jest twierdząca. Nadzór w strukturach zcentralizowanych może i powinien wystepować obok kierownictwa Tak np. Prezes R.M. w świetle art. 11 ust. 2 ustawy z 5 VI 1998 o administracji rządowej w województwie swoje zwierzchnictwo w kategorii kierownictwa i nadzoru Nadzór w strukturach zcentralizowanych ma jednak charakter szczególny. Występująca tutaj zwierzchność jest limitowana pod względem przesłanek środków i kryteriów. Zwierzchno ta jest realziowana tylko w ramach obowiązującego prawa Kategoria kierownictwa jest jednak szersza aniżeli kategoria nadzoru. Kierownictwo jest bowiem realizowane głównie za pomocą tzw. Norm kompetencyjnych oraz prz realizowaniu polityki rządu

Nadzór w strukturach zdecentralizowanych
Instytucja nadzoru w sferze zdecentralizowanej stanowi wyraz możliwości wiążącego oddziaływania prawem wytypowanych podmiotów na inne podmioty. Owe oddziaływanie ma jednak polegać na zapewnieniu zakładany stopień samodzielności i niezależności Stopień ingerencji w zakresie sprawowane nadzoru ogranicza się zakreślonych prawem granic, poza którymi pozostałe obszary są w ramach swobodnej aktywności określonych podmiotów Pewnym problem w rozumieniu nadzoru może jednak być niejednolita struktura podmiotów nadzorującego z nadzorowanym, np. brak zwierzchności strukturalnej, tak jak to ma miejsce w przypadku stosunku r. i. o. a j. s. t. Chodzi tutaj o brakujący element nadrzędności organizacyjnej Jest to jednak problem pozorny, nie rzutujący na skuteczność sprawowania nadzoru, bowiem możliwość władczej ingerencji, chociaż poza strukturami, wyraża zawsze pewien rodzaj zwierzchności. Jest jednak zwierzchność funkcjonalna a nie organizacyjna. Mimo to ta kategoria nadzoru jest w pełni uprawniona Nadzór ma więc wymiar pojęcia prawnoustrojowego i jako taki służy oznaczeniu prawnych możliwości oddziaływania o charakterze władczym – wiążącym rożne ogniwa systemu organizacyjnego państwa

Kontrola samoistna W praktyce i w nauce tzw. czysta kontrola, sprowadzana do obserwowania, sprawdzania, oceniania, stawiania diagnoz i formułowania zaleceń, występuje stosunkowo rzadko Praktycznie nie występują dzisiaj instytucje monofunkcyjne, kontrolne. Najbliższa temu chociaż nie do końca jest kontrola wykonywania prze Najwyższą Izbę Kontroli. W obszarze pozainstytucjonalnym spotkać można kontrolę o charakterze społecznym, obywatelskim, czy tez w postaci opinii publicznej Kontrola samoistna jest często łączona z innym funkcjami, a zwłaszcza z funkcją nadzoru oraz elementem władczości. Kwalifikacja funkcji niewładczej kontroli nie jest jednoznaczna. Kontrola bowiem jest częścią składowa procesu oddziaływania. W tym oddziaływaniu widać ingerencję w działalność kontrolowaną. Ingerencja ta przybiera postać wiązania adresata zarządzeniami władczymi a co najmniej przybiera obowiazek ustosunkowania się do formułowanych opinii , zastrzeżeń, uwag Tradycyjna formuła kontroli wyraża w swojej funkcji konieczność zastosowania po kontroli korekty. Odmówienie bowiem kontroli wiążącego wpływania na adresatów byłoby zaprzeczeniem jej sensu. Co więcej za wzmocnieniem oddziaływania w kontroli przemawia jej skuteczność

Kontrola samoistna w administracji publicznej
Kontrolę wykonywaną w trakcie zarządzania albo przy zarządzaniu można zaliczyć do administrowania. Inaczej jest jednak w sytuacji gdy tę kontrolę w stosunku do jednostek administracyjnych wykonują podmioty zewnętrzne, takie jak np. NIK , sądy, Rzecznik Praw Obywatelskich, itp.. Prowadzona kontrola przez podmioty zewnętrzne nie koresponduje z przyjmowanym w doktrynie pojęciem administracji publicznej. Odrębnym zagadnieniem jest kontrola Najwyższej Izby Kontroli i jej zaskarżalność do sądu administracyjnego W doktrynie rysuje się pogląd rozdzielający administrowanie od kontroli Akty kontrolne, obejmujące ustalenie stanu faktycznego, wysuwanie wniosków i zaleceń pokontrolnych w orzecznictwie nie stanowią decyzji administracyjnych w świetle kpa. Postulowane zatem jest odróżnienie czynności kontrolnych od władczego administrowania, chociaż zauważyć trzeba, że ich związek jest bliski. Tożsamość decyzji administracyjnych z działaniami kontrolnym, jeżeli się zdarza, jest czymś wyjątkowym Zasadą natomiast jest, że działania wchodzące w skład kontroli mają charakter czynności faktycznych, przynoszących ustalenia, które stanowić mogą bazę wyjściowa dla bezpośredniej ingerencji administracyjnej w postaci decyzji czy innych aktów administracyjnych

Terminologia kontroli
Kontrola jako kategoria pojęciowa nie jest oznaczana w przepisach wyłącznie jako kontrola. Oprócz tego terminu można znaleźć w przepisach pojecie „czynności sprawdzające”, „ocena zgodności’, „ocena określonej działalności’, „urzędowe badanie” Można tez spotkać takie terminy jak; „urzędowa kontrola”, „inspekcja”, „wizytacja”, „lustracja”, „rewizja”, czy „hospitacja” Terminy te oznaczają pewne zabarwienie funkcji kontroli jej określony rodzaj, czy pewną formę Tak np.: Inspekcja to kontrola realizowana przez bezpośrednia obserwację Wizytacja, to ocena przebiegu i wyników wykonywania określonej działalności usługowej, czy administracyjnej Lustracja to kontrola o charakterze lustracyjnym wykonywana przez wgląd w działalność kontrolowaną i skierowana zazwyczaj nie na ocenę zachowania podmiotu, ale na ocenę jego rzeczywistego stanu Rewizja jest to kontrola, której przedmiotem zainteresowania jest działalność finansowa Pojęcia te w różnych instytucjach będą jednak miały różne znaczenia, jak np. inspekcja sanitarna, weterynaryjna, wizytacja pedagogiczna, które to terminy mogą oznaczać samą kontrolę lub nadzór i kontrolę, wreszcie sam nadzór. Wreszcie spotkać można pojęcie „dozoru”, który obok związku z nadzorem wiąże się raczej ze sferą techniczną

Rodzaje kontroli Występuje szeroki wachlarz różnego rodzaju kontroli, z uwagi na ich dziedzinę, miejsce, sposób wykonywania, czas, zasięg itp. Możemy więc wg. Jagielskiego wyróżnić rodzaje kontroli: 1. wg kryterium zasięgu: a) kontrolę nieograniczoną (zupełną), b) kontrolę ograniczoną (fragmentaryczną), 2. wg kryterium zakresu: a) kontrolę kompleksową (generalną), b) kontrolę problemową (odcinkową) 3. wg kryterium sposobu prowadzenia kontroli: a) kontrolę wykonywaną bezpośrednio (kontrola na miejscu) b) kontrolę pośrednią (analizy, sprawozdania) 4. wg kryterium trybu kontrolowania: a) kontrola planowa, b) kontrola doraźna 5. wg etapu wkraczania lub czasu dotyczącego przedmiotu kontroli: a) kontrola wstępna, b) faktyczna (bieżąca) i c) następna

6. wg kryterium inicjatywy podjęcia kontroli: a) kontrola z urzędu,
c.d. Rodzaje kontroli 6. wg kryterium inicjatywy podjęcia kontroli: a) kontrola z urzędu, b) kontrola na wniosek 7. wg kryterium usytuowania kontrolującego wg kontrolowanego: a) kontrola zewnętrzna, b) kontrola wewnętrzna 8. wg kryterium niezależności kontroli: a) kontrola niezależna, b) kontrola niezawisła 9. wg kryterium umiejscowienia kontroli: a) kontrola resortowa, b) kontrola instancyjna 10. wg kryterium organizacyjnego: a) kontrola instytucjonalna, b) kontrola funkcjonalna 11. wg kwalifikacji kontrolującego; a) kontrola zawodowa b) kontrola społeczna, niezawodowa

c.d. Rodzaje kontroli , kryteria wykonywania kontroli
12. wg kryterium nazewnictwa: a) inspekcja, b) wizytacja, c) rewizja, d) lustracja, e) audyt, 13. wg kryterium ocennego: a) kontrola ewaluacyjna ocenna, szacunkowa, ex post, b) strategiczna Kryteria wykonywania kontroli Kryteria kontroli dotyczą jej odniesienia do kontrolowanych zagadnień, które wyrażają się w słowach: - z punktu widzenia……, - pod względem ……….. Do tak rozumianych kryteriów kontroli należy zaliczyć legalność celowość, rzetelność, gospodarność Legalność, od łacińskiego słowa legalis, oznacza: - zgodność z prawem, - posiadanie mocy prawnej, - prawność, - prawowitość, - jawność, - zgodność z ustawą (lege)

Kryterium legalności Odgrywa pierwszoplanową rolę i oznacza także kryterium praworządności Legalność występuje we wszystkich rodzajach i formach kontroli i ma najdłuższą tradycję Za tym kryterium przemawia uzasadnienie merytoryczne nawiązujące do podstawowej zasady wynikającej z art. 2 Konstytucji – zasady demokratycznego państwa prawnego Art. 7 Konstytucji „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa Oznacza to, że podmiot kontrolujący, który opiera się na kryteriach wynikających z obowiązującego prawa nie może z formalnego punktu widzenia posługiwać się innymi kryteriami. Nie można też domniemywać się innych kryteriów kontroli stojących poza wyznaczonymi przez prawo. W konsekwencji wszystkie kryteria podporządkowane są kryterium legalności Kryterium legalności występując z innymi kryteriami jest kryterium w swoisty sposób nadrzędny, bowiem celowość działania administracji może być oceniana tylko w kontekście kryterium legalności

Kryteria celowości, rzetelności, gospodarności
Celowości - wskazuje na ocenę w kontekście stopnia realizacji celów Cele te mogą być formułowane w sposób ostateczny, jak i też cząstkowy. Kryterium te, wg Jagielskiego, odwołuje się do oceny, czy podjęte działania były: racjonalne, pożyteczne, czy przyniosły planowane i oczekiwane efekty Rzetelności – dotyczą oceny w zakresie należytej staranności w wykonywanej pracy w administracji publicznej W pojęciu tym mieści się także dbałość o uwzględnienie zaleceń i sugestii przekazywanych z ośrodków hierachicznie wyższych aniżeli jednostka kontrolowana Gospodarności wskazuje na optymalne dysponowanie środkami finansowymi i majątkowymi . Dotyczy to również gospodarności w toku czynności organizacyjnych. Chodzi w tym o uzyskiwanie jak najlepszych efektów przy jak najmniejszym nakładzie sił i środków Zasadniczo sprawa zastosowania kryteriów sprowadza się do dwóch zasadniczych kryteriów: legalności i celowości. W praktyce kryteria te zderzają się ze sobą bardziej w konfrontacji niż w powiązaniu. Okazuje się, że w tym zderzeniu pierwszeństwo daje się celowości, bowiem zasadę legalności postrzega się często jako błędny, nieżyciowy, biurokratyczny hamulec dla słusznych i efektywnych zachowań i efektywnych działań

Stadia wykonywania kontroli
I stadium - wstępne Polega na przygotowaniu kontroli. Ma ono istotne znaczenie, gdyż określa merytoryczną stronę kontroli. Ustalany jest również harmonogram działań wykonawczych kontroli. Harmonogram ten określa: termin rozpoczęcia kontroli, czas jej trwania, sposób i miejsce kontroli. Etap ten może być ujęty w planowaniu lub też kontroli ad hoc. Brak tego etapu spowodować może chaos, działania niespójne nieprofesjonalne II stadium – rozpoznawczo-sprawdzające Obejmuje ustalenia stanu faktycznego, w zakresie postępowania wyjaśniającego i dowodowego. Ustala się: dostęp do materiałów, możliwości ich zbadania, współpracę z pracownikami podmiotu kontrolowanego. W tym stadium kontrolujący powinien określić, czy badanie rzeczywistości ma dotyczyć prawidłowości, czy też nieprawidłowości III stadium – formułowanie wyników Polega na porównaniu ustalonego stanu faktycznego ze stanem postulowanym i przeprowadzeniu wartościowania, czyli formułowaniu ocen zarówno dla całości przedmiotu kontroli, jak i jego elementów. Ten etap kończy sporządzenie stosownych dokumentów, najczęściej protokołu kontroli. Wymagana jest również prezentacja wyników kontroli podmiotowi kontrolowanemu – jego przedstawicielom IV stadium – oddziaływanie pokontrolne Zawiera wnioski, zalecenia i wystąpienia pokontrolne, zarządzenia pokontrolne. Często niezbędne jest także wskazanie winnych zaniedbań i nieprawidlowosci

Procedury kontrolne Dotyczą sformalizowania postępowania, czyli ukształtowania przez regulacje prawne formalne obowiązującego trybu postępowania przy wykonywaniu kontroli W procedurze kontrolnej wszystkie organy i osoby powinny postępować zgodnie z zasadą praworządności. W szczególności ma to znaczenie w przypadku kontroli przeprowadzanej przez podmioty nie połączone więzami z jednostkami kontrolowanymi, tak jak np. NIK, czy sądy administracyjne Ważnym elementem procedury kontrolnej jest konieczność zapewnienia ochrony podmiotowi kontrolowanemu i umożliwienie mu ustosunkowaniu się do ustaleń kontroli, a w szczególności odniesieniu się do wniosków, zarzutów, zaleceń Podmiot podlegający kontroli nie powinien być zdany, wg Jagielskiego na niekwestionowany, jednostronny osąd kontrolującego i postawiony w roli biernego odbiorcy ustaleń kontrolnych i oddziaływania pokontrolnego Procedura kontrolna powinna służyć również stworzeniu formalnych możliwości podmiotowi kontrolowanemu dla przedstawienia swojego stanowiska i punktu widzenia w sprawie. Cele kontroli nie mają li tylko polegać na wytykaniu błędów, lecz powinny wyrażać dążenie i powinność do uzyskania pełnego i obiektywnego obrazu działalności. Stąd też właściwe procedury są nieodzowne. Rodzi to pytanie, czy dotyczyć one powinny wszystkich stadiów kontroli. W doktrynie istnieje przekonanie, że wszystkie etapy kontroli powinny mieścić się w prawnie określonych procedurach

Unormowanie procedur kontrolnych
Uwaga wstępna W obowiązujących regulacjach prawnych procedury prawne znajdując raczej ograniczone odzwierciedlenie, w zakresie niewystarczającym, poza regulacją dotyczącą Najwyższej Izby Kontroli Problematyka proceduralna, w obszarze kontroli, regulowana jest nie tylko ustawami, ale także przepisami wykonawczymi o dużej jednorodności Przepisy regulują zwykle kwestie organów i osób uprawnionych do działalności kontrolnej. Natomiast nie jest zbyt szczegółowo ujmowany przebieg kontroli Przedmiotem regulacji są niektóre czynności, jak np. sporządzanie protokółu, współdziałanie z podmiotem kontrolowanym (Inspekcja pracy), korzystanie ze środków dowodowych (kontrola podatkowa) Z reguły regulacjami są obejmowane fazy: zakończenia kontroli i ustalenia wyników, kwestia odniesienia się kontrolowanego do wyników kontroli. Kwestia ta może polegać na: zgłaszaniu zastrzeżeń i ich uwzględnianiu lub odrzucaniu, prawie do składania wyjasnień, czy tez prawie do odmowy podpisania protokółu

Model procedury kontrolnej
Ocena prawnych regulacji nie upoważnia do stwierdzenia, że mamy do czynienia z określonym modelem , czy też standardami prawnymi procedury kontrolnej. Występuje natomiast konglomerat różnych rozwiązań prawnych Trudno też pokusić się o jakąś typologię procedury kontrolnej w oparciu o jednolite kryteria, bo o takie trudno Wśród istniejących procedur wyróżnić jednak można regulację dotyczącą ukształtowania Najwyższej Izby Kontroli. Jest to procedura najpełniej ukształtowana i w tym odbiegająca od pozostałych Zgodnie z dyrektywą konstytucyjną (art. 207) unormowanie procedury NIK w podstawowych zagadnieniach, znajduje się w ustawie o NIK, a następnie uszczegółowione jest w Zarządzeniu Prezesa NIK z 1 marca 1995 r. w sprawie postępowania kontrolnego (M.P. nr 17, poz. 211). Dopuszczenie regulacji szczegółowych w drodze zarządzenia Prezesa NIK budzi wątpliwości tej regulacji wykonawczej w tej formie w stosunku do konstytucyjnego systemu źródeł prawa. Mimo to regulacja ta stanowi rozbudowaną procedurę obejmującą w zasadzie wszystkie elementy postępowania kontrolnego. Ponadto regulacje te mają charakter autonomiczny i zdaniem Jagielskiego mogłyby odgrywać rolę swoistego wzorca . Wzorzec uregulowania postępowania kontrolnego przez NIK może mieć jednak zastosowanie do kontroli samoistnej i zewnętrznej, zaś z ograniczeniem do kontroli wewnętrznej w strukturach zcentralizowanych

Odrębności procedury kontrolnej i administracyjnej
Odrębność procedury kontrolnej i administracyjnej wynika z odrębnych reżimów prawnych obu postępowań i ich kolejności. Zamknięcie bowiem postępowania kontrolnego daje dopiero podstawę do władczego wydania aktu administracyjnego, najczęściej decyzji. Nie może być traktowane wydawanie aktów administracyjnych jako element kontroli, czym innym natomiast jest oddziaływanie pokontrolne i użyte środki w jego ramach Przed zastosowaniem procedury administracyjnej w formie działań władczych muszą być wyczerpane wszystkie elementy całego postępowania toku kontrolnego. Podjęcie decyzji, przy nieuwzględnieniu np. rozpatrzenia zastrzeżeń, jeżeli przewiduje to procedura, może zostać zakwalifikowane w kategorii naruszenia prawa i ujemnie rzutować na podjęte władcze rozstrzygnięcia Procedura kontrolna może jednak znaleźć się także w procedurze administracyjnej, jeżeli dopuszczają to przepisy obowiązującego prawa Zastosowanie jednak procedury administracyjnej wprost do postępowania kontrolnego w związku z jego specyfiką nie jest prostym zabiegiem i może nastręczyć spore trudności. Ponadto postępowanie kontrolne ma różny ciężar gatunkowy i niejednakowo można je zastosować w wszystkich rodzajów i form kontroli W sensie merytorycznym, postępowanie kontrolne stanowi główną podstawę dla podjęcia dalszych czynności , w tym czynności władczych, ale i niewładczych, gdzie rodzi się problem „kontroli kontrolerów”, czyli dopuszczalności i celowości zaskarżalności niektórych czynności kontrolnych

Zaskarżalność niektórych czynności podmiotów kontrolnych
Zaskarżalność tych czynności może być pojmowana jako możliwość zaskarżenia niekoniecznie związaną z postępowaniem kontrolnym innego podmiotu w danej strukturze, np. podmiotu nadrzędnego. Może to mieć miejsce w ramach prawem przepisanej procedury kontrolnej, jako konkretny etap. Etapem tym jest etap po zakończeniu czynności kontrolnych, sformułowanie wyników kontroli i dopiero późniejsze zastosowanie środków kwestionujących wyniki i ustalenia pokontrolne Obok aspektu wewnętrznego kontroli kontrolujących dostrzec trzeba też aspekt zewnętrzny, w postaci kontroli sądowej, wykonywanej przez sąd administracyjny Dopuszczalność kontroli sądowej rodzi niejednoznaczną ocenę, gdyż na uwadze należy mieć różne sytuacje. Tak np. tam gdzie kontrola związana jest z funkcjami administracyjnymi, nadzorczymi, często dopuszczalna jest droga sądowa, w postaci zaskarżenia ostatecznych decyzji administracyjnych (podatkowych). Nie dotyczy ona, co prawda samych działań kontrolnych, ale obejmuje swoim działaniem postępowanie pokontrolne i może być traktowana jako swoista kontrola kontrolerów Inaczej natomiast wygląda spraw kontroli zewnętrznej sprawowanej np. przez NIK i możliwości zaskarżanie jej do sądu administracyjnego

Jakość kontroli Pojęcie jakości w odniesieniu do kontroli oznacza pewną ocenną właściwość w generalnej funkcji kontroli, jaką jest wychwytywanie błędów, pomoc w ich usunięciu itp. Oprócz tego o jakości kontroli świadczyć mogą jeszcze inne wyznaczniki, jak np. organizacja kontroli, jej sprawność, skuteczność w ustalaniu wyników i oddziaływania pokontrolnego, zasięgu i poziomu merytorycznego Standardy określające jakość kontroli to: obiektywizm, bezstronność, kompetentność, sprawność, efektywność Obiektywizm i bezstronność Oznacza kierowanie się wyłącznie przesłankami i kryteriami przewidzianymi do określonego typu kontroli. Jest to również nakaz rzetelności, uwzględniający wszystkie aspekty przedmiotu kontroli prowadzonej wnikliwie (a nie powierzchownie) Bezstronność kontroli jest zabezpieczona, gdy kontrolujący nie jest powiązany z jednostką kontrolowaną stosunku nadzoru Gwarancje bezstronności powinny dawać odpowiedni wykwalifikowane, fachowe, merytoryczne i etyczne kadry

kompetentność kontroli
Jako kompetentność będziemy rozumieli, jako zdolność i umiejętność właściwej realizacji kontroli pod względem merytorycznym, organizacyjnym, technicznym, itd. W tym pojęciu możemy mówić o fachowości w tradycyjnym znaczeniu Kontroler powinien mieć merytoryczną wiedzę w dziedzinie, którą kontroluje, a więc ocenia i analizuje Ważnym elementem fachowości jest znajomość prawa i umiejętność posługiwania się przepisami prawnymi, gdyż kryterium legalności tego wymaga Od kontrolującego wymaga się dobrego rzemiosła w zakresie takich zagadnień, jak dobór momentu kontroli, należyte jej przygotowanie, rozplanowanie, wybór najskuteczniejszych metod kontroli, sprawne wykonywanie czynności kontrolnych Ważnym aspektem jest jej adekwatność do sfery objętej oddziaływaniem kontrolnym, zaś w odniesieniu do administracji, adekwatność do całej złożoności tej dziedziny służby publicznej, zjawiska korupcji, kwestii usprawnienia zarządzania, określenia priorytetów i kryteriów rozwoju itd. Kontrola na niskim poziomie znajomości rzeczy traci swój autorytet i może być lekceważona przez kontrolowanych. Im większy autorytet kontroli tym bardziej jest jej stanowisko akceptowane przez kontrolowanych Kontrola niefachowa (niekompetentna) nie może prowadzić do poprawy istniejącego stanu rzeczy, a często powoduje jego pogorszenie

