PISZ@KI TRZECIAKI.

Prezentacja na temat: "PISZ@KI TRZECIAKI."— Zapis prezentacji:

1 TRZECIAKI

2 Wstęp W tym roku szkolnym braliśmy udział w realizacji projektu pt: Trzeciaki. Wraz z panią wybraliśmy temat projektu, opracowaliśmy zasady pracy oraz kryteria oceny. Podzieliliśmy się na zespoły zadaniowe. Każdy zespól otrzymał zadanie do wykonania. Oto działania poszczególnych zespołów: Zespół 1 – szukał informacji na temat pochodzenia nazwy naszego miasta, herbu Pisza i położenia miasta Zespół 2 – opracował kalendarium historyczne miast. Zespół 3- wykonał gazetkę ,,Dlaczego warto odwiedzić Pisz ? Zespół 4- układał krzyżówki, rymowanki, wierszyki o Piszu. Projektował i wykonał odznakę ,,Przyjaciel Pisza”. Zespól 5 – przygotował publiczną prezentację

3 Przy realizacji tego projektu korzystaliśmy z :
- komputerów z dostępem do Internetu - drukarki, aparatu cyfrowego - laptopa - wyszukiwarki Google - programu Tux Point, PowerPoint - edytora tekstu Word Podczas realizacji projektu : - udoskonaliliśmy czytanie ze zrozumieniem - wzbogaciliśmy swoje słownictwo - sprawnie posługujemy się poznanymi programami komputerowymi - umiemy korzystać z różnych źródeł informacji - umiemy lepiej współpracować w grupie - poznaliśmy historię naszego miasta - rozbudziły się nasze zainteresowania historyczne

4 Zespół pierwszy Pochodzenie nazwy naszego miasta, herb Pisza i położenie miasta. Miasto Pisz położone jest na skraju Puszczy Piskiej w południowo- wschodniej części Krainy Wielkich Jezior , nad jeziorem Roś i rzeką Pisą . Nazwa jest pochodzenia pruskiego i wywodzi się od nazwy ,, pisa” co oznacza bagno. Herb Pisza posiada trójdzielne pole herbowe. Dolny pas jest barwy czerwonej, a górny pas podzielony jest na dwie części : prawą białą i lewą czarną. Są to barwy herbowe elektora Fryderyka Wilhelma Hohenzollerna, który w 1654 roku nadał Piszowi prawa miejskie . Pośrodku tarczy herbowej przedstawiona jest głowa Jana Chrzciciela na złotej misie. Dawniej nasze tereny zamieszkiwała ludność mazurska. Pisz nosił nazwę Johannesburg . Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało mieszkańców. Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 10,08 km². Gmina Pisz jest największą obszarowo gminą w Polsce – 634 km². Około 2/3 jeziora Śniardwy leży w jej granicach.

5

6 Herb Pisza

7 Fragment gwary mazurskiej.

8 Zespół drugi Zespół drugi
Kalendarium Pisza ok. 160 r. – informacja o Galindach w pracy geografa z Aleksandrii Klaudiusza Ptolemeusza 1254 – Papież Innocenty IV nadał Galindii we władanie książętom mazowieckim 1255 – Książę kujawski Kazimierz zrzekł się Galindii na rzecz Zakonu krzyżackiego 1343 – częściowe wytyczenie granicy z Mazowszem 1344/1345 – wzniesienie zamku obronnego na prawym brzegu rzeki Pisy, 1361 – oblężenie i spalenie zamku przez księcia litewskiego Kiejstuta, 1366 – ponowny szturm i zburzenie zamku przez Litwinów, 1367 – Kontur bałgijski Ulryk Fricke nadał prawa bartne osadzie przy zamku Johannisburg 1379 – Ziemię Piską odwiedził Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Winrich von Kniprode 1422 – początek planowego osadnictwa na terenie powiatu piskiego,

