EPIDEMIOLOGIA – DEFINICJA

Prezentacja na temat: "EPIDEMIOLOGIA – DEFINICJA"— Zapis prezentacji:

0 EPIDEMIOLOGIA Andrzej Deptała
Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych Wydział Nauki o Zdrowiu Akademia Medyczna w Warszawie

1 EPIDEMIOLOGIA – DEFINICJA
Nauka zajmująca się występowaniem, uwarunkowaniami i przebiegiem chorób w danej populacji, z uwzględnieniem jej struktury

2 EPIDEMIOLOGIA – CELE Badanie przyczyn, rozwoju i szerzenia się chorób (pierwotnie zakaźnych, obecnie także chorób niezakaźnych) i stanów patologicznych. Badanie wpływu czynników fizycznych, chemicznych, warunków socjalnych oraz niedoboru koniecznych dla ustroju czynników na rozwój i szerzenie się chorób. Badanie poszczególnych chorób pod względem częstości zachorowań, zależnie od czasu, miejsca, wieku, zajęcia, warunków środowiskowych, itp. Zapobieganie chorobom i zwalczanie chorób. Badania epidemiologiczne mogą dotyczyć także zwierząt i roślin.

3 PODSTAWOWE POJĘCIA Współczynnik zachorowalności (incidence rate) – liczba zarejestrowanych nowych zachorowań w danym roku, liczony na w badanej populacji. Współczynnik chorobowości (prevalence rate) – liczba obserwowanych chorych w danym roku na w badanej populacji; współczynnik ten obejmuje zarówno nowe zachorowania, jak i osoby, u których rozpoznano chorobę w poprzednich latach.

4 PODSTAWOWE POJĘCIA – CD.
Współczynnik umieralności (mortality rate) – liczba nowych zgonów na daną chorobę w danym roku, na obserwowanej populacji. Współczynnik śmiertelności (fatality rate) – liczba zgonów na daną chorobę wśród chorych na daną chorobę. Wskaźnik struktury (w %) – odsetkowy udział danej choroby wśród liczby wszystkich chorób; może dotyczyć zarówno zestawień zachorowalności, jaki i zestawień umieralności.

5 PODSTAWOWE POJĘCIA – CD.
Współczynniki surowe – liczby uzyskane z rejestrów; różny rozkład w zależności od wieku, np. współczynnik surowy zachorowań dla raka piersi w całej populacji = 50,5; ale dla grupy wiekowej lat współczynnik ten przekracza 125. Współczynniki standaryzowane – określają jakie byłyby współczynniki w badanej populacji, gdyby struktura wieku tej populacji była taka sama jak struktura „wzorcowej populacji świata”

6 METODYKA BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH
Dane epidemiologiczne wiarygodne są wykładnikami poziomu organizacyjnego służby zdrowia w kraju lub w danym rejonie.

7 BADANIA OPISOWE Badania opisowe analizują aktualny stan zdrowia populacji dzięki: Prowadzonym rejestrom (np. rejestr nowotworów, rejestr zawałów serca, itp.). Badaniom przekrojowym – określają częstość występowania w społeczeństwie analizowanych chorób lub odchyleń od stanu prawidłowego. Badaniom długoterminowym – ustalają zmienność w czasie analizowanych chorób lub odchyleń od stanu prawidłowego.

8 BADANIA ANALITYCZNE Badania analityczne oceniają czynniki lub warunki wpływające na rozwój choroby albo mające z nią związek. Badania analityczne retrospektywne (ocena przeszłości) – na ogół poszukują różnic w częstości występowania czynników wpływających na rozwój choroby między osobami zdrowymi, a chorymi. Badania analityczne prospektywne (ocena przyszłości) – na ogół śledzą zachorowalność na daną chorobę w grupie osób zdrowych eksponowanych na czynniki, które wpływają na rozwój tej choroby.

9 BADANIA EKSPERYMENTALNE
Badania eksperymentalne służą weryfikacji hipotez dotyczących skuteczności podejmowanych działań leczniczych lub profilaktycznych. Istotą tych badań jest losowe wyodrębnienie i porównanie 2 grup: Grupa badawcza – osoby, u których podejmowane jest testowane działanie lecznicze Grupa kontrolna – osoby, u których nie podejmuje się testowanego działania leczniczego; podlega tylko obserwacji

10 STRUKTURA UMIERALNOŚCI W POLSCE w 2002 r.
% Całkowitej Liczby Zgonów Choroby Sercowo-Naczyniowe Nowotwory Wypadki Choroby Zakaźne

11 CHOROBY SERCOWO-NACZYNIOWE
Zasadniczymi czynnikami ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych są: Nadciśnienie tętnicze Palenie tytoniu Hipercholesterolemia Otyłość Cukrzyca

12 NADCIŚNIENIE TĘTNICZE – DANE DEMOGRAFICZNE

13 NADCIŚNIENIE TĘTNICZE – ZNAJOMOŚĆ WŁASNEGO RR

14 ZAWAŁ SERCA, UDAR MÓZGU – UDZIAŁ CZYNNIKÓW

15 ZAWAŁ SERCAA, UDAR MÓZGUB – RYZYKO BEZWZGLĘDNE

16 HIPERCHOLESTEROLEMIA – ROZPOWSZECHNIENIE

17 NADWAGA I OTYŁOŚĆ – ROZPOWSZECHNIENIE

18 NADWAGA I OTYŁOŚĆ – CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA

19 CUKRZYCA – CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA

20 CHOROBY NOWOTWOROWE Do głównych czynników ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych należą te, które są związane z niewłaściwym stylem życia. W strukturze zachorowań i zgonów na nowotwory dominują raki tytoniozależne i związane z nieprawidłową dietą.

21 ZACHOROWALNOŚĆ MĘŻCZYZN NA NOWOTWORY
Struktura zachorowalności w 2002 r. - % Rak płuca Rak jelita grubego Rak prostaty Rak pęcherza moczowego Rak żołądka Rak krtani

22 ZACHOROWALNOŚĆ KOBIET NA NOWOTWORY
Struktura zachorowalności w 2002 r. - % Rak piersi Rak jelita grubego Rak płuca Rak trzonu macicy Rak szyjki macicy Rak jajnika

23 UMIERALNOŚĆ MĘŻCZYZN NA NOWOTWORY
Struktura umieralności w 2002 r. - % Rak płuca Rak jelita grubego Rak żołądka Rak prostaty Rak pęcherza moczowego Rak trzustki

24 UMIERALNOŚĆ KOBIET NA NOWOTWORY
Struktura umieralności w 2002 r. - % Rak piersi Rak płuca Rak jelita grubego Rak jajnika Rak żołądka Rak trzustki

25 STYL ŻYCIA Palenie tytoniu Nadużywanie alkoholu etylowego
Niewłaściwa dieta Zachowania seksualne

26 STYL ŻYCIA – NOWOTWORY TYTONIOZALEŻNE
Rak płuca Rak krtani Rak jamy ustnej i gardła Rak przełyku Rak żołądka Rak trzustki Rak jelita grubego Rak pęcherza moczowego Rak nerki Rak szyjki macicy Ostra białaczka Główny czynnik ryzyka Dodatkowy czynnik ryzyka

27 STYL ŻYCIA – NADUŻYWANIE ALKOHOLU 2
Nadużywanie etanolu, a zwłaszcza postaci wysokoprocentowych, zwiększa ryzyko zachorowania na: Raka jamy ustnej i gardła Raka krtani Raka przełyku Raka piersi Raka wątrobowokomórkowego

28 STYL ŻYCIA – DIETA: „POŻYWIENIE ONKOGENNE”
Dieta oparta o potrawy wędzone, peklowane, lub konserwowane sprzyja zachorowaniom na raka żołądka i raka przełyku. Dieta bogata w tłuszcze zwierzęce (sposób przygotowania pokarmu jest też ważny) i wysokokaloryczna sprzyja zachorowaniom na raka jelita grubego, raka prostaty i raka piersi. Dieta z dużą zawartością czerwonego mięsa sprzyja zachorowaniu na raka jelita grubego. Dieta zawierająca toksyny grzybów pleśniowych sprzyja zachorowaniu na raka wątrobowokomórkowego.

29 STYL ŻYCIA – ZACHOWANIA SEKSUALNE
Duża liczba partnerów seksualnych i wczesne rozpoczęcie życia płciowego sprzyjają zachorowaniom na raka szyjki macicy (HPV) lub raka prącia (HPV). Stosunki homoseksualne u mężczyzn sprzyjają zachorowaniu na raka odbytu (HPV).

30 ZMORY XXI WIEKU – JAK OBNIŻYĆ UMIERALNOŚĆ?
CHOROBY SERCOWO-NACZYNIOWE: Przez obniżenie zużycia tytoniu. Przez badania przesiewowe lub wczesne wykrycie: nadciśnienia tętniczego hipercholesterolemii cukrzycy Przez „zwalczanie” otyłości. Przez powszechne stosowanie leczenia zgodnego z najlepszymi standardami (state-of-the art treatment). NOWOTWORY: Przez obniżenie zużycia tytoniu. Przez korektę diety (tzn. obniżenie dobowej ilości tłuszczów < 25% i spożywanie 3-5 posiłków warzywno-owocowych). Przez badania przesiewowe i wczesne wykrycie. Przez powszechne stosowanie leczenia zgodnego z najlepszymi standardami (state-of-the art treatment).