Sprawność i efektywność kontroli
Pojęcie sprawności odnosi się do funkcji sprawdzania i oceniania, rozumianej jako mechanizm realizujący zadania we właściwym czasie, a także w sposób umożliwiający podmiotowi kontrolowanemu bezkolizyjne i bez zakłóceń funkcjonowanie Szybkość działania jako element sprawnej kontroli nie powinna być sprowadzana li tylko do czynności technicznych. Termin „bez zbędnej zwłoki” ma tutaj zastosowanie Sprawność dotyczy samej pracy kontrolera, jak i współpracy z osobami kontrolowanymi we wszystkich etapach kontroli. W etapie końcowym chodzi o przedstawienie podmiotowi kontrolowanemu wyników kontroli zraz po ich ustaleniu oraz w miarę szybkie wypracowanie i przedstawienie wniosków (zaleceń) i wystąpień pokontrolnych Efektywność stawia na pierwszym miejscu realizację celu i funkcji kontroli Jeżeli założymy, że celem kontroli jest służenie naprawie i polepszaniu funkcjonowania podmiotu kontrolowanego, to miarą efektywności mogą być osiągnięte przez ten podmiot rezultaty osiągnięte w wyniku uzdrawiania (poprawy) jego działalności Wyjaśnić jednak trzeba, że samoistność kontroli, jako wyalienowanej działalności, nie wchodzi w rachubę stąd jej efektywność zależy od mechanizmów w podmiocie kontrolowanym, które uwzględnią wyniki kontroli i doprowadzą do naprawy jej działalności Dla optymalnej efektywności potrzeba więc odpowiedniego wyposażenia instytucji kontrolnych w środki oddziaływania, a w konsekwencji wykorzystania wyników kontroli W przedmiocie wyposażenia instytucję kontroli w odpowiednie środki oddziaływania, nie ma tutaj dowolności. Regulują to odpowiednie przepisy prawne Istotna cecha dobrej kontroli jest jej przejrzystość, tzn. jasność kompetencji i zakresów działania oraz procedur. Rozrost kontroli nie jest zjawiskiem korzystnym

System prawny kontroli Administracji
Obszary kontroli administracji 1) Wykonywanie kontroli przez administrację, 2) Wykonywanie kontroli nad administracją Kontrola przez administrację Jest wykonywana na zewnątrz administracji a nie w niej samej. Częściowo jednak kontrola ta dotyczy jednak samej administracji, bowiem kontroli tej poddane są również organy administracji, urzędy administracyjne i inne jednostki wchodzące w skład aparatu administracyjnego Wykonywanie kontroli nad administracją Polega na tzw. samokontroli. Występują tutaj różne instytucje kontroli, formy i mechanizmy kontroli, funkcjonujące w obrębie struktur aparatu administracyjnego. Tak np. dotyczy to kontroli RIO, kontrola ze strony Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, czy tez kontrolę wewnętrzną działającą w różnych organizmach administracji publicznej Kontrola administracji w obydwu aspektach ma na celu utrzymywanie administracji publicznej w pewnych ryzach. Ma służyć zapobieganiu wynaturzeniom i wszelkim zjawiskom patologicznym, które mogą się ujawnić Kontrola ta ma służyć jako zapora dla samowoli administracji i działania według swobodnego uznania. Ma ochraniać interesy jednostek i podmiotów gospodarczych i innych przed nadmierną ingerencją administracji i możliwymi nadużyciami administracji publicznej

Kategoria systemu kontroli administracji
Pojęcie systemu kontroli administracji jest znacznie szersze od tradycyjnego pojęcia systemu Jako system kontroli administracyjne będziemy traktować cały zbiór podmiotów – o różnym charakterze i statusie prawnym – wykonujących funkcje kontroli, której przedmiotem jest administracja publiczna Wśród podmiotów kontrolujących w tym systemie występują: a) podmioty powołane do sprawowania kontroli, b) podmioty uprawnione do wykonywania kontroli Oznacza to zaliczenie do systemu kontroli także podmiotów reprezentujących kontrolę wykonywana przez administrację publiczną, np. inspekcje specjalne. Wszystkie te podmioty są objęte regulacjami prawnymi, stąd można mówić o prawnym systemie kontroli administracji publicznej Liczebność i różnorodność podmiotów , instytucji i rodzajów kontroli, które występują w ramach systemu kontroli administracji publicznej, powoduje potrzebę systematyzacji, konieczność dokonania zabiegów porządkujących, przybierając postać klasyfikacji Klasyfikacje w zakresie kontroli administracji budowane są wg różnorodnych przesłanek i kryteriów, często w zależności od podejścia naukowego autora, czy tez spojrzenia od strony funkcji która kontrola ma pełnić

Klasyfikacje instytucji kontroli administracji
Wg Jacka Jagielskiego Klasyfikacja instytucji kontroli opiera się na dwóch filarach: - kontroli zewnętrznej, - kontroli wewnątrz aparatu administracyjnego W skład kontroli zewnętrznej wchodzą: - kontrola parlamentarna - kontrola Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego, - kontrola Rzecznika Praw Obywatelskich, - kontrola Najwyższej Izby Kontroli (inaczej kontroli państwowej), - kontrola sądowa, - kontrola Państwowej Inspekcji Pracy i Generalnego Inspektora Danych Osobowych, - kontrola obywatelska (społeczna) Kontrola wewnątrz administracyjna Stanowi bardziej złożony segment systemu kontroli, trudniej poddający się klasyfikacji Treść tej sfery stanowi zespół różnorakich kontroli sprawowanych przez konkretne ogniwa aparatu administracyjnego i skierowanych wobec innych podmiotów znajdujących się w strukturze administracji Kontrola wewnątrz administracyjna jest rozbudowana i realizowana przez różne kierunki działań kontrolnych, stąd potrzeba zastosowania różnych kryteriów Kryteria te są zarówno natury organizacyjnej, jak i przedmiotowej, czy funkcjonalnej

Klasayfikacja Kontroli wewnątrz administracyjnej
I Kontrola ogólnoadministracyjna a) kontrola rządowa, b) kontrola resortowa, c) kontrola terenowa w ramach administracji rządowej d) kontrola w administracji rządowej II Kontrola specjalistyczna a) kontrola inspekcji specjalnych środków nadzoru, dozoru, b) kontrola sprawowana przez niektóre inne wyspecjalizowane organy, służby i straże, c) inne kontrole specjalistyczne III Kontrola prokuratorska IV Kontrola wykonywana przez Centralne Biuro Antykorupcyjne V Kontrola wewnętrzna w jednostkach organizacyjnych administracji publicznej Kontrolę tę trzeba potraktować jako podsystem w ramach kontroli wewnątrzadministracyjnej, stanowiący osobny komponent całego obrazu systemu kontroli w państwie

Kontrola parlamentarna
Kontrola ta ma szeroki aspekt, gdyż łączy się z podstawowymi zasadami ustrojowymi i mechanizmem sprawowania władzy w państwie W doktrynie traktowana jest ta kontrola w szerszym obszarze, jako parlamentarny proces nadzoru i decydowania i w węższym zakresie, obejmującym tylko działania parlamentu polegające na uzyskiwaniu informacji oraz przekazywaniu opinii, poglądów i sugestii Wg J. Jagielskiego bardziej zasadne wydaje się węższe rozumienie kontroli parlamentarnej W węższym zakresie Treść tej kontroli sprowadza się do prawa żądania informacji i prawa żądania wysłuchania Oznacza to, że kontrola ta ma na celu ustalenie stanu faktycznego, dotyczącego funkcjonowania rządu ministrów i podległych im organów oraz dokonywanie na tej podstawie ocen i formułowanie różnego rodzaju sugestii i wniosków wobec podmiotów kopntrolowanych Kontrola parlamentarna nie obejmuje prawa do żądania wykonania(tak jak byłoby w ujęciu szerszym), co oznaczałoby bezpośrednią ingerencję Istotne znaczenie ma określenie zakresu instrumentów oraz znaczenie kto realizuje tę kontrolę W zakresie wykonywania kontroli podstawowa rola przypada Sejmowi, którego funkcja kontrolna sformułowana jest w Konstytucji i przede wszystkim odnosi się do Rady Ministrów (Art. 95 Konstytucji – „Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie okreslonym przepisami Konstytucji i ustaw”)

Kontrola Sejmu Zgodnie z Konstytucją „członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów (art. 157 ust. 1) Zasięg tej kontroli ustala Konstytucja i ustawodawstwo zwykłe Wykonywanie tych funkcji kontrolnych odbywa się bezpośrednio i pośrednio Kontrola sejmowa bezpośrednia sprawowana jest: na posiedzeniach plenarnych. Ma miejsce stosunkowo rzadko i tylko w sprawach zasadniczych, głownie w czasie debaty budżetowej i innych planów finansowych, ale i poprze uchwalanie rezolucji, informacji i sprawozdań przez komisje sejmowe: resortowe, Komisję Finansów publicznych, której rola jest wiodąca, komisje specjalne. Na tym szczeblu realizuje się prawo żądania informacji, sprawozdań, uczestnictwa posłów w posiedzeniach komisji oraz wysuwania dezyderatów i opinii. Komisje mogą podejmować oddzielne kontrole, wizytacje oraz badać działalność. oraz przez posłów, jako indywidualna działalność, czyli kontrolę w ścisłym tego słowa znaczeniu. Najbardziej charakterystyczne instrumenty kontroli występują w postaci interpelacji i zapytań poselskich – zgodnie z art. Ważnym instrumentem jest instytucja interwencji oraz prawo do uzyskiwania informacji i materiałów oraz wgląd w działalność organów administracji rzadowej i samorzadowej

Kontrola Trybunału Stanu
Trybunał Stanu jest konstytucyjnym organem władzy sadowniczej uprawnionym do pociągnięcia do odpowiedzialności określonych osób zajmujących najwyższe stanowiska (art. 198 – 201 ) Konstytucji) Skład Trybunału: przewodniczący, 2 zastępców, 16 członków wybieranych przez Sejm z grona posłów i senatorów na okres kadencji Sejmu. Stąd ma charakter „sądu sejmowego” Przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Sędziowie Trybunału są w sprawowaniu swoich funkcji niezawisłe i podlegają tylko Konstytucji i ustawom i przysługuje im immunitet i nietykalność Przed Trybunałem Stanu ponoszą odpowiedzialność także posłowie i senatorowie, lecz zakres ich odpowiedzialności jest ograniczony do postanowień antykorupcyjnych Przedmiotem postępowania jest: -czyn polegający na naruszeniu konstytucji lub ustawy (nie aktu niższego rzędu) - popełnienie czynu związane jest z wykonywaniem urzędu i naruszeniem prawa w ramach swoich kompetencji jak i z nimi związane z racji pełnienia funkcji Oprócz egzekwowania odpowiedzialności konstytucyjnej trybunał wystąpić może w roli sądu karnego, w przypadku popełnienia przestępstwa. Może ono mieć miejsce w różnym zakresie Prezydenta RP oraz osób wchodzących w skład Rady Ministrów

B. ministrowi grozi 10 lat więzienia
Trybunał Stanu wystąpić może w roli sądu karnego, w przypadku popełnienia przestępstwa Prokuratura Apelacyjna w Gdańsku skierowała w środę do sądu akt oskarżenia ws. udziału b. ministra skarbu Emila Wąsacza w prywatyzacji PZU. Zarzuca mu się niedopełnienie obowiązków związanych z ochroną interesu Skarbu Państwa. Grozi za to do 10 lat więzienia. Jak poinformował rzecznik prasowy gdańskiej Prokuratury Apelacyjnej Krzysztof Trynka, nadzorując w 1999 roku przebieg prywatyzacji PZU Wąsacz akceptował pewne działania w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez Eureko oraz BIG Bank Gdański, przynosząc tym samym szkodę interesowi publicznemu. Akt oskarżenia wraz ze 133 tomami akt oraz prawie 400 tomami załączników został - specjalnym transportem - wysłany w środę z Gdańska do Sądu Rejonowego Warszawa-Śródmieście. W listopadzie 1999 r. Ministerstwo Skarbu Państwa sprzedało 30 proc. akcji PZU. Kupującymi były wówczas: konsorcjum holenderskiej grupy ubezpieczeniowej - Eureko (kupiło 20 proc. akcji) i BIG BG (dziś Bank Millennium, które kupiło 10 proc. akcji). Umowę sprzedaży podpisał minister skarbu Emil Wąsacz. We wrześniu 2006 r. CBŚ na polecenie prokuratury zatrzymało Wąsacza i przedstawiono mu zarzuty

Postępowanie przed Trybunałem Stanu
Postępowanie przed Trybunałem Stanu przebiega w kilku stadiach: - najpierw wymagane jest zgłoszenie wstępne, jako formalna inicjatywa podmiotów uprawnionych, zobowiązującą Sejm do rozpatrzenia - wniosek wstępny zgłaszany jest do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, - Komisja na podstawie zebranego materiału uchwala sprawozdanie i formułuje wniosek o postawienie danej osoby w stan oskarżenia lub umorzenie postępowania (art. 9 ust. 3 i art. 11 ust. 1 ustawy o TS), - postawienie w stan oskarżenia następuje przez uchwałę Zgromadzenia Narodowego (w przypadku oskarżenia Prezydenta) lub sejmu w przypadku pozostałych osób Postępowanie przed Trybunałem stanu jest dwuinstancyjne W I instancji Trybunał orzeka w składzie pięcioosobowym W II instancji Trybunał orzeka w składzie siedmioosobowym W postępowaniu maja zastosowanie przepisy prawa karnego Poza karami wypełniającymi znamiona przestępstwa Trybunał wymierza: - karę utraty biernego i czynnego prawa wyborczego na okres od 2 do 10 lat, - zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i społecznych – od 2 lat lub na stałe, - utrata wszystkich bądź niektórych orderów i odznaczeń oraz utratę zdolności do ich uzyskania l W każdym przypadku, gdy wina oskarżonego zostanie stwierdzona, Trybunał orzeka utratę urzędu lub stanowiska, w przypadku przestępstwa – kary przewidziane kodeksem karnym

Trybunał Konstytucyjny
Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym z dnia 1 sierpnia 1997 roku (Dziennik Ustaw Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz oraz z 2009 r. Nr 56, poz. 459) Trybunał Konstytucyjny, jest organem władzy sądowniczej, powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych oraz wykonywania innych zadań określonych w Konstytucji Trybunał orzeka w sprawach: 1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, 2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, 3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, 4) skargi konstytucyjnej, 5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, 6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją. Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Trybunał informuje Sejm i Senat o istotnych problemach, wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału. Nad informacją tą nie przeprowadza się głosowania. Trybunał przedstawia właściwym organom stanowiącym prawo uwagi o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów Trybunału. Sędziego Trybunału wybiera Sejm na 9 lat. Sędzią Trybunału może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego. Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej ślubowanie następującej treści: "Ślubuję uroczyście przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków sędziego Trybunału Konstytucyjnego służyć wiernie Narodowi, stać na straży Konstytucji, a powierzone mi obowiązki wypełniać bezstronnie i z najwyższą starannością". Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg". Odmowa złożenia ślubowania jest równoznaczna ze zrzeczeniem się stanowiska sędziego Trybunału

Organami Trybunału są: Zgromadzenie Ogólne, które tworzą sędziowie Trybunału oraz prezes Trybunału. Prezes Trybunału zwołuje co najmniej raz w roku Zgromadzenie Ogólne, na którym omawia się działalność Trybunału oraz problemy wynikające z jego orzecznictwa. W Zgromadzeniu Ogólnym mają prawo wziąć udział przewodniczący zainteresowanych komisji sejmowych, komisji senackich, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka. Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego należy: 1) uchwalanie regulaminu Trybunału, 2) wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa Trybunału, 3) uchwalanie statutu Biura Trybunału, 4) uchwalenie projektu dochodów i wydatków Trybunału, 5) zatwierdzanie informacji, o której mowa w art. 4 ust. 1, 6) wykonywanie innych czynności, przewidzianych dla Zgromadzenia Ogólnego w ustawie lub w regulaminie. Zgromadzeniu Ogólnemu przewodniczy prezes lub wiceprezes Trybunału. Uchwały Zgromadzenia Ogólnego zapadają zwykłą większością głosów, chyba że ustawa stanowi inaczej. Głosowanie jest jawne, o ile żaden z sędziów Trybunału nie zażąda głosowania tajnego. Zgodnie z Artykułem 15 ustawy Prezesa i wiceprezesa Trybunału powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród dwóch kandydatów przedstawionych na każde stanowisko przez Zgromadzenie Ogólne. Kandydatów na stanowisko prezesa lub wiceprezesa Trybunału wybiera Zgromadzenie Ogólne spośród sędziów Trybunału, którzy w głosowaniu tajnym uzyskali kolejno największą liczbę głosów.

Postępowanie przed Trybunałem konstytucyjnym
Rozprawy Trybunału są jawne, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej. Przewodniczący składu orzekającego może wyłączyć jawność ze względu na bezpieczeństwo państwa lub ochronę tajemnicy państwowej. Sędziowie Trybunału są upoważnieni do dostępu do wiadomości stanowiących tajemnicę państwową, związanych z rozpoznawaną przez Trybunał sprawą. Świadek lub biegły może być przesłuchany co do okoliczności objętych tajemnicą państwową po zwolnieniu przez uprawniony organ od obowiązku zachowania tej tajemnicy. Odmowa zgody może być uzasadniona jedynie ważnym interesem państwa. Trybunał w toku postępowania powinien zbadać wszystkie istotne okoliczności w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy. Trybunał nie jest związany wnioskami dowodowymi uczestników postępowania i może z urzędu dopuścić dowody, jakie uzna za celowe dla wyjaśnienia sprawy Trybunał orzeka: 1) w pełnym składzie w sprawach: a) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, b) o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, c) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, d) z wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej z Konstytucją przed jej ratyfikacją, e) o szczególnej zawiłości, z inicjatywy prezesa Trybunału lub gdy z wnioskiem o rozpoznanie zwróci się skład orzekający wyznaczony do rozpoznania danej sprawy albo w sprawach, w których szczególna zawiłość wiąże się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, a w szczególności gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie,

Postępowanie przed Trybunałem konstytucyjnym
2) w składzie pięciu sędziów Trybunału w sprawach: a) zgodności ustaw albo ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją, b) zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, 3) w składzie trzech sędziów Trybunału w sprawach: a) zgodności innych aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, b) zażaleń na odmowę nadania biegu wnioskom o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawami oraz skargom konstytucyjnym, c) wyłączenia sędziego. Rozpoznanie sprawy w pełnym składzie wymaga udziału co najmniej dziewięciu sędziów Trybunału. Rozprawie przewodniczy prezes lub wiceprezes Trybunału, a w razie przeszkód w przewodniczeniu przez te osoby - najstarszy wiekiem sędzia Trybunału. Sędzia Trybunału podlega wyłączeniu od udziału w rozstrzyganiu w sprawach, w których: a) wydał lub uczestniczył w wydaniu zakwestionowanego aktu normatywnego, wyroku, decyzji administracyjnej albo innego rozstrzygnięcia, b) był przedstawicielem, pełnomocnikiem, radcą prawnym lub doradcą jednego z uczestników postępowania, c) zachodzą inne przyczyny uzasadniające wyłączenie sędziego, określone w art. 48 Kodeksu postępowania cywilnego. Sędziego Trybunału wyłącza się od udziału w postępowaniu na jego żądanie lub na żądanie uczestnika postępowania albo z urzędu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności, nie wymienionych w ust. 1, mogących wywołać wątpliwość co do jego bezstronności. O wyłączeniu sędziego z przyczyn wymienionych w ust. 1 postanawia prezes Trybunału, a z przyczyn wymienionych w ustawie Do czasu rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie, sędzia Trybunału może wykonywać tylko czynności nie cierpiące zwłoki.

Podmioty w postępowaniu przed Trybunałem konstytucyjnym
Podmiotami uprawnionymi są; 1) podmiot, który złożył wniosek lub skargę konstytucyjną, 2) organ, który wydał akt objęty wnioskiem lub skargą konstytucyjną, albo Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, jeżeli Rada Ministrów wyznaczyła Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa do reprezentowania Rady Ministrów lub ministrów w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, 2a) sąd, który przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne, o ile zgłosił udział w postępowaniu wszczętym na skutek tego pytania prawnego i wyznaczył spośród sędziów tego sądu umocowanego przedstawiciela, 3) organ statutowy partii - w sprawach o stwierdzenie zgodności celów lub działalności partii politycznych z Konstytucją, 4) centralny konstytucyjny organ państwa, którego dotyczy spór kompetencyjny, 5) Prokurator Generalny, 6) przedstawiciele Sejmu, Prezydenta Rzeczypospolitej i Ministra Spraw Zagranicznych - w sprawach o stwierdzenie zgodności z Konstytucją umów międzynarodowych ratyfikowanych w trybie art. 89 ust. 1 Konstytucji, 7) przedstawiciele Prezydenta Rzeczypospolitej i Ministra Spraw Zagranicznych - w sprawach o stwierdzenie zgodności z Konstytucją innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, 8) Rzecznik Praw Obywatelskich, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu dotyczącym skargi konstytucyjnej Wszczęcie postępowania przed Trybunałem następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej uprawnionego podmiotu. Uczestnicy postępowania są obowiązani do składania Trybunałowi wszelkich wyjaśnień dotyczących sprawy oraz do zgłaszania dowodów, potrzebnych do jej wyczerpującego wyjaśnienia. Uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy oraz sporządzać i otrzymywać odpisy lub wyciągi z tych akt

Instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich
W poszczególnych krajach Instytucja rzecznika praw obywatelskich nosi różne nazwy: ombudsman (kraje nordyckie), Rzecznik Sprawiedliwości (Portugalia), Obrońca ludowy (Austria i Hiszpania), Mediator (Francja), a nawet Komisarz Śledczy (Nowa Zelandia) oraz Rzecznik praw obywatelskich (Polska). W 1989 r. powołanie polskiego RPO było sygnałem, że system komunistyczny w Polsce chyli się ku upadkowi. Dziś zmieniło się źródło zagrożenia dla praw człowieka jest nim już nie tylko władza, ale także duże koncerny, z którymi wiążą się prawa konsumentów czy prawo pracy. Mimo że RPO istnieje w Polsce od 15 lat, mało wiemy o tym, skąd wziął się pomysł utworzenia takiego organu, mało wiemy o jego historii. Obecnie instytucja ombudsmana istnieje w ok. 100 państwach na świecie i 40 w Europie. Wywodzi się ona już z czasów starożytnych, kiedy to miała na celu kontrolę władzy państwowej, administracji. Nowożytna instytucja ombudsmana pochodzi ze Szwecji za czasów Karola XII. Jednakże rozwój tego urzędu widoczny jest dopiero po II wojnie światowej Literatura o tematyce prawniczej ukazuje nam 4 podstawowe cechy, które charakteryzują instytucję rzecznika praw obywatelskich: 1) jest to samodzielny organ państwowy, nie związany z administracją ani z sądownictwem. Jest on zwykle usytuowany na szczeblu centralnym, 2) związany jest najczęściej z parlamentem. Zwykle, bowiem jest przez niego powoływany, a jego zadania ściśle wiążą się z funkcją kontrolną parlamentu; 3) jest rzecznikiem obywateli w sprawach związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem administracji (lub sądownictwa), podejmując określone kroki prawne zmierzające do usunięcia tych nieprawidłowości. 4) działa w sposób niesformalizowany i jest łatwo dostępny dla obywatela. Nie zastępuje on jednakże i „nie wyręcza” organów państwowych właściwych do rozstrzygania o sprawie skarżącego.

