Moja mała ojczyzna.

Prezentacja na temat: "Moja mała ojczyzna."— Zapis prezentacji:

1 Moja mała ojczyzna

2 Dzieje Będzina

3 Dzieje Będzina Początki dziejów Będzina toną gdzieś w pomroce dziejów. Nie jest to bynajmniej stwierdzenie banalne. Samo miasto szczyci się swym XIV- wiecznym rodowodem, ale ludzie wybrali sobie to miejsce znacznie wcześniej. Najstarsze ślady osadnictwa na terenie Będzina zlokalizowano na Górze Zamkowej. Była ona zasiedlona co najmniej od później epoki brązu ( lat p.n.e.). Niektóre eksponaty z tutejszych wykopalisk możemy dziś podziwiać na stałej wystawie archeologicznej w Pałacu Gzichowskim .

4 Dzieje Będzina Osada ówczesna miała charakter otwarty, podobnie jak później, z okresu wczesnego średniowiecza. Pierwszy warowny gród, chroniący osadę targową na lewym brzegu Czarnej Przemszy, powstał prawdopodobnie już w IX wieku. Nieco późniejszych czasów dotyczy najstarsze będzińskie podanie, o rycerzu Będzinie. Miał to być przyjaciel młodego księcia Bolesława (Chrobrego, Chrobrego może Śmiałego?), towarzysz jego wczesnych zabaw , gier i polowań.

5 Dzieje Będzina Po latach, wystawiony w wielu bojach, został przez swego władcę obdarowany szmatem ziemi  nad Przemszą. Upatrzył sobie malownicze miejsce, skaliste wzgórze w zakolu rzeki, i postanowił wybudować swoją siedzibę. Surowy i niesprawiedliwy dla miejscowej ludności nie cieszył się jej sympatią. Kiedy w wyniku klątwy zginęła żona i troje dzieci, butny pan opuścił swoją siedzibę i jako bosonogi mnich miał jakby zamieszkać na pobliskim Gołonogu. Jego imię zaś już na trwale wpisało się do historii Polski- "Będzin gród" nazwano Będzinem.

6 Dzieje Będzina Gród ten znajdował się niegdyś dokładnie w tym miejscu, gdzie dziś wznosi się masywna sylwetka zamku. Mieszkalne podgrodzie zlokalizowane było najprawdopodobniej tam, gdzie dziś rozciągają się ogrody parafii Św. Trójcy. Dotychczasowe przypuszczenia dotyczące istnienia podgrodzia na terenie między zachowanym na wzgórzu, wyraźnie widocznym wałem a samym zamkiem, nie znajdują pełnego potwierdzenia w najnowszych badaniach archeologicznych. Wykopaliska prowadzone na Górze Zamkowej na przestrzeni kilku ostatnich lat wykazały istnienie w tym miejscu jeszcze jednego wału obronnego, resztek fosy oraz wczesnochrześcijańskiego cmentarzyska.

7 Dzieje Będzina Ta wczesna osada i gród zostały prawdopodobnie zniszczone podczas pierwszego najazdu tatarskiego (1241) zakończonego słynną bitwą pod Legnicą na Śląsku. Z uwagi na bardzo korzystne położenie została jednak szybko odbudowana-być może właśnie wówczas powstała kamienna, okrągła baszta-stołp. Były to czasy, kiedy na krakowskim tronie zasiadł książę Bolesław Wstydliwy. Na terenie ówczesnego Będzina krzyżowały się ważne szlaki handlowe. Lądowy biegł z Krakowa, przez Olkusz, Sławków, Będzin, Czeladź do Bytomia i dalej na Śląsk i do Norymbergii. Przecinający go szlak wodny łączył natomiast poprzez Czarną Przemszą i Watrę wody Wisły i Odry (przewłoka istniała w okolicach dzisiejszego Zawiercia-Kromołowa).

8 Dzieje Będzina Kiedy w latach 20. XIV wieku   pobliski Śląsk, a także nie śląskie ziemie leżące po drugiej stronie Czarnej Przemszy (czyli dzisiejszy Małobądz, Syberia i Gzichów), znalazły się pod panowaniem czeskim, król Kazimierz Wielki postanowił na miejscu grodu wybudować kamienną warownię.  Trudno by było  to lepsze miejsce, bezpośrednio chroniące granicę państwową. Słynne, przypisywane królowi zdanie: "My tu będziem, a tam czeladź, czeladź jeśli mało będzie miejsca, to za górą stanie reszta"                                          

9 Dzieje Będzina

10 Dzieje Będzina  Będzin, związany nierozerwalnie z średniowiecznym systemem obronnym na Jurze Krakowsko- Częstochowskiej (dzisiejszy szlak "Orlich Gniazd"), stanowił pierwszy punkt oporu przeciw najeźdźcom z zachodu. Położone na rubieżach Małopolski ( w skład której do XII wieku wchodził nawet Bytom!) miasto i zamek ściśle powiązane były także z obroną stolicy królestwa- Krakowa

11 Dzieje Będzina  Poza zamkiem, murami i kwadratowym rynkiem miasto posiadało także kościół. Jakaś drewniana świątynia mogła tu istnieć jeszcze w XII wieku- z roku znany z imienia plebania Goćwina. Murowany kościół Św. Trójcy wzniesiono mniej więcej tym samym czasie co kamienny zamek. Dzisiaj już tylko najstarsze fragmenty murów (prezbiterium) pamiętają czasy słynnego króla, który- jak chce przysłowie - "zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną", co z resztą w przypadku Będzina znajduje pełne potwierdzenie.

12 Dzieje Będzina  Pełen rozkwit przezywało miasto zwłaszcza w czasach Jagiellonów. Poszczególni królowie dbając o swoją własność obdarowywali je coraz to nowymi przywilejami, nie zapominając także o żydowskiej jego ludności. I tak na przykład Kazimierz Jagiellończyk w roku 1584 ustanowił prawo składu na sól (o związkach Będzina z solą i Wieliczką przyjdzie nam jeszcze opowiedzieć), Aleksander w roku 1502 potwierdził wszystkie przywileje mieszkańcom będzińskim, po czym cztery lata później uwolnił ich od wszystkich ceł na terenie całego królestwa. Potwierdził to z kolei Zygmunt Stary, dodając jeszcze od siebie (1511) zwolnienie na dwa lata od wszelkich ciężarów. Zygmunt August w 1565 zezwolił na organizację pięciu jarmarków pogranicznych rocznie, które istniały jeszcze przez kilka następnych stuleci.

13 Dzieje Będzina

14 Dzieje Będzina Żywo rozwijały się ówczesne cechy, zwłaszcza szewców i kowali. Z przedstawicieli innych rzemiosł mieszkali tu także piekarze, rzeźnicy, kuśnierze, krawcy, tkacze, bednarze, kołodzieje i stolarze. Niemałe musiało być "bractwo rybitwów" (rybaków), skoro do dziś pozostał po nich tzw. Rybny Rynek, ma skrzyżowaniu ulic Rybnej i Berka Joselewicza (dawniej Targowa). Dobre warunki dla rozkwitu miał także handel, w którym prym wiodła ludność wyznania mojżeszowego, stanowiąca niekiedy ponad połowę mieszkańców miasta. Chronieni królewskimi przywilejami wznieśli oni tutaj swoją pierwszą drewnianą synagogę, a poza murami miejskimi założyli pierwszy cmentarz (kirkut), istniejący jeszcze kilkadziesiąt lat temu.

15 Dzieje Będzina Po jakimś czasie, prawdopodobnie na początku XVII wieku, katolicy odzyskali bardzo zniszczoną świątynię. Po pożarze w czasie wojen szwedzkich kościół został odbudowany w stylu barkowym, który możemy oglądać do dziś. Z tego okresu pochodzi także wyposażenie wnętrza i większość kościelnych zabytków.

16 Dzieje Będzina

17 ŻYDZI BĘDZIŃSCY

18 ŻYDZI BĘDZIŃSCY Żydzi w Będzinie mieszkali od zawsze. Choć najstarsze źródła potwierdzają to dopiero od 1564 roku, to jednak z całą pewnością można stwierdzić, że osiedlili się tutaj już w średniowieczu. Mogło się to dziać w roku 1358, kiedy Będzin otrzymał prawa miejskie, albo w roku 1226, jak podają źródła żydowskie albo nawet już w 1096, kiedy po wypędzeniu z Pragi grupa Żydów udała się do Polski.

19 ŻYDZI BĘDZIŃSCY Początkowo Żydzi będzińscy zajmowali się głównie handlem, co wiązało się z przygranicznym położeniem miasta oraz istnieniem komory celnej. Rzemieślnicy (krawcy, szewcy, czapnicy i inni) wytwarzali swoje wyroby głównie na potrzeby swej własnej gminy. Przypadki asymilacji czy choćby współpracy z ludnością chrześcijańską należały do rzadkości, tym bardziej więc znamiennym był fakt kilkukrotnego przyjęcia Żydów do chrześcijańskiego cechu szewców. W roku 1666 Izrael Samuelowicz z Będzina był jednym z 22 członków tzw. Sejmu Żydowskiego. Wraz z rozwojem Będzina w XIX wieku rozpoczął się także gwałtowny wzrost liczebności Żydów, którzy w połowie tego stulecia stanowili już połowę ludności miasta; odsetek ten z czasem osiągnął około 80%. W Radzie Miejskiej wyłonionej w roku 1917 na 23 radnych Żydami było

20 ŻYDZI BĘDZIŃSCY W okresie międzywojennym Żydzi w znaczmy stopniu nadawali ton całemu miastu. Przez zasiadanie w Radzie Miejskiej, "swojego" wiceprezydenta, liczne partie polityczne, stowarzyszenia kulturalne, prasę, kluby sportowe (z których najbardziej znana była drużyna piłkarska Hakoah) i inne formy społecznej aktywności odcisnęli znaczne piętno na wizerunku Będzina.

21 ŻYDZI BĘDZIŃSCY

22 ŻYDZI BĘDZIŃSCY Z byłych z ponad 30 tysięcy Żydów - mieszkańców miasta Będzina zaraz po wojnie do Będzina wróciło niespełna 900 osób, ale także i oni na fali przemian politycznych kreowanych przez władze PRL-u opuścili swoje rodzinne miasto. Utworzenie w Izraelu Związku Żydów Zagłębia i przemiany, które dokonały się po 1989 roku pozwoliły na rozpoczęcie dialogu i wzajemnych wizyt. Pierwsze wizyty inicjowane były przez nieżyjącego już dr Arie Ben-Tova. W roku odsłonięto obelisk dla uczczenia spalonej przez Niemców synagogi oraz modlących się w niej Żydów , a w kościele parafialnym św. Trójcy wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą Sprawiedliwemu Wśród Narodów Świata

23 ŻYDZI BĘDZIŃSCY Cieszy również najważniejszy chyba efekt wszystkich działań w zakresie kultury żydowskiej czyli powolna zmiana w świadomości obecnych mieszkańców. Dni Kultury Żydowskiej wpisały się na trwałe w harmonogram imprez organizowanych w mieście i coraz więcej osób przeważnie młodych jest żywo zainteresowana historią i tożsamością własnego miasta.

24 Gród w Będzinie

25 Gród w Będzinie Początki najstarszego grodu na Górze Zamkowej w Będzinie sięgają połowy IX wieku. Znajdował się na zachodnim, skalistym cyplu wzgórza, w zakole rzeki Czarnej Przemszy. Stanowił prawdopodobnie najbardziej na zachód wysunięty gród plemienia Wiślan lub ich zachodniego odłamu. Po drugiej stronie bagnistej doliny rzecznej (Przemsza i Brynica) rozciągały się juz tereny należące do plemion śląskich (Opolanie).

26 Gród w Będzinie Budowa zamku kamiennego w XIV wieku (a zwłaszcza jego fosy) znacznie zniekształciły i zakłóciły obraz, ale prowadzone w latach 50. (Włodzimierz Błaszczyk) i 90. do dziś (Aleksandra Rogaczewska) pozwalają nam dość dokładnie poznać kształt i charakter umocnienia. Zasadniczy gród znajdował się na miejscu dzisiejszego zamku. Od strony jedynego łagodnego podejścia (wschód) broniły go dwa dodatkowe wały. Zewnętrzny, młodszy (wykonany prawdopodobnie w początkach państwa polskiego) możemy oglądać do dziś (choć pierwotnie był wyższy a i poprzedzająca go fosa znacznie głębsza niż obecnie). Wewnętrzny zaś został zniwelowany, a w jego rozsypisku już w XII wieku usytuowano cmentarz. Już w XI wieku teren ten był wykorzystywany jedynie gospodarczo, samo zaś osadnictwo przesunęło się na południowy, lepiej nasłoneczniony stok zachodniego cypla wzgórza, bliżej rzeki (teren dzisiejszej parafii). W tamtym kierunku w XIV wieku rozwinęło się lokacyjne miasto.

27 Gród w Będzinie Gród w Będzinie uległ pożarowi, o czym świadczy warstwa spalenizny, nie można jednak tego wydarzenia wiązać z najazdami tatarskimi, które miały miejsce w XIII wieku. Pożar grodu z całą pewnością był znacznie wcześniejszy, być może związany z konfliktami polsko-czeskimi o Śląsk i Małopolskę (X w.).  W XIII wieku na terenie grodu powstała kamienna wieża, być może z jakimś murem. W XIV wieku Kazimierz Wielki do tego skromnego założenia dodał budynek mieszkalny (kasztel), tworząc w ten sposób zamek górny otoczony podwójnym pierścieniem murów. Poniżej powstał zamek dolny.

28 Podziemia Góry Zamkowej w Będzinie

29 Podziemia Góry Zamkowej w Będzinie
Wzgórze Zamkowe to jedno z najatrakcyjniejszych miejsc w Będzinie. Zlokalizowane są tutaj obiekty dziedzictwa naszego miasta - średniowieczny zamek, stare grodzisko z okresu kultury łużyckiej, kościół p. w. Świętej Trójcy, cmentarz katolicki i żydowski. Atrakcyjność Wzgórza wynika przede wszystkim z jego walorów kulturowych i przyrodniczych. Doceniając wagę tego miejsca i szczególne znaczenie dla mieszkańców naszego miasta gmina Będzin zleciła projekt rewaloryzacji Wzgórza Zamkowego. Ujmował  będzie przebudowę zieleni wraz z uwzględnieniem małej architektury, przebudowę infrastruktury elektrycznej, wodociągowej oraz infrastruktury drogowej. Ważnym elementem projektu będzie koncepcja połączenia Wzgórza ze śródmieściem i terenami zieleni w rejonie Brzozowicy za pomocą kładek nad Al. Kołłątaja w osi ul. Modrzejewskiej i nad Czarną Przemszą w rejonie ul. Podzamcze.

30 Podziemia Góry Zamkowej w Będzinie
Obiektem, który może być jedną z przewag konkurencyjnych Będzina w stosunku do innych miast województwa śląskiego są podziemia będzińskie. Podziemia zlokalizowane są pod zabudowaniami i ulicami Wzgórza Zamkowego. Powstały w czasie II wojny światowej, wykorzystując w części naturalne chodniki i komnaty, jednak cel ich budowy do tej pory nie jest znany. Jak głoszą legendy miały one połączenie z lochami w rejonie zamku. Do podziemi prowadzą cztery wejścia. Dwa z nich znajdują się po południowej stronie Wzgórza (od Alei Kołłątaja), dwa pozostałe po stronie północnej (od ul. Podzamcze). Wejścia do podziemi obecnie są zabezpieczone. Topografia podziemi jest urozmaicona. Tworzą swojego rodzaju labirynt składający się z tuneli, krętych korytarzy, komór i szczelin naturalnych o wysokości do 8 metrów. Całkowita długość korytarzy wynosi ok. 450 metrów, a różnica poziomów wejść 9 m.

31 Podziemia Góry Zamkowej w Będzinie
  Podziemia charakteryzują się wieloma walorami przyrodniczymi i ciekawą budową geologiczną. Można tu m.in. spotkać nacieki z węglanu wapnia zwane stalaktytami, jak również hibernujące nietoperze.  W celu udostępnienia podziemi dla ruchu turystycznego planuje się wykonanie projektu zabezpieczenia podziemi wraz z planem ich wykorzystania. Jeżeli przeprowadzone ekspertyzy okażą się pomyślne możliwe będzie w przyszłości ich udostępnienie dla zwiedzających.

32 Podziemia Góry Zamkowej w Będzinie

33 STRUKTURA HISTORYCZNA MIASTA

34  ŚRÓDMIEŚCIE  Na przestrzeni XIX i XX w. wokół miasta lokacyjnego zaczęły tworzyć się gęsto zabudowane przedmieścia. Rozwijały się one w kierunku dworca kolejowego (wzdłuż ulicy Modrzejowskiej i Małachowskiego z wytyczonym ok. 1870r. nowym placem targowym, dziś pl. 3 Maja), wzdłuż ul. Sławkowskiej (Kołłątaja) oraz po drugiej stronie mostu czeladzkiego. Tutaj powstała większość budynków użyteczności publicznej, jak Magistrat, Starostwo, Ochronka, poczta, banki, Gimnazjum Zgromadzenia Kupców oraz żydowskie "Jawne", zaś po drugiej stronie torów koszary 14 Dońskiego Pułku Kozaków. W wyniku modernizacji miasta w latach70. znaczna część tych terenów uległa znacznym przekształceniom urbanistycznym.  W południowej części znajdują się dziś liczne zakłady przemysłowe, jak Fabryka Pilników, Mostostal, Centrostal, ŚZPC "Hanka" oraz po drugiej stronie torów Huta Będzin i Fabryka Przewodów Energetycznych. Niektóre z tych zakładów kontynuują kilkudziesięcioletnią tradycję.

35 MAŁOBĄDZ Wieś należąca do księstwa siewierskiego, położona wzdłuż Czarnej Przemszy u podnóża Wzgórz Małobądzkich (306 m n.p.m.). Pierwsza wzmianka pisana pochodzi z roku W XVII w. stanowiła własność Mieroszewskich, którzy stad przenieśli się do pobliskiego Gzichowa. W późniejszym okresie należała do klucza gzichowskiego. Do Będzina przyłączona w czasie I wojny światowej wraz z Gzichowem i Brzozowicą.  Przy granicy z Sosnowcem znajduje się Elektrociepłownia Będzin, której początki sięgają 1913r.

36 SYBERKA Owiane legendami wzgórze na południe od lokacyjnego Będzina, przy drodze w kierunku Czeladzi, zaczęto zasiedlać dopiero po II wojnie światowej ( "Osiedle PZPR", dziś "Syberka", proj. Z. Fuiński, "Miastoprojekt Katowice"). Nazwa związana jest z XIX- wiecznymi zsyłkami polskich patriotów przez władze carskie (do tych tradycji nawiązuje miejscowa parafia, tworząc jedyne w Polsce Sanktuarium Golgoty Wschodu). Z całą pewnością znajdowała się tutaj rosyjska komora celna. Również w XIX wieku istniała niewielka kopalnia, w wyrobiskach, której w okresie międzywojennym urządzono strzelnicę 23 pułku artylerii lekkiej z Będzina.  W sąsiedztwie osiedla przy ul. Piłsudskiego znajduje się Fabryka Obuwia "But- Będzin" (dawniej "Chełmek").

37 BRZOZOWICA Prastara osada leśna wchodząca w skład dóbr gzichowskich rodu Mieroszewskich na terenie księstwa siewierskiego. Powstała prawdopodobnie w XV wieku.  W czasie I wojny świtowej wraz z Małobądzem i Gzichowem włączona do Będzina. Po II wojnie światowej istniała tutaj odkrywkowa kopalnia węgla.

38 ŁAGISZA  W okresie międzywojennym na terenie wsi odkryto rozległe cmentarzysko ciałopalne ludności kultury łużyckiej. Swoimi historycznymi korzeniami osada sięga wczesnego średniowiecza. Najstarsza pośrednia wzmianka pochodzi z r., kiedy Norbertanki ze Zwierzyńca pod Krakowem w zamian za dziesięciny z kilku wsi (m.in. właśnie z Łagiszy) nabyły pobliski Grodziec.  Od połowy XV wieku wieś należała do księstwa siewierskiego i parafii siewierskiej, przechodząc następnie, około XVII wieku, do parafii będzińskiej, a później grodzieckiej. Własną parafię posiada Łagisza od roku 1925, kiedy wybudowano stojącą do dziś obok nowego kościoła (1949r., proj. Rudzki) niewielką kaplicę.  Na terenie przysiółka BORY w drugiej połowie XIX wieku powstała pierwsza spośród kilkunastu łagiskich kopalni "Generał Zawadzki" ("Paryż").  W 1914 r. utworzono gminę łagiską, w skład, której wchodziły okoliczne wsie i przysiółki stanowiące część Łagiszy: GLINICE, BORY, PODŁOSIE, NIEPIEKŁO, STACHOWICE, ZIELONA, JAZOWE i PUSTKOWIE. Na ich terenie do dziś zachowały się jedyne w Będzinie relikty zabudowy drewnianej. Już na terenie Dąbrowy Górniczej leży także dawny przysiółek Łagiszy - PIEKŁO (zwane dawniej Chwiejczykowem).

