Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)… 1.

Prezentacja na temat: "Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)… 1."— Zapis prezentacji:

1

2 Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)… 1

3 Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwi- czeń. ŻEBY ZALICZYĆ ĆWICZENIA, musicie Państwo na ćwi- czeniach i podczas pisanego przez wszystkich studentów ra- zem sprawdzianu (tzw. KOLOKWIUM) zdobyć odpowied- nią liczbę PUNKTÓW. 2

4 3 Wystarczy zebrać 50 ze 100 możliwych do zdobycia punktów. 1. Do 50 punktów można zarobić, pisząc sprawdzian z wykładu i literatury, czyli tzw. KOLOKWIUM. 2. Następne 50 punktów czeka na Państwa na ćwiczeniach. Pro- wadzący rozdaje je np. za: a/ celne wypowiedzi, b/ udział w konkursach, c/ odpowiedzi na pytania w czasie zapowiedzianych z wyprzedzeniem krótkich kartkówek. Punkty przeliczane są na oceny zaliczeniowe wedle takiej oto tabeli:

5 4 PUNKTY OCENA 3 – 3+ 4 – 4+ Ponad 90 – 5

6 Żeby ZDAĆ EGZAMIN, trzeba poradzić sobie z innym sprawdzia- nem. 5 PUNKTY OCENA 3 – 3+ 4 – 4+ Ponad 90 – 5

7 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 6

8 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 7

9 8 - B. Czarny: Podstawy ekonomii, PWE Warszawa 2011, 694 strony

10 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 3. ĆWICZENIA 9

11 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 3. ĆWICZENIA 4. SERWISY INTERNETOWE: www. podstawyekonomii. pl www.podstawyekonomii.pl/podstawyekonomii / 10

12 UWAGA! Do kolokwium i do egzaminu obowiązuje znajomość CAŁE- GO podręcznika i – dodatkowo - INFORMACJI PRZEKA- ZANYCH LUB WSKAZANYCH NA WYKŁADZIE. 11

13 A zatem… Na 1. ćwiczenia trzeba się zapoznać Z 1. ROZDZIAŁEM części Makroekonomia PODRĘCZNIKA pt. Mierzymy do- chód narodowy. Inaczej nie zrozumiecie Państwo, o co chodzi na ćwi- czeniach, :). 12

14 13

15 14 MIERZYMY DOCHÓD NARODOWY

16 15 To, ze ekonomista interesuje się różnymi podmiotami (np. człowiekiem, przedsiębiorstwem, gałęzią przemysłu, całą gospodarką), skutkuje podziałem ekonomii na MIKRO- EKONOMIĘ i MAKROEKONOMIĘ.

17 16 MIKROEKONOMIA zajmuje się pojedynczymi podmio- tami (np. firmami). MAKROEKONOMIA bada zjawiska dotyczące całego społeczeństwa (np. przyczyny inflacji w gospodarce).

18 17 Studia MAKROEKONOMII zwykle rozpoczyna analiza spo- sobu mierzenia EFEKTÓW PRACY SPOŁECZEŃSTWA, a zarazem POZIOMU ŻYCIA SPOŁECZEŃSTWA (wszak poziom życia zależy od wielkości produkcji gospodarki…). Chodzi o sposób mierzenia tzw. PRODUKTU KRA- JOWEGO BRUTTO (PKB) i grupy spokrewnionych z PKB mierników pochodnych (np. PRODUKT NARODOWY BRUTTO, PNB, DOCHÓD NARODOWY). PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB)

19 18 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na zaspakajające ludzkie po- trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go- towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do ich produkcji.

20 19 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na zaspakajające ludzkie po- trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go- towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C (np. meble),

21 20 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na zaspokajające ludzkie po- trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go- towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C (np. meble), -wydatki firm na inwestycje, I (np. obrabiarki),

22 21 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na zaspokajające ludzkie po- trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go- towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C (np. meble), - wydatki firm na inwestycje, I (np. obrabiarki), -wydatki państwa na zakup dóbr, G (np. czołgi),

23 22 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na zaspokajające ludzkie po- trzeby bezpośrednio nowe dobra FINALNE (na dobra go- towe), a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywane do produkcji dóbr finalnych. Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C (np. meble), - wydatki firm na inwestycje, I (np. obrabiarki), - wydatki państwa na zakup dóbr, G (np. czołgi), - wydatki zagranicy na dobra wytworzone w naszym kra- ju, (eksport, X) (np. węgiel).