Rzecznik Praw Obywatelskich
USTAWA z dnia 15 lipca 1987 r.o Rzeczniku Praw Obywatelskich. (Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 oraz z 2007 r. Nr 25, poz. 162) Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka. W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Szczegółowy tryb zgłaszania kandydatów na Rzecznika Praw Obywatelskich określa uchwała Sejmu Uchwałę Sejmu o powołaniu Rzecznika Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia przekazania Senatowi uchwały Sejmu, o której mowa w ust. 3. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na stanowisko Rzecznika inną osobę. Kadencja Rzecznika trwa pięć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje. Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje: 1) na wniosek obywateli lub ich organizacji, 2) na wniosek organów samorządów, 2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka, 3) z własnej inicjatywy

Postępowanie kontrolne Rzecznika
Rzecznik podejmuje czynności jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela. Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje: 1) na wniosek obywateli lub ich organizacji, 2) na wniosek organów samorządów, 2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka, 3) z własnej inicjatywy. Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy. Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może: 1) podjąć sprawę, 2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania, 3) przekazać sprawę według właściwości, 4) nie podjąć sprawy- zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy. Podejmując sprawę Rzecznik może: 1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, 2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej, 3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części.

Prowadzenie postępowania
. Prowadząc postępowanie, Rzecznik ma prawo: 1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu, 2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych, 3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia, 4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii. 2. W sprawach objętych tajemnicą państwową udzielanie informacji lub umożliwianie Rzecznikowi wglądu do akt następuje na zasadach i w trybie określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych. Rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i interesów jednostki. Po zbadaniu sprawy Rzecznik może: 1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela, 2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać niezawisłości sędziowskiej, 3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,

Prowadzenie postępowania i jego rezultat
4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi, 5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu, 6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach przysługujących prokuratorowi, 7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach, 8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach. W wystąpieniu,, Rzecznik formułuje opinie i wnioski co do sposobu załatwiania sprawy, a także może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie, obowiązane są bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik może przedstawiać właściwym organom, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw

Uprawnienia i obowiązki Rzecznika
Rzecznik może również: 1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i obywatela, 2) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji, 3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i brać udział w tym postępowaniu, 4) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Organ, organizacja lub instytucja, do których zwróci się Rzecznik, obowiązane są z nim współdziałać i udzielać mu pomocy, a w szczególności: 1) zapewniać dostęp do akt i dokumentów na zasadach określonych w ustawie, 2) udzielać Rzecznikowi żądanych przez niego informacji i wyjaśnień, 3) udzielać wyjaśnień dotyczących podstawy faktycznej i prawnej swoich rozstrzygnięć, 4) ustosunkowywać się do ogólnych ocen, uwag i opinii Rzecznika. Rzecznik może określić termin, w jakim powinny być dokonane czynności. Rzecznik współdziała ze stowarzyszeniami, ruchami obywatelskimi, innymi dobrowolnymi zrzeszeniami i fundacjami na rzecz ochrony wolności i praw człowieka i obywatela. Rzecznik corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Rzecznik może przedkładać Sejmowi i Senatowi określone sprawy wynikające z jego działalności.

Najwyższa Izba Kontroli
Najwyższa Izba Kontroli działa na podstawie przepisów: art Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli. Zgodnie z Konstytucją, Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej podległym Sejmowi. Przepisy konstytucyjne regulują zakres uprawnień kontrolnych NIK w odniesieniu do różnego rodzaju podmiotów, obowiązki Izby wobec Sejmu, a także pozycję oraz ochronę prawną Prezesa NIK Ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli określa zadania i zakres działania NIK, organizację Izby, a także zawiera regulacje dotyczące postępowania kontrolnego. Odrębny rozdział poświęcony jest pracownikom NIK. W wydanym na podstawie upoważnienia ustawowego zarządzeniu Prezesa Najwyższej Izby Kontroli z dnia 1 marca 1995 r. w sprawie postępowania kontrolnego, uregulowane zostały zadania pracowników NIK nadzorujących i wykonujących czynności kontrolne w postępowaniu kontrolnym oraz szczegółowe zasady przygotowywania kontroli, dokumentowania poszczególnych czynności kontrolnych, sporządzania protokołu kontroli, wystąpienia pokontrolnego i informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli, a także prowadzenia postępowania w sprawie rozpatrywania zastrzeżeń. Statut Najwyższej Izby Kontroli, nadany Zarządzeniem Nr 3 Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 12 września 2001 r., określa wewnętrzną organizację Izby. Jest ona jednostopniowa, a wchodzące w jej skład departamenty i delegatury są równorzędnymi jednostkami organizacyjnymi

Najwyższa Izba Kontroli
Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej. Najwyższa Izba Kontroli podlega Sejmowi i działa na zasadach kolegialności. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych i może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych (przedsiębiorców) w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa, w szczególności: 1) wykonują zadania zlecone lub powierzone przez państwo lub samorząd terytorialny; 2) wykonują zamówienia publiczne na rzecz państwa lub samorządu terytorialnego; 3) organizują lub wykonują prace interwencyjne albo roboty publiczne; 4) działają z udziałem państwa lub samorządu terytorialnego, korzystają z mienia państwowego lub samorządowego, w tym także ze środków przyznanych na podstawie umów międzynarodowych; 5) korzystają z indywidualnie przyznanej pomocy, poręczenia lub gwarancji udzielonych przez państwo, samorząd terytorialny lub podmioty określone w ustawie z dnia 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. z 2003 r. Nr 174, poz. 1689, z późn. zm.); 5a) udzielają lub korzystają z pomocy publicznej podlegającej monitorowaniu w rozumieniu odrębnych przepisów; 6) wykonują zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego; 7) wywiązują się z zobowiązań, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować pod względem legalności i gospodarności działalność jednostek organizacyjnych i podmiotów innych niż wymienione , wykonujących zadania z zakresu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego

Zakres przedmiotowy kontroli NIK
Najwyższa Izba Kontroli kontroluje wykonanie budżetu, gospodarkę finansową i majątkową Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Państwowej Inspekcji Pracy. Na zlecenie Sejmu Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Państwowej Inspekcji Pracy, tak jak działalności organów i jednostek. Kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, tak jak działalności organów i jednostek, o których mowa w art. 2 ust. 1, Najwyższa Izba Kontroli przeprowadza również na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a Kancelarii Senatu na wniosek Senatu. Najwyższa Izba Kontroli podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesa Rady Ministrów oraz z własnej inicjatywy. Najwyższa Izba Kontroli wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów pracy, które przedkłada Sejmowi; może też przeprowadzać kontrole doraźne.

Postępowanie kontrolne NIK
Sejm znowelizował ustawę o NIK. Wszystkie rozwiązania, które zagrażały niezależności i samodzielności Izby zostały odrzucone. Teraz ustawa trafi do Prezydenta. 22 stycznia 2010 roku Sejm uchwalił nowelizację ustawy o NIK. Ustawa z 1994 roku dostosowana została do przepisów konstytucyjnych. Całkowitej zmianie uległa procedura kontrolna. Dotychczas kontrolerzy ustalenia dotyczące stanu faktycznego w kontrolowanym urzędzie zapisywali w protokole, a oceny i wnioski w wystąpieniu. Teraz to wszystko ma zostać ujęte w jednym dokumencie pokontrolnym. Najwięcej kontrowersji w trakcie prac nad nowelizacją budziły pomysły dotyczące sposobu powoływania wiceprezesów bez udziału Prezesa, konkursów na dyrektorów z udziałem polityków w komisjach konkursowych oraz audytu zewnętrznego NIK. W trakcie prac sejmowych wprowadzono dodatkowe zapisy, doprecyzowujące zakres audytu, ograniczając go do spraw związanych z gospodarowaniem finansami Izby. Senat dodatkowo zaproponował poprawkę, mówiącą wprost, że audyt nie może dotyczyć działalności kontrolnej Izby. W trakcie debaty nad poprawkami Senatu, Marek Cebula (PO) podkreślił, że przepisy nowelizacji precyzują w sposób wystarczający, że audyt Najwyższej Izby Kontroli ma dotyczyć jedynie gospodarowania budżetem. Zaznaczył, że dalsze doprecyzowywanie przepisów dotyczących audytu jest niezasadne. W podobny sposób wypowiadała się w trakcie prac nad ustawą Julia Pitera (PO). Ostatecznie Sejm odrzucił poprawkę Senatu do nowelizacji ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, doprecyzowującą, że audyt nie może dotyczyć działalności kontrolnej NIK. Pozostałe poprawki senackie, dotyczące m.in. wykreślenia z ustawy kadencyjności wiceprezesów i wprowadzenia kontradyktoryjności audytu (możliwość ustosunkowania się do wyników przez Prezesa), zostały przez Sejm uwzględnione.

Rodzaje i kryteria kontroli NIK
NIK przeprowadza kontrole (planowe i doraźne) z prawidłowości oraz wykonania zadań, jak również kontrole kompleksowe obejmujące zarówno zagadnienia prawidłowości, jak i wykonania zadań. Kontrole planowe NIK koncentrują się na węzłowych problemach funkcjonowania państwa, dotyczących zarówno gospodarowania środkami publicznymi, jak i wykonywania zadań publicznych. NIK przeprowadza corocznie kontrolę wykonania budżetu państwa przez dysponentów i beneficjentów środków publicznych, której celem jest wydanie poświadczenia rozliczenia budżetowego tych jednostek oraz poświadczenie rozliczenia budżetowego administracji państwowej jako całości. Obejmuje to w szczególności dokonanie oceny: przestrzegania przepisów, zasad i procedur realizacji dochodów i wydatków budżetowych, w tym szczególnie przestrzegania dyscypliny finansów publicznych, prawidłowości i rzetelności prowadzenia dokumentacji finansowo–księgowej w kontrolowanych jednostkach, udziału systemu kontroli wewnętrznej w zapewnieniu prawidłowego wykonania budżetu, wybranych zagadnień związanych z wykonaniem budżetu państwa dotyczących obszarów podwyższonego ryzyka lub obszarów o szczególnym znaczeniu dla państwa i społeczeństwa.

c.d. - Rodzaje i kryteria kontroli NIK
NIK przeprowadza kontrole doraźne, których zakres obejmuje w szczególności: wstępne badanie określonych zagadnień dla opracowania projektu programu (kontrola rozpoznawcza), badanie sposobu wykorzystania uwag i wniosków przez adresatów wystąpień pokontrolnych (kontrola sprawdzająca), rozpatrywanie skarg i wniosków napływających do Izby (kontrola skargowa). Kontrole prowadzone są pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Legalność obejmuje badanie zgodności działania z przepisami prawa powszechnie obowiązującego aktami stanowienia prawa o charakterze wewnętrznym, wiążącymi jedyne podporządkowane organy i jednostki organizacyjne oraz kształtującymi ich sytuację prawną, a także określającymi zadania i kompetencje zatrudnionych pracowników, jak również umowami, decyzjami wydanymi w sprawach indywidualnych oraz innymi rozstrzygnięciami (np. postanowieniami, wyrokami, uchwałami) Gospodarność obejmuje badanie oszczędnego i wydajnego wykorzystania środków; uzyskania właściwej relacji nakładów do efektów); wykorzystania możliwości zapobieżenia lub ograniczenia wysokości zaistniałych szkód Celowość obejmuje badanie zapewnienia zgodności z celami określonymi dla kontrolowanej jednostki lub działalności; zapewnienia optymalizacji zastosowanych metod i środków, ich odpowiedniości dla osiągnięcia celów Rzetelność obejmuje badanie wypełniania obowiązków z należytą starannością, sumiennie i we właściwym czasie; wypełniania zobowiązań zgodnie z ich treścią; przestrzegania wewnętrznych reguł funkcjonowania danej jednostki; dokumentowania określonych działań lub stanów faktycznych zgodnie z rzeczywistością, we właściwej formie i wymaganych terminach

Postępowanie kontrolne NIK
Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności. Dla realizacji tego celu: 1) kierownicy jednostek podlegających kontroli mają obowiązek przedkładać na żądanie Najwyższej Izby Kontroli wszelkie dokumenty i materiały niezbędne do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej; 2) upoważnieni przedstawiciele Najwyższej Izby Kontroli mają prawo do: a) swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń jednostek kontrolowanych, b) wglądu do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek kontrolowanych, pobierania oraz zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej, c) przeprowadzania oględzin obiektów, składników majątkowych i przebiegu określonych czynności, d) wzywania i przesłuchiwania świadków, e) żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielania ustnych i pisemnych wyjaśnień, f) zasięgania w związku z przeprowadzaną kontrolą informacji w jednostkach niekontrolowanych oraz żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek, g) korzystania z pomocy biegłych i specjalistów, h) zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych, w związku z przeprowadzaną kontrolą, a także uczestniczenia w posiedzeniach kierownictwa i kolegiów oraz naradach organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego

c.d. Postępowanie kontrolne NIK
Kontrolę przeprowadzają pracownicy Najwyższej Izby Kontroli, zwani dalej "kontrolerami", na podstawie legitymacji służbowej i imiennego upoważnienia określającego jednostkę kontrolowaną i podstawę prawną do podjęcia kontroli Kontrolę spraw lub dokumentów zakwalifikowanych jako tajne specjalnego znaczenia (4) przeprowadza się na podstawie legitymacji służbowej i odrębnego upoważnienia wydanego przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Postępowanie kontrolne prowadzone jest w siedzibie jednostki kontrolowanej oraz w miejscach i czasie wykonywania jej zadań, a jeżeli tego wymaga dobro kontroli - również w dniach wolnych od pracy i poza godzinami pracy. Postępowanie kontrolne lub poszczególne jego czynności przeprowadza się w miarę potrzeby również w siedzibie jednostki organizacyjnej Najwyższej Izby Kontroli. Kontroler ustala stan faktyczny na podstawie zebranych w toku postępowania dowodów. Dowodami są w szczególności dokumenty, zabezpieczone rzeczy, wyniki oględzin, zeznania świadków, opinie biegłych oraz pisemne wyjaśnienia i oświadczenia. Zebrane w toku postępowania kontrolnego materiały dowodowe kontroler odpowiednio zabezpiecza, w miarę potrzeby przez: 1) oddanie na przechowanie kierownikowi lub innemu pracownikowi jednostki kontrolowanej za pokwitowaniem; 2) przechowanie w jednostce kontrolowanej w oddzielnym, zamkniętym i opieczętowanym pomieszczeniu; 3) zabranie z jednostki kontrolowanej za pokwitowaniem.

Obowiązki i uprawnienia kontrolera NIK
Kontroler może sporządzać, a w razie potrzeby może zażądać od kierownika jednostki kontrolowanej sporządzenia niezbędnych dla kontroli odpisów lub wyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń na podstawie dokumentów. Zgodność odpisów i wyciągów oraz zestawień i obliczeń z oryginalnymi dokumentami potwierdza kierownik komórki organizacyjnej, w której dokumenty się znajdują, lub osoba do tego upoważniona. Kontroler dokonuje pobrania rzeczy w obecności kierownika komórki organizacyjnej, w której rzecz się znajduje, a w razie jego nieobecności - pracownika wyznaczonego przez kierownika jednostki kontrolowanej. Pobrana rzecz powinna być zaopatrzona przez uczestników pobrania w trwałe cechy lub znaki uniemożliwiające zastąpienie jej inną. Z pobrania rzeczy sporządza się protokół, który podpisuje kontroler i osoba uczestnicząca w pobraniu. W razie potrzeby ustalenia stanu faktycznego obiektów lub innych składników majątkowych albo przebiegu określonych czynności, kontroler może przeprowadzić oględziny. Oględziny przeprowadza się w obecności kierownika komórki organizacyjnej, odpowiedzialnego za przedmiot lub czynności poddane oględzinom, a w razie jego nieobecności - pracownika wyznaczonego przez kierownika jednostki kontrolowanej przebiegu i wyniku oględzin sporządza się niezwłocznie protokół. Przebieg i wyniki oględzin mogą być ponadto utrwalone: 1) przez sporządzenie stenogramu; stenogram przekłada się na pismo zwykłe z zaznaczeniem zastosowanego systemu stenografii, dołączając pierwopis stenogramu do protokołu; 2) za pomocą aparatury i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku; utrwalony obraz lub dźwięk stanowi załącznik do protokołu

c. d. Obowiązki i uprawnienia kontrolera NIK
Kontroler może żądać od pracowników jednostki kontrolowanej udzielenia mu, w terminie przez niego wyznaczonym, ustnych i pisemnych wyjaśnień w sprawach dotyczących przedmiotu kontroli. Odmowa udzielenia wyjaśnień może nastąpić jedynie w przypadkach, gdy wyjaśnienia mają dotyczyć: 1) tajemnicy ustawowo chronionej innej niż tajemnica służbowa, a kontroler nie posiada właściwego upoważnienia; 2) faktów i okoliczności, których ujawnienie mogłoby narazić na odpowiedzialność karną lub majątkową wezwanego do złożenia wyjaśnień, a także jego małżonka albo osoby pozostającej z nim faktycznie we wspólnym pożyciu, krewnych i powinowatych do drugiego stopnia bądź osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli. 3. Prawo odmowy udzielenia wyjaśnień w przypadkach, o których mowa w ust. 2 pkt 2, trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia. 4. Udzielający wyjaśnień może uchylić się od odpowiedzi na pytania, jeżeli zachodzą okoliczności, o których mowa w ust. 2 Każdy może złożyć kontrolerowi ustne lub pisemne oświadczenie dotyczące przedmiotu kontroli. 2. Kontroler nie może odmówić przyjęcia oświadczenia, jeżeli ma ono związek z przedmiotem kontroli.

c. d. Obowiązki i uprawnienia kontrolera NIK
Kontroler może wzywać pracowników jednostki kontrolowanej do stawienia się w celu ich przesłuchania w charakterze świadków Nie wolno przesłuchiwać jako świadków: 1) obrońcy co do faktów, o których dowiedział się udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę; 2) duchownego co do faktów, o których dowiedział się przy spowiedzi. Z zeznań świadka niezwłocznie sporządza się protokół, który przed podpisaniem daje się świadkowi do odczytania lub na jego żądanie odczytuje się mu czyniąc o tym wzmiankę. Protokół oraz każdą jego stronę podpisują przesłuchujący i świadek. Skreślenia, poprawki i uzupełnienia wymagają omówienia na końcu protokołu i podpisania przez osoby podpisujące protokół W protokołach przesłuchania świadka, który złożył zeznanie w języku obcym, podaje się w przekładzie na język polski treść złożonego zeznania oraz wskazuje tłumacza. Tłumacz podpisuje protokół przesłuchania. Odmowę lub niemożność podpisania protokołu przez świadka omawia się na końcu protokołu Na osobę wezwaną w charakterze świadka, która mimo prawidłowego wezwania nie stawiła się bez uzasadnionej przyczyny we wskazanym czasie i miejscu, kontroler może nałożyć karę pieniężną w wysokości do 100 zł , a w razie ponownego niezastosowania się do wezwania, karę pieniężną do 200 zł

Wyniki przeprowadzonej kontroli
Wyniki przeprowadzonej kontroli kontroler przedstawia w protokole kontroli. Protokół kontroli zawiera opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku kontroli działalności jednostki kontrolowanej, w tym ustalonych nieprawidłowości, z uwzględnieniem przyczyn powstania, zakresu i skutków tych nieprawidłowości oraz osób za nie odpowiedzialnych Protokół kontroli podpisują kontroler i kierownik jednostki kontrolowanej, a w razie jego nieobecności osoba pełniąca jego obowiązki Kierownikowi jednostki kontrolowanej lub osobie pełniącej jego obowiązki przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń co do ustaleń zawartych w protokole. Zastrzeżenia należy zgłosić na piśmie w terminie 14 dni od dnia otrzymania protokołu kontroli. W szczególnych przypadkach dyrektor właściwej jednostki organizacyjnej Najwyższej Izby Kontroli może przedłużyć ten termin. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, o których mowa w ust. 1, kontroler jest obowiązany dokonać ich analizy i w miarę potrzeby podjąć dodatkowe czynności kontrolne, a w przypadku stwierdzenia zasadności zastrzeżeń zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu kontroli. W razie nieuwzględnienia zastrzeżeń w całości lub w części kontroler przekazuje na piśmie swoje stanowisko zgłaszającemu zastrzeżenia. Kierownik jednostki kontrolowanej lub osoba pełniąca jego obowiązki może w terminie 7 dni od dnia otrzymania stanowiska, o którym mowa w art. 55 ust. 4, zgłosić na piśmie umotywowane zastrzeżenia do dyrektora właściwej jednostki organizacyjnej Najwyższej Izby Kontroli, który przekazuje je, w celu rozpatrzenia, komisji odwoławczej Kierownik jednostki kontrolowanej lub osoba pełniąca jego obowiązki może odmówić podpisania protokołu kontroli, składając w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania pisemne wyjaśnienie tej odmowy.