9 Pisz powstał jako osada bartnicza, funkcjonująca jako wieś zagrodnicza, zasiedlona wolnymi pruskimi, posiadającymi prawo bartnictwa, rybołówstwa i myślistwa. Na początku XV w. (1424 r.) pojawiła się w dokumentach wzmianka o sołtysie, co wskazywałoby na funkcjonująca już wieś. Wspomniany sołtys wymieniany jest także jako starosta bartny w 1450 r. Prawdopodobnie w tym czasie w pobliżu zamku funkcjonowały już karczmy i kramy rzemieślnicze. 1449 – Potwierdzone istnienie kościoła i szkoły, budowa mostu zwodzonego na Pisie, 1451 – pobyt w Piszu wielkiego mistrza Ludwika von Erlichshausena; nieudana próba lokacji miasta. Przywilej lokacyjny nadawał 200 łanów na prawie chełmińskim, a sołtysem i zasadźca jednocześnie był niejaki Wawrzyniec Allwun i otrzymał 30 łanów i trzy parcele w mieście. Na utrzymanie plebana wyznaczono 10 łanów. Mieszkańcy lokowanego miasta otrzymali 110 łanów wolnych od obciążeń oraz 50 łanów czynszowych, dla których wyznaczono 10 lat wolnizny. Wojna trzynastoletnia uniemożliwiła zasiedlenie miasta i nadanej ziemi. 1455 – powstanie chłopskie podczas wojny trzynastoletniej, zajęcie zamku piskiego przez powstańców – ostatnia wojna polsko-krzyżacka; zajęcie zamku przez oddział polski pod dowództwem Jerzego Talfusa, 1525 – Sekularyzacja Zakonu Krzyżackiego; początki luteranizmu na Mazurach,

10 1639 – pobyt w Piszu króla polskiego Władysława IV,
1645 – Pisz otrzymał prawa miejskie nadane przez elektora Fryderyka Wilhelma, – częściowe zniszczenie ziemi piskiej przez Tatarów w okresie potopu szwedzkiego, 1658 – osiedlenie arian na Ziemi Piskiej, 1665 – synod ariański w Kotle, 1694 – pożar Pisza, – rozbudowa zamku 1698 – konferencja na zamku piskim króla Augusta II i elektora brandenburskiego Fryderyka I Hohenzollerna. Podczas "wielkich łowów" towarzyszących wizycie padły ostatnie żubry w Puszczy Piskiej, – epidemia dżumy (w Piszu zostało przy życiu 14 mieszkańców), 1709 i 1734 – pobyt w Piszu króla Stanisława Leszczyńskiego, 1794 – działania wojenne związane z powstaniem kościuszkowskim, 1798 – rozpoczęto prace przy uspławnianiu rzeki Pisy 1803 – rozwiązanie parafii ariańskiej w Kosinowie, 1805 – powstanie zakładu hutniczego przerobu rudy darniowej w Wądołku (działał do 1889 r.), – przemarsze wojsk francuskich i rosyjskich w epoce napoleońskiej, – okres wojen napoleońskich (ograbienie miasta i okolic), 1813 – pobyt w Piszu cara Aleksandra I,

11 1814 – uruchomienie żeglugi z Pisza do Rynu i Gdańska,
1818 – Pisz został siedzibą powiatu, 1830 – organizowanie się ochotniczych oddziałów wojskowych na terenie ziemi piskiej wspierających powstanie listopadowe w Polsce, 1843 – odbudowa zniszczonego kościoła w Piszu, 1856 – powstanie w Piszu straży pożarnej, 1863 – udział mieszkańców ziemi piskiej w powstaniu styczniwym – połączenie kolejowe Pisza z Olsztynem i Ełkiem, 1900 – budowa ratusza, 1901 – w parafii piskiej mieszkało 5000 Polaków i 3800 Niemców, 1903 – oddanie do użytku cegielni silikatowej, 1905 – budowa linii kolejowej Pisz – Orzysz, 1907 – założenie wodociągu i gazowni, 1908 – otwarcie szpitala powiatowego; budowa linii kolejowej Pisz – Dłutowo, 1910 – w powiecie piskim osoby zadeklarowały jako ojczysty język polski, zaś 16 379 osób – język niemiecki, 1913 – powstanie rzeźni miejskiej, 1914 i 1915 – dwukrotna okupacja Pisza przez Rosjan podczas I wojny światowej, 1920 – plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu; w powiecie piskim za Niemcami pada głosów, za Polską – jedynie 14

12 1925 – zbudowanie podstacji elektrowni,
1933 – przeprowadzenie generalnego remontu kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, 24/25 I 1945 – zajęcie Pisza przez żołnierzy Armii Czerwonej z 307 dywizji piechoty dowodzonej przez generała majora B. Dołmatowa; zniszczenie zabudowy miasta w niemal 70% 1945 – przyłączenie miasta do Polski, wysiedlenie ludności uznanej za niepolską 1945 przeniesienie siedziby starostwa z Białej Piskiej do Pisza, otwarcie szkoły podstawowej, uruchomienie elektrowni i poczty, powołanie Urzędu Ziemskiego, powołanie spisu powszechnego (w powiecie mieszkało 700 osób), powstał PSS "Osadnik w Piszu", 1946 – powołano Powiatową Radę Narodową, 1948 – uruchomiono Piskie Zakłady Przemysłu Sklejek, 1960 – oddano do użytku budynek Domu Kultury w Piszu, 1969 – powstało Muzeum Ziemi Piskiej, 1975 – na skutek reformy administracyjnej w Polsce powiat Pisz został zlikwidowany, 1987 – w Turnieju Miast Pisz przegrał ze Słubicami,

13 1989 – pierwsze demokratyczne wybory do samorządu gminnego
1989 – pierwsze demokratyczne wybory do samorządu gminnego. Burmistrzem Pisza zostaje Andrzej Wróblewski. W następnych latach (do 2002) urząd ten piastuje Janusz Puchalsk 1995 – ukazał się pierwszy numer nowej edycji czasopisma popularno – naukowego "Znad Pisy", 1998 – podpisanie porozumienia o partnerstwie między Piszem a powiatem Schleswig-Flensburg; 1999 – po reformie administracyjnej ponowne powołanie starostwa powiatowego. Starostą zostaje Marek Konopka, 2000 – Radosław Sobczak z Pisza zakwalifikował się jako jedyny Polak do finału Konkursu Chopinowskiego, 2002 – 4 lipca nad Puszczą Piską przechodzi największy w historii huragan. W samym tylko Nadleśnictwie Pisz w ciągu 15 minut uszkodzonych zostaje 12 tys. ha lasów, 2002 – wybory samorządowe: burmistrzem zostaje Andrzej Szymborski, a starostą Zbigniew Włodkowski, 2004 – uruchomienie ekologicznej ciepłowni dla miasta Pisz. Jest to największa tego rodzaju ciepłownia w Polsce, która wykorzystuje tylko odnawialne źródła energii – biomasę. Inwestycja współfinansowana przez Eko-Fundusz. 2009 – 26 czerwca nastąpiło otwarcie nowego mostu nad Pisą.

14 Zabytki Pisz nie obfituje w zabytki. Częste pożary i wojny, które nawiedzały miasto, zmiotły z powierzchni ziemi budowle wzniesione w dawnych wiekach. Najstarszym zabytkiem jest wieża kościoła pod wezwaniem św. Jana; odbudowana po pożarze z 1694 roku przetrwała w mało zmienionej formie. Na uwagę zasługują ściany z ryglówki wzniesione w 1737 roku. Wieża jest murowana i otynkowana; składa się z trzech kondygnacji z otworem wejściowym na osi, zamykającym się półkoliście. Dach wieży, namiotowy, przechodzi w latarnię ośmioboczną. Na niej znajduje się zegar, a od 1739 roku krzyż. Hełm wieży pochodzi z czasów późniejszych. Sam kościół, wzniesiony w ostatnich latach XVII wieku, został przebudowany w 1843 roku. We wnętrzu kościoła zachował się ołtarz główny z okresu późnego renesansu, odnowiony w 1696 roku oraz barokowa ambona pochodząca z 1701 roku. Z XVII wieku pochodzą: krucyfiks drewniany, polichromowany, polichromowany pelikan oraz chrzcielnica. W mieście obejrzeć można ślady po byłym zamku krzyżackim przy ul. Gizewiusza. Z dawnej zabudowy miejskiej zachowały się trzy domy w stylu barokowym: parterowy przy ulicy Rybackiej 8 oraz piętrowe przy Lipowej 5 i 22 (stara numeracja). Dom przy ulicy Rybackiej pochodzi z XVIII wieku, a domy przy ulicy Lipowej z XIX wieku. Wszystkie są murowane, otynkowane, założone na planie prostokąta, dwudzielne.