24 23 Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE. Y 1 = C + I + G + X Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz- nych (import, Z A ) (np. czerwone wino z Hiszpanii)… --------------------------------------------------------------------------- A Dla uproszczenia założymy, że importowane są tylko dobra konsumpcyjne.

25 24 Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE. Y 1 = C + I + G + X Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz- nych (import, Z). Wynik tych działań stanowi tzw. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB, Y, Y 1 ) Y 1 = C + I + G + X - Z

26 25 Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE. Y 1 = C + I + G + X Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz- nych (import, Z). Wynik tych działań stanowi tzw. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB, Y, Y 1 ) Y 1 = C + I + G + X - Z Y 1 = C + I + G + NX To jest EKSPORT NETTO, czyli SALDO BILANSU HANDLOWEGO.

27 26 A oto metoda DOCHODOWA (ang. income approach) po- miaru PKB. PKB JEST SUMĄ DOCHODÓW WŁAŚCICIELI CZYN- NIKÓW PRODUKCJI (PRACY, KAPITAŁU, ZIEMI) ( Y 2 ).

28 27 W danym okresie SUMA WARTOŚCI kupionych przez kon- sumentów, firmy, państwo i zagranicę nowych DÓBR FI- NALNYCH RÓWNA SIĘ SUMIE DOCHODÓW WŁAŚCI- CIELI CZYNNIKÓW PRODUKCJI użytych w celu wypro- dukowania tych dóbr ( Y 1 =Y 2 ).

29 28 Wartość powstałych w ciągu roku dóbr finalnych (czyli PKB) składa się z A : 1. Zysku właścicieli kapitału rzeczowego (maszyny, urządzenia, budowle, budynki B ). 2. Płac pracowników. 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH (wartość zużywanych dóbr poś- rednich „1. rzędu” bezpośrednio zużywanych do produkcji dóbr finalnych. ----------------- A Zakładam, że „ziemia” jest rodzajem kapitału. B Zakładam, że kapitał rzeczowy się nie zużywa. DYGRESJA

30 29 Jednakże wartość dóbr pośrednich „1. rzędu” (WDP 1 ) też składa się z: 1. Zysku. 2. Płac. 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH, czyli – tym razem wartości dóbr pośrednich „2. rzędu”, zużywa- nych do produkcji dóbr pośrednich „1. rzędu”. (WDP 2 - utarg producentów dóbr pośrednich „2. rzędu”) I tak dalej…

31 30 gdzie: WDF - utarg producenta dowolnego dobra finalnego. Z – zysk. P – płace. WDP 1 - utarg producentów dóbr pośrednich „1. rzędu”. WDP 2 - utarg producentów dóbr pośrednich „2. rzędu”. …….. – i tak dalej. W D F Z P WDP 1 Z P WDP 2........

32 31 W D F Z P WDP 1 Z P WDP 2 Z P WDP O........ Z P Posuwając się „w głąb” procesu produkcji dobra finalnego, odkry- wamy w końcu, że producent dóbr pośrednich kolejnego rzędu nie zużywa dóbr pośrednich. Wartość tych dóbr pośrednich „ostatniego rzędu” w całości składa się z dochodów właścicieli czynników. * Wynika stąd, że: WARTOŚĆ DÓBR FINALNYCH SKŁADA SIĘ Z ZYSKU, PŁAC, czyli wynagrodzenia pracy I Z WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIE- LI dóbr pośrednich ostatniego rzędu, czyli (w praktyce) np. BO- GACTW NATURALNYCH. KONIEC DYGRESJI

33 32 Jest jeszcze trzecia PRODUKCYJNA metoda (ang. production ap- proach) liczenia PKB. PKB jest sumą tzw. WARTOŚCI DODANEJ w gospodarce. WARTOŚĆ DODANA (ang. value addad) jest RÓŻNICĄ WAR- TOŚCI SPRZEDANYCH DÓBR I KOSZTU KUPIONYCH W CELU ICH WYPRODUKOWANIA DÓBR POŚREDNICH.