Wystąpienie pokontrolne
Na wniosek kontrolera kierownik jednostki kontrolowanej lub jednostki nadrzędnej zwołuje naradę pokontrolną, z udziałem zainteresowanych pracowników, w celu omówienia stwierdzonych nieprawidłowości i wniosków, jakie wynikają z ustaleń kontroli. Kierownik jednostki, o której mowa w ust. 1, uzgadnia z kontrolerem czas i miejsce odbycia narady, a także zapewnia protokołowanie jej przebiegu. Jeden egzemplarz protokołu doręcza się kontrolerowi w terminie z nim uzgodnionym. Przed sporządzeniem przez Najwyższą Izbę Kontroli wystąpienia pokontrolnego kontroler może zwrócić się do kierownika jednostki kontrolowanej lub osoby pełniącej jego obowiązki o złożenie w wyznaczonym terminie dodatkowych wyjaśnień na piśmie dotyczących przyczyn i okoliczności powstania nieprawidłowości przedstawionych w protokole kontroli. Kierownik jednostki kontrolowanej lub osoba pełniąca jego obowiązki może z własnej inicjatywy zło naprawić Najwyższa Izba Kontroli przekazuje kierownikowi jednostki kontrolowanej, a w razie potrzeby także kierownikowi jednostki nadrzędnej oraz właściwym organom państwowym lub samorządowym, wystąpienia pokontrolne Wystąpienie pokontrolne zawiera oceny kontrolowanej działalności, wynikające z ustaleń opisanych w protokole kontroli, a w razie stwierdzenia nieprawidłowości - także uwagi i wnioski w sprawie ich usunięcia. W wystąpieniu pokontrolnym może być także zawarta ocena wskazująca na niezasadność zajmowania stanowiska lub pełnienia funkcji przez osobę odpowiedzialną za stwierdzone nieprawidłowości w jednostkach Ocena, może stanowić podstawę do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, rozwiązania stosunku pracy z winy pracownika bez wypowiedzenia albo odwołania go z zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji

umotywowane zastrzeżenia kierownika
Kierownik jednostki kontrolowanej lub organ, któremu przekazano wystąpienie pokontrolne, może w terminie 7 dni od dnia jego otrzymania zgłosić umotywowane zastrzeżenia w sprawie zawartych w nim ocen, uwag i wniosków do dyrektora właściwej jednostki organizacyjnej Najwyższej Izby Kontroli W przypadku wystąpień pokontrolnych przekazywanych przez Prezesa lub wiceprezesów Najwyższej Izby Kontroli zastrzeżenia zgłasza się, do Kolegium Najwyższej Izby Kontroli. Kierownik jednostki kontrolowanej lub organ, któremu przekazano wystąpienie pokontrolne, jest obowiązany, w terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 14 dni, poinformować Najwyższą Izbę Kontroli o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków oraz o podjętych działaniach lub przyczynach niepodjęcia tych działań. W razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia Najwyższa Izba Kontroli zawiadamia organ powołany do ścigania przestępstw lub wykroczeń oraz informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub kierownika jednostki nadrzędnej i właściwy organ państwowy lub samorządowy Protokoły kontroli i wystąpienia pokontrolne stanowią podstawę do opracowywania przez Najwyższą Izbę Kontroli informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli.

Kontrola Sądowa Pojęcie i istota kontroli sądowej
Należy do podstawowych kanonów demokratycznego państwa i stanowi fundament ochrony praw jednostki Jej istota polega na rozstrzyganiu w sprawach indywidualnych, związanych z dochodzeniem przez jednostkę jej prawa podmiotowego i interesów. Nie tylko więc sprowadza się do sprawdzania i oceniania lecz także do orzekania w konkretnych sprawach Jest to każda działalność kontrolna w szerokim rozumieniu, której przedmiotem jest administracja publiczna. W tym znaczeniu również kontrola prowadzona przez sąd i przez inne organy i instytucje administracyjne prowadzona według reguł postępowania sądowego Wg W. Ł. Jaworskiego w sądownictwie administracyjnym kontrole wykonuje jednostka nad państwem, podczas gdy w pozostałym wymiarze sprawiedliwosci państwo wykonuje kontrolę nad obywatelem W węższym zakresie sądowa kontrola administracji, to kontrola przez specjalnie powołany do tego sąd, ustanowiony do sprawdzania i oceniania administracji publicznej Wydzielone sadownictwo administracyjne nie wyczerpuje podmiotowego zakresu kontroli sądowej, gdyż może ono współistnieć z innym organami kontrolnymi Sądownictwo administracyjne może być wydzielone jako odrębny rodzaj sądownictwa lub też włączone do sądownictwa powszechnego W trzecim rozwiązaniu kontrolę administracyjna wykonują i sady powszechne i wydzielone sądy administracyjne

Pozycja ustrojowa sądów administracyjnych
Pozycja ustrojowa sądów administracyjnych została wyznaczona przez ustrojodawcę w art. 175 i 184 Konstytucji RP. Stosownie do tych przepisów sądy administracyjne, na czele z Naczelnym Sądem Administracyjnym, sprawują wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej, obok Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i sądów wojskowych, poprzez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między organami jednostek samorządu terytorialnego Szczegółowe zadania i organizacja sądownictwa administracyjnego zostały określone w przepisach ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153 poz ze zm.). Wprowadzono nimi, począwszy od dnia 1 stycznia 2004 r., dwa szczeble sądownictwa administracyjnego: sądy administracyjne I instancji, którymi są wojewódzkie sądy administracyjne (art. 3 § 1 ustawy) oraz sąd II instancji, którym jest Naczelny Sąd Administracyjny (art. 3 § 2 ustawy). W ten sposób zrealizowana została na gruncie sądownictwa administracyjnego zasada dwuinstancyjności, wynikająca z art. 176 ust. 1 Konstytucji RP. Sprawując kontrolę działalności administracji publicznej sądy administracyjne dokonują oceny, na skutek zaskarżenia, działalności (działania bądź zaniechania) organu administracji publicznej. Wobec tego nie zastępują organów administracji publicznej i nie przejmują ich kompetencji do końcowego załatwienia sprawy i wydania rozstrzygnięcia.

Historia sądownictwa administracyjnego
25 lat działalności Naczelnego Sądu Administracyjnego . Kamieniem milowym w rozwoju sądowej kontroli administracji publicznej był rok 1807, kiedy po raz pierwszy utworzono oddzielny, nawiązujący do francuskich koncepcji sąd administracyjny- Radę Stanu Księstwa Warszawskiego. W bardziej ukształtowanej formie sądownictwo administracyjne pojawiło się dopiero w oparciu w wzory francuskie w czasach Księstwa Warszawskiego. Wprowadzono wówczas dwuinstancyjną strukturę w postaci rad prefekturalnych, działających na szczeblu departamentów w charakterze organów I instancji oraz Radę Stanu, która jako organ centralny o szerokich kompetencjach w dziedzinie administracji i sądownictwa stanowiła zarazem II instancję 25 lat NSA to wiek godny respektu i należytego uczczenia, zwłaszcza gdy się uwzględni jego szacownego poprzednika - Najwyższy Trybunał Administracyjny II RP, któremu zmienne koleje europejskich dziejów politycznych pozwoliły w pełni funkcjonować niecałe 17 lat. Najwyższy Trybunał Administracyjny, powołany do życia ustawą z 3 sierpnia 1922 r., zainaugurował uroczyście swą działalność w dniu 25 października 1922 r. W warszawskiej Katedrze w godzinach porannych kardynał Aleksander Kakowski odprawił uroczystą mszę w intencji Trybunału. Po południu, o godzinie 17, w gmachu Sądu Najwyższego odbyło się uroczyste posiedzenie z udziałem m.in. premiera J. Nowaka, marszałka Sejmu Ustawodawczego W. Trąpczyńskiego, kardynała Kakowskiego, członków Komisji Kodyfikacyjnej RP oraz prezesów Sądu Najwyższego (W. Seyda), Naczelnej Rady Adwokackiej (A. Ponikowski) i świeżo mianowanych sędziów NTA . Wkrótce później Trybunał uzyskał stałą siedzibę przy ul. Miodowej i rozpoczął merytoryczną pracę, trwającą do wybuchu II wojny światowej.

Sadownictwo administracyjne na pozostałych ziemiach polskich
Na pozostałych ziemiach polskich w XIX w. pojawiły się organy sądowej kontroli aktów wydawanych przez organy administracyjne, wprowadzane w okresie reform w monarchii Habsburgów i Prusach. Na terenie Galicji od 1875 r. kontrolę legalności sprawował jednoinstancyjny Trybunał Administracyjny w Wiedniu, w którym zasiadało wielu Polaków. Na terenie zaboru pruskiego od 1889 r. działało wprowadzone w okresie reform z lat sądownictwo administracyjne, na które składały się wydziały powiatowe, będące zarazem organami wykonawczymi samorządu powiatowego, wydziały obwodowe na szczeblu rejencji oraz Wyższy Trybunał Administracyjny w Berlinie, utworzony w 1875 r. Ich istnienie nie pozostało bez wpływu na prace nad projektem utworzenia sądów administracyjnych w Drugiej Rzeczypospolitej, a także na praktyczną realizację zasad przyjętego rozwiązania Potrzeba stworzenia sądownictwa administracyjnego nie budziła najmniejszych wątpliwości w powstającym w 1918 od podstaw po okresie zaborów państwie polskim. Sądownictwo administracyjne traktowane było przez ówczesną doktrynę prawną za najważniejszy element składowy państwa prawa, a zarazem jedną z najważniejszych instytucji administracji Dostrzegał jego wagę ustawodawca, który jeszcze przed wprowadzeniem rozwiązań stałych, dokonał w latach tymczasowych korekt w odziedziczonym po okresie zaborów, zróżnicowanym systemie sądowej kontroli administracji i przekazał uprawnienia dawnych zaborczych centralnych organów sądowych odpowiednim sądom polskim

pierwsze projekty organizacji sądownictwa administracyjnego
Zaczęły powstawać pierwsze projekty organizacji sądownictwa administracyjnego, tworzone przez instytucje i organizacje prawnicze, uczonych i osoby prywatne. Proponowano w nich zróżnicowane rozwiązania organizacyjne, strukturalne i kompetencyjne. Dominowały poglądy o potrzebie stworzenia co najmniej dwuinstancyjnego sądownictwa, wyodrębnionego zarówno od pionu organów administracji, jak i sądownictwa powszechnego, nawiązywano przy tym do modyfikowanych niekiedy znacznie rozwiązań modelowych francuskich i pruskich. Niekiedy uzasadniano względami ekonomicznymi projekty oddania sądowej kontroli administracji w ręce sądownictwa powszechnego. Przepisy przewidujące powołanie sądów administracyjnych pojawiły się we wszystkich projektach konstytucji, a sama Konstytucja Marcowa z 1921 r. zapowiedziała, w art. 73 w zgodzie z przeważającymi poglądami, jednak bez przesądzania szczegółów organizacyjnych utworzenie w drodze osobnej ustawy sądownictwa administracyjnego do orzekania o legalności aktów administracji rządowej i samorządowej, działającego z udziałem czynnika obywatelskiego i sędziowskiego, z NTA na czele. Wybór modelu co najmniej dwuszczeblowego wydawał się zatem przesądzony, tym bardziej, że zwolenników wzorca jednoinstancyjnego, o kompetencjach określonych klauzulą generalną i uprawnieniach ograniczonych do kasacji, wzorowanego na austriackim nie było wielu. Za przyjęciem takiego rozwiązania opowiadał się zdecydowanie tylko Jan Sawicki. Paradoksalnie, to jego projekt uchwalony został przez Sejm Ustawodawczy 6 sierpnia 1922 r. jako ustawa o Najwyższym Trybunale Administracyjnym, a jemu samemu powierzono funkcję pierwszego prezesa. Wybór wzorca austriackiego (a wręcz jego skopiowanie) uzasadniano niższymi kosztami organizacyjnymi i brakiem odpowiednio licznej kadry sądowej, która mogłaby zasilić ewentualne niższe instancje

równoległe funkcjonowanie dwóch systemów sądownictwa
Ustawa o NTA traktowana była jako rozwiązanie przejściowe, do czasu powołania - już całkowicie zgodnie z konstytucją - sądów administracyjnych niższego szczebla. Utrzymano wobec tego dotychczasową organizację sądownictwa administracyjnego na ziemiach dawnego zaboru pruskiego (art.35 ustawy o NTA). Składały się na nią ostatecznie wydziały powiatowe, a w miastach wydzielonych z powiatu wydziały miejskie oraz Wojewódzkie Sądy Administracyjne w Toruniu, Poznaniu i Katowicach. Doprowadziło to w praktyce do równoległego funkcjonowania w Polsce okresu międzywojennego 2 odmiennych systemów sądownictwa administracyjnego, powiązanych ze sobą tylko na szczeblu NTA: 1) modelu jednoinstancyjnego (NTA), o wyłącznie kasacyjnych uprawnieniach określonych klauzulą generalną dla ziem dawnej dzielnicy rosyjskiej (województwa warszawskie, kieleckie, łódzkie, białostockie, lubelskie, nowogrodzkie, poleskie, wołyńskie) i austriackiej (województwa krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie). 2)systemu drugiego, trójszczeblowego i trójinstancyjnego, ktory obowiązywał na terenach dawnego zaboru pruskiego (województwa poznańskie, pomorskie, śląskie). W sprawach z tych województw NTA jako najwyższy szczebel sądownictwa administracyjnego mógł orzekać także reformatoryjnie, w niektórych wypadkach w II lub I instancji

Konstytucja Kwietniowa z 1935 r. wyraźnie przesądzała w art
Konstytucja Kwietniowa z 1935 r. wyraźnie przesądzała w art. 70, że jedynym organem powołanym do orzekania o legalności aktów administracyjnych jest NTA W 1934 r. NTA został niemal sparaliżowany zalewem skarg na decyzje w sprawach rentowych, wpływających w związku z nowelizacją ustawy o zaopatrzeniu inwalidzkim inwalidów wojennych i wojskowych, wprowadzającą rewizję wszystkich dotychczas przyznanych rent. Stało się to bezpośrednią przyczyną utworzenia w 1935 r. u boku NTA Inwalidzkiego Sądu Administracyjnego. W ocenie Najwyższego Trybunału Administracyjnego dominowały opinie krytyczne. Były one nie tylko rezultatem rozczarowania spowodowanego odsuwającą się reformą sądownictwa administracyjnego i poczuciem tymczasowości obowiązujących rozwiązań, a następnie rezygnacją ze zmian. Na negatywną ocenę składały się przede wszystkim coraz większe zaległości w orzekaniu i wydłużający się okres oczekiwania na wyrok W 1932 r., w chwili wejścia w życie nowego prawa o NTA zaległości wynosiły już ponad spraw W tym stanie rzeczy na wyrok oczekiwało się przeciętnie 2 lata, a niekiedy okres ten jeszcze się wydłużał, nawet do 4 lat Konstytucja Kwietniowa z 1935 r. wyraźnie przesądzała w art. 70, że jedynym organem powołanym do orzekania o legalności aktów administracyjnych jest NTA. Przepis ten zamieszczono w rozdziale IX, dotyczącym wymiaru sprawiedliwości, co oceniać należy jako ważną zmianę w porównaniu z przepisami poprzedniej konstytucji, lokującej przepis o NTA w rozdziale o władzy wykonawczej. Choć nowa ustawa zasadnicza nie zmieniała w bezpośredni sposób podstaw działania sądu, to jasne były oczekiwania najważniejszych czynników w państwie, że jej zasady stanowić będą dla orzecznictwa Trybunału nowe zasady interpretacyjne W latach prawo o NTA ulegało jeszcze kilkakrotnie zmianom, jednak nowelizacje te nie miały znaczenia dla ustroju sądu i zasad jego działania. Najpoważniejszą z nich było wspomniane już utworzenie Inwalidzkiego Sądu Administracyjnego, działającego u boku NTA i korzystającego z jego obsługi kancelaryjnej.

działalność NTA w czasie II wojny światowej
Wybuch II wojny światowej przerwał działalność NTA. W siedzibie Trybunału przy ulicy Miodowej w Warszawie umieszczono we wrześniu 1939 r. mieszkańców okolicznych domów, zniszczonych podczas nalotów, a następnie budynek zajęły na stałe oddziały wojsk niemieckich. Już wówczas akta i materiały NTA uległy pewnemu, ocenianemu na 5% całości zasobów zniszczeniu. W latach całość istniejących akt NTA przewieziona została na polecenie władz niemieckich do Archiwum Akt Nowych. Przewiezione archiwalia obejmowały ok teczek, wraz z aktami ISA połączonych w 1520 paczek. W latach trwało porządkowanie akt NTA oraz ISA. Materiał procesowy, na który składały się opatrzone sygnaturami teczki zawierające skargę, dotyczące jej pisma procesowe i rozstrzygnięcia Trybunału ułożono chronologicznie, według rocznika wpływu, a w jego obrębie według kolejności sygnatur. Sporządzono także inwentarz całości zbioru oraz uporządkowano według lat rejestry wpływu skarg, akta Sekretariatu Prawniczego, zawierające akta osobowe pracowników Trybunału i dotyczące jego spraw własnych. Cały ten niemal kompletny materiał dokumentujący 17 lat działania NTA uległ zniszczeniu wraz ze spaleniem przez Niemców

Po II wojnie światowej Po II wojnie światowej nastąpił długi okres przerwy w funkcjonowaniu w Polsce sądownictwa administracyjnego. Mimo wielokrotnie podejmowanych prób jego reaktywowania, znaczonych projektami powstałymi z reguły podczas krótkotrwałych okresów "odwilży" politycznych Dopiero w 1980 r. doszło do utworzenia Naczelnego Sądu Administracyjnego, początkowo w kadłubowej formie, bardzo ograniczonego co do zakresu sprawowanej kontroli i poddanego nadzorowi judykacyjnemu Sądu Najwyższego Między Naczelnym Sądem Administracyjnym z 1980 r., a poprzedzającym go w okresie dwudziestolecia międzywojennego Najwyższym Trybunałem Administracyjnym nie było bezpośredniego związku, oba organy różniły się nie tylko zakresem działania, strukturą wewnętrzną ale także celami, które ustawodawca chciał zrealizować, powołując je do życia w całkowicie różnych okresach ustrojowo-politycznych. Można jednak stwierdzić, że utworzenie NSA jako jedynego w skali kraju, odrębnego organu sądowego o charakterze sądu szczególnego było wyrazem przywiązania do dawnej, przedwojennej tradycji polskiego sądownictwa administracyjnego i odróżniało wyraźnie system sądowej kontroli administracji w Polsce od innych państw ówczesnego bloku socjalistycznego, w których dominował model kontroli sprawowanej przez sądy powszechne. Świadomość kontynuacji - choć w zmienionej postaci i warunkach - zaznaczała się także w orzecznictwie NSA z pierwszych lat po jego utworzeniu . Byłoby przesadą i naukową nierzetelnością dopatrywanie się podobieństw i prostych analogii do rozwiązań przedwojennych w zmianach dokonanych w 1990 r. i poszerzonej wówczas właściwości NSA poprzez określenie jej klauzulą generalną i dodanie nowych podstaw. Jeszcze mniej związków dostrzec można w nowym systemie sądownictwa administracyjnego w Polsce, stworzonym ustawami Prawo o ustroju sądów administracyjnych

Regulacje prawne Ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych
Dz.U USTAWA z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych. czytaj więcej Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz.U USTAWA z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Przepisy wprowadzające ustawę Dz.U Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. (Dz. U. z dnia 20 września 2002 r.) Zmiany w ustawach USTAWA z dnia 18 grudnia 2003 r. o zmianie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2003 r.)

Ważniejsze rozporządzenia
Dz.U ze zm. ROZPORZĄDZENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 25 kwietnia 2003 r. w sprawie utworzenia wojewódzkich sądów administracyjnych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości (Dz. U. z dnia 29 kwietnia 2003 r.) czytaj więcej Wysokość i zasady pobierania wpisu Dz.U ze zm. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z dnia 24 grudnia 2003 r.) Wysokość opłat kancelaryjnych Dz.U w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych pobieranych w sprawach sądowoadministracyjnych (Dz. U. z dnia 24 grudnia 2003 r.) Tryb umarzania nieuiszczonych należności ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu umarzania, odraczania i rozkładania na raty oraz cofania odroczenia lub rozłożenia na raty nieuiszczonych należności sądowych orzeczonych w postępowaniu przed sądem administracyjnym (Dz. U. z dnia 24 grudnia 2003 r.) Regulamin wewnętrznego urzędowania WSA Dz.U ROZPORZĄDZENIE PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 18 września 2003 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów administracyjnych (Dz. U. z dnia 29 września 2003 r.)

Właściwość NSA Do zakresu właściwości rzeczowej Naczelnego Sądu Administracyjnego w myśl art. 15 § 1 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi,, należą: 1. rozpoznawanie sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, miedzy samorządowymi kolegiami odwoławczymi, jeżeli odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz sporów kompetencyjnych miedzy organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej; 2. podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych; 3. podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sądowoadministracyjnej; 4. rozpoznawanie innych spraw należących do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy odrębnych ustaw, w tym skarg na przewlekłość postępowań sądowoadministracyjnych, w rozumieniu ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, Dz. U. Nr 179, poz 5. W tym zakresie NSA przysługują kompetencje sądu I instancji. NSA jest także sądem dyscyplinarnym w stosunku do sędziów sądów administracyjnych, zaś rzecznikiem dyscyplinarnym w tych sprawach jest Rzecznik Dyscyplinarny Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Organizacja NSA Naczelny Sąd Administracyjny ma siedzibę w Warszawie. W jego skład wchodzą: Prezes NSA, wiceprezesi oraz sędziowie. Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są: Prezes NSA Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA, Kolegium NSA. Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na izby - Izbę Finansową, Izbę Gospodarczą i Izbę Ogólnoadministracyjną. W skład Izb wchodzą sędziowie Sądu, których przydziela do Izb Kolegium Sądu na wniosek Prezesa NSA. Pracami każdej z Izb kieruje wiceprezes NSA wyznaczony do pełnienia tej funkcji przez Prezesa NSA. Izba Gospodarcza sprawuje nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawach działalności gospodarczej, ochrony własności przemysłowej, budżetu, dewizowych, papierów wartościowych, bankowości, ubezpieczeniowych, ceł, cen, stawek taryfowych oraz opłat. Izba Finansowa sprawuje nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawach zobowiązań podatkowych i innych świadczeń pieniężnych, do których stosują się przepisy podatkowe, oraz o egzekucji świadczeń pieniężnych. Izba Ogólnoadministracyjna sprawuje nadzór nad orzecznictwem wojewódzkich sądów administracyjnych w pozostałych sprawach administracyjnych, a w szczególności w sprawach z zakresu budownictwa i nadzoru budowlanego, zagospodarowania przestrzennego, gospodarki wodnej, ochrony środowiska, rolnictwa, lecznictwa, zatrudnienia, ustroju samorządu terytorialnego, gospodarki nieruchomościami, prywatyzacji mienia, powszechnego obowiązku wojskowego, spraw wewnętrznych, a także cen, opłat i stawek taryfowych - związanych ze sprawami należącymi do właściwości tej Izby. Pracami Naczelnego Sądu Administracyjnego kieruje Prezes, który reprezentuje Sąd na zewnątrz oraz wykonuje czynności administracji sądowej w stosunku do NSA. Prezes NSA tworzy i znosi wydziały w Izbach, w Kancelarii Prezesa i w Biurze Orzecznictwa oraz powołuje i odwołuje przewodniczących wydziałów, Szefa Kancelarii Prezesa i dyrektora Biura Orzecznictwa. Wydaje zbiór urzędowy orzeczeń sądów administracyjnych.