15 Zabytkowe domy przy ulicy Rybackiej oznaczone numerami: 9, 12, 13, 15, 16, 17, 18 i 30 pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku. Wszystkie są parterowe, murowane, tynkowane, założone na planie prostokąta. Przy placu Daszyńskiego, z bogatej niegdyś secesyjnej zabudowy miasta pozostały jedynie dwa zabytkowe budynki (nr 8 i 14). Do rejestru zabytków wpisano neogotycki ratusz i stojący obok budynek w tym samym stylu. Wzniesiono je w 1900 roku za pieniądze pochodzące z kontrybucji po wygranej wojnie z Francją w 1871 roku. Mieści się w nim między innymi Muzeum Ziemi Piskiej, Starostwo Powiatowe i Urząd Stanu Cywilnego. Na zapleczu ratusza znajduje się neogotycka budowla z końca XIX wieku zwana potocznie "basztą" (w rzeczywistości budynek dawnej słodowni nieistniejącego już browaru[4]). Obok na skwerku wystawiona została tzw. Kamienna Baba – pamiątka pozostawiona przez Prusów, a odnaleziona w pobliskich Wejsunach w 1872 r. Obelisk z różowawego głazu (140 cm wys.), z niewyraźnie zarysowaną twarzą, przedstawia prawdopodobnie jakiegoś staropruskiego boga. Niedaleko placu Daszyńskiego znajduje się kościół ewangelicko-augsburski.

16 Ratusz Ratusz w Piszu istniał już zapewne w XVII w. Na planie ukazującym Pisz w 1684r. zaznaczono bryłę ratusza zamykającą południową pierzeję rynku. To zapewne ten właśnie budynek przetrwał do 1898r., gdy wykonano najstarszą znaną fotografię Pisza, przedstawiającą stary ratusz przed rozbiórką. Trzy lata później za francuskie pieniądze pochodzące z kontrybucji wojennej (po klęsce Francji w wojnie z Prusami w latach r.) wybudowano w tym samym miejscu nowy obiekt. Ratusz oddano do użytku w 1901r. Neogotyckiej budowli charakteru nadają ostrołukowe okna i gzymsy z cegły oraz widoczny od strony rynku zegar. Ratusz zwieńcza sygnaturka z wiatrowskazem, na którym można odczytać datę zakończenia budowy – 1900r. Warto też zwrócić uwagę na zewnętrzne drzwi, z pięknymi okuciami. Na skrzydłach widnieje herb Pisza - głowa św. Jana Chrzciciela.

17 Ratusz przed II wojną światową.
Ratusz obecnie.

18 Ulice Okopowa i Gizewiusza
Nazwa ul. Okopowej nawiązuje do czasów niemieckich (Schanzenstrasse) i wskazuje, że w tym miejscu biegły umocnienia otaczające miasto. Dalszy ciąg obwarowań możemy sobie wyobrazić po przecięciu ul. Dworcowej – Kościuszki i dalej idąc ul. Gizewiusza, która półkolem otacza kościół św. Jana Chrzciciela i dochodzi do miejsca, gdzie dawniej był zamek. Taki kształt umocnień jest widoczny na tzw. planie Gie-sego, przedstawiającym miasto w 1684r. W 1985r. podczas budowy bloków mieszkalnych przy ul. Okopowej natrafiono na ślady galindzkiego cmentarzyska z II w. Uratowane popielnice z bogatym wyposażeniem grobowym znajdują się w Muzeum ziemi Piskiej.

19 Ulica Okopowa dawniej.

20 Ulica Okopowa obecnie.

21 Ulica Gizewiusza dawniej.

22 Ulica Gizewiusza obecnie.

23 Dom Królewski Przy ul. Rybackiej 8 (róg ul. 1 Maja) znajduje się murowany budynek z XVIII w. z łamanym dachem, z którego wyrasta niewielka facjatka. Jest to jeden z najciekawszych zabytków architektonicznych starego Pisza. Według legendy w tym budynku nocował polski król (stąd nazwa) August II Mocny. Trudno to uznać za wiarygodny przekaz, gdyż budynek jest zbyt późny. Być może wcześniej w tym miejscu stała inna budowla, gdzie rzeczywiście zatrzymał się monarcha. Obecnie gospodarzem budynku jest Społeczne Ognisko Muzyczne prowadzone przez Towarzystwo Muzyczne im. Emila Młynarskiego.