34 33 DYGRESJA Na rysunku tworzonej przez kolejnych producentów wartości doda- nej odpowiadają zsumowane zysk i płace powstające przy produk- cji, kolejno, dóbr finalnych, dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”, dóbr pośrednich „drugiego rzędu” itd. Ponieważ wartość dóbr poś- rednich „ostatniego rzędu”, WDP O, składa się wyłącznie z wartości dodanej, suma wartości dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej. WDF Z P WDP 1 Z P WDP 2 Z P WDP O................ Z P KONIEC DYGRESJI

35 34 A zatem PKB obliczony metodą wydatkową (Y 1 ) jest rów- ny PKB obliczonemu metodą dochodową (Y 2 ). Y 1 =Y 2 Ułatwia to sporządzenie RYSUNKOWEGO MODELU POWSTAWANIA I DZIELENIA PKB w gospodarce.

36 35 Chodzi o MODEL RUCHU OKRĘŻNE- GO WYDATKÓW I DOCHODÓW W GOSPODARCE.

37 36 Ruch okrężny wydatków… X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE PAŃSTWO G Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z OZNACZENIA: C – wydatki gospodarstw domowych na konsumpcyjne dobra final- ne; S – oszczędności gospodarstw domowych; Z – import (zgodnie z zalożeniem część konsumpcji gospodarstw do- mowych; X – eksport; I – inwestycje prywatnych przedsiębiorstw; G – wydatki państwa na zakup dóbr; Y 1 – suma wydatków na dobra finalne wchodzące w skład PKB.

38 37 Ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z OZNACZENIA: C – wydatki gospodarstw domowych na konsumpcyjne dobra final- ne; S – oszczędności gospodarstw domowych; Z – import (zgodnie z zalożeniem część konsumpcji gospodarstw do- mowych; X – eksport; I – inwestycje prywatnych przedsiębiorstw; T d – podatki bezpośrednie; G – wydatki państwa na zakup dóbr; B – zasiłki wypłacane przez państwo; (NT = T d – B) – podatki netto; Y 1 – suma wydatków na dobra finalne wchodzące w skład PKB; Y 2 – równa Y 1 suma dochodów właścicieli czynników; Y d – dochód do dyspozycji gospodarstw domowych.

39 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce. 38

40 39 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

41 40 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

42 41 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

43 42 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

44 43 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodów osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

45 44 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

46 45 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

47 46 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

48 47 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

49 48 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

50 49 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Y d, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

51 50 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Y d, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

52 51 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. Wydatki państwa, G. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

53 52 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Niepodzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. Wydatki państwa, G. (vii) Pieniądze wydane przez firmę przewozową na nową ciężarów- kę. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

54 53 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dochodów i wydatków w gospodarce. b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Nie podzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. Wydatki państwa, G. (vii) Pieniądze wydane przez firmę przewozową na nową ciężarów- kę. Inwestycje, I. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

55 PRZYPŁYWY (ang. injections) I ODPŁYWY (ang. leaka- ges) DO I Z RUCHU OKRĘŻNEGO (ang. circular flow) 54

56 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘŻNEGO 55

57 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘŻNEGO (1) Y 1 = C+I+G+X-Z 56

58 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGO (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 57

59 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGO (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 - NT 58

60 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGO (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. 59

61 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGO (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. NT+S+Z=I+G+X (5) 60

62 (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. NT+S+Z =I+G+X ODPŁYWY (ang. leakages) – dochody gospodarstw domo- wych niewydane na konsumpcję dóbr wyprodukowanych w kraju. 61