Organizacja NSA Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA tworzą sędziowie NSA. Jego przewodniczącym jest Prezes NSA. Zgromadzenie Ogólne rozpatruje informację Prezesa NSA o rocznej działalności tego sądu, przedstawia Krajowej Radzie Sądownictwa kandydatów na stanowiska sędziów, wybiera kandydatów na stanowisko Prezesa NSA, wyraża zgodę w sprawie powołania i odwołania wiceprezesów NSA, ustala skład liczbowy Kolegium NSA oraz wybiera jego członków i dokonuje zmian w jego składzie, rozpatruje i opiniuje inne sprawy przedłożone przez Prezesa NSA lub zgłoszone przez sędziów NSA. Zgromadzenie jest zwoływane przez Prezesa NSA co najmniej raz w roku. Uchwały Zgromadzenia Ogólnego zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby jego członków. Kolegium NSA ustala podział czynności w NSA i określa szczegółowe zasady przydziału spraw poszczególnym sędziom, przedstawia Zgromadzeniu Ogólnemu opinię o kandydatach na stanowiska sędziów, wyraża zgodę w sprawie tworzenia i znoszenia wydziałów oraz powoływania i odwoływania przewodniczących wydziałów, Do zakresu działania Kancelarii Prezesa NSA należy wykonywanie zadań związanych z pełnieniem przez Prezesa NSA jego czynności (w sprawach finansowych, kadrowych i administracyjno-gospodarczych). Do zakresu działania Biura Orzecznictwa należy wykonywanie zadań związanych z pełnieniem przez Prezesa NSA czynności nadzorczych dotyczących sprawności postępowania sądowego oraz analizowania orzecznictwa sądów administracyjnych. Wydział Informacji Sądowej wykonuje natomiast zadania w zakresie informowania stron i osób zainteresowanych o właściwości sądów administracyjnych i stanie spraw załatwianych w Sądzie oraz udostępniania do wglądu akt spraw, udostępniania informacji publicznej o działalności Sądu, prowadzenia spraw petycji, skarg i wniosków

Kontrola sądów administracyjnych
Jest kontrolą legalności jej działania i działa na zasadzie skargowości a względy celowościowe nie są rozpatrywane Ażeby uruchomić działanie sądu administracyjnego niezbędna jest inicjatywa podmiotu uprawnionego, który wnosi skargę Obowiązuje tutaj dwuinstancyjność: Wojewódzkie sądy administracyjne, i Naczelny Sąd Administracyjny Wojewódzkie sądy administracyjne sa tworzone dla jednego nwojewdztwa lub większej liczby województw W skład wchodzi Prezes, wiceprezes lub wiceprezesi, sędziowie. Jego organami są: zgromadzenie ogólne sędziów oraz kolegium. W jego skład wchodzą wydziały Sfera kontroli administracji obejmuje: - decyzje administracyjne, - postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, - postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, - akty prawa miejscowego jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej, - akty nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego - bezczynność organów

Kontrola sprawowana przez inne sądy
Wykonują tę kontrolę sądy powszechne Zaangażowanie tych sądów może mieć wkład pośredni lub bezpośredni Bezpośrednia kontrola dotyczy: - sfery ubezpieczeń społecznych, - sfery ochrony konkurencji i konsumentów, - sfery odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, - sfery odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, - sfery odwołań od decyzji Prezesa Urzędu Transportu kolejowego, - skargi skreślenia z listy wyborców, - niektórych spraw o aktach stanu cywilnego, - zwolnienia spod egzekucji komorniczej Pośrednia kontrola dotyczy ocen w stosunku do działań administracji i wydawanych przez nich aktów, np. kwestionowanie ich legalności, czy tez w sprawach o przestępstwa urzędnicze

Kontrola Państwowej Inspekcji pracy (PIP)
Jako kontrola zewnętrzna cechuje się swoistością, gdyż mogłaby stanowić kontrolę wewnątrz aparatu administracyjnego, nie jest jednak włączona w tę strukturę, lecz poza nią usytuowana Podporządkowana jest bowiem Sejmowi Ponadto swoistość tej kontroli polega na tym że jest to kontrola nad administracją i wewnątrz administracji Rodowód tej inspekcji sięga okresu międzywojennego Nowa ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dziennik Ustaw z dnia 21 maja 2007 roku, nr 89, pozycja 589), w życie z dniem 1 lipca 2007 r. Poprzednio obowiązywała ustawa z 6 marca o Państwowej Inspekcji Pracy (tekst jednolity Dz. U. Z 2001 r. nr 124., poz ze zm.) Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie. Nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy w zakresie określonym w ustawie sprawuje Rada Ochrony Pracy. Jednostkami organizacyjnymi Państwowej Inspekcji Pracy są: Główny Inspektorat Pracy oraz okręgowe inspektoraty pracy.. Państwową Inspekcją Pracy kieruje Główny Inspektor Pracy przy pomocy zastępców. Głównego Inspektora Pracy powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy.

Zadania Państwowej Inspekcji pracy
Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy: 1) nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń 2) kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn iinnych urządzeń technicznych 3) kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności : a) informowania powiatowych urzędów pracy o zatrudnieniu bezrobotnego b) informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, c) opłacania składek na Fundusz Pracy; d) dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności e) prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach ; 4) kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców; 5) uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych 6) kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu pod względem spełniania przez nie wymagań dotyczących bhp, 6a) nadzór nad spełnianiem przez pracodawców obowiązków określonych w art. 35 oraz art.37 ust. 5 i 6 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH),; 6b) nadzór nad przestrzeganiem warunków stosowania substancji określonych przez Europejską Agencję Chemikaliów 7) podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i eliminowaniu zagrożeń w środowisku pracy, a w szczególności: a) badanie i analizowanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz ich kontrola, b) analizowanie przyczyn chorób zawodowych oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym chorobom, c) inicjowanie prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, d) inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym, e) udzielanie porad i informacji technicznych służących eliminowaniu zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników, 8) współdziałanie z organami ochrony środowiska w zakresie kontroli przestrzegania przez pracodawców

9) kontrola przestrzegania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy, określonych w ustawie z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. z 2007 r. Nr 36, poz. 233); 9a) kontrola ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o której mowa w art. 41 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656), 10) opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy; 11) prawo wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej - uczestnictwo w postępowaniu przed sądem pracy, w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy; 12) wydawanie i cofanie zezwoleń w przypadkach, o których mowa w art ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.); 13) udzielanie na pisemny wniosek osoby zainteresowanej informacji o minimalnych warunkach zatrudnienia pracowników, określonych w dziale drugim rozdziale IIa ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy; 14) współpraca z urzędami państw członkowskich Unii Europejskiej odpowiedzialnymi za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia pracowników, polegająca na: a) udzielaniu informacji o warunkach zatrudnienia pracowników skierowanych do wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej na określony czas, przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, b) informowaniu o stwierdzonych wykroczeniach przeciwko prawom pracowników skierowanych do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na określony czas przez pracodawcę mającego siedzibę w państwie będącym członkiem Unii Europejskiej, c) wskazywaniu organu nadzoru nad rynkiem pracy, właściwego do udzielania żądanej informacji ze względu na zakres jego działania;

15) ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy, wykroczeń, o których mowa w art ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.), a także innych wykroczeń, 16) wykonywanie innych zadań określonych w ustawie i przepisach szczególnych. 2. Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy ponadto nadzór i kontrola zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy: 1) osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osobom wykonującym na własny rachunek działalność gospodarczą w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę lub przedsiębiorcę, niebędącego pracodawcą, 2) przez podmioty organizujące pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy, w ramach prac społecznie użytecznych; 3) osobom przebywającym w zakładach karnych i zakładach poprawczych, wykonującym pracę, a także żołnierzom w służbie czynnej, wykonującym powierzone im prace. 3. Państwowa Inspekcja Pracy sprawuje także nadzór i kontrolę zapewnienia przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków zajęć odbywanych na jego terenie przez studentów i uczniów niebędących pracownikami. 4. Państwowa Inspekcja Pracy może podejmować działania w zakresie prowadzenia badań oraz analizowania czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy.

Postępowanie kontrolne PIP
Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz udokumentowanie dokonanych ustaleń. Kontrole przeprowadzają inspektorzy pracy, działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy. Główny Inspektor Pracy może wyznaczyć inspektora pracy do wykonywania określonych czynności kontrolnych i stosowania środków prawnych na obszarze działania innego okręgowego inspektoratu pracy, a także poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdzie stosunek pracy podlega przepisom polskiego prawa pracy. Kontrole, o których mowa wyżej, wspólnie z właściwymi inspektorami pracy, mogą również przeprowadzać pracownicy nadzorujący czynności kontrolne oraz podinspektorzy pracy, na podstawie imiennego upoważnienia, wydanego odpowiednio przez Głównego Inspektora Pracy lub okręgowego inspektora pracy. Inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia w zakresie,

W toku postępowania kontrolnego inspektor pracy ma prawo
: 1) swobodnego wstępu na teren oraz do obiektów i pomieszczeń podmiotu kontrolowanego; 2) przeprowadzania oględzin obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu procesów technologicznych i pracy; 3) żądania od podmiotu kontrolowanego oraz od wszystkich pracowników lub osób, które są lub były zatrudnione, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą; 4) żądania okazania dokumentów dotyczących budowy, przebudowy lub modernizacji oraz uruchomienia zakładu pracy, planów i rysunków technicznych, dokumentacji technicznej i technologicznej, wyników ekspertyz, badań i pomiarów dotyczących produkcji, gdy mają one związek z przeprowadzaną kontrolą; 5) żądania przedłożenia akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników; 6) zapoznania się z decyzjami wydanymi przez inne organy kontroli i nadzoru nad warunkami pracy oraz ich realizacją;i wyników oględzin, o których mowa w pkt 2, za pomocą aparatury i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku; 8) wykonywania niezbędnych dla celów kontroli odpisów lub wyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń sporządzanych na podstawie dokumentów, a w razie potrzeby żądania ich od podmiotu kontrolowanego; 9) sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie podmiotu kontrolowanego, ich przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej; 10) korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz akredytowanych laboratoriów.

Ustalenia kontroli Pip
. Ustalenia kontroli dokumentowane są, z w formie protokołu. Protokół podpisuje inspektor pracy prowadzący kontrolę oraz osoba lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany. Podmiotowi kontrolowanemu przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole. Zastrzeżenia należy zgłosić na piśmie w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. W razie zgłoszenia zastrzeżeń, inspektor pracy przeprowadzający kontrolę zobowiązany jest je zbadać, a w przypadku stwierdzenia zasadności zastrzeżeń - zmienićub uzupełnić odpowiednią część protokołu. W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy: 1) wydaje decyzje, 2) kieruje wystąpienia, 3) wnosi powództwa oraz wstępuje do postępowania w sprawach, 4) podejmuje inne działania, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów. Decyzje, wydawane są w formie: 1) pisemnej; 2) stanowiącej wpis do dziennika budowy; 3) ustnej. Decyzja, oprócz treści, powinna zawierać określenie podstawy prawnej, termin usunięcia stwierdzonych uchybień oraz pouczenie o przysługujących podmiotowi kontrolowanemu środkach odwoławczych. Od decyzji inspektora pracy wydanej w formie pisemnej lub stanowiącej wpis do dziennika budowy, podmiotowi kontrolowanemu przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy. Odwołanie wnosi się w terminie 7 dni od daty otrzymania decyzji.

Postępowanie PIP w związku z naruszeniem prawa
Podmiot kontrolowany lub organ sprawujący nad nim nadzór, do którego skierowano wystąpienie, jest obowiązany w terminie określonym w wystąpieniu, nie dłuższym niż 30 dni, zawiadomić odpowiedni organ Państwowej Inspekcji Pracy o terminie i sposobie realizacji wniosków pokontrolnych. Właściwy inspektor pracy zawiadamia o naruszeniu przepisów prawa właściwe organy, a w szczególności: 1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych - o naruszeniu przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych; 2) urząd kontroli skarbowej - o naruszeniu przepisów prawa podatkowego; 3) Policję lub Straż Graniczną - o naruszeniu przepisów o cudzoziemcach. 3. Okręgowy inspektor pracy niezwłocznie powiadamia marszałka właściwego województwa W razie stwierdzenia w toku kontroli wykroczenia polegającego na naruszeniu przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie określonym w art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4, właściwy inspektor pracy występuje z wnioskiem do właściwego sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości.

Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
Obowiązujący tekst ustawy: Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. (tekst jednolity: Dz. U r. Nr 101 poz. 926, ze zm.) akty wykonawcze do ustawy o ochronie danych osobowych Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie wzoru zgłoszenia zbioru do rejestracji Generalnemu Inspektorowi Ochrony Danych Osobowych (Dziennik Ustaw z 2008 r. Nr 229 poz. 1536) Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 listopada 2006r. w sprawie nadania statutu Biuru Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych. Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 22 kwietnia 2004 r. w sprawie wzorów imiennego upoważnienia i legitymacji służbowej inspektora Biura Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

Istota i organizacja kontroli o ochronie danych osobowych
Postęp gospodarczy, rozwój nowych technologii – zwłaszcza informatycznych – spotęgowały zagrożenie tej sfery prywatności człowieka, jaką stanowią jego dane osobowe. Poszerzenie zakresu danych gromadzonych o obywatelach przez różne instytucje, publiczne i prywatne, spowodowało, iż sprawowanie przez jednostkę kontroli nad obiegiem i treścią dotyczących jej informacji stało się utrudnione. Dostrzeżono więc konieczność objęcia tej sfery prywatności ochroną państwa. Pierwszym aktem prawnym o zasięgu międzynarodowym, kompleksowo regulującym zagadnienia ochrony danych osobowych była Konwencja nr 108 Rady Europy z dnia 28 stycznia 1981 r. o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych. Uchwalenie w 1997 r. ustawy o ochronie danych osobowych było przejawem postępującej demokratyzacji życia publicznego w Polsce i troski o ochronę prywatności każdego obywatela. Ustawa o ochronie danych osobowych skonkretyzowała konstytucyjnie zagwarantowane każdemu prawo do decydowania o tym, komu, w jakim zakresie i w jakim celu przekazywane są jego dane osobowe. Wyposażyła osoby, których dane są wykorzystywane, w środki służące realizacji tego prawa, jak również powołała organ – Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych – który stoi na straży przysługującego każdemu prawa do ochrony danych osobowych. Generalny Inspektor: 1) kontroluje, czy dane wykorzystywane są zgodnie z przepisami o ochronie danych osobowych, 2) rozpatruje skargi i wydaje decyzje w sprawach dotyczących ochrony danych osobowych, 3) prowadzi ogólnokrajowy, jawny rejestr zbiorów danych osobowych, 4) opiniuje projekty ustaw i rozporządzeń dotyczących ochrony danych, 5) inicjuje i podejmuje przedsięwzięcia w zakresie doskonalenia ochrony danych osobowych, 6) uczestniczy w pracach międzynarodowych organizacji i instytucji zajmujących się ochroną danych osobowych.

Kontrola społeczna - obywatelska
Pojęcie kontroli społecznej odnosi się do rozmaitych środków używanych przez społeczeństwo w celu przywołania jego niesubordynowanych członków do porządku. Kontrola społeczna jest rodzajem władzy i zwierzchnictwa. Wymusza zachowanie zgodne z ogólnie przyjętymi zasadami, ma wpływ na stabilność układu społecznego. Procesem kontroli społecznej jest oddzielenie od siebie potencjalnie sprzecznych zachowań- takich, w których wykorzystuje się odmienne symbole kulturowe, style i rytuały. Często robią to za nas większe struktury społeczne, jest to, więc proces kontroli pochodzący z zewnątrz. Zdajemy sobie sprawę z jego znaczenia zwłaszcza wtedy, kiedy zmieniamy płaszczyznę naszej działalności. Na przykład w społeczeństwach rozwiniętych sferę spraw rodzinnych oddzielamy od spraw zawodowych, ponieważ oczekiwania, które spoczywają n członkach rodziny, są całkowicie odmienne od tych, które wiążą się z pracownikami. Piotr Sztompka podał taką definicję tego pojęcia: „Kontrola społeczna to zespół czynników kształtujących zachowanie jednostki w sposób społecznie pożądany. Czynniki te występują w dwóch aspektach – statycznym i dynamicznym. Aspekt statyczny – to społeczny system normatywny przedstawiający wzorzec zachowań wymaganych. Aspekt dynamiczny – to społeczne oddziaływanie represyjne i prewencyjne, podjęte w wyniku stwierdzenia rozbieżności pomiędzy aktualnym lub prawdopodobnym zachowaniem jednostki a wymaganiami systemu normatywnego, oddziaływania zmierzające do usunięcia lub zmniejszenia tej rozbieżności. kontrola społeczna to wszystko, co sprawia, że zachowujemy się w określony sposób, akceptowany przez innych.

Kontrola społeczna Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości. Rodzaje kontroli: formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych, nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystke reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju, Instytucjonalna – prawna i poza instytucjonalna pozaprawna bezpośrednia i pośrednia zewnętrzna - polega ona na przymusie stosowanym przez grupy społeczne, które przy użyciu systemu sankcji społecznych, a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm jednostek odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane. wewnętrzna - polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowań tak, iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi, nie ma poczucia bezpośreniego zewnętrznego przymusu (jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych) Mechanizmy kontroli społecznej. psychospołeczny – wskazujący na posłuszeństwo wobec przyjętych norm i wartości (nakaz moralny) materialnospołeczny – przymus zewnętrzny stosowany przez otoczenie, środowisko, instytucje. Na pograniczu mechanizmów kontroli społecznej funkcjonują zwyczaje i obyczaje Kontrola społeczna jest jedna z płaszczyzn kontrolowania administracji, czy szerzej władzy publicznej, chociaż nie jest definiowana w przepisach prawnych, lecz jest pojęciem doktrynalnym

Narzędzia Kontroli społecznej
Petycje , skargi i wnioski obywatelskie Tworzą one tzw. actio popularis do wyrażania przez obywateli negatywnych ocen i dezaprobaty wobec administracji oraz zgłaszania pod jej adresem postulatów naprawczych Art. 63 Konstytucji Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgoda do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa Tą ustawą jest ustawa z 14 czerwca 1950 r. kodeks postępowania administracyjnego ( Tekst jednolity Dz. U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071) – dział VIII Ponadto Rozporządzenie Rady Ministrów z 8 stycznia 2002 r. w sprawie organizacji przyjmowania i rozpatrywania skarg i wniosków (Dz. U. nr 5, poz. 46) Obowiązujący kodeks nakłada na wszystkich zobowiązanych do jego stosowania obowiązek przeciwdziałania jakimkolwiek przejawom hamowania krytyki i innym działaniom ograniczającym prawo obywateli do składania skarg, wniosków, bądź informacji o takich znamionach

Skarga obywatelska Kodeks nie definiuje skargi i wniosku określa natomiast ich przedmiot Przedmiot skargi Jest nim zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli skarżących, a także przewlekłe lyb birokratyczne załatwianie spraw Skargi i wnioski są jednocześnie włączone w procedurę administracyjną załatwiania spraw indywidualnych Istotnym instrumentem bezpośredniej kontroli obywatelskiej jest skarga konstytucyjna przewidziana w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP „Każdy czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma parwo na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego ……” Skarga powszechna jest także instrumentem kontroli obywatelskiej Można ją skierować do sądu administracyjnego wtedy gdy interes prawny lub uprawnienia zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem organu gminy, uchwałą lub zarządzeniem organu powiatu, czy też przepisami prawa miejscowego w sferze administracji publicznej

Kontrola obywatelska instytucjonalna i pozainstytucjonalna
Jest to kontrola wykonywana nie wprost przez samych obywateli, lecz przez trwałe, sformalizowane ich zrzeszenia lub też za pośrednictwem innych wyspecjalizowanych podmiotów, np. prasa radio, telewizja Duże znacznie mają tutaj nośniki przekazu (radio, prasa, telewizja) Te środki masowego przekazu realizują kontrolę w dwóch płaszczyznach: 1) przekazując, (pośrednicząc) uwagi, oceny spostrzeżenia, roszczenia, 2) wyrażając swoje przekonania, spostrzeżenia, uwagi oceny Umożliwia uczestniczenie obywateli w życiu publicznym ustawa o 20 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. nr 253, poz ze zm.) Kontrola pozainstytucjonalna to w zasadzie opinia publiczna Opinia publiczna ma duże znaczenie w państwie demokratycznym Może być formułowana i przekazywana w różny sposób: - przeprowadzanie badań, - publikowanie wyników ankiet, - inne sposoby w formie programów publicystycznych, itp..

