Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro- ekonomii, :)… 1.

Prezentacja na temat: "Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro- ekonomii, :)… 1."— Zapis prezentacji:

1

2 Witam Państwa na wykładzie z podstaw makro- ekonomii, :)… 1

3 1 R Y N E K P I E N I Ą D Z A

4 3 1. PIENIĄDZ I KORZYŚCI Z JEGO ISTNIENIA

5 4 PIENIĄDZ PIENIĄDZEM jest wszystko to, co spełnia funkcję ŚRODKA WYMIANY, a także jest MIERNIKIEM WAR- TOŚCI i ŚRODKIEM PRZE CHOWYWANIA OSZCZĘD- NOŚCI.

6 5 PIENIĄDZ PIENIĄDZEM jest wszystko to, co spełnia funkcję ŚRODKA WYMIANY, a także jest MIERNIKIEM WAR- TOŚCI i ŚRODKIEM PRZE CHOWYWANIA OSZCZĘD- NOŚCI. Zęby delfina na wyspach Polinezji, tytoń i whisky dawno temu w niektórych stanach USA, papierosy w obozach jenieckich, monety i banknoty w Polsce…

7 6 KORZYŚCI Z ISTNIENIA PIENIĄDZA (FUNKCJE PIENIĄ- DZA)

8 7 ŚRODEK WYMIANY Gospodarka pieniężna Łatwiej jest znaleźć partnera, transakcja staje się DWUETAPO- WA… Więc maleją KOSZTY TRANSAKCYJNE i rozwija się ry- nek.

9 8 ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przy- kład.

10 9 ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przy- kład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, W GOSPODARCE NATURALNEJ Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast W GOSPODARCE PIENIĘŻNEJ wystar- czy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pienią- dze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy.

11 10 ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przy- kład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, W GOSPODARCE NATURALNEJ Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast W GOSPODARCE PIENIĘŻNEJ wystar- czy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pienią- dze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy powoduje zmniej- szenie się kosztów transakcyjnych?

12 11 ZADANIE a) W gospodarce pieniężnej zbieżność zapotrzebowania i oferty uczestników transakcji przestaje być warunkiem koniecznym jej zawarcia. Transakcja zostaje podzielona na etapy. Podaj przyk- ład. Powiedzmy, że Piotr ma jabłko, a potrzebuje rybę. Aby doszło do wymiany, w gospodarce naturalnej Piotr musi spotkać kogoś, kto ma rybę i chce dostać jabłko. Natomiast w gospodarce pieniężnej wystarczy, że Piotr najpierw spotka kogoś, kto szuka jabłka i ma pieniądze, a potem - zapewne już w innym miejscu i czasie - kogoś, kto ma rybę i potrzebuje pieniędzy. b) Dlaczego takie rozbicie transakcji na etapy powoduje zmniej- szenie się kosztów transakcyjnych? W gospodarce pieniężnej Piotrowi jest łatwiej spotkać kogoś chcącego zawrzeć transakcję. Odpowiednimi kandydatami są wszyscy potrzebujący jabłka i mający pieniądze, a nie tylko ci potrzebujący jabłka, którzy mają rybę. W drugim etapie transakcji partnerami Piotra stają się potrzebujący pieniędzy posiadacze ryby. W rezultacie, w gospo- darce pieniężnej wysiłek Piotra związany z zawarciem, jedna po drugiej, dwóch transakcji etapowych jest mniejszy niż wysiłek niezbędny do zawarcia odpowiedniej transakcji barterowej.

13 12 MIERNIK WARTOŚCI W gospodarce pieniężnej jest mniej cen, co ułatwia rachunki i handel. Dobro Gospodarka pieniężna Gospodarka naturalna APAPA A/B; A/C; A/D BPBPB B/C; B/D CPCPC C/D DPDPD

14 13 ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile cen jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest?

15 14 ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile cen jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 cen: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. Co najmniej, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża.

16 15 ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile cen jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 cen: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. Co najmniej, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę?

17 16 ZADANIE W gospodarce są tylko 4 dobra: A, B, C, D. a) Ile cen jest w tej gospodarce, kiedy nie ma pieniądza, a ile, kiedy pieniądz jest? Kiedy nie ma pieniądza, istnieje co najmniej 6 cen: A/B; A/C; A/D; B/C; B/D; C/D. Co najmniej, bo odwrotności tych stosunków wymiennych także można uznać za ceny. Oczywiście, w gospodarce z pieniądzem istnieją tylko 4 ceny. W przypadku większej liczby dóbr ta różnica staje się bardzo duża. b) Dlaczego większa liczba cen utrudnia wymianę? Trudniej jest zapamiętać i porównać wszystkie ceny. Może się np. zdarzyć, że bezpośredni stosunek wymienny 2 dóbr (np. B/C) różni się od stosunku ustalonego w sposób pośredni (B/C wynika- jący z A/C i A/B). Komplikuje to i utrudnia handel.

18 17 ŚRODEK OSZCZĘDZANIA Łatwiej jest przechowywać wartość…

19 18 Zatem, dzięki istnieniu pieniądza W GOSPODARCE MALEJĄ KOSZTY TRANSAKCYJNE i ROŚNIE EFEKTYWNOŚĆ GOS- PODAROWANIA. Oprócz tych – BEZPOŚREDNICH – korzyści z istnienia pieniądza są jeszcze wynikające z nich korzyści POŚREDNIE.

20 19 KORZYŚCI POŚREDNIE Z ISTNIENIA PIENIĄDZA 1. Pieniądz sprzyja ROZWOJOWI RYNKU, ułatwia SPECJA- LIZACJĘ i wzmaga KONKURENCJĘ (efektywność!).

21 20 2. Pieniądz ułatwia porównywanie nakładów i efektów projek- tów inwestycyjnych. Taki RACHUNEK EKONOMICZNY ułatwia EFEKTYWNĄ ALOKACJĘ ZASOBÓW (efektyw- ność!).

22 21 Powiedzmy, że spośród wielu projektów inwestycyjnych chcemy wybrać najlepszy. Wskaźnik efektywności i-tego projektu, Φ i, (grec. fi) równa się: E i – odpowiadające i-temu projektowi efekty (np. 99 par sanda- łów, 38 par półbutów, 9 par butów z cholewką) N i – odpowiadające i-temu projektowi nakłady (np. 5 litrów ben- zyny, 2 m 2 skóry, godzina pracy hydraulika) Φi=Φi=

23 22 E i – odpowiadające i-temu projektowi efekty (np. 99 par sanda- łów, 38 par półbutów, 9 par butów z cholewką) N i – odpowiadające i-temu projektowi nakłady (np. 5 litrów ben- zyny, 2 m 2 skóry, godzina pracy hydraulika) Φi=Φi= Bez pieniądza i cen odpowiednie sumowania i ustalenie współ- czynników efektywności rozważanych projektów byłoby trudne lub niemożliwe.

24 23 O powstaniu pieniądza… Pieniądz powstaje żywiołowo. Funkcje pieniądza zaczyna pełnić jedno z dóbr. Uczestnicy wymiany zaczynają je przyjmować nie dla jego cech fizycznych, lecz po to, żeby - w razie potrzeby – wymienić je na inne dobra.

25 24 O powstaniu pieniądza… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decydują głównie ważne cechy substancji pieniądza:

26 25 O powstaniu pieniądza… O tym, które dobro zostanie pieniądzem, decyduje jego rola w handlu i cechy substancji, z jakiej jest wykonane: TRWAŁOŚĆ

27 26 O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ

28 27 O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ, PODZIELNOŚĆ

29 28 O powstaniu pieniądza… Ważne cechy substancji pieniądza: TRWAŁOŚĆ, RZADKOŚĆ, PODZIELNOŚĆ, JEDNORODNOŚĆ.

30 29 Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY

31 30 Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY -SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money)

32 31 Rodzaje pieniądza Pieniądz może być: -TOWAROWY -SYMBOLICZNY (PRZYMUSOWY) (ang. fiat money) - BEZGOTÓWKOWY (bankowy, wkładowy, żyrowy)

33 32 2. BANKI W SYSTEMIE FINANSOWYM

34 33 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok strumień oszczędności, S…

35 34 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok strumień oszczędności, S… X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

36 35 Przypomnij sobie ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodar- ce i odpływający w bok strumień oszczędności, S… X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

37 36 Przemianę oszczędności, S, w inwestycje, I, umożliwia SYSTEM FI- NANSOWY, czyli m. in. RYNKI FINANSOWE i POŚREDNICY FINANSOWI. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

38 37 Na RYNKACH FINANSOWYCH handlują pożyczkami – BEZ- POŚREDNIO – oszczędzający i inwestorzy. Np. oszczędzający kupują od inwestujących akcje i obligacje.

39 38 Na RYNKACH FINANSOWYCH handlują pożyczkami – BEZ- POŚREDNIO – oszczędzający i inwestorzy. Np. oszczędzający kupują od inwestujących akcje i obligacje. Natomiast POŚREDNICY FINANSOWI [np. BANKI, fundusze wspólnego inwestowania (ang. mutual funds)] ułatwiają przepływ pieniędzy od oszczędzających do inwestujących.

40 39 BANKI KOMERCYJNE przechowują pieniądze, płacąc właś- cicielom odsetki. Zgromadzone wkłady pożyczają, za wyższe wy- nagrodzenie, przedsiębiorstwom, konsumentom, państwu.

41 40 2008 Bilans Bank of Hypothetia sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. (w mln gb) Przyjrzyjmy się uproszczonemu przykładowi bilansu banku…

42 Stopa rezerw (r) to relacja zasobu gotówki banku komercyjnego (R) do ulokowanych weń wkładów płatnych na żądanie (D) r=R/D. 41 2008 Bilans Bank of Hypothetia sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. (w mln gb)

43 42 Prócz banków komercyjnych istnieje także BANK CENTRAL- NY… Bank centralny w imieniu państwa dba o jakość pienią- dza, prowadzi politykę pieniężną, wpływając na wielkość zagregowanych wydatków w gospodarce, pomaga innym bankom i nadzoruje ich działalność.

44 43 Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1.M 0 = R+C ------------------------------------------------------------------------------ R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy). C – Gotówka w obiegu poza kasami banków. ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

45 44 Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1.M 0 = R+C 2.M 1 = C + D ------------------------------------------------------------------------------ R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe, a vista) ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

46 45 Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1.M 0 = R+C 2.M 1 = C + D 3.M 2 = M 1 + małe wkłady terminowe ------------------------------------------------------------------------------ R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe) ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

47 46 Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1.M 0 = R+C 2.M 1 = C + D 3.M 2 = M 1 + małe wkłady terminowe 4.M 3 = M 1 + wszystkie wkłady terminowe ------------------------------------------------------------------------------ R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe) ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

48 47 Jest wiele miar ilości pieniądza w gospodarce… 1.M 0 = R+C 2.M 1 = C + D 3.M 2 = M 1 + małe wkłady terminowe 4.M 4 = M 1 + wszystkie wkłady terminowe i oszczędnościowe 5.Jest jeszcze NIBY-PIENIĄDZ (ang. near money), czyli inne bardzo płynne aktywa… ------------------------------------------------------------------------------ R – Gotówka w kasach banków komercyjnych (ich rezerwy) C – Gotówka w obiegu poza kasami banków D – Wkłady płatne na żądanie (rachunki czekowe) ILE PIENIĄDZA JEST W GOSPODARCE?

49 48 1. Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych rodzajów M jest coraz wyższe oprocentowanie.

50 49 1. Rekompensatą za malejąca płynność kolejnych rodzajów M jest coraz wyższe oprocentowanie. 2. Granice oddzielające pieniądz od niepieniądza i poszczególne funkcje spełniane przez pieniądz są trudne do wytyczenia… Kiedyś za pieniądz uważano środek wymiany, który nie daje odsetek, lecz jest płynny. Jednak w latach 80. XX w. wkłady czekowe zaczęły dawać oprocentowanie. Podobnie, możliwe stało się czerpanie płynnej gotówki z wkładów oszczędnościowych bez straty odsetek.

51 50 DYGRESJA W końcu 2002 r. w USA rozróżniano 4 rodzaje podaży pieniądza: M 1, M 2, M 3, L. (Rekompensatą za ich malejąca płynność jest coraz wyższe oprocen- towanie). M 1 – zasoby wysoce płynnego środka płatniczego (gotówka* plus np. różne nieoprocentowane i oprocentowane wkłady czekowe ) ; (M 1 : 4 190$/os.). M 2 – ten agregat DODATKOWO obejmuje pewne mniej płynne aktywa, np. wkłady oszczędnościowe (trzeba zawiadomić bank o zamiarze ich tran- sferu na rachunek czekowy), małe (do 100 000$) wkłady terminowe (ich wy- cofanie przed uzgodnionym terminem jest karane obniżką odsetek); udzia- ły w funduszach inwestycyjnych rynku pieniądza (czeki wystawiane przez ich właścicieli muszą mieć pewną minimalną wysokość); (M 2 : 20 080$/os.). M 3 – DODATKOWO obejmuje np. duże wkłady terminowe i duże wkłady bankowe dokonywane na indywidualnych warunkach; (M 3 : 29 480$/os.). L – DODATKOWO obejmuje aktywa, które nie są pieniądzem, lecz jego bliskim substytutem (np. obligacje rządu USA dla małych ciułaczy; bo- ny skarbowe krótsze niż 12 miesięcy). ---------- Zgodnie z danymi FED w 1995 r. w USA na osobę przypadało prawie 1400$ gotów- ki; przeciętny Amerykanin trzymał ok. 100$ gotówki (wielkie ilości gotówki obsługi- wały zatem płatności w szarej strefie i za granicą). KONIEC DYGRESJI W praktyce granice oddzielające pieniądz od niepieniądza i poszcze- gólne funkcje spełniane przez pieniądz są trudne do wytyczenia. Kiedyś za pieniądz uważano środek wymiany, który nie daje odsetek, lecz jest płynny. Jednak w latach 80-tych XX w. wkłady czekowe zaczęły dawać oprocentowanie. Podobnie, możliwe stało się czerpanie płynnej gotówki z wkładów oszczędnościowych bez straty odsetek.

52 51 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!)

53 52 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!) r = R/D = 0,1 (Zdaniem bankierów każde 10 gdybów wkładów na żądanie wy- maga 1 gb rezerwy gotówkowej).

54 53 KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ BANKI KOMERCYJNE W Hipotecji JEST 5 BANKÓW KOMERCYJNYCH, Hipotecjanie nie preferują żadnego z nich… g = C/D = 0 (Hipotecjanie zdecydowanie wolą D od C!) r = R/D = 0,1 (Zdaniem bankierów każde 10 gdybów wkładów na żądanie wy- maga 1 gb rezerwy gotówkowej). W obiegu pojawia się oto 1000 gb DODATKOWEJ GOTÓWKI: ktoś znalazł skarb i ulokował go w Bank of Hypothetia, który przy- stąpił do kreacji pieniądza…

55 54 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWAPASYWA 1.11000 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r., s. 234.

56 55 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWAPASYWA 1.11000+9001000+900 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r., s. 234.

57 56 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWAPASYWA 1.11000+9001000+900 1.2100+9001000+0 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r., s. 234.

58 57 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWAPASYWA 1.11000+9001000+900 1.2100+9001000+0 1.3280+9001180+0 2.1 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r., s. 234.

59 58 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWAPASYWA 1.11000+9001000+900 1.2100+9001000+0 1.3280+9001180+0 2.1280+10621180+162 2.2 2.3 3.1 Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r., s. 234.

60 59 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWAPASYWA 1.11000+9001000+900 1.2100+9001000+0 1.3280+9001180+0 2.1280+10621180+162 2.2118+10621180+0 2.3 3.1……………………………………………… …………………………………………………………….... Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r., s. 234.

61 60 Wycinek bilansu Bank of Hypothetia, luty 2008 AKTYWAPASYWA 1.11000+9001000+900 1.2100+9001000+0 1.3280+9001180+0 2.1280+10621180+162 2.2118+10621180+0 2.3150,4+10621212,4+0 3.1……………………………………………… …………………………………………………………….... Źródło: Hypothetian Banking, nr 3, 2008 r., s. 234.

62 61 AKTYWAPASYWA 1.11000+9001000+900 1.2100+9001000+0 1.3280+9001180+0 2.1280+10621180+162 2.2118+10621180+0 2.3 150,4 +1062 1212,4 +0 3.1……………………………………………… …………………………………………………………….... Ile pieniądza powstało po zakończeniu 2. cyklu kreacji pieniądza w Bank of Hypothetia?

63 62 AKTYWAPASYWA 1.11000+9001000+900 1.2100+9001000+0 1.3280+9001180+0 2.1280+10621180+162 2.2118+10621180+0 2.3 150,4 +1062 1212,4 +0 3.1……………………………………………… …………………………………………………………….... Ile pieniądza powstało po zakończeniu 2. cyklu kreacji pieniądza w Bank of Hypothetia? Tyle: C + D 1 = 849,6 gb D 2 = 1212,4 gb A zatem, TYLKO TEN JEDEN BANK z 1000 gb na naszych oczach zrobił 849,6 gb + 1212,4 gb = 2062 gb środka płatniczego!

64 63 A wszystkie 5 banków w Hipotecji? Ile pieniądza są one w stanie stworzyć z 1000 gb gotówki nieoczekiwanie pojawiającej się w obie- gu?

65 64 A wszystkie 5 banków w Hipotecji?

66 65 A wszystkie 5 banków w Hipotecji?

67 66 A wszystkie 5 banków w Hipotecji?

68 67 A wszystkie 5 banków w Hipotecji?

69 68 A to znaczy, że jeśli M0 wzrośnie o ΔM0, to – CETERIS PARIBUS - M1 wzrośnie o: ΔM1=Kp ΔM0!

70 69 MNOŻNIK KREACJI PIENIĄDZA to liczba, która in- formuje, o ile – ceteris paribus – MOŻE * wzrosnąć podaż pieniądza M 1 pod wpływem zwiększenia się podaży pie- niądza M 0 o ΔM 0. --------------- * Warunkiem jest, że g i r się nie zmienią.

71 70 3. RYNEK PIENIĄDZA

72 71 Pora na analizę działania rynku pieniądza. Towarem jest tu środek płatniczy M 1. Po kolei omówimy: 1.PODAŻ PIENIĄDZA (środka płatniczego) na rynku pienią- dza. 2.POPYT NA PIENIĄDZ (środek płatniczy) na rynku pieniądza. 3.RÓWNOWAGĘ na rynku pieniądza i powstawanie STOPY PROCENTOWEJ.

73 72 PODAŻ PIENIĄDZA

74 73 PODAŻ PIENIĄDZA Podażą pieniądza steruje bank centralny… Operacje otwartego rynku Stopa dyskontowa Stopa rezerw minimalnych M 1 =M 0kp=M 0(1+g)/(g+r)

75 74 OPERACJE OTWARTEGO RYNKU Stopa dyskontowa stopa rezerw minimalnych M 1 =M 0kp=M 0(1+g)/(g+r)

76 75 STOPA REZERW MINIMALNYCH Operacje otwartego rynku Stopa dyskontowa STOPA REZERW MINIMALNYCH M 1 =M 0kp=M 0(1+g)/(g+r)

77 76 STOPA DYSKONTOWA Operacje otwartego rynku S TOPA DYSKONTOWA stopa rezerw minimalnych M 1 =M 0kp=M 0(1+g)/(g+r)

78 77 inin M MSMS A/ 0 inin M B/ 0 Podaż pieniądza i jej zmiany W naszym modelu oferowana w gospodarce ilość M 1 NIE ZALEŻY OD STOPY PROCENTOWEJ. Przecież wśród zmiennych decy- dujących o wielkości M 1 nie ma stopy procentowej: M 1 =M 0kp=M 0(1+g)/(g+r).

79 78 POPYT NA PIENIĄDZ

80 79 POPYT NA PIENIĄDZ Popyt na środek płatniczy powstaje, kiedy gospodarstwa domowe i firmy rezygnują z trzymania części swojego majątku w formie np. nieruchomości, papierów wartościowych i bankowych wkładów oszczędnościowych i trzymają go w formie gotowego do użytku środka płatniczego (KASY TRANSAKCYJNEJ).

81 80 POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M 1 … Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -TRANSAKCYJNY

82 81 POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M 1 … Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -Transakcyjny -PRZEZORNOŚCIOWY

83 82 POPYT NA PIENIĄDZ Pomyśl o korzyściach z trzymania pieniądza, M 1 … Główne motywy skłaniające do trzymania pieniądza: -Transakcyjny -Przezornościowy -PORTFELOWY

84 83 MB M 0 Krańcowa korzyść z trzymania pieniądza, MB (ang. marginal benefit), MALEJE…

85 84 MB M 0 Krańcowa korzyść z trzymania pieniądza, MB (ang. marginal benefit), MALEJE… Np. zmiany wielkości produkcji w gospodarce zmieniają krańcową korzyść z poszczególnych jednostek pieniądza.

86 85 A teraz pomyśl o stratach spowodowanych trzymaniem pieniądza, M 1. Te straty to: REALNA WARTOŚĆ UTRACONEGO OPROCENTOWANIA

87 86 A teraz pomyśl o stratach spowodowanych trzymaniem pieniądza, M 1. Te straty to: REALNA WARTOŚĆ UTRACONEGO OPROCENTOWANIA + STRATA WARTOŚCI (SIŁY NABYWCZEJ) M 1 SPOWODOWA- NA INFLACJĄ

88 87 Krańcowy koszt trzymania pieniądza, MC (ang. marginal cost), jest proporcjonalny do nominalnej stopy procentowej i stały. Przecież: i n =i r +π. M MC* 0 MC Wielkość MC jest wprost proporcjonalna do i n =i r +π

89 88 Konfrontacja malejącej krańcowej korzyści z trzymania kolejnych porcji środka płatniczego, MB 1, ze stałym kosztem krańcowym ich trzymania, MC, wyznacza zapotrzebowanie na środek płatniczy, M D. Na rysunku wynosi ono M 1. MB, MC MB 1 0 MDMD M1M1 MC 1

90 89 Zapotrzebowanie na pieniądz jest wprost proporcjonalne do wiel- kości produkcji w gospodarce, Y… MB, MC MB 1 0 MDMD MB 2 M2M2 M1M1 MC* Popyt na pieniądz i jego zmiany

91 90 Zapotrzebowanie na pieniądz jest wprost proporcjonalne do wielkości produkcji w gospodarce, Y… i odwrotnie proporcjonalne do poziomu nominalnej stopy procentowej, i n. MB, MC 0 MDMD MB M1M1 M2M2 MC 1 MC 2 Popyt na pieniądz i jego zmiany

92 91 Zatem, W POWYŻSZYM UKŁADZIE WSPÓŁRZĘDNYCH zmiany nominalnej stopy procentowej, i n, powodują przesunięcia wzdłuż linii popytu na pieniądz, M D … inin 0 MDMD MDMD M1M1 M2M2 B A

93 92 A zatem, w powyższym układzie współrzędnych zmiany nominalnej stopy procentowej, i n, powodują przesunięcia wzdłuż linii popytu na pieniądz, M D, a – na przykład - zmiany wielkości produkcji, Y, przesunięcia całej tej linii. 0 MDMD M1M1 M2M2 inin A B

94 93 W gospodarce powstaje taka cena środka płatniczego, M 1, czyli sto- pa procentowa, i n, której poziom zapewnia zrównanie się zapo- trzebowania na M 1 z zaoferowana ilością M 1. Dzieje się to na RYNKU PIENIĄDZA. inin 0 M MDMD M*M* E MSMS RÓWNOWAGA NA RYNKU PIENIĄDZA I POWSTAWANIE STOPY PROCENTOWEJ

95 94 Np., po zmniejszeniu się popytu na pieniądz z M D1 do M D2 przy stopie procentowej zapotrzebowanie na pieniądz jest mniejsze od zaoferowanej na rynku ilości pieniądza (M 2 <M*). inin 0 M M D1 M*M* E MSMS M2M2 M D2 I.

96 95 M 1 jest za dużo i ludzie zamieniają nadwyżki M 1 na papiery war- tościowe, więc np. cena obligacji wzrasta. Dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów stopa zwrotu od przeznaczonego na ich zakup kapitału maleje. inin 0 M M D1 M*M* E MSMS M2M2 M D2 I.

97 96 M 1 jest za dużo i ludzie zamieniają nadwyżki M 1 na papiery war- tościowe, więc np. cena obligacji wzrasta. Dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów stopa zwrotu od przeznaczonego na ich zakup kapitału maleje. Banki odnotowują wzrost wkładów oszczędnościowych i mogą sobie pozwolić na zmniejszenie ich oprocentowania. inin 0 M M D1 M*M* E MSMS M2M2 M D2 I.

98 97 M 1 jest za dużo i ludzie zamieniają nadwyżki M 1 na papiery war- tościowe, więc np. cena obligacji wzrasta. Dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów, stopa zwrotu od przeznaczonego na ich zakup kapitału maleje. Banki odnotowują wzrost wkładów oszczędnościowych i mogą sobie pozwolić na zmniejszenie ich oprocentowania. inin 0 M M D1 M*M* E MSMS M2M2 M D2 MDiMDi I.

99 98 inin 0 M M D2 M*M* E MSMS M1M1 M D1 Po zwiększeniu się popytu na pieniądz z M D1 do M D2 przy stopie procentowej chętni chcą trzymać więcej środka płatniczego, niż pozwala na to zaoferowana w gospodarce ilość środka płatniczego (M 1 >M*). II.

100 99 inin 0 M M D2 M*M* E MSMS M1M1 M D1 Spada wtedy cena papierów wartościowych i - dla każdego po- ziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z inwestycji w ich kupno. II.

101 100 inin 0 M M D2 M*M* E MSMS M1M1 M D1 Spada wtedy cena papierów wartościowych i - dla każdego po- ziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z inwestycji w ich kupno. Również banki podwyższają oprocentowanie. II.

102 101 inin 0 M M D2 M*M* E MSMS M1M1 M D1 Spada wtedy cena papierów wartościowych i - dla każdego po- ziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z inwestycji w ich kupno. Również banki podwyższają oprocentowanie. MDiMDi II.

103 102 Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M 1 do M 2 (np. sprze- daje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, i n 1, ludzie chcą trzymać M 1 środka płatniczego. Jed- nak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań papiery banku!), więc na M 1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. III.

104 103 Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M 1 do M 2 (np. sprze- daje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, i n 1, ludzie chcą trzymać M 1 środka płatniczego. Jed- nak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań papiery banku!), więc na M 1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procen- towa). III.

105 104 Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M 1 do M 2 (np. sprze- daje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, i n 1, ludzie chcą trzymać M 1 środka płatniczego. Jed- nak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań papiery banku!), więc na M 1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procen- towa). Także banki podnoszą oprocentowanie, usiłując zapobiec wycofywaniu wkładów oszczędnościowych. III.

106 105 Bank centralny zmniejsza ilość pieniądza z M 1 do M 2 (np. sprze- daje papiery wartościowe). Przy dotychczasowym poziomie stopy procentowej, i n 1, ludzie chcą trzymać M 1 środka płatniczego. Jed- nak niektórzy mają go za mało (bo kupili zań papiery banku!), więc na M 1 zamieniają oszczędności i papiery wartościowe. Tanieją obligacje (i akcje), czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów - rośnie stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procen- towa). Także banki podnoszą oprocentowanie, usiłując zapobiec wycofywaniu wkładów oszczędnościowych. MSiMSi III.

107 106 Bank centralny zwiększa podaż M 1 (np. skupuje bony skarbowe). Przy i n 1 ludzie chcą trzymać M 1 pieniądza. Okazuje się jednak, że niektórzy mają M 1 za dużo (bo sprzedali bankowi papiery wartościowe!), więc zamieniają M 1 na papiery wartościowe i wkła- dy oszczędnościowe. 0 M D M M 1 M 2 M1M1 S M S 2 i n 1 i n * E 1 E 2 i n IV.

108 107 Na rynku kapitałowym drożeją obligacje (i akcje), czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów – spada stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procentowa). W obliczu napływu wkładów oszczędnościowych także banki obniżają oprocentowanie. 0 M D M M 1 M 2 M1M1 S M S 2 i n 1 i n * E 1 E 2 i n IV.

109 108 Na rynku kapitałowym drożeją obligacje (i akcje), czyli - dla każdego poziomu dochodu osiąganego przez posiadacza tych papierów – spada stopa zwrotu z pieniędzy zainwestowanych w ich kupno (stopa procentowa). W obliczu napływu wkładów oszczędnościowych także banki obniżają oprocentowanie. MSiMSi 0 M D M M 1 M 2 M1M1 S M S 2 i n 1 i n * E 1 E 2 i n IV.

110 109 Ta TEORIA STOPY PROCENTOWEJ, KTÓRA ZALEŻY OD PREFERENCJI PŁYNNOŚCI (ang. liquidity preference theory of intrest) wyjaśnia powstawanie BARDZO KRÓTKOTERMINO- WYCH STÓP PROCENTOWYCH NA RYNKU MIĘDZYBAN- KOWYM.

111 110 Ta TEORIA STOPY PROCENTOWEJ, KTÓRA ZALEŻY OD PREFERENCJI PŁYNNOŚCI (ang. liquidity preference theory of intrest) wyjaśnia powstawanie BARDZO KRÓTKOTERMINO- WYCH STÓP PROCENTOWYCH NA RYNKU MIĘDZYBAN- KOWYM. Od nich zależą z kolei ŚREDNIOTERMINOWE I DŁUGOTER- MINOWE STOPY PROCENTOWE.