63 (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. NT+S+Z= I+G+X PRZYPŁYWY (ang. injections) - dochody przedsiębiorstw niebędące wydatkami (krajowych) gospodarstw domo- wych. 62

64 (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. NT+S+Z=I+G+X NT+S+Z=I+G+X S-I = (G-NT) + (X-Z) Z równania opisującego równość prezypływów i odpływów wynika wiele ważnych wniosków dotyczących STRUKTURY przepły- wów pieniężnych w gospodarce. Na przykład… 63

65 NT+S+Z=I+G+X S-I = (G-NT) + (X-Z) W danym okresie sektor prywatny w gospodarce może oszczędzać więcej niż inwestuje (S-I>0), pod warunkiem, że nadwyżkę tę sfinan- suje państwo (G-NT>0) i (lub) zagranica (X-Z>0). 64

66 65 MIERNIKI POCHODNE W STOSUNKU DO PKB PKB jest sumą wartości dóbr finalnych powstałych w pewnym okresie (np. roku) NA TERYTORIUM KRAJU...

67 66 MIERNIKI POCHODNE W STOSUNKU DO PKB PKB jest sumą wartości dóbr finalnych powstałych w pewnym okresie (np. roku) NA TERYTORIUM KRAJU... To nie to samo, co suma wartości dóbr finalnych powsta- łych dzięki wykorzystaniu NARODOWYCH (należących do oby- wateli kraju) czynników produkcji. WSZAK ZDARZA SIĘ, ŻE NA NASZYM TERYTO- RIUM PRACUJĄ OBCE CZYNNIKI, A NASZE CZYNNIKI PRA- CUJĄ ZA GRANICĄ (do tej pory nie uwzględnialiśmy takiej moż- liwości)!

68 67 Saldo dochodów z tytułu wynagrodzenia naszych i obcych czynników produkcji SALDO* PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/

69 68 Saldo dochodów z tytułu wynagrodzenia naszych i obcych czynników produkcji PRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/

70 20002005201020132014 Ogółem 741,7967,71 393,81 601,31 659,1 PKB 744,4984,91 445,11 656,31 719,1 Dochód z zagranicy (saldo) a -2,7-17,3-51,3-55,0-60,0 DOCHÓD NARODOWY BRUTTO w Polsce (2000-2014; mld zł, ceny bieżące) a Stanowi saldo wynagrodzeń, dochodów z inwestycji bezpośrednich i portfe- lowych oraz pozostałych dochodów i odsetek. Źródło: Dane GUS. 69

71 70 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy i poziomu życia społeczeństwa PRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* AMORTYZA- CJA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/ PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH RYNKOWYCH/

72 71 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa Inna nazwa: dochód narodo- wy (ang. national income) PRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* AMORTYZA- CJA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/ PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH RYNKOWYCH/ PODATKI POŚREDNIE PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH CZYNNIKÓW/

73 72 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa PRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* AMORTYZA- CJA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/ PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH RYNKOWYCH/ PODATKI POŚREDNIE PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH CZYNNIKÓW/ DOCHODY CZYNNIKÓW PRODUKCJI WYNAGRO- DZENIE PRACY ZYSK OD KAPITAŁU WYNAGRO- DZENIE ZIEMI

74 73 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa PRODUKT NARDOWY BRUTTO /PNB/ SALDO* AMORTYZA- CJA PRODUKT KRAJOWY BRUTTO /PKB/ PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH RYNKOWYCH/ PODATKI POŚREDNIE PRODUKT NARODOWY NETTO /PNN/ /W CENACH CZYNNIKÓW/ DOCHODY CZYNNIKÓW PRODUKCJI WYNAGRO- DZENIE PRACY ZYSK OD KAPITAŁU WYNAGRO- DZENIE ZIEMI UWAGA! Wcześniej Y 1 =Y 2, bo zakładaliśmy, że „saldo*”=0, amortyzacja=0 i podatki pośrednie=0.

75 74 WADY PKB i mierników pochodnych jako miar efektów pracy i poziomu życia (dobrobytu) (ang. welfare) społe- czeństwa gospodarującego.