Kontrola wewnątrzadministracyjna
Kontrolę tę stanowi zespół różnorakich kontroli sprawowanych przez określone podmioty usytuowane organizacyjnie w ramach aparatu administracyjnego i skierowanych wobec innych podmiotów znajdujących się w strukturze administracji Jest to swoistego rodzaju mechanizm samokontroli, bowiem łączy w sobie mechanizm samokontroli z kontrolą wykraczający poza jej ramy Zadania i kompetencje kontrolne w administracji występują w różnych układach organizacyjnych, co przekłada się na sposób i formę kontroli Można więc inaczej traktować mechanizmy kontrolne w administracji zcentralizowanej, a inaczej w administracji zdecentralizowanej Od kontroli wykonywanej niejako na zewnątrz, lecz w obrębie administracji trzeba oddzielić kontrolę wewnętrzną w ścisłym tego słowa znaczeniu, tj. w obrębie danej jednostki organizacyjnej Kontrolę tę można podzielić na: Ogólnoadministracyjną kontrolę specjalistyczną, kontrolę prokuratorską, kontrolę Centralnego Biura Antykorupcyjnego, kontrolę wewnętrzną w administracji

Kontrola Ogólnoadministracyjna kontrola rządowa
Realizuje się w trakcie bieżącej powtarzalnej działalności i łączy się z innym kierowniczymi i nadzorczymi czynnościami w administracji publicznej Ma charakter wieloaspektowy, czasami wycinkowy, czasami kompleksowy, Nie jest usytuowana w określonym układzie organizacyjnym, lecz występuje w różnych segmentach działalności administracyjnej Kontrola rządowa W ramach kierowania RM przypadają obowiązki kontrolne. Istotnym ogniwem w tym zakresie jest Prezes RM, który z racji swej silnej pozycji jest szczególnie wyposażony w możliwości kontroli Kontrolne funkcje Prezesa RM dotyczą nie tylko ministrów ale i innych centralnych organów administracji publicznej oraz podległych im urzędów Funkcje Prezesa RM obejmują także szeroki zakres aparatu terenowego zespolonej administracji rządowej, w tym wojewody Uprawnienia Premiera obejmują także wypełnianie służby cywilnej Ważną rolę odgrywa także kontrola sprawowana przez Kancelarię Prezesa RM Charakterystycznym dla tej kontroli jest jej sformalizowanie i wyodrębnienie przez przepisy prawne. Kontrola wykonywana przez Kancelarię stanowi centrum kontroli rządowej

Kancelaria Premiera skontrolowała GUS
Podwójne zarobki w GUS Kancelaria Premiera skontrolowała Główny Urząd Statystyczny. Efekt? Miażdżący raport i doniesienie do Centralnego Biura Antykorupcyjnego - ustaliła "Rzeczpospolita". Kontrola wykazała m.in., że 131 tys. zł na umowie-zleceniu za nadzór nad przygotowaniem do dwóch spisów powszechnych otrzymał Janusz Dygaszewicz, dyrektor Departamentu Programowania i Koordynacji Badań GUS oraz szef Centralnego Biura Spisowego. Oprócz tego brał normalną pensję. "Rz" dotarła do szokujących wyników kontroli w GUS. Okazuje się, że podwójne opłacanie etatowych pracowników poprzez umowy-zlecenia to nie jedyne nadużycie finansowe. Niektórzy pracownicy GUS-u dostawali jeszcze specjalny dodatek spisowy: od 1,6 do 12 tys. zł. Więcej szczegółów w dzisiejszej publikacji "Rzeczpospolitej".

Kontrola Rządowa W myśl rozporządzenia Rady ministrów z 29 lipca 2003 r w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania kontroli przez kancelarię Prezes R.M. istota kontroli polega na ustaleniu zgodności wykonywanych zadań z obowiązującym prawem i wskazaniami Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów Zakres kontroli dotyczy: - legalności, - gospodarności, - celowości, i rzetelności Kontrola prowadzona jest jako kontrola planowa lub jako kontrola pozaplanowa W kontroli obowiązuje program kontroli zatwierdzony przez Decydenta kontroli Tak jak w przypadku kontroli NIK, tak i w tej kontroli występują wszystkie jej niezbędne elementy: - każdy z kontrolowanej jednostki może złożyć kontrolujacemu ustne lub pisemne oświadczenie, - wyniki są przedstawiane w protokóle, - po zakończeniu obowiązuje wystąpienie pokontrolne, - z kontroli w przypadku trybu uproszczonego sporządza się sprawozdanie

Kontrola resortowa Jest to kontrola tradycyjnie realizowana w ramach resortów (działów gospodarki narodowej) Jest identyfikowana za sprawa miejsca i realizacji, a więc w działach Charakteryzuje się ta kontrola szerokim zasięgiem i wszechstronnością kryteriów Zasadnicza rola w sprawowaniu kontroli resortowej przypada organom stojącym na czele wyodrębnionych działów administracji i kierujących tymi działami Podstawy dla prowadzenia kontroli resortowej określa ustawa o Radzie Ministrów, zgodnie z którą minister kieruje nadzoruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów instytucji Oznacza to, że minister jest obowiązany zorganizować kontrolę Kontrola ta powinna dotyczyć: sprawności działania efektywności gospodarowania przestrzegania prawa Kontrola resortowa to jednocześnie kontrola instancyjna uważana jako swoistego rodzaju odmiana tej kontroli Kontrola instancyjna polega na kontroli stanowienia aktów administracyjnych, połączona z prawem do uchylenia i zmiany tych aktów Jest to kontrola w sferze orzecznictwa administracyjnego wg określonych procedur w ramach występujących instancji

Kontrola terenowa w ramach administracji rządowej
Określenie kontrola terenowa ma charakter umowny ponieważ dokonywana jest w obrębie administracji rządowej i samorządowej Kontrola ta przebiega w ramach struktury administracyjnej w trzech głównych obszarach: Pierwszym z nich jest sfera kontroli w obrębie administracji rządowej i przedstawiciela Rady Ministrów sprawowana przez wojewodę, Podstawa - art. 50 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 31, poz. 206) Drugim obszarem jest kontrola administracji niezespolonej Trzecim obszarem są terenowe ogniwa administracji niezespolonej i jednostek podporządkowanych zwierzchnictwu wojewody Zostało wydane ROZPORZĄDZENIE PREZESA RADY MINISTRÓW z dnia 26 czerwca 2009 r. w sprawie kontroli prowadzonej przez wojewodę (Dz. U. z dnia 3 lipca 2009 r.) Rozporządzenie określiło: 1) szczegółowy tryb i sposób prowadzenia przez wojewodę kontroli: a) wykonywania przez organy rządowej administracji zespolonej w województwie zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz wytycznych i poleceń Prezesa Rady Ministrów, b) wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne podmioty zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej, c) sposobu wykonywania przez organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych; 2) sposób dokumentowania kontroli; 3) sposób prowadzenia przez wojewodę kontroli w trybie uproszczonym; 4) wzór upoważnienia do kontroli

Kontrola wojewody Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej wojewodzie województwie wskazuje, że wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów w województwie kontroluje wykonywanie przez organy rządowej administracji zespolonej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych, ustaleń Rady Ministrów oraz wytycznych i poleceń Prezesa Rady Ministrów, a także kontroluje wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego i inne podmioty zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej. Dodatkowo na mocy powołanej ustawy wojewoda uzyskał prawo do kontrolowania w szczególnie uzasadnionych przypadkach sposobu wykonywania przez organy administracji niezespolonej działające w województwie zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych. Jednocześnie w art. 50 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie zawarto delegację dla Prezesa Rady Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia: 1) szczegółowego tryb i sposobu prowadzenia przez wojewodę kontroli, o której mowa w art. 28 ustawy, 2) sposobu dokumentowania kontroli, 3) sposobu prowadzenia przez wojewodę kontroli w trybie uproszczonym, 4) wzoru upoważnienia do kontroli.

Tryb kontroli realizowanej przez wojewodę
. Zarządzający kontrolę, nie później niż w terminie 7 dni przed terminem przystąpienia do czynności kontrolnych, zawiadamia kierownika podmiotu kontrolowanego o: 1) przedmiocie kontroli; 2) zakresie kontroli; 3) terminie rozpoczęcia kontroli; 4) przewidywanym czasie trwania kontroli. W przypadku kontroli organu rządowej administracji zespolonej w województwie lub organu niezespolonej administracji rządowej w województwie zarządzający kontrolę, nie później niż w terminie, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, zawiadamia o kontroli organ nadzorujący podmiot kontrolowany lub właściwy organ wyższego stopnia w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.), przekazując informacje, o których mowa w ust. 1. W przypadku kontroli doraźnej można odstąpić od czynności, o których mowa W szczególnie uzasadnionych przypadkach na uzasadniony wniosek kierownika podmiotu kontrolowanego, złożony nie później niż w terminie 3 dni przed terminem przystąpienia do czynności kontrolnych, zarządzający kontrolę może zmienić termin rozpoczęcia kontroli. Z wnioskiem w tej sprawie można wystąpić tylko raz w odniesieniu do danej kontroli. W przypadku, o którym mowa , zarządzający kontrolę informuje kierownika podmiotu kontrolowanego o nowym terminie kontroli.

Czynności kontrolne w kontroli wojewody
Kontrolujący dokonuje ustaleń stanu faktycznego na podstawie dowodów zebranych w toku kontroli. Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Dowodami, o których mowa w ust. 1, są w szczególności: dokumenty, rzeczy, oględziny oraz wyjaśnienia i oświadczenia udzielone przez pracowników podmiotu kontrolowanego. Kontrolujący dokumentuje przebieg i wyniki czynności kontrolnych w założonych aktach kontroli, które obejmują: 1) wykaz ich zawartości, z wymienieniem nazw dokumentów i wskazaniem odpowiednich stron; 2) dowody, o których mowa w § 4 ust. 2; 3) inne dokumenty związane z przedmiotem kontroli. Akta kontroli prowadzi się zgodnie z tokiem dokonywanych czynności, numerując kolejno strony akt. Akta kontroli sporządza się w jednym egzemplarzu i przechowuje w komórce organizacyjnej właściwej do spraw kontroli urzędu wojewódzkiego. Kontrolujący niezwłocznie informuje, na piśmie lub ustnie, osoby, o których mowa w art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie, o stwierdzeniu bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo niepowetowanej szkody w mieniu. Kontrolujący sporządza notatkę służbową z innych podjętych czynności lub zdarzeń zaistniałych w toku kontroli, które mają istotne znaczenie dla ustaleń kontroli. Z czynności przyjęcia ustnych oświadczeń sporządza się protokół, który podpisują kontrolujący i osoba składająca oświadczenie

Protokół kontroli Ustalenia dokonane w postępowaniu kontrolnym kontrolujący opisuje w protokole kontroli w sposób uporządkowany, zwięzły i przejrzysty. Protokół kontroli powinien zawierać: 1) oznaczenie podmiotu kontrolowanego, jego siedzibę i adres, imię i nazwisko kierownika podmiotu kontrolowanego, z uwzględnieniem zmian zaistniałych w okresie objętym kontrolą, a w miarę potrzeby - imiona i nazwiska kierowników kontrolowanych komórek organizacyjnych oraz daty objęcia przez nich stanowisk służbowych; 2) imiona i nazwiska, stanowiska służbowe kontrolujących oraz numery i daty imiennych upoważnień do kontroli; 3) określenie miejsca oraz daty rozpoczęcia i zakończenia czynności kontrolnych w podmiocie kontrolowanym, z wymienieniem dni przerw w kontroli; 4) określenie przedmiotu kontroli i okresu objętego kontrolą; 5) opis stwierdzonego w wyniku kontroli stanu faktycznego, w tym opis ustalonych nieprawidłowości lub naruszeń prawa, z uwzględnieniem przyczyn powstania zakresu i skutków tych nieprawidłowości lub naruszeń, oraz wskazanie osób za nie odpowiedzialnych; 6) wskazanie podstaw dokonanych ustaleń, z powołaniem odpowiednich stron akt kontroli; 7) pouczenie o prawie, sposobie i terminie zgłoszenia zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole kontroli oraz o prawie do odmowy podpisania protokołu; 8) wzmiankę o odmowie udzielenia wyjaśnień przez pracowników podmiotu kontrolowanego; 9) wzmiankę o zgłoszeniu zastrzeżeń oraz o stanowisku zajętym wobec nich przez kontrolującego; 10) omówienie dokonanych w protokole kontroli poprawek, skreśleń i uzupełnień; 11) wzmiankę o doręczeniu protokołu kontroli kierownikowi podmiotu kontrolowanego; 12) adnotację o wpisie do rejestru kontroli prowadzonego w podmiocie kontrolowanym, o ile taki rejestr jest prowadzony; 13) parafy kontrolujących i kierownika podmiotu kontrolowanego albo upoważnionego pracownika podmiotu kontrolowanego, na każdej stronie protokołu; 14) podpisy kontrolujących i kierownika podmiotu kontrolowanego albo upoważnionego pracownika podmiotu kontrolowanego oraz miejsce i datę podpisania protokołu kontroli, a w przypadku odmowy podpisania protokołu kontroli - wzmiankę o tym fakcie

Zakończenie kontroli wojewody
Protokołowi kontroli lub jego fragmentowi zawierającemu informacje niejawne nadaje się odpowiednią klauzulę tajności. Protokół kontroli sporządza się w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, nie później niż 15 dni roboczych od dnia zakończenia kontroli. Jeden egzemplarz protokołu kontroli przekazuje się, za potwierdzeniem odbioru, kierownikowi podmiotu kontrolowanego, a drugi włącza się do akt kontroli po uprzednim podpisaniu i parafowaniu przez kierownika podmiotu kontrolowanego. Protokół z kontroli, za zgodą kierownika podmiotu kontrolowanego, może być przekazany przez zastosowanie systemów teleinformatycznych, pod warunkiem że będzie on opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. Nr 130, poz. 1450, z późn. zm.3)). Z ustaleń kontroli przeprowadzanej w trybie uproszczonym sporządza się sprawozdanie, które podpisuje i parafuje na każdej stronie kontrolujący. Kopię sprawozdania przekazuje się kierownikowi podmiotu kontrolowanego. Kopia sprawozdania, za zgodą kierownika podmiotu kontrolowanego, może być przekazana przez zastosowanie systemów teleinformatycznych, pod warunkiem że będzie ona opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 września 2001 r. o podpisie elektronicznym. Sprawozdanie z kontroli przeprowadzonej w trybie uproszczonym zawiera opis stwierdzonego w wyniku kontroli stanu faktycznego, w tym opis ustalonych nieprawidłowości lub naruszeń prawa, z uwzględnieniem przyczyn powstania, zakresu i skutków tych nieprawidłowości lub naruszeń oraz wskazanie osób za nie odpowiedzialnych z przywołaniem dowodów, na których oparto ustalenia, oraz uwagi i wnioski wynikające z ustaleń kontroli.

Kontrola samorządowa Realizowana jest w ramach administracji samorządowej Nadzór nad samorządem sprawuje Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych Regionalna Izba Obrachunkowa Działalność jednostek samorządu terytorialnego poddawana jest różnorodnym kontrolom. Przeprowadzać mogą je nie tylko wewnętrzne komisje, radni czy też sami mieszkańcy oceniający lokalne władze w wyborach i referendach. Uprawnienia kontrolne w stosunku do gmin, powiatów i samorządów województw posiadają również wojewodowie, regionalne izby obrachunkowe oraz Najwyższa Izba Kontroli. Złożony proces decyzyjny, konieczność właściwego wydatkowania środków publicznych oraz właściwy rozwój gminy, powiatu i województwa wymagają od samorządowców racjonalnego podejścia do wykonywanych obowiązków. Samorządy powinny wykonywać powierzone im obowiązki zgodnie z ustalonymi procedurami Aby zadania publiczne były wykonywane najlepiej, przewidziano różnorakie tryby kontroli w jednostkach samorządu terytorialnego. Występuje tu kontrola: - zewnętrzna wykonywana przez Prezesa Rady Ministrów i wojewodę, a w zakresie spraw finansowych Regionalną Izbe Obrachunkową i - wewnętrzna, wykonywana przez: - rady i sejmik, - komisje rewizyjne, - stałe i doraźne komisje w radach i sejmiku

Kontrola gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego
Celem kontroli jest zapewnienie zgodności między przebiegiem a wynikiem określonego działania. Jest ona procesem, w którym dokonujemy porównań wykonań z wyznaczeniami. W pojęciu kontroli mieści się: - ustalenie stanu faktycznego, tj. poszczególnych faz działania oraz jego wyników, - porównanie stanu rzeczywistego z obowiązującymi w danym działaniu wzorcami, w celu wyjaśnienia mogących pojawić się niezgodności, - wykrywanie przyczyn niezgodności zachodzących między rzeczywistym działaniem a wyznaczeniami i sygnalizowanie jednostkom kompetentnym o dokonanych spostrzeżeniach. Przez gospodarkę finansową jednostek samorządu terytorialnego należy rozumieć wykonywanie czynności faktycznych, prawnych i organizacyjnych, których konsekwencją jest pobieranie dochodów i dokonywanie wydatków. Kontrola ta ma służyć jej racjonalizacji poprzez doprowadzanie do zgodności działań z wyznaczeniami. Kontrola gospodarki finansowej wspólnot samorządowych powinna mieć na uwadze wypełnienie funkcji weryfikującej, instruktażowej oraz profilaktycznej. Istotą tej pierwszej jest wskazywanie podmiotowi kontrolowanemu na nieprawidłowości występujące w jego gospodarce. Z kolei funkcja instruktażowa wynika wprost z charakteru prowadzonych kontroli. Kontrolujący, interpretując w toku kontroli przepisy prawne, powinien bezpośrednio wskazywać kontrolowanemu, jak powinno wyglądać jego prawidłowe działanie. Funkcja profilaktyczna związana jest natomiast z samym faktem występowania organów kontroli samorządu terytorialnego

Kontrola specjalistyczna
Do najbardziej charakterystycznych, istotnych rodzajów kontroli specjalistycznych nalezą inspekcje specjalne W znaczeniu instytucjonalnym można mówić o tego rodzaju kontroli jako o wyodrębnionej kategorii prawnej Pozostają one jednak w gruncie rzeczy inspekcjami resortowymi lub międzyresortowymi Podstawami prawnymi dla tego typu inspekcji są różnej rangi akty prawne: ustawy, rozporządzenia, zarządzenia Centralnymi organami inspekcji, kierującymi ich działalnością są z reguły główni inspektorzy, wyposażeni w urzędniczy aparat centralnych inspektoratów W przepisach prawa wspomniane inspektoraty określane są jako centralne organy administracji rządowej Główni Inspektorzy podporządkowani są właściwym ministrom . Podporządkowanie to wg nauki ma charakter nadzorczy Powoływanie osób na stanowiska Głównych Inspektorów odbywa się przez Prezesa RM w ramach Państwowego Zasobu Kadrowego Struktura inspekcji w terenie ma charakter niejednolity, albo w ramach administracji zespolonej lub tez w ramach administracji nezespolonej

Inspekcja handlowa Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o zniesieniu Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej, o zmianie ustawy o Inspekcji Handlowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 157, poz. 976) z dniem 31 grudnia 2008 r. został zniesiony Główny Inspektor Inspekcji Handlowej, będący organem Inspekcji Handlowej oraz uległ likwidacji Główny Inspektorat Inspekcji Handlowej. Likwidacja GIIH wiązała się także ze zmianami organizacyjnymi UOKiK, z których podstawową było utworzenie Departamentu Inspekcji Handlowej. Przejął on zadania realizowane do tej pory przez GIIH, polegające m.in. na przygotowywaniu planów kontroli dla wojewódzkich inspektorów IH, analiz z przeprowadzonych kontroli artykułów i usług, koordynacji działań wojewódzkich inspektorów IH, bezpośrednim kontaktowaniu się z nimi oraz systematycznym prowadzeniu audytów w wojewódzkich inspektoratach. przejął Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 31 grudnia 2008 roku Urząd przejął również dziewięć laboratoriów kontrolno-analitycznych w: Bydgoszczy, Katowicach, Kielcach, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Poznaniu, Warszawie oraz Wrocławiu, które dotychczas wchodziły w skład GIIH.

Państwowa Inspekcja sanitarna
Główny Inspektorat Sanitarny Główny Inspektorat Sanitarny został powołany do życia art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.), wprowadzonym do w/w ustawy art. 3 pkt 1c ustawy z dnia 26 sierpnia 1999 r. o zmianie ustawy o działach administracji rządowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 1999 r. Nr 70, poz. 778). Główny Inspektorat Sanitarny działa od dnia 1 stycznia 2000 r. tzn. z dniem wejścia w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 1999r. w sprawie nadania statutu Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu (Dz. U. z 1999 r. Nr 111, poz. 1315). Rozporządzenie powyższe zostało zastąpione aktualnie obowiązującym rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie nadania statutu Głównemu Inspektoratowi Sanitarnemu W skład Głównego Inspektoratu wchodzą następujące komórki organizacyjne: Departamenty : Zdrowia Publicznego i Promocji Zdrowia (ZP); Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia (BŻ);Przeciwepidemiczny (EP); Higieny Środowiska (HŚ); Prawny (PR); Ekonomiczno-Administracyjny (EA); Nadzoru i Kontroli (NK); oraz Biuro Głównego Inspektora (BI); Biuro Dyrektora Generalnego (BG) i Wydział Informatyzacji (WI). Celem powołania inspekcji jest sprawowanie nadzoru nad warunkami higieny środowiska i higieny pracy, w zakładach pracy, higieny w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowaczych, szkołach wyższych oraz ośrodkach wypoczynku, jak również nad warunkami zdrowotnymi żywności i żywienia

Inspekcja Ochrony Środowiska - geneza
Początki działania Inspekcji Ochrony Środowiska sięgają września 1980 r., kiedy to na mocy nowej ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska. Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska" z 1980 r. powołała jednoinstancyjną państwową inspekcję, która podlegała ministrowi ochrony środowiska. Stojący na czele PIOŚ Główny Inspektor Ochrony Środowiska kierował dziewięcioma Zespołami Terenowymi: w Katowicach, Kielcach, Koszalinie, Krakowie, Lublinie, Olsztynie, Poznaniu, Warszawie i Wrocławiu oraz dwoma zespołami o zasięgu ogólnokrajowym; Zespołem Przeciwdziałania Nadzwyczajnym Zagrożeniom Środowiska w Gdańsku i Zespołem Kontroli i Ocen Środowiska w Warszawie. PIOŚ nie posiadała zaplecza laboratoryjnego Przed powołaniem Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska kontrolą przestrzegania ekologicznego prawa w Polsce zajmowały się: Wydziały ds. Ochrony Środowiska Urzędów Wojewódzkich, Ośrodki Badania i Kontroli Środowiska oraz Pracownie Badań i Kontroli Środowiska Po wejściu w życie "Ustawy o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska" - w 1991 r. - nastąpiło połączenie kadr, mienia i zaplecza technicznego jednostek organizacyjnych PIOŚ i Ośrodków Badań i Kontroli Środowiska. Powstała jednolita, dwuinstancyjna instytucja ds. kontroli i badania stanu środowiska, podległa ministrowi właściwemu ds. środowiska. Realizacja ustawowych zadań inspekcji należała do Głównego W lipcu 1998 roku Sejm RP, w ramach reformy ustrojowej państwa, znowelizował ustawę o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, zmieniając między innymi jej nazwę na: Inspekcja Ochrony Środowiska. Jednocześnie wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska weszły w skład wojewódzkiej administracji zespolonej. W 34 (w 33 byłych miastach wojewódzkich oraz w Giżycku) miastach powstały delegatury wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska podporządkowane 16 nowym wojewódzkim inspektoratom.

Inspekcja Ochrony Środowiska
Podstawowe zadania Inspekcji Ochrony Środowiska to kontrola przestrzegania przepisów prawa o ochronie środowiska, badanie stanu środowiska, w ramach programu Państwowego Monitoringu Środowiska oraz przeciwdziałanie poważnym awariom. Ich realizacja odbywa się, między innymi, poprzez; kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody i przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska, udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji, udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan środowiska, oraz urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem i kontrolę eksploatacji urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem, podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska, lub naruszaniem warunków korzystania ze środowiska, współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji publicznej, obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi, organizowanie i koordynowanie Państwowego Monitoringu Środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian, opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych, inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego, uzgadnianie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi.

Inspekcja Transportu Drogowego
Inspekcja Transportu Drogowego - wyspecjalizowana służba umundurowana i uzbrojona. Powołana została ustawą o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. (Dz. U. z dnia 30 października 2001 r.). Została ona utworzona w celu kontroli przestrzegania przepisów w zakresie transportu drogowego i niezarobkowego krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego wykonywanego pojazdami samochodowymi Powołanie jej było również jednym z wymogów akcesyjnych Unii Europejskiej. W tworzeniu struktur ITD uczestniczyli eksperci-przedstawiciele z Francji i Niemiec w ramach projektu PHARE PL Pierwsi inspektorzy rozpoczęli pracę 1 października 2002 r. (80 osób pełniących służbę na drogach całej Polski). W październiku 2004 r. ITD podjęła współpracę międzynarodową w ramach Europejskiej Kontroli Drogowej. Jest to organizacja zrzeszająca 10 państw Unii Europejskiej. Inspekcja nie może działać w odniesieniu do pojazdów: przeznaczonych konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą w niezarobkowym krajowym i międzynarodowym przewozie drogowym osób, o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t Cel działalności Inspekcji poprawa bezpieczeństwa w ruchu drogowym przeciwdziałanie degradacji dróg oddziaływanie na przedsiębiorców w celu przestrzegania przez nich prawa przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji w transporcie drogowym eliminowanie patologicznych zjawisk w transporcie drogowym

Inspekcja Weterynaryjna
Inspekcja Weterynaryjna (IW) jest państwową instytucją kontrolno-nadzorczą. Na jej czele stoi Główny Lekarz Weterynarii będący centralnym organem administracji rządowej. Inspekcja wykonuje swoje zadania w szczególności przez zwalczanie: chorób zakaźnych zwierząt, w tym zapobieganie wystąpieniu, wykrywanie i likwidowanie ognisk tych chorób, chorób zwierząt, które mogą być przenoszone na człowieka ze zwierzęcia lub przez produkty pochodzenia zwierzęcego, zwanych dalej "zoonozami", lub biologicznych czynników chorobotwórczych wywołujących te choroby; monitorowanie zakażeń zwierząt; badanie zwierząt rzeźnych i produktów pochodzenia zwierzęcego; przeprowadzanie: weterynaryjnej kontroli granicznej, kontroli weterynaryjnej w handlu i wywozie zwierząt oraz produktów w rozumieniu przepisów o kontroli weterynaryjnej w handlu; Główne działanie Inspekcji Weterynaryjnej skupia się na szczeblu powiatowym, a na czele Powiatowego Inspektoratu Weterynarii stoi Powiatowy Lekarz Weterynarii. Szczeblem pośrednim jest Wojewódzki Lekarz Weterynarii stojący na czele Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii W ciągu dziewięćdziesięciu lat swojej działalności służba weterynaryjna sprawowała nadzór nad realizacją przepisów wielu aktów prawa administracyjnego, wśród których tylko tytułem przykładu wymienić można rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej: z dnia 22 marca 1928 r. o ochronie zwierząt, będące jednym z pierwszych tego typu aktów w Europie, z dnia 22 sierpnia 1927 r. o zwalczaniu zaraźliwych chorób zwierzęcych, czy z 22 marca 1928 r. o badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa. Aktualnie podstawą jest ustawa z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji weterynaryjnej (Dz. U. nr 33 poz. 287)

Państwowa Inspekcja Farmaceutyczna Rok powstania 1992
Organem jest GŁÓWNY INSPEKTOR FARMACEUTYCZNY, który jest centralnym organem administracji rządowej wykonującym zadania przy pomocy Głównego Inspektoratu Farmaceutycznego Podstawą prawną jest Ustawa z dnia 6 września 2001r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. Nr 45, poz. 271) GŁÓWNY INSPEKTOR FARMACEUTYCZNY kieruje Inspekcją Farmaceutyczną, - podlega nadzorowi ministra właściwego do spraw zdrowia, jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw zdrowia, - sprawuje funkcje organu administracji I instancji w sprawach określonych w ustawie, sprawuje funkcje organu administracji II instancji w stosunku do decyzji wydawanych w imieniu wojewody przez wojewódzkich inspektorów farmaceutycznych Najważniejsze zadania państwowej inspekcji farmaceutycznej wynikają z: 1. Ustawy z dnia 6 września 2001r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004r. Nr 53, poz. 533, Nr 69, poz. 625, Nr 91, poz. 877, Nr 92, poz. 882 i Nr 93, poz. 896), w szczególności z rozdziału 8 - Inspekcja Farmaceutyczna, 2. Ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz. U. Nr 24 poz. 198 z dnia r.). Zgodnie z art. 108 ust. 1 ustawy Prawo farmaceutyczne Inspekcja Farmaceutyczna sprawuje nadzór nad warunkami wytwarzania produktów leczniczych, jak również nad jakością i obrotem produktami leczniczymi oraz wyrobami medycznymi, w celu zabezpieczenia interesu społecznego w zakresie bezpieczeństwa zdrowia i życia obywateli przy stosowaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych, znajdujących się w hurtowniach farmaceutycznych, aptekach, punktach aptecznych i placówkach obrotu pozaaptecznego

zadania Inspekcji Farmaceutycznej
1) kontrolowanie warunków wytwarzania produktów leczniczych oraz warunków transportu, przeładunku i przechowywania produktów leczniczych i wyrobów medycznych, 2) sprawowanie nadzoru nad jakością produktów leczniczych i wyrobów medycznych, będących przedmiotem obrotu, 3) kontrolowanie aptek i innych jednostek prowadzących obrót detaliczny i hurtowy produktami leczniczymi i wyrobami medycznymi, 4) kontrolowanie jakości leków recepturowych i aptecznych sporządzonych w aptekach, 5) kontrolowanie właściwego oznakowania i reklamy produktów leczniczych oraz właściwego oznakowania wyrobów medycznych, 6) kontrolowanie obrotu środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i prekursorami grupy I-R, 7) współpraca ze specjalistycznym zespołem konsultantów do spraw farmacji, 8) opiniowanie przydatności lokalu przeznaczonego na aptekę lub hurtownię oraz placówkę obrotu pozaaptecznego, 9) współpraca z samorządem aptekarskim i innymi samorządami, 10) prowadzenie rejestru aptek ogólnodostępnych i szpitalnych oraz punktów aptecznych, 11) prowadzenie Rejestru Hurtowni Farmaceutycznych oraz Wytwórni Farmaceutycznych, 12) wydawanie opinii dotyczącej aptek, w których może być odbywany staż

Państwowa Inspekcja Pracy
Podstawę prawną stanowi USTAWA z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy Art Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy: 1) nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych; 2) kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz technologii; 3) kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz kontrola przestrzegania obowiązku: a) informowania powiatowych urzędów pracy o zatrudnieniu bezrobotnego lub powierzeniu mu wykonywania innej pracy zarobkowej, b) informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności, c) opłacania składek na Fundusz Pracy; d) dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru, e) prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; 4) kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez

Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy
4) kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców; 5) uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych albo ich części w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach; 6) kontrola wyrobów wprowadzanych do obrotu pod względem spełniania przez nie wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, określonych w odrębnych przepisach; 6a) nadzór nad spełnianiem przez pracodawców obowiązków określonych w art. 35 oraz art. 37 ust. 5 i 6 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniającego dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. UE L 396 z , str. 1, z późn. zm.), zwanego dalej „rozporządzeniem nr 1907/2006”, zgodnie z odrębnymi przepisami dotyczącymi ochrony pracy, w zakresie swoich kompetencji; 6b) nadzór nad przestrzeganiem warunków stosowania substancji określonych przez Europejską Agencję Chemikaliów na podstawie art. 9 ust. 4 rozporządzenia nr 1907/2006, w zakresie swoich kompetencji; 7) podejmowanie działań polegających na zapobieganiu i eliminowaniu zagrożeń w środowisku pracy, 8) współdziałanie z organami ochrony środowiska w zakresie kontroli przestrzegania przez pracodawców przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska;

Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy
Kontrole w 2008 r. W roku sprawozdawczym inspektorzy PIP przeprowadzili kontrole u prawie 59,4 tys. Pracodawców (przedsiębiorców), na rzecz których świadczyło pracę łącznie 3,8 mln osób. Część podmiotów gospodarczych została objęta ponownymi kontrolami, w szczególności w celu sprawdzenia realizacji wcześniej zastosowanych środków prawnych i wyegzekwowania poprawy stanu przestrzegania prawa pracy. Ogólna liczba kontroli wyniosła 80,5 tys. (w 2007 r. – również 80,5 tys.). Spośród nich, 86% zakończyło się wydaniem decyzji lub skierowaniem wystąpienia; co trzecia kontrola skutkowała nałożeniem grzywny w drodze mandatu lub skierowaniem do sądu wniosku o ukaranie winnych popełnienia wykroczeń. Wśród wydanych decyzji, 11,3 tys. Nakazywało natychmiastowe wstrzymanie prac w związku ze stwierdzeniem bezpośredniego zagrożenia życia bądź zdrowia pracujących. 4,1 tys. decyzji nakazywało wstrzymanie eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powodowała bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Natomiast 466 decyzji zakazywało wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowił bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Wydano także decyzje nakazujące skierowanie do innych prac 13 tys. osób zatrudnionych– wbrew obowiązującym przepisom – przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych.

Zaostrzenie inspekcji pracy
9 marca 2010 "Dziennik Gazeta Prawna" pisze, że jeszcze w tym roku inspekcja pracy może uzyskać nowe uprawnienia kontrolne. Dzięki temu ma się zmniejszyć zatrudnienie w szarej strefie - ale część osób pracujących na czarno może stracić pracę. Rząd i partnerzy społeczni zaczynają bowiem prace nad przepisami, które ułatwią Państwowej Inspekcji Pracy sprawdzenie, czy firma łamie lub omija prawa pracownicze. Kluczowa jest zmiana dotycząca umów o pracę. Inspekcja Pracy chce, aby pracodawcy potwierdzali ją na piśmie jeszcze zanim pracownik rozpocznie pracę. Gazeta przytacza jednak wypowiedź przedstawicieli Business Center Clubu, którzy przestrzegają, że te zmiany mogą uderzyć nie tylko w pracodawców zatrudniających na czarno, ale i w uczciwych przedsiębiorców. Im łatwiej bowiem przeprowadza się kontrole, tym trudniej prowadzi się działalność gospodarczą - konkluduje "Dziennik Gazeta Prawna". 9 marca 2010

Kontrola innych organów służb i straży
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej powstał 28 grudnia 1918 r. Już 10 listopada 1919 r. Polska przystąpiła do Konwencji Paryskiej o ochronie własności przemysłowej, włączając się do współpracy międzynarodowej w tej dziedzinie. 11 kwietnia 1924 r. dokonano pierwszej rejestracji znaku towarowego, a 24 kwietnia tego roku udzielony został pierwszy patent. Urząd Patentowy RP realizuje swoje podstawowe zadania w zakresie: udzielania ochrony prawnej na przedmioty własności przemysłowej, gromadzenia i udostępniania dokumentacji i literatury patentowej oraz współtworzy i popularyzuje zasady ochrony własności przemysłowej. Podstawowe zadania Urzędu dotyczące udzielania i utrzymywania ochrony prawnej są realizowane w oparciu o: ustawodawstwo krajowe Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej ( Dz. U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1117)

Prezes Głównego Urzędu Miar
Prezes Urzędu, powoływany przez Prezesa Rady Ministrów, jest centralnym organem administracji rządowej. Organizację Głównego Urzędu Miar określa statut nadany przez ministra właściwego do spraw gospodarki w drodze zarządzenia z dnia 5 kwietnia 2007 r. w sprawie nadania statutu Głównego Urzędu Miar (M.P. Nr 29, poz. 324) W zakresie kompetencji Głównego Urzędu Miar znajdują się zagadnienia związane z metrologią naukową, prawną i przemysłową. Istnieje ścisła współpraca w tych trzech dziedzinach, co ułatwia koordynację wykonywania zadań powierzonych administracji miar. Główny Urząd Miar jest urzędem administracji rządowej, właściwym w sprawach miar i probiernictwa. Prezes Głównego Urzędu Miar zgodnie z ustawą z dnia 11 maja 2001 r. - Prawo o miarach jest centralnym organem administracji rządowej nadzorowanym przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Organizację Głównego Urzędu Miar określa statut nadany przez ministra właściwego do spraw gospodarki w drodze zarządzenia z dnia 5 kwietnia 2007 r. w sprawie nadania statutu Głównego Urzędu Miar (M.P. Nr 29, poz. 324). Działa na podstawie Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. – Prawo o miarach (Dz. U. z 2004 r. Nr 243, poz. 2441, z 2005 r. Nr 163, poz. 1362, Nr 180, poz. 1494, z 2006 r. Nr 170, poz. 1217, Nr 249, poz. 1834, 2007 r. Nr 176, poz. 1238, z 2008 r. Nr 227, poz oraz 2009 r. Nr 18, poz. 97 i Nr 91, poz. 740)

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U r. Nr 50, poz. 331 ze zm.) Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o zniesieniu Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej, o zmianie ustawy o Inspekcji Handlowej oraz niektórych innych ustaw Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (Dz. U. Nr 4, poz. 25) Podstawowym zadaniem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest dbałość o właściwe funkcjonowanie konkurencji, jako dobra publicznie pożądanego. Podstawowym narzędziem Prezesa UOKiK są postępowania administracyjne (antymonopolowe) przeciw przedsiębiorcom łamiącym zakaz praktyk ograniczających konkurencję. W ich wyniku Prezes Urzędu może wydać decyzję nakazującą zaniechanie działań sprzecznych z prawem oraz nałożyć karę w wysokości do 10 proc. ubiegłorocznego przychodu. W celu zachowania efektywnej konkurencji Prezes UOKiK dokonuje również kontroli koncentracji przedsiębiorców. Uprawnienie to ma na celu uniknięcie sytuacji, w której w wyniku fuzji powstanie podmiot mający na danym rynku silną (dominującą) pozycję, pozwalającą mu działać w oderwaniu od konkurentów, kontrahentów i konsumentów.

UOKiK: bank i gminy ukarane za praktyki niezgodne z prawem
Tagi: banki, UOKiK, gmina Praktyki niezgodne z prawem stosowane przez Raiffeisen Bank, wykorzystywanie swojej siły rynkowej przez gminy Tryńcza i Jabłonka - to najnowsze decyzje Prezes UOKiK wydane dzięki współpracy z Delegaturą w Krakowie. Zobacz także UOKiK: dwa miesiące na rozpatrzenie wniosku Santandera Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów będzie miał dwa miesiące na rozpatrzenie wniosku Santandera ws. przejęcia banku BZ WBK- powiedziała w poniedziałek prezes UOKiK... » Delegatura w Krakowie - najstarsza z dziewięciu regionalnych jednostek Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - bada i eliminuje nieprawidłowości rynku na terenie województw małopolskiego i podkarpackiego. Pod lupą delegatury znajdują się nie tylko spółki i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, ale także izby gospodarcze, szkoły, hotele, gminy. W ciągu dziesięciu lat delegatura wydała 444 decyzje chroniąc konsumentów i wolny rynek. Oprócz spraw o zasięgu lokalnym delegatury UOKiK mogą wydawać decyzje mające znaczenie dla przedsiębiorców i konsumentów w całym kraju. Najnowsza decyzja przygotowana przez Delegaturę w Krakowie kwestionuje niektóre postanowienia zawarte w regulaminie kart kredytowych stosowanych przez Raiffeisen Bank. Przedsiębiorca zastrzegał sobie prawo wielokrotnego obciążania kosztami swoich klientów. Praktyka polegała na możliwości pobierania opłat za bliżej nieokreślone czynności bankowe w odgórnie ustalonej kwocie (opłata za obsługę nieterminowej spłaty). Równolegle bank zastrzegał sobie prawo pobierania należności za wysyłanie monitów i pism windykacyjnych - są to również czynności bankowe. Urząd ustalił, że w ten sposób bank zapewnił sobie możliwość wielokrotnego obciążania konsumenta zalegającego ze spłatą zadłużenia - poprzez pobieranie kilku opłat za identyczne czynności. Zgodnie z prawem konsument nie powinien być obciążany za to samo kilkukrotnie. Zakwestionowana przez Urząd klauzula znajduje się już w Rejestrze postanowień niedozwolonych. Prezes UOKiK uznała, że Raiffeisen Bank naruszył zbiorowe interesy konsumentów i nałożyła na przedsiębiorcę karę w wysokości zł. Bank już zmienił regulamin, usuwając zakwestionowane postanowienia

UOKiK akceptuje kolejne koncentracje
, 10:57 PGNiG i Tauron będą mogły zbudować w Stalowej Woli nowy blok energetyczny. Prezes UOKiK zgodziła się również na przejęcie przez KGHM kontroli nad Zakładem Uzdrowisk Kłodzkich oraz koncentracje na rynku sprzedaży i produkcji betonu towarowego i kruszyw, a także funduszy inwestycyjnych. PGNiG prowadzi działalność w zakresie poszukiwania i wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego, a także importu, magazynowania oraz sprzedaży paliw gazowych. Tauron zajmuje się handlem energią elektryczną i sprawuje kontrolę m.in. nad Elektrownią Stalowa Wola. Planowana koncentracja polega na utworzeniu przez PGNiG i Tauron wspólnego przedsiębiorcy pod nazwą Elektrociepłownia Stalowa Wola. Spółka zajmie się budową i eksploatacją nowego bloku gazowo-parowego wytwarzającego energię elektryczną i cieplną w oparciu o paliwo gazowe dostarczane przez PGNiG. Zaakceptowana została również koncentracja z udziałem KGHM I Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Aktywów Niepublicznych (Fundusz Inwestycyjny KGHM) i Zakładu Uzdrowisk Kłodzkich. Fundusz Inwestycyjny KGHM należy do konglomeratu KGHM Polska Miedź. Zakład Uzdrowisk Kłodzkich prowadzi szpitale i sanatoria, a także produkuje i sprzedaje m.in. wody lecznicze. Transakcja ma polegać na nabyciu przez Fundusz Inwestycyjny KGHM akcji stanowiących 90 proc. kapitału Zakładu Uzdrowisk Kłodzkich

Rzecznicy UOKiK walczą o prawa konsumentów
, 13:33 Coraz chętniej korzystamy z bezpłatnej pomocy powiatowych i miejskich rzeczników konsumentów. Z najnowszego raportu UOKiK wynika, że owocem pracy rzeczników jest blisko 350 tys. porad i 45 tys. interwencji u przedsiębiorców w obronie konsumentów. Rzecznicy konsumentów dbają o nasze prawa w każdym mieście i powiecie. Organizują akcje edukacyjne, opiniują uchwały samorządów, udzielają porad konsumentom w sprawach indywidualnych, a gdy trzeba interweniują w ich obronie zwracając się do przedsiębiorcy lub występując do sądu. Za udzielaną pomoc konsumenci nie płacą. Na podstawie danych nadesłanych przez 369 rzeczników z całej Polski UOKiK przygotował roczne sprawozdanie dotyczące ich działalności. Udzielone porady W ubiegłym roku miejscy i powiatowi rzecznicy konsumentów udzielili około 350 tys. porad - kilkanaście tysięcy więcej niż rok wcześniej. Jak wynika z raportu UOKiK, porady odnosiły się najczęściej do sprzedaży obuwia – ponad 38 tys., sprzętu RTV i AGD – ponad 28 tys., wyposażenia wnętrz – ponad 23 tys. oraz umów sprzedaży telefonów komórkowych ponad 16 tys. Nie brakowało też porad dotyczących usług, zwłaszcza telekomunikacyjnych – blisko 27 tys., remontowo-budowlanych – niemal 18 tys. czy bankowych – ponad 14,5 tys. Sprzedaż na odległość Ponad 18 tys. porad dotyczyło przedsiębiorców, z którymi konsumenci zawarli umowy na odległość i poza lokalem przedsiębiorstwa, np. kupując towary i usługi za pośrednictwem Internetu. W przypadku takich transakcji konsumenci mają więcej praw niż podczas standardowych zakupów – przede wszystkim mogą zrezygnować z zakupu w ciągu 10 dni od momentu dostarczenia produktu lub zawarcia umowy. W przypadku usług finansowych termin ten wynosi 14 dni

Kary UOKiK: niedozwolone klauzule telekomunikacyjne
, 11:22 Operator telekomunikacyjny nie może rozwiązać umowy z konsumentem bez wcześniejszego powiadomienia - to jeden z efektów wpisania do Rejestru klauzul niedozwolonych dziewięciu postanowień stosowanych przez spółkę PTK Centertel. Pozew do sądu w tej sprawie wniosła Prezes UOKiK. W kwietniu 2009 roku Prezes UOKiK złożyła pozew w sprawie uznania za niedozwolone klauzul stosowanych przez PTK Centertel (operatora sieci komórkowej Orange). Zakwestionowanych zostało dziewięć postanowień stosowanych przez spółkę – znajdujących się w regulaminie świadczenia usług oraz cenniku. Część z nich dotyczyła możliwości rozwiązania umowy z konsumentem ze skutkiem natychmiastowym bez wcześniejszego powiadomienia, np. w przypadku zalegania z opłatami. Urząd nie negował prawa operatora do rozwiązania umowy z dłużnikiem – jednak wcześniej powinien on poinformować konsumenta o zaległościach i wyznaczyć mu dodatkowy termin na dokonanie wpłaty

Komisja Nadzoru Finansowego
Zadania Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad sektorem bankowym, rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego. Do zadań Komisji należy ponadto: a. podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego; b. podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności; c. podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego; d. udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym; e. stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty; f. wykonywanie innych zadań określonych ustawami. Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku. Nadzór nad działalnością KNF sprawuje Prezes RM. Aktów prawne zamieszczone w serwisie KNF. Ustawa z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu o spółkach Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach Ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych

służby i straże Komendant Główny Policji i Policja
Komendant Główny Straży Pożarnej i podległe mu jednostki organizacyjne Komendant Główny Straży Granicznej i organy terenowe Straży Zakład ubezpieczeń Społecznych Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Prezes Urzędu komunikacji elektronicznej Straże i służby miejskie, Służba Parku Narodowego Służba Parku Krajobrazowego Służba Leśna, Państwowa straż Łowiecka Inne kontrole Kontrola finansowa, Kontrola budżetowa, Kontrola podatkowa, Kontrola skarbowa Kontrola wykonywania zadań obronnych, Kontrola ochrony informacji niejawnych, Kontrola prokuratorska Kontrola CBA