24 Dwór Królewski dawniej.

25 Dwór Królewski dziś.

26 Kamienna Baba. Być może najstarszy obiekt zabytkowy na terenie Pisza. Znajduje się na skwerku przy tzw. Baszcie, przy wjeździe na parking k. ratusza. Jest to tajemniczy obelisk wykuty w głazie narzutowym, o wysokości 140 cm, z wyraźnie wyodrębnioną twarzą. W 1872r. został znaleziony we wsi Wejsuny i w 1969r. przewieziony do Pisza. Prawdopodobnie jest to posąg kultowy z czasów pruskich. Według innej interpretacji obiekt został wykuty w XIX w. przez mieszkańca Wejsun na pamiątkę przemarszu wojsk napoleońskich.

27

28 Krótka historia piskiego zamku
Trudne jest jednoznaczne datowanie początków krzyżackiego zamku w Piszu. Zapewne w drugiej połowie XIII w. Krzyżacy wznieśli nad bagnistą rzeką warowną budowlę o konstrukcji drewniano - ziemnej, którą niekiedy określa się w źródłach jako „umoc­niony dom myśliwski”. Usytuowanie tego obiektu wiązało się z opanowaniem przez zakon dawnych ziem galindzkich. W latach mistrz zakonny Heinrich Dusemer von Arffberg wy­budował w tym samym miejscu zamek, traktowany jako przyczó­łek dla wypadów w nadgranicznych rejonach puszczańskich. Są jednak historycy, którzy opóźniają budowę zamku o jeden rok (1346). W wyniku licznych przedsięwzięć budowlanych, zamek prawdopodobnie stał się obiektem przynajmniej częściowo murowanym, z silnie umocnioną wieżą zwaną gdaniskiem. To w tej wieży dwukrotnie chronił się prokurator zamku Johann Collyn podczas najazdów księcia litewskiego Kiejstuta w 1361 i 1366 r. Za pierwszym razem znalazł się w litewskiej niewoli, z której szybko powrócił. Przy drugim oblężeniu litewski książę podprowadził pod wieżę, w której schronił się J. Collyn, łodzie wypełnione płonącym drew­nem. Oczadzeni, a może i zagrożeni pożarem obrońcy musieli rato­wać się ucieczką, zaś Litwini ponownie zniszczyli twierdzę. Zamek był jednak potrzebny. Dlatego został odbudowany, przy czym ze zmiennym szczęściem spełniał swe obronne fun­kcje w okresie wojny trzynastoletniej i potem w latach

29 Później wielokrotnie podejmowano próby modernizacji twier­dzy
Później wielokrotnie podejmowano próby modernizacji twier­dzy. Inicjatywę taką podjęto m.in. w 1628 r. na polecenie księcia Jerze­go Wilhelma (inż. Chrystian Rose) i później w przededniu wojny Przebudowa była kontynuowana jeszcze u schyłku wieku. Czy wygląd zamku i miasta w tym czasie oddaje wiernie panorama Pisza z 1684 r. opublikowana przez Christopha Hartknocha? Widać na niej zamek oddzielony fosą od otoczo­nego palisadą miasta, nad którym wyraźnie góruje kościół z wyso­ką wieżą. Obydwie ryciny (z 1602 i 1684 r.) – jeśli uznamy ich rzetelność i wiarygodność – być może ukazują zmiany, jakie w wyglądzie piskiego zamku zaszły na przestrzeni w XVII stuleciu. W 1945 r. zamek podzielił los całego miasta, które zostało zniszczone niemal w 80%. Właściwie to nie wiadomo, czy istnieją­ce wtedy zabudowania zostały przez wkraczające wojska radzie­ckie wysadzone, spalone czy zbombardowane. Różne są wersje tego wydarzenia. Pozostaje natomiast faktem, że od tego czasu resztki świetnej niegdyś fortecy popadały w jeszcze większą ruinę. Nieliczne zachowane zdjęcia z tego okresu nie pozwalają na od­tworzenie wyglądu obiektu w okresie PRL. Nie ma już piskiego zamku... Pozostaje nam tylko legenda o tajemniczych przejściach podziemnych prowadzących pod dnem Pisy w kierunku dawnego krzyżackiego folwarku w Łupkach... oraz nadzieja, że kiedyś uda się godnie zagospodarować tę część parku nad Pisą, w której kryją się zamkowe kamienie.

30 Ruiny zamku.

31 Kościół Św. Jana Chrzciciela
Będąc w Piszu nie sposób nie zauważyć zabytkowego kościoła pw. św. Jana Chrzciciela. Okazałe mury pruskie doskonale komponują się z miejskim rynkiem. Kościół zbudowano w końcu XVII wieku, w 1843 roku został przebudowany. Najstarszym zabytkiem świątyni jest wieża zwieńczona od 1739 roku krzyżem. We wnętrzu kościoła na uwagę zasługuje ołtarz główny z okresu późnego renesansu, odnowiony w 1696 roku oraz barokowa ambona pochodząca z 1701 roku. Z XVII wieku pochodzą m.in.drewniany krucyfiks oraz chrzcielnica Legenda mówi, że kościół posiadał podziemne przejście łączące go z sąsiadującym zamkiem. O samych podziemnych tunelach krążą opowieści mówiące, że ciągną się pod dnem koryta rzeki Pisy. Dwa lata temu, tuż przy brzegu rzeki znajdującym się na wysokości kościoła opadło na kilka metrów w dół dno rzeki. Mówi się też, iż w piskich podziemiach ukryta jest mityczna „bursztynowa komnata”.

32 Kościół dawniej.

33 Kościół obecnie.

34 Wnętrze kościoła.

35 Wieża ciśnień w Piszu Wieża ciśnień w Piszu przy ulicy Gdańskiej została zbudowana w 1907 roku. W 2007 roku wpisana do rejestru zabytków. Jest to jeden z największy tego typu obiektów w Polsce.

36 Wieża ciśnień dawniej.

37 Wieża ciśnień obecnie.

38 Kolejowa wieża ciśnień w Piszu
Kolejowa wieża ciśnień w Piszu to rzadki przykład nowatorskiej architektury przemysłowej okresu międzywojennego. Jej los jest raczej przesądzony, bo należy do PKP.

39 Zespół trzeci Wykonanie gazetki: Dlaczego warto odwiedzić Pisz ?

40 Zespół czwarty Zespół czwarty
Układanie krzyżówek, rymowanek, wierszyków o Piszu. Zaprojektowanie i wykonanie odznaki Przyjaciel Pisza.

41 QIUZ O PISZU Ilu mieszkańców mieszka w Piszu ? około 40 tysięcy około 60 tysięcy około 20 tysięcy Jaka rzeka przepływa przez Pisz ? Wisła Pisa Bug Jak nazywa się piskie muzeum ? Narodowe Wojskowe Ziemi Piskiej Ile jest rond w Piszu ? 12 3 4 Co jest herbem Pisza ? syrenka koziołki głowa Jana Chrzciciela Ile jest szkół podstawowych w Piszu ? 7 Wiktor Niedźwiedzki

42

43 Zespół piąty Przygotowanie publicznej prezentacji . Quiz dla publiczności.

44 QIUZ Co przedstawia herb Pisza ? głowę lwa głowę św. Jana Chrzciciela syrenkę Jaka rzeka przepływa przez Pisz ? Bug Narew Pisa Nad jakim jeziorem położone jest miasto Pisz ? Nidzkim Mamry Roś W jakim województwie położone jest miasto Pisz ? mazowieckim warmińsko – mazurskim podlaskim

45 a b c Na skraju jakiej puszczy położone jest nasze miasto ?
Puszczy Białowieskiej Puszczy Piskiej Puszczy Boreckiej Jak nazywa się kraina geograficzna na której położony jest Pisz? Kraina Wielkich Lasów Kraina Wielkich Rzek Kraina Wielkich Jezior Mazurskich Co oznacza słowo ,,pisa” ? puszczę las bagno Jakie jest logo Pisza ? a) b) c) a b c

46 Jak dawniej nazywał się Pisz?
Johannesburg Jeńsbork Jesobork Wymień trzy najstarsze zabytki Pisza ? Jaki przemysł najbardziej rozwinął się w Piszu ? budowlany drzewny rolny Podaj imię i nazwisko obecnego burmistrza miasta Pisz .

47 Dziękujemy za uwagę!