76 75 I. PKB globalny nie informuje zadowalająco o poziomie życia mieszkańców kraju. Alternatywą jest PKB per capita.

77 KrajePKBLudnośćPKB per capita Indie Polska Nowa Zelandia 1938 549 201 1295,3 38,5 4,5 1 548 14 159 44 356 PKB, ludność i PKB per capita w Indiach, Nowej Zelandii i Polsce w 2014 r. (PKB w mld USD, ceny bieżące, ludność w mln osób, PKB per capita w USD) Źródło: Dane GUS. 76 PKB globalny a PKB per capita

78 77 II. Zmiany PKB nominalnego nie informują zadowalająco o zmianach wielkości produkcji i poziomu życia. Alternatywą jest PKB realny.

79 78 PKB nominalny a PKB realny PKB 25.

80 79 PKB nominalny a PKB realny PKB 25.

81 80 DEFLATOR jako miara zmiany cen dóbr wliczanych do PKB między okresem bazowym a okresem docelowym DEFLATOR = (Y N / Y R )100

82 81 DEFLATOR jako miara zmiany cen dóbr wliczanych do PKB między okresem bazowym a okresem docelowym DEFLATOR = (Y N / Y R )100 PKB 25. DEFLATOR = (63 / 31)100

83 82 DEFLATOR jako miara zmiany cen dóbr wliczanych do PKB między okresem bazowym a okresem docelowym DEFLATOR = (Y N / Y R )100 Zauważ! Jeśli ( Y N / Y R )>1, to spowodowane jest to WY- ŁĄCZNIE wzrostem cen między okresem, z którego brano użyte do obliczeń Y R ceny stałe, a okresem, z któ- rego pochodzi Y N … DEFLATOR = (63 / 31 )100

84 83 DEFLATOR = (Y N /Y R )100, więc w naszym przykładzie DEFLATOR = (63/31)100= 203,2 Oznacza to, że ceny wszystkich dóbr wliczanych do PKB wzrosły przeciętnie o 103,2% (w okresie między momen- tem, z którego pochodzą ceny stałe użyte do obliczenia Y R, a okresem, z którego pochodzi Y N ). 25. PKB 25.

85 84 III. Ceny w różnych krajach silnie różnią się od siebie (np. cena strzyżenia męskiego w Zürichu i w Kutnie; cena pokoju ho- telowego w Katmandu i w Warszawie), co sprawia, że: WARTOŚĆ PKB NIE INFORMUJE ZADOWALAJĄCO O ILOŚCI DÓBR SKŁADAJĄCEJ SIĘ NA TEN PKB (A WIĘC TAKŻE O POZIOMIE ZYCIA).

86 85 Dla ułatwienia porównań międzynarodowych statystycy pub- likują informacje o PKB w różnych krajach, przeliczając ich waluty np. na dolary nie według oficjalnego kursu walutowe- go, lecz według kursu odzwierciedlającego różnice poziomu cen w tych krajach, czyli odzwierciedlającego tzw. PARYTET SIŁY NABYWCZEJ (ang. purchasing power parity – PPP).

87 86 Dla ułatwienia porównań międzynarodowych statystycy pub- likują informacje o PKB w różnych krajach, przeliczając ich waluty np. na dolary nie według oficjalnego kursu walutowe- go, lecz według kursu odzwierciedlającego różnice poziomu cen w tych krajach, czyli odzwierciedlającego tzw. PARYTET SIŁY NABYWCZEJ (ang. purchasing power parity – PPP). Kurs PPP powoduje, że za daną kwotę pieniądza z jednego kraju można kupić taki sam koszyk dóbr w kraju i za granicą.

88 87 PKB per capita w Nowej Zelandii, Polsce i Indiach; kurs oficjalny (2014 r.) i kurs PPP (2014 r.), dolary międzynarodowe* *Dolary międzynarodowe są umowną walutą stosowną przez Bank Światowy do po- równań międzynarodowych. Źródło: Dane GUS. Nowa Zelandia PolskaIndie Kurs oficjalny44 35614 1581 4540 Kurs PPP35 21724 8825 833 Okazuje się wtedy, że w rzeczywistości BIEDNI NIE SĄ AŻ TAK BIEDNI, A BOGACI AŻ TAK BOGACI!

89 88 PKB per capita (PPP, dolary międzynarodowe) w różnych krajach, 2014 rok Australia – 43 902 Białoruś – 18 185 Brazylia – 16 155 Chiny – 13 217 Czechy – 30 445 Grecja – 26 099 Indie – 5833 Japonia – 36 426 Niemcy – 45 616 Norwegia – 64 893 POLSKA – 24 882 Portugalia – 28 327 Rosja – 25 636 Słowacja – 27 585 Szwecja – 45 144 Ukraina – 8 665 USA – 54 629 --------------------------- Źródło: Dane GUS.

90 89 PKB (CZĘSTO!) nie uwzględnia produkcji dóbr finalnych w „szarej strefie” i w gospodarstwach domowych. IV. Inne wady PKB i mierników pochodnych

91 90 V. PKB nie uwzględnia wielu innych zjawisk, od których za- leży poziom życia społeczeństwa. Na przykład: a) bezpieczeństwa.

92 91 b) złych i dobrych ubocznych skutków czyjegoś gospoda- rowania dla osób postronnych (ang. externalities) (np. za- nieczyszczenie środowiska).

93 92 c) ilości czasu wolnego.

94 93 d) struktury dochodów („sprawiedliwości”).

95 94 ZADANIE Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu A. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady. ---------------------------------------- A/ Na przykład, z badań dr hab. Ilony Błaszczak-Przybycińskiej z SGH w Warszawie wynika, że w Polsce wartość pracy domowej wy- nosiła w 2004 r. około 30% PNB. Udział pracy domowej kobiet w tej wartości wyniósł 66%, a udział mężczyzn 34% (zob. Katarzyna Growiec, Praca domowa czyli bez kasy na drugim etacie, w: „Gaze- ta.pl” z 24 lutego 2009 r.).

96 95 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady. Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - wychowanie dzieci, - opieka nad dziećmi, - opieka nad osobami chorymi, - OPIEKA NAD OSOBAMI STARYMI. (Pomyśl o kwalifikacjach potrzebnych do wykonywania tych prac…).

97 96 Ekonomisci uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opieka nad dziećmi, opieka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)?

98 97 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie- ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT ZA (TAK, DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu).

99 98 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie- ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT ZA (TAK, DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu). (ii) Natura kobiety jest taka, że zwykle lubi ona wykonywać te prace, a wynagrodzeniem jest dla niej zadowolenie męż- czyzny.

100 99 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie- ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT PRZECIW (NIE, NIE DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe (ZOB. WY- ŻEJ), a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wy- nagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także EMERYTUR z tytułu pracy w gospodarstwie domowym.

101 100 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie- ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT PRZECIW (NIE, NIE DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe (ZOB. WY- ŻEJ), a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wy- nagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także emerytur z ty- tułu pracy w gospodarstwie domowym. (ii) To nieprawda, że „z natury rzeczy” kobiety lubią te pra- ce. W dodatku praca domowa jest w powszechnej opinii mniej „prestiżowa” od pracy zarobkowej wykonywanej poza domem.

102 101 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji…

103 102 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobionych pieniędzy).

104 103 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI- NIĘ.

105 104 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI- NIĘ. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie:

106 105 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI- NIĘ. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą.

107 106 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI- NIĘ. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą. (ii) To bzdury! Przestrzeganie naturalnego podziału pracy w rodzinie zapewnia spoistość i szczęście rodziny.

108 107 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. SKOMENTUJ TĘ OPI- NIĘ. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą. (ii) To bzdury! Przestrzeganie naturalnego podziału pracy w rodzinie zapewnia spoistość i szczęście rodziny. Harding, S. (1995) Can Feminist Thought Make Economics More Objective? „Feminist Economics”, Vol. 1, No 1.

109 108 Do zobaczenia na ćwiczeniach, !