39 ŁAGISZA  W 1942 r. na terenie budowanej przez władze polskie elektrowni, Niemcy założyli filię oświęcimską obozu koncentracyjnego, ukrytą pod kryptonimem "Haga". Już po II wojnie światowej zbudowano Elektrownię "Łagisza" (rozpoczęte prace kontynuowano w roku, a pierwszy blok energetyczny uruchomiono w 1963r.)  W 1969r. Łagiszę podniesiono do rangi samodzielnego miasta, by w cztery lata później włączyć ją jako dzielnice do Będzina.

40 GZICHÓW Osada Gzichów, wchodząca w skład księstwa siewierskiego, powstała prawdopodobnie w XVII wieku. Na początku XVII stulecia osiedlił się tutaj jeden z najpotężniejszych rodów na pograniczu małopolsko- śląskim- Mieroszewscy herbu Ślepowron. Kazimierz Mieroszewski w latach wzniósł tu piętrowy pałac barokowo- klasycystyczny, stojący do dziś. W późniejszym okresie wokół pałacu zbudowano oficyny dworskie (zabudowania gospodarcze) oraz założono krajobrazowy park, w którym pośród wiekowych drzew zachowały się dwie unikatowe barokowe rzeźby- Bachus i Flora (J. Weber, 1718r.).  Gzichów wchodził w skład klucza majątkowego, na który składały się liczne wsie i osady stanowiące obecnie dzielnice Będzina i Sosnowca (m.in. BRZOZOWICA, ZIELONA, MAŁOBĄDZ, SOSNOWIEC, POGOŃ i OSTRA GÓRKA). W drugiej połowie XIX w. był siedzibą gminy, w skład której wchodziły m.in. Czeladź i Grodziec.

41 GZICHÓW W latach I wojny światowej wraz z Małobądzem i Brzozowicą został włączony do Będzina.  Pałac został w rękach Mieroszewskich do pierwszej połowy XIX stulecia, po czym przeszedł w ręce Siemieńskich i na krótko Mycielskich. Po upadku Powstania Styczniowego cały majątek kupił potentat przemysłowy ze Śląska- Chrystian Gustaw von Kramsta. Od niego z kolei dobra nabyło Sosnowieckie Towarzystwo Kopalń i Hut, które posiadało pałac i związany z nim majątek do 1939 r. Po II wojnie światowej istniało tu państwowe gospodarstwo rolne, następnie Młodzieżowy Dom Kultury aż wreszcie - od 1983 r. - Pałac Gzichowski stał się siedzibą Muzeum Zagłębia.  Na obszarze dawnego gospodarstwa w latach 70. zaczęto wznosić wzorcowe w PRL-u "Osiedle Zamkowe". Stojący na osiedlu nowy kościół pw. Świętej Jadwigi Śląskiej jest obecnie siedzibą dekanatu będzińskiego.

42 GRODZIEC Położony u stóp "Dorotki" Grodziec jest jedną z najstarszych osad naszego regionu. Pierwsza pisana wzmianka o wsi należącej do Norbertanek zwierzynieckich pod Krakowem pochodzi z roku już w XII wieku istniała tu parafia Św. Katarzyny z jakąś drewnianą świątynią. Nie wyklucza się także istnienia wczesnośredniowiecznego grodu.  Sama Góra Św. Doroty (382m n.p.m.) od prawieków znana jest jako miejsce kultowe. W 1653 r. zbudowano na jej szczycie kościół pw. Św. Doroty, który dał nazwę wzniesieniu (wcześniej nazywało się także wzgórzem Przemienienia Pańskiego). Kościół ten przejściowo pełnił także funkcję kościoła parafialnego dla Grodźca (XVII/XVII w.). dziś czynny jest na najważniejsze święta i uroczystości (m.in. Św. Doroty i Przemienienia Pańskiego)

43 GRODZIEC Najstarsza część obecnego kościoła parafialnego Św. Katarzyny pochodzi z lat , dobudowana zaś część (proj. H. Oderfeld) oraz wolno stojąca wieża powstały w latach  Do rozwoju Grodźca znacznie przyczynił się rozwój przemysłu, zwłaszcza powstanie najstarszej w carstwie rosyjskim ( a piątej w świecie) cementowni, uruchomionej w 1857 r. przez właściciela Grodźca- Jana Ciechanowskiego. Pierwsza grodziecka kopalnia na zboczu "Dorotki" powstała w 1823 r., zaś w 1842 r. w jej sąsiedztwie powstała huta cynku. W 1925 r. cementownia, a w 1936 r. także kopalnia "Grodziec" znalazły się w rękach belgijskiego koncernu "Solvay".  Wokół tych zakładów do dziś zachowała się związana z przemysłem architektura: domy zarówno dyrekcji, kadry inżynieryjnej (np. willa Ciechanowskich przy ulicy Chopina czy budynek przy Barlickiego) jak i zwykłych robotników (XIX/XXw.- m.in. tzw. "Pekin" oraz osiedle Wojska Polskiego).

44 GRODZIEC Do Grodźca należały niegdyś następujące przysiółki: BOLERADZ (w 1947 r. zbudowano tutaj osiedle domków fińskich), BAGIENIEC, STUDZIENIEC (folwark) oraz BORY.  Spośród zabytków grodzieckich poza wymienionymi kościołami na uwagę zasługuje także pałac Ciechanowskich (przy ul. Chopina- obecnie w obu budynkach znajdują się Domy Pomocy Społecznej), XVII- wieczny dom na folwarku oraz zabudowania dworskie- czworaki z początku XIX wieku. W 1956 r. Grodziec na krótko stał się samodzielnym miastem, by w 1957 r. stać się dzielnicą Będzina.

45 KSAWERA I KOSZELEW  Kolonia górnicza powstała ok r. przy kopalni "Ksawery" (od Ksawerego Druckiego- Lubeckiego, ministra skarbu) założonej w 1825 r. W 1875r. na kopalni wybudowany nowy szyb, na cześć rosyjskiego dygnitarza nazwany "Koszelew", którego nazwa zastąpiła poprzednią. W 1876 r. kopalnia znalazła się w rękach Towarzystwa Francusko- Włoskiego i wkrótce weszła w skład kopalni "Paryż". Pierwotna kolonia wraz z neorenesansowym dworkiem "Szańkowem" zniknęła na przełomie XIX/ XX wieku. Wkrótce potem wzniesiono nową kolonię po obu stronach drogi Będzin - Dąbrowa Górnicza. Do dziś zachował się szereg domów przy ulicy Koszelew. Na terenie nieczynnej kopalni istnieje niewielki kościół pw. Św. Barbary.  Kolonia ta do 1923 r. pozostawała częścią Dąbrowy, po czym weszła w skład Będzina. W okolicy przystanku kolejowego znajduje się nowoczesne osiedle Ksawera.

46 WARPIE Historia kolonii Warpie ściśle związana jest z zagłębiowskim przemysłem cynkowym. W 1826 r. założono hutę cynkową "Pod Będzinem". Niewielkie złoża galmanu znacznie spowolniły rozwój tej gałęzi przemysłu- dopiero w 1890 roku powstała tutaj walcownia blach cynkowej Tillmansa i Oppenheima, a na jej gruzach w 1923 r. Polskie Zakłady Przemysłu Cynkowego, których twórcą był zasłużony dla Będzina Szymon Fürstenberg.  W okresie okupacji hitlerowskiej w części Warpia (tzw. Kamionka) utworzono getto dla ludności żydowskiej, ostatecznie zlikwidowane w sierpniu 1943 r. (rejon dzisiejszej ul. Podsiadły).  Nieco dalej w stronę Dąbrowy w latach 70. powstało osiedle Warpie- Wschód

47 Galeria

48

49

50

51

52

53

54 Mariusz Glonek Rafał Radjusz Tomasz Wontorczyk
Zapraszamy do Będzina!!! Mariusz Glonek Rafał Radjusz Tomasz Wontorczyk