Kontrola wewnętrzna w administracji publicznej
Kontrola wewnętrzna jest utożsamiana z kontrola wewnątrz danej jednostki organizacyjnej – jest to zawężone rozumienie tego pojęcia Kontrola ta jest realizowana za pomocą pewnego mechanizmu kontrolnego w danej jednostce Mechanizm tej kontroli wiąże się ściśle z funkcjami kierowania i zarządzania i w rezultacie jest to tzw. kontrola kierownicza Można tu wyodrębnić dwie płaszczyzny: Kontrolę funkcjonalną kontrolę instytucjonalną Obie te formy kontroli uzupełniają się Celami w tej kontroli są: - promowanie prawidłowych, oszczędnych, wydajnych i skutecznych działań oraz produktów i usług wysokiej jakości, zgodnych z założeniami organizacji, - zabezpieczenie zasobów przed ich utratą w wyniku marnotrawstwa, nadużyć, złego zarządzania, błędów defraudacji itp., - przestrzegania prawa, zarządzeń i wytycznych kierownictwa, - gromadzenie i utrzymywanie zbioru wiarygodnych danych finansowych i administracyjnych oraz rzetelne sporządzanie sprawozdań Od kontroli wymaga się nie tylko wykrycia, usuwania błędów, lecz przede wszystkim nieupuszczanie do ich powstawania

Kategoria kontroli zarządczej i audytu
Kategorie ta występuje w teorii i praktyce wielu krajów Stanowi ona niezbędny element zarządzania i kierowania (managment control) Kontrola zarządcza jest tego rodzaju kontrola, która zawiera wszystkiego rodzaju kontrole i obejmuje działalność całej instytucji pod każdym względem tzn. formalnym, prawnym i faktycznym Z uwagi na ścisły związek tej kontroli z kierowaniem uważa się te kontrolę za kierownicza Kontrola audytu wewnętrznego jest bardziej skomplikowana niż kontrola zarządcza, gdyż audyt oprócz badania obejmuje także działania zabezpieczające i doradcze Do jego głównych elementów zaliczyć można: - dokonywanie okresowych przeglądów prewencyjnych w stosunku do planowanych i podejmowanych działań - oraz procedur i metod funkcjonowania w celu rozpoznania zagrożeń i uzyskiwania informacji o nich - a następnie wypracowywania strategii i konkretnych sposobów przeciwdziałania tym zagrożeniom

Kontrola finansowa 24 września 2009 r. zostały ogłoszone dwie ustawy reformujące finanse publiczne, tj. ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157 poz. 1240) oraz ustawa z dnia 27 sierpnia – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157 poz. 1241). Publiczna Wewnętrzna Kontrola Finansowa (PWKF), w skład której wchodzą kontrola finansowa i audyt wewnętrzny, wbudowane w struktury poszczególnych jednostek sektora finansów publicznych oraz mechanizmy centralnej koordynacji systemu, zawarte w strukturze Ministerstwa Finansów, stanowi zintegrowany system zapewniania prawidłowego funkcjonowania jednostek sektora finansów publicznych (JSFP), stwarzający możliwość poprawy efektywności gospodarowania środkami publicznymi na poziomie poszczególnych jednostek. System PWKF jest nowoczesnym narzędziem zarządzania w jednostkach sektora finansów publicznych oraz wymiernym efektem procesu dostosowania prawa polskiego do wymogów Unii Europejskiej, a ponadto, jako integralny element systemu kontroli funduszy unijnych, zabezpiecza możliwość właściwego wykorzystywania środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej

Geneza Publicznej Wewnętrznej Kontroli Finansowej
Kontrola finansowa stanowiła przedmiot negocjacji akcesyjnych w ramach rozdziału 28 Kontrola finansowa. Komisja Europejska uważała za niezbędne prawne uregulowanie kwestii wewnętrznej kontroli finansowej i audytu wewnętrznego, co zostało m.in. stwierdzone w Okresowym Raporcie Komisji Europejskiej. Nieprzyjęcie przez Polskę przedmiotowej ustawy w przewidzianym okresie oznaczało złamanie zobowiązań negocjacyjnych. Aquis communautaire w ramach rozdziału 28 nakładały na stronę polską nieliczne obowiązki dotyczące audytu zewnętrznego, stawiały natomiast liczne i określone wymogi związane z wewnętrzną kontrolą finansową, zwłaszcza w sektorze finansów publicznych. Wymogi te dotyczyły m.in.: opracowania i wdrożenia właściwych systemów zarządzania finansowego i kontroli w jednostkach sektora finansów publicznych, konieczności wprowadzenia do administracji publicznej audytu wewnętrznego jako narzędzia oceny i doradztwa dla kierowników tych jednostek, metodologii wytyczania ścieżek audytu, konieczności przyjęcia i wdrożenia międzynarodowych standardów kontroli finansowej i audytu wewnętrznego. Polska zobowiązana zatem została w szczególności do przyjęcia odpowiedniej legislacji. Powyższe zobowiązanie zostało zrealizowane z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów, ustawy o działach administracji rządowej oraz ustawy o służbie cywilnej (Dz.U. Nr 102, poz. 1116), która wprowadziła instytucje kontroli finansowej i audytu wewnętrznego. W 2003 r. rozpoczęto prace nad projektem nowej ustawy o finansach publicznych, które zakończyły się w dniu 30 czerwca 2005 r. uchwaleniem przez Sejm RP ustawy o finansach publicznych. Ustawa z 2009 r przejęła wypracowane regulacje

Publiczna Wewnętrzna Kontrola Finansowa
W polskim systemie finansów publicznych odpowiedzialność za całość gospodarki finansowej jednostek sektora finansów publicznych, w tym za wykonywanie określonych ustawą obowiązków w zakresie kontroli finansowej, spoczywa na kierowniku jednostki. System kontroli finansowej został oparty na uznanych międzynarodowych standardach oraz na zasadzie odpowiedzialności zdecentralizowanej, stwarzając tym samym warunki do poprawy efektywności gospodarowania środkami publicznymi na poziomie poszczególnych jednostek, w szczególności w zakresie zwiększenia skuteczności realizacji zadań, na które zostały przeznaczone środki publiczne. Obowiązkiem wprowadzenia systemu kontroli finansowej zostały objęte wszystkie jednostki sektora finansów publicznych. Ustawowym obowiązkiem kierownika każdej jednostki jest określenie, w formie pisemnej, procedur kontroli finansowej z uwzględnieniem standardów określonych przez Ministra Finansów. Standardy kontroli finansowej określają podstawowe wymagania odnoszące się do systemów kontroli finansowej w JSFP. Celem Standardów jest zapewnienie spójnego i jednolitego modelu kontroli finansowej w sektorze publicznym Kierownicy jednostek, odpowiednio do ponoszonej odpowiedzialności za gospodarkę finansową, dysponują więc dużą swobodą w kształtowaniu systemu kontroli finansowej. Wykonując zadania w zakresie koordynacji systemu kontroli finansowej i audytu wewnętrznego Główny Inspektor Audytu Wewnętrznego przesłał do kierowników wszystkich jednostek zobowiązanych do prowadzenia audytu wewnętrznego "Kwestionariusz kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych" dotyczący kontroli finansowej i funkcjonowania komórki audytu wewnętrznego w kierowanych przez nich jednostkach”

Standardy kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych
"Kwestionariusz kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych" Zawarte w kwestionariuszu pytania usystematyzowano według układu "Standardów kontroli finansowej w jednostkach sektora finansów publicznych" - Komunikat Nr 1 Ministra Finansów z dnia 30 stycznia 2003 r. (Dz. Urz. Min. Fin. Nr 3, poz. 13). Kwestionariusz został skierowany łącznie do 1446 jednostek sektora finansów publicznych, w tym do: 68 jednostek zobowiązanych do prowadzenia audytu wewnętrznego na podstawie art. 35d ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych (jednostki wymienione w art. 83 ust. 2 - m.in. Kancelaria Sejmu, Senatu Prezydenta RP, trybunały, sądy) - odpowiedzi przesłało 54 (82%) jednostek; 686 jednostek (w tym do wybranych jednostek, w których audyt wewnętrzny prowadzi audytor zatrudniony w jednostce nadzorującej) zobowiązanych do prowadzenia audytu wewnętrznego na podstawie art. 35d ust. 1 pkt 2-16 ustawy o finansach publicznych i utworzenia komórki audytu wewnętrznego, w trybie art. 35e ust e ww. ustawy - odpowiedzi przesłało 654 (95%) jednostek; 692 jednostek zobowiązanych do prowadzenia audytu wewnętrznego na podstawie art. 35d ust. 2 ustawy o finansach publicznych, w tym do: 475 jednostek samorządowych, 217 jednostek rządowych w tej grupie odpowiedzi przesłało łącznie 377 (54%) jednostek, w tym 248 (52%) jednostek samorządowych i 129 (59%) jednostek rządowych

Przedmiot kontroli finansowej
Kontrola finansowa dotyczyła: Wstępnej oceny celowości zaciągania zobowiązań finansowych i dokonywania wydatków. Pobierania i gromadzenia środków publicznych. Trybu postępowania w zakresie zamówień publicznych. Zwrotu środków publicznych. Przeprowadzania kontroli, o której mowa w art. 28b ustawy o finansach publicznych. Dokonywania ocen, o których mowa w art. 91 ust. 3 ustawy o finansach publicznych. Zarządzania i kontroli środków z UE. Obowiązywania zasad etycznych. Pisemnego zestawienia zadań wrażliwych. Określenia w formie pisemnej zadań, uprawnień i odpowiedzialności. Określenia w formie pisemnej zadań wykonywanych na każdym stanowisku pracy. Powierzenia uprawnień lub obowiązków w zakresie gospodarki finansowej lub majątkowej w formie pisemnej i za potwierdzeniem ich przyjęcia. Spełnienia wymagań ustawowych przez głównego księgowego. Tworzenia rocznych bądź okresowych planów szkoleń.

Audyt wewnętrzny Audyt wewnętrzny - według definicji podanej przez The Institute of Internal Auditors (IIA) - jest niezależną działalnością doradczą i weryfikującą (assurance activity), której celem jest usprawnienie operacyjne organizacji i wniesienie do niej wartości dodanej. Audyt wewnętrzny pomaga organizacji w osiąganiu jej celów poprzez systematyczne i metodyczne podejście do oceny i doskonalenia skuteczności procesów zarządzania ryzykiem, kontroli i zarządzania organizacją ( governance). Nowoczesny audyt wewnętrzny powstał w XX wieku. Największą obecnie międzynarodową organizacją zrzeszającą audytorów wewnętrznych, Instytut Audytorów Wewnętrznych (The Institute of Internal Auditors), założono w 1941 roku. Audytorzy wewnętrzni początkowo byli odpowiedzialni głównie za sprawdzanie poprawności danych finansowych organizacji. Autorzy Sawyer's Internal Auditing, L. B. Sawyer i M. A. Dittenhofer, uważają, że audyty praktykowane były już 3500 lat przed naszą erą w Mezopotamii. Odkryto bowiem dokumenty finansowe z tego okresu noszące oznaki sprawdzania i weryfikacji danych zawartych w tych dokumentach. Podobne oznaki wykryto w dokumentach egipskich, chińskich, perskich i żydowskich. W ciągu XX wieku orientacja audytu wyewoluowała z rachunkowo-księgowej w kierunku biznesowo-zarządczej. Wiąże się to z rosnącym poziomem złożoności działalności gospodarczej organizacji oraz coraz bardziej ograniczoną możliwością bezpośredniego kierowania ich działalnością.

Audyt W jednostkach sektora finansów publicznych
Audyt wewnętrzny a procesy zarządzania ryzykiem Działalność audytu jest skoncentrowana na obszarach w których występują najbardziej istotne ryzyka dla organizacji. Ma za zadanie ocenę efektywności procesów zarządzania ryzykiem. Jest to szczególnie istotne dla działalności gospodarczej organizacji. Audyt wewnętrzny a ład korporacyjny Dobre praktyki ładu korporacyjnego opracowane na przełomie XX i XXI wieku duże znaczenie przywiązują do audytu wewnętrznego. Zalecają podporządkowanie prac audytu wewnętrznego Komitetowi ds. Audytu, w którego skład wchodzą członkowie Rady Nadzorczej organizacji. Regulacje amerykańskiej Ustawy Sarbanes-Oxley (tzw. SOX) są bardziej radykalne co do podziału obowiązków i odpowiedzialności w organizacji. W jednostkach sektora finansów publicznych Audyt wewnętrzny to ogół działań, poprzez które kierownictwo jednostki uzyskuje ocenę funkcjonowania jednostki w zakresie gospodarki finansowej pod względem: gospodarności, legalności, celowości, rzetelności, przejrzystości, jawności. Podstawowe zasady funkcjonowania audytu wewnętrznego w polskiej administracji publicznej określa ustawa o finansach publicznych oraz rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczegółowego sposobu i trybu przeprowadzania audytu wewnętrznego.

Audyt wewnętrzny oraz koordynacja audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych
Art USTAWY z dnia 16 lipca 2009 r. o finansach publicznych 1. Audyt wewnętrzny jest działalnością niezależną i obiektywną, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze. 2. Ocena, o której mowa w ust. 1, dotyczy w szczególności adekwatności, skuteczności i efektywności kontroli zarządczej w dziale administracji rządowej lub jednostce. Art USTAWY z dnia 16 lipca 2009 r. o finansach publicznych 1. Minister Finansów określi, w formie komunikatu, i ogłosi w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów standardy audytu wewnętrznego dla jednostek sektora finansów publicznych, zgodne z powszechnie uznawanymi standardami audytu wewnętrznego. 2. Audytor wewnętrzny, prowadząc audyt wewnętrzny, kieruje się wskazówkami zawartymi w standardach audytu wewnętrznego, o których mowa w ust. 1. Art USTAWY z dnia 16 lipca 2009 r. o finansach publicznych 1. Audyt wewnętrzny prowadzi się w: 1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów; 2) ministerstwach; 3) urzędach wojewódzkich; 4) izbach celnych; 5) izbach skarbowych; 6) Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w tym w zarządzanych przez niego funduszach; 7) Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w tym w funduszach zarządzanych przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; 8) Narodowym Funduszu Zdrowia.

Audyt wewnętrzny prowadzi się także w:
1) państwowych jednostkach budżetowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym jednostki budżetowej dochodów lub kwota wydatków przekroczyła wysokość tys. zł; 2) uczelniach publicznych, jeżeli kwota ujętych w planie rzeczowo-finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość tys. zł; 3) samodzielnych publicznych zakładach opieki zdrowotnej, które nie zostały utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość tys. zł; 4) agencjach wykonawczych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość tys. zł; 5) państwowych funduszach celowych, jeżeli kwota ujętych w planie finansowym przychodów lub kosztów przekroczyła wysokość tys. zł. 3. Audyt wewnętrzny prowadzi się w jednostkach samorządu terytorialnego, jeżeli ujęta w uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego kwota dochodów i przychodów lub kwota wydatków i rozchodów przekroczyła wysokość tys. zł. 4. Audyt wewnętrzny prowadzi się również w jednostkach sektora finansów publicznych, których kierownicy podejmą decyzję o prowadzeniu audytu wewnętrznego. 5. Audyt wewnętrzny prowadzi się również w jednostkach w dziale wskazanych przez właściwego ministra kierującego działem. Wskazując jednostkę zobowiązaną minister określa termin rozpoczęcia prowadzenia audytu wewnętrznego.

Audyt wewnętrzny prowadzi
1) audytor wewnętrzny zatrudniony w jednostce albo 2) usługodawca niezatrudniony w jednostce, zwany dalej „usługodawcą”. W jednostce samorządu terytorialnego zadania przypisane kierownikowi jednostki związane z audytem wewnętrznym wykonują odpowiednio: wójt, burmistrz, prezydent miasta, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego. Art. 277.ustawy o finansach publicznych 1. W jednostkach, o których mowa w art. 274 ust. 1-6, tworzy się wieloosobowe lub jednoosobowe komórki audytu wewnętrznego, z zastrzeżeniem ust. 2 oraz art. 278. W przypadku jednostek samorządu terytorialnego komórkę audytu wewnętrznego tworzy się w urzędzie tej jednostki. 2. W przypadku państwowych funduszy celowych komórki audytu wewnętrznego tworzysię w jednostkach budżetowych obsługujących te fundusze. 3. Działalnością wieloosobowej komórki audytu wewnętrznego kieruje audytor wewnętrzny, zwany dalej „kierownikiem komórki audytu wewnętrznego”. 4. Do audytora wewnętrznego zatrudnionego w jednoosobowej komórce audytu wewnętrznego przepisy ustawy dotyczące kierownika komórki audytu wewnętrznego stosuje się odpowiednio.

. Audytorem wewnętrznym może być osoba, która:
1) ma obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub innego państwa, którego obywatelom, na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego, przysługuje prawo podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych; 3) nie była karana za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe; 4) posiada wyższe wykształcenie; 5) posiada następujące kwalifikacje do przeprowadzania audytu wewnętrznego: a) jeden z certyfikatów: Certified Internal Auditor (CIA), Certified Government Auditing Professional (CGAP), Certified Information Systems Auditor (CISA), Association of Chartered Certified Accountants (ACCA), Certified Fraud Examiner (CFE), Certification in Control Self Assessment (CCSA), Certified Financial Services Auditor (CFSA) lub Chartered Financial Analyst (CFA), lub b) złożyła, w latach , z wynikiem pozytywnym egzamin na audytora wewnętrznego przed Komisją Egzaminacyjną powołaną przez Ministra Finansów, lub c) uprawnienia biegłego rewidenta, lub d) dwuletnią praktykę w zakresie audytu wewnętrznego i legitymuje się dyplomem ukończenia studiów podyplomowych w zakresie audytu wewnętrznego, wydanym przez jednostkę organizacyjną, która w dniu wydania dyplomu była uprawniona, zgodnie z odrębnymi ustawami, do nadawania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych lub prawnych.

przeprowadzanie audytu wewnętrznego w jednostce samorządu terytorialnego,
W tym w jej jednostkach organizacyjnych, audytora wewnętrznego zatrudnionego w urzędzie jednostki samorządu terytorialnego upoważnia odpowiednio: wójt, burmistrz, prezydent miasta, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku gdy do przeprowadzenia audytu wewnętrznego konieczne jest dokonanie czynności w innych jednostkach w dziale, minister kierujący działem może upoważnić audytora wewnętrznego zatrudnionego w ministerstwie do ich dokonania. czynności w jednostce podległej lub nadzorowanej, kierownik jednostki nadrzędnej lub nadzorującej może upoważnić audytora wewnętrznego zatrudnionego w tej jednostce do ich dokonania. czynności w jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, wojewoda może upoważniać audytora wewnętrznego zatrudnionego w urzędzie wojewódzkim do ich dokonania. Minister kierujący działem powołuje, w drodze zarządzenia, komitet audytu. Dla działów administracji rządowej kierowanych przez jednego ministra można utworzyć wspólny komitet audytu. Celem komitetu audytu jest doradztwo świadczone na rzecz ministra kierującego działem w zakresie zapewnienia funkcjonowania adekwatnej, skutecznej i efektywnej kontroli zarządczej oraz skutecznego audytu wewnętrznego.

Do zadań komitetu audytu należy w szczególności
1) sygnalizowanie istotnych ryzyk; 2) sygnalizowanie istotnych słabości kontroli zarządczej oraz proponowanie jej usprawnień; 3) wyznaczanie priorytetów do rocznych i strategicznych planów audytu wewnętrznego; 4) przegląd istotnych wyników audytu wewnętrznego oraz monitorowanie ich wdrożenia; 124 5) przegląd sprawozdań z wykonania planu audytu wewnętrznego oraz z oceny kontroli zarządczej; 6) monitorowanie efektywności pracy audytu wewnętrznego, w tym przeglądanie wyników wewnętrznych i zewnętrznych ocen pracy audytu wewnętrznego; 7) wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy oraz zmianę warunków płacy i pracy kierowników komórek audytu wewnętrznego. 2. Do końca lutego każdego roku komitet audytu składa sprawozdanie z realizacji zadań w roku poprzednim, w tym w szczególności zadań, o których mowa w ust. 1, ministrowi kierującemu działem oraz Ministrowi Finansów. Sprawozdanie

Inne kontrole Kontrolerzy sprawdzą abonament
Niepłacący abonamentu radiowego właściciele firm mogą się spodziewać, że do ich drzwi zapukają kontrolerzy z Poczty Polskiej. Pracownicy Poczty już odwiedzają te firmy, które nie zarejestrowały odbiorników, a istnieje przypuszczenie, że mogą je posiadać. Mariola Laskowska z Poczty Polskiej wyjaśnia, że kontrolerzy przychodzą do siedziby firmy bez uprzedzenia i jeśli znajdą niezarejestrowane odbiorniki, nakładają kary. Wysokość kary to 30-krotność opłaty abonamentowej. Prezes Poczty Polskiej Andrzej Polakowski wyjaśnia, że takie działania są konieczne, bo wpływy z abonamentu drastycznie spadły. Od kilku miesięcy odbiorcy indywidualni, którzy uchylają się od obowiązku płacenia abonamentu znajdują w skrzynkach pocztowych ponaglenia. Poczta Polska posiada dokładne informacje o tym kto płaci abonament, a kto się z tego obowiązku nie wywiązuje.

Miliardy czekają na podpis
Centralny system zakupów dla całej administracji, który może przynieść miliardowe oszczędności, mógłby zacząć działać w ciągu kilku dni. Wszystko zależy od premiera. - pisze "Puls Biznesu". Gazeta wyjaśnia, że reforma, która scentralizuje wszystkie zakupy administracji, jest już gotowa do wprowadzenia. Od kilkunastu miesięcy nad takim rozwiązaniem pracowali urzędnicy z Centrum Obsługi w ramach Kancelarii Premiera, jednak zarządzenie, które by tworzyło ramy prawne dla reformy, trafiło do zamrażarki i dopiero niedawno zostało skierowane do uzgodnień międzyresortowych. "Puls Biznesu" pisze, że jeśli na najwyższych stanowiskach rządowych będzie wola polityczna, centrum zakupowe powstanie za kilka, kilkanaście dni - wystarczy przyjęcie zarządzenia z rozsądnymi sugestiami resortów, a następnie podpis premiera.

Kontrola administracji

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Kontrola administracji"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Kontrola administracji

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Kontrola administracji"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres