P OSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE ( BEZ ZAŻALENIOWEGO ) mgr Maria Górnicka.

Prezentacja na temat: "P OSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE ( BEZ ZAŻALENIOWEGO ) mgr Maria Górnicka."— Zapis prezentacji:

1 P OSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE ( BEZ ZAŻALENIOWEGO ) mgr Maria Górnicka

2 P ODSTAWY POSTĘPOWANIA ODWOŁAWCZEGO Konstytucja: o art. 78 („każda ze stron ma prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji”), o art. 176 („postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne”). Konwencje: o art. 7 EKPCz, o art. 14 ust. 5 MPPOiP. KPK: o Dział IX.

3 O DWOŁYWANIE SIĘ OD ORZECZEŃ SĄDÓW ODWOŁAWCZYCH Zasadniczo zakazane. Jest to zakaz bezwzględny. Wniesienie środka odwoławczego od takiego orzeczenia nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie zobowiązuje sądu do podjęcia jakichkolwiek czynności prawnych. Wyjątki: Postanowienie o przeprowadzenie obserwacji w zakładzie leczniczym, Postanowienie o zastosowania środka zapobiegawczego. Postanowienie o nałożeniu kary porządkowej. Postanowienia te nie mogą być wydane w wyniku zażalenia.

4 S YSTEMATYKA ŚRODKÓW ZASKARŻENIA środki odwoławcze (apelacja i zażalenie), inne (sprzeciw od wyroku nakazowego (jedyny taki wyrok), sprzeciw od orzeczenia referendarza sądowego, quasi sprzeciwy: usprawiedliwienie z art. 286 KPK, odwołanie art. 373 KPK). kasacja, wniosek o wznowienie postępowania. Zwyczajne (w procesie, od orzeczeń nieprawomocnych): Nadzwyczajne (od orzeczeń prawomocnych):

5 C ECHY POSTĘPOWANIA ODWOŁAWCZEGO ( ŚRODKÓW ODWOŁAWCZYCH ): Skargowość: uruchomienie postępowania odwoławczego może nastąpić tylko z inicjatywy uprawnionych podmiotów, inaczej uprawnienie określonych podmiotów do składania środków odwoławczych, są to strony, podmiot z art. 416 KPK i inne os., Dewolutywność: rozpatrywanie przez organ wyższej instancji, Suspensywność: wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia, Zakaz reformationis in peius : nie można orzec na niekorzyść oskarżonego, jeśli środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na jego korzyść, art. 434, art. 443 KPK.

6 G RANICE ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO Uprawnienia i obowiązki sądu odwoławczego przy rozpoznaniu tego środka. Granice zaskarżenia, Kierunek środka odwoławczego, Zarzuty, Niektórzy: wnioski (czego się żąda, zamieszczone w petitum pisma).

7 G RANICE ZASKARŻENIA : Zakres w jakim orzeczenie jest zaskarżone. Zakres zaskarżenia: W całości lub w części, można także samo uzasadnienie. Są podmiotowe i przedmiotowe.

8 N OWE FAKTY I DOWODY W ŚRODKU ODWOŁAWCZYM Art. 427 § 3, 4 i 5 KPK: § 3. Odwołujący się może również wskazać nowe fakty lub dowody, jeżeli nie mógł powołać ich w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji. § 4. W postępowaniu przed sądem, które zostało wszczęte z inicjatywy strony, w środku odwoławczym nie można podnosić zarzutu nieprzeprowadzenia przez sąd określonego dowodu, jeżeli strona nie składała w tym zakresie wniosku dowodowego, zarzutu przeprowadzenia dowodu pomimo braku wniosku strony w tym przedmiocie, ani też zarzutu naruszenia przepisów dotyczących aktywności sądu przy przeprowadzaniu dowodów, w tym również przeprowadzenia dowodu poza zakresem tezy dowodowej. § 5. Przepisu § 4 nie stosuje się, jeżeli przeprowadzenie dowodu jest obowiązkowe.

9 O GRANICZENIE ROZPOZNANIA ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO Podstawa: art. 436 KPK, Polega na ograniczeniu rozpoznania środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień. Przesłanki: o rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe dla dalszego toku postępowania, o jest to wystarczające do wydania orzeczenia, Jest to uprawnienie sądu, a nie obowiązek.

10 O RZEKANIE POZA GRANICAMI ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO : Poza granicami podmiotowymi: Art. 435 KPK: gravamen commune, dobrodziejstwo cudzego środka odwoławczego, dotyczy współoskarżonych, jeżeli tylko część z nich złożyła środek odwoławczy, a te same względy przemawiają, aby zmienić lub uchylić orzeczenia także w stosunku do pozostałych, tylko na ich korzyść. Postanowienie SN z 12.04.2006 r. II KK 335/05: „przekroczenie granic podmiotowych, też w zakresie bezwzględnych przyczyn odwoławczych, możliwe jest tylko razem z art. 435 KPK”. Przełamanie kierunku środka odwoławczego: wniesiony na niekorzyść może działać na korzyść, jeśli zachodzą przesłanki z art. 440 KPK.

11 O RZEKANIE POZA GRANICAMI ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO C. D.: Poza granicami przedmiotowymi: Bezwzględne przyczyny odwoławcze art. 439 § 1 KPK, Rażąca niesprawiedliwość wyroku art. 440 KPK, Poprawienie błędnej kwalifikacji prawnej (dotyczy apelacji) art. 455 KPK.

12 K IERUNEK ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO Stosunek tego środka do sytuacji oskarżonego. Może być na korzyść lub na niekorzyść. Wiąże się z gravamen.

13 G RAVAMEN Możliwość skarżenia jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszające prawa odwołującego się lub szkodzące jego interesom. Oskarżyciel posiłkowy i oskarżyciel prywatny mogą skarżyć tylko na niekorzyść. Oskarżony, jego obrońca i przedstawiciel ustawowy mogą skarżyć tylko na korzyść. Wyjątkowa rola oskarżyciela publicznego jako organu pozwala mu skarżyć na niekorzyść i na korzyść. Nieprzestrzeganie gravamen powoduje, że środek odwoławczy jest niedopuszczalny z mocy ustawy.

14 Z AKAZ REFORMATIONIS IN PEIUS Łączy się z kierunkiem środka odwoławczego. Nie można orzec na niekorzyść oskarżonego, jeśli środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na jego korzyść, dotyczy to także postępowania ponownego po uchyleniu orzeczenia, art. 434, art. 443 KPK.

15 W YJĄTKI OD ZAKAZU REFORMATIONIS IN PEIUS Art. 434 § 1 KPK Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy. Sąd odwoławczy może orzec tylko w granicach zaskarżenia i tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, chyba że ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

16 W YJĄTKI OD ZAKAZU REFORMATIONIS IN PEIUS C. D. Art. 434 §3 KPK (mały świadek koronny) W przypadku skazania z zastosowaniem art. 60 § 3 lub 4 Kodeksu karnego lub art. 36 § 3 Kodeksu karnego skarbowego sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego, i to niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, także wówczas, jeżeli środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na korzyść oskarżonego, który po wydaniu wyroku odwołał lub w istotny sposób zmienił swoje wyjaśnienia lub zeznania. Nie dotyczy to jednak przypadku zasadnego podniesienia zarzutu obrazy prawa materialnego lub stwierdzenia przez sąd odwoławczy okoliczności uzasadniających uchylenie orzeczenia, określonych w art. 439 § 1.

17 Z AKAZ REFORMATIONIS IN PEIUS A ŚRODKI ZABEZPIECZAJĄCE Brak zakazu. Wiąże się to z leczniczym charakterem środków zabezpieczających.

18 Z ARZUTY A UCHYBIENIA Zarzuty – strona formułuje w środku odwoławczym. Uchybienia – zarzuty, które okazały się zasadne, względne podlegają ocenie sądu, bezwzględne są przyjmowane niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu na treść orzeczenia. Podstawy odwoławcze (przyczyny odwoławcze) – uchybienia, które wywołują skutki prawne.

19 P RZYCZYNY ODWOŁAWCZE 1. obraza przepisów prawa materialnego, 2. obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia, 3. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia, 4. rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka. Można podzielić na te, które: dotyczą składu i właściwości sądu, są związane z orzekaniem sądu, wskazują na naruszenie prawa oskarżonego do obrony. WzględneBezwzględne

20 B EZWZGLĘDNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE DOTYCZĄCE SKŁADU I WŁAŚCIWOŚCI SĄDU 1. w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40, 2. sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie, 3. sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego, 4. sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu. 01.01.2017 r. wejdzie w życie dodatkowa przyczyna: w wydaniu orzeczenia brał udział sędzia lub sędziowie wyznaczeni z pominięciem sposobu wskazanego w art. 351, co do których nie uwzględniono wniosku o wyłączenie złożonego zgodnie z art. 40a.

21 B EZWZGLĘDNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE ZWIĄZANE Z ORZEKANIEM SĄDU 1. orzeczono karę, środek karny, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie, 2. orzeczenie zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu, 3. zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie, 4. orzeczenie zostało wydane pomimo tego, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone, 5. zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8– 11 KPK.

22 B EZWZGLĘDNE PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE WSKAZUJĄCE NA NARUSZENIE PRAWA OSKARŻONEGO DO OBRONY 1. oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy, 2. sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.

23 G RANICE : Zaskarżenia: zakres, w jakim podmiot zaskarżył orzeczenie, Środka: granice zaskarżenia+kierunek+zarzuty, Orzekania (rozpoznania/rozpatrzenia środka, dotyczy apelacji): granice środka+reguły ne peius.

24 R EGUŁY NE PEIUS Art. 454 KPK: Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie. Sąd odwoławczy nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności.

25 C OFNIĘCIE ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO Może ten podmiot, który wniósł środek odwoławczy. Środek odwoławczy na niekorzyść zawsze można cofnąć. Środek odwoławczy na korzyść można cofnąć tylko za zgodą oskarżonego. Oskarżony może cofnąć każdy środek odwoławczy z wyjątkiem złożonego przez oskarżyciela publicznego i z wyjątkiem sytuacji obrony obligatoryjnej. Można aż do zakończenia sprawy.

26 P OSTĘPOWANIE ZWIĄZANE Z ROZPATRYWANIEM ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO Kontrola formalna: termin, dopuszczalność, forma, treść, właściwość. Ewentualna odpowiedź na środek odwoławczy. Kontrola merytoryczna: zasadność.

27 P YTANIA PRAWNE DO SN Art. 441 KPK: Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Sąd Najwyższy może przekazać rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego powiększonemu składowi tego sądu. Uchwała Sądu Najwyższego jest w danej sprawie wiążąca. Prokurator, obrońcy i pełnomocnicy mają prawo wziąć udział w posiedzeniu. Sąd Najwyższy może przejąć sprawę do swego rozpoznania.

28 O RZECZENIA SĄDU ODWOŁAWCZEGO Ar. 437 KPK: Utrzymuje w mocy zaskarżonego orzeczenie: orzeczenie aprobacyjne. Zmienia zaskarżone orzeczenie, tutaj także uniewinnienie: orzeczenie reformatoryjne, Uchyla zaskarżone orzeczenie i następnie umarza postępowanie albo przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania: orzeczenie kasacyjne. (Uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1, art. 454 lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości). Dotyczy to odpowiednio rozpoznania środka odwoławczego od uzasadnienia orzeczenia.

29 C ECHY APELACJI Skargowość, Bezwzględna dewolutywność, Bezwzględna suspensywność, Zakaz reformationis in peius.

30 Z AKRES ZASKARŻENIA W APELACJI Art. 447 KPK: Apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku. Apelację co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych. Apelację co do środka karnego uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o środkach karnych. Zaskarżyć można również brak rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego. W apelacji można podnosić zarzuty, które nie stanowiły lub nie mogły stanowić przedmiotu zażalenia. Podstawą apelacji nie mogą być zarzuty określone w art. 438 pkt 3 i 4, związane z treścią zawartego porozumienia, o którym mowa w art. 343, art. 343a i art. 387.

31 P ODSTAWY ORZEKANIA SĄDU ODWOŁAWCZEGO W APELACJI Zarzuty podniesione w apelacji i uznane przez sąd odwoławczy za zasadne. Uchybienia uwzględnione przez sąd z urzędu.

32 P RZEBIEG POSTĘPOWANIA APELACYJNEGO Doręczenie pisemnego wyroku z uzasadnieniem na wniosek. Złożenie apelacji w terminie 14 dni od dnia doręczenia pisemnego wyroku wraz z uzasadnieniem i jej kontrola formalna w sądzie I instancji. Przyjęcie apelacji przez sąd I instancji, zawiadomienie stron i przekazanie akt sądowi II instancji. Odpowiedź na apelację. Kontrola formalna apelacji w sądzie II instancji.

33 P RZEBIEG POSTĘPOWANIA APELACYJNEGO C. D. Stosujemy odpowiednio przepisy o postępowaniu w I instancji. Rozpoczyna się wywołaniem sprawy i sprawdzeniem obecności. Obecność nie jest obowiązkowa w przypadku posiedzenia. W przypadku rozprawy obecność obowiązkowa dotyczy tylko prokuratora i obrońcy obligatoryjnego. Posiedzenie jest zwoływane jeśli zachodzą bezwzględne przyczyny odwoławcze lub trzeba rozpatrzyć kwestie formalne. W innych przypadkach jest zwoływana rozprawa.

34 P RZEBIEG POSTĘPOWANIA APELACYJNEGO C. D. Przewód sądowy otwiera ustne sprawozdanie sędziego sprawozdawcy: jakie było rozstrzygnięcie, jakie są zarzuty i wnioski, jakie kwestie trzeba rozstrzygnąć z urzędu. Wnioski dowodowe są oddalane jeśli przeprowadzenie dowodów jest niecelowe ze względu na to, że konieczne jest przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania lub przeprowadzenie przewodu sądowego na nowo w całości.

35 P RZEBIEG POSTĘPOWANIA APELACYJNEGO C. D. Po zamknięciu przewodu sądowego następują głosy stron, narada, i wyrokowanie. Wyroki: aprobacyjny, zmieniający, kasatoryjny. Uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie 14 dni. Jeżeli sąd zmienia lub utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony, chyba że zostało złożone zdanie odrębne.

36 B IBLIOGRAFIA Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 98, poz. 555 ze zm.), stan prawny sprzed dnia 15 kwietnia 2016 r. Świada Zofia (red.), Postępowanie karne Część szczególna, Warszawa 2011.

37 D